Studium przypadku wyborów do sejmu w latach 1997–2005
2. Kobiety na listach wyborczych w latach 1997–2005
2.2. Pozycja kobiet na listach wyborczych w latach 1997–2005
Odsetek kobiet na listach komitetów jest wprawdzie wskaźnikiem czytelnym i ła-twym do porównywania, nie mówi jednak wiele na temat faktycznych szans kan-dydatek. Dzieje się tak, gdyż umieszczenie nawet znacznej ich liczby na dalszych miejscach listy znacznie ogranicza szanse na wybór8. Faktyczne szanse uzyskania mandatu ukazać można natomiast poprzez analizę hierarchii miejsc kobiet na li-stach.
2.2.1. Pozycje kolejnych kobiet na listach wyborczych
Analizując średnie pozycje zajmowane przez kolejne umieszczone na danych li-stach okręgowych kobiety, wskazać należy, iż (tabela 7):
– znaczny wzrost odsetka kobiet na listach wyborczych w roku 2001 nie przełożył się na istotne zmiany w zakresie średnich pozycji kolejnych kan-dydatek,
– w 2005 roku mimo niewielkiego wzrostu odsetka kobiet nastąpił widoczny wzrost średniej pozycji najwyżej umieszczonych kobiet,
– kobiety statystycznie otrzymywały zdecydowanie gorsze miejsca niż męż-czyźni,
– wyraźne ukazuje się zróżnicowanie średniej pozycji kolejnych kobiet w przypadku poszczególnych komitetów wyborczych (tabela 8).
8 Przyjmuje się, iż tzw. „miejsca dobre” to pozycje 1-3. Por. A. górnicka-Boratyńska, Wyborcy chcą kobiet – rozmowa z Renatą Siemieńską, „Wysokie Obcasy” 7.10.2000, s. 33.
Tabela 7. Zbiorcze zestawienie średniej pozycji kolejnych kobiet na listach wybor-czych w latach 1997–2005
Kandydatki
Średnie miejsce wszystkich kandydatek będących na liście okręgowej kobietą numer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Wybory 1997 Wszystkie
kandydatki 4,7 8,4 11 13,3 15,9 19,4 20,5 21 22 Wszystkie
kandydatki komitetów ogólnopolskich
4,8 8,5 11,1 13,2 15,8 19,3 20,5 21 22
Wybory 2001 Wszystkie
kandydatki 4,7 8,2 11,1 13,3 14,7 16,3 17,8 19,7 21,9 23,7 24,9 27,3 31 31 35 36 37 Wszystkie
kandydatki komitetów ogólnopolskich
4,9 8,4 11,3 13,6 15 16,4 18,1 19,9 21,9 23,7 24,9 27,3 31 31 35 36 37
Wybory 2005 Wszystkie
kandydatki 4,2 7,9 10,9 13,2 15,0 16,4 18,1 19,0 20,3 23,2 23,9 27,3 30,5 35,0 31,0 32,0 Wszystkie
kandydatki komitetów ogólnopolskich
4,3 8,1 11,3 13,8 15,7 17,1 18,7 19,4 20,0 23,7 24,7 28,0 31,6 35,0 31,0 32,0
Źródło: zob. tabela 1.
Tabela 8. Średnie miejsce pierwszych kobiet na wszystkich listach poszczegól-nych komitetów w latach 1997–2005
Wybory
Średnie miejsce pierwszych kobiet na wszystkich listach poszczególnych komitetów
min. maks.
1997 1 6,3
2001 2,6 9
2005 2,0 8,2
Źródło: zob. tabela 1.
2.2.1.1. Pozycja kobiet na listach wyborczych w 1997 roku
Odnotowana w wyborach z 1997 roku średnia pozycja pierwszej kandydatki na wszystkich listach okręgowych poszczególnych komitetów wskazuje, iż staty-stycznie kobiety rzadko zajmowały miejsca na samym szczycie listy (tabela 9).
Statystyczna pozycja pierwszej kandydatki najwyższa była wśród komitetów, któ-re zaktó-rejestrowały tylko jedną listę okręgową, a wśród komitetów ogólnopolskich najlepiej pod tym względem prezentowała się UP, zaś następnie Krajowe Poro-zumienie Emerytów i Rencistów. Z kolei do ugrupowań najsłabiej promujących kobiety zaliczały się komitety prawicowe: AWS i ROP.
Tabela 9. Średnie miejsce kolejnych kobiet na listach danego komitetu wyborcze-go w 1997 roku
Komitet wyborczy
Średnie miejsce wszystkich kandydatek będących na liście okręgowej kobietą numer:
1 2 3 4 5 6 7 8 9
„Niezależna i Bezpartyjna” 1 2 3 Sojusz ludzi „Polska, Praca,
Sprawiedliwość” 1
Towarzystwo
Społeczno-Kulturalne Niemców DKF 2 4
Przymierze Samoobrona 2,9 5 3
Polska Wspólnota Narodowa 2,9 7,2 Mniejszość Niemiecka
Województwa Olsztyńskiego 3
„Pojednanie i Przyszłość”
Niemiecka Wspólnota 3 9 15 17 18 20
Unia Pracy 3,5 6,4 9,2 11,6 12,9 18,8
Krajowe Porozumienie
Emerytów i Rencistów 4 6,7 8,9 11,9 13,1 17 21,7 22,5 22
Sojusz lewicy Demokratycznej 4,3 7,6 11,1 15
Unia Wolności 4,3 7,9 11,8 15,7 19,1 19,3 16,5 19,5
Krajowa Partia Emerytów
i Rencistów 4,7 7,5 8,3 12
Blok dla Polski 5,1 7,8 10,6 13 19,5 22 Polskie Stronnictwo ludowe 5,1 9,5 11,8 12,7 20,5 21 Unia Prawicy Rzeczypospolitej 5,1 9,4 14,2 15 18 27 Akcja Wyborcza Solidarność 5,9 12,5 17,1 16
Ruch Odbudowy Polski 6,3 11 13,3 16,7 23
wszystkie kandydatki 4,7 8,4 11 13,3 15,9 19,4 20,5 21 22
wszystkie kandydatki komitetów
ogólnopolskich 4,8 8,5 11,1 13,2 15,8 19,3 20,5 21 22
Źródło: zob. tabela 1.
2.2.1.2. Pozycja kobiet na listach wyborczych w 2001 roku
Ukazany znaczny wzrost odsetka kobiet na listach wyborczych w roku 2001 nie przełożył się na istotne zmiany w zakresie średnich pozycji kolejnych kandydatek (tabela 10). Średnia pozycja najwyżej umieszczonych kobiet nie uległa zmianie, a biorąc pod uwagę wyłącznie ugrupowania ogólnopolskie, wskaźnik ten uległ nawet nieznacznemu pogorszeniu. Niewielka poprawa dotyczyła natomiast śred-niej pozycji dalszych kobiet na listach9. Ponownie statystycznie najwyższe miejsca pierwsza kandydatka zajmowała na listach komitetów, które zarejestrowane zosta-ły jedynie w kilku okręgach. Wśród komitetów ogólnopolskich najlepiej pod tym względem prezentowały się listy lPR10, SlD-UP i UW. Z drugiej strony najgorsze miejsca zapewniły swym kandydatkom Mniejszość Niemiecka, a wśród komite-tów ogólnopolskich – AWSP.
9 Należy również zaznaczyć, iż mające miejsce w 2001 r. zmniejszenie liczby okręgów wybor-czych (41 zamiast 52) – a tym samym zwiększenie puli mandatów do obsadzenia w poszczególnych okręgach – sprawiło, iż teoretycznie wzrosły szanse na wybór kandydatów umieszczonych na dal-szych miejscach. Za niekorzystny fakt należy uznać natomiast zmianę sposobu przeliczania głosów, a tym samym zmniejszenie liczby mandatów przypadających ugrupowaniom o największym popar-ciu społecznym.
10 Dla uściślenia lPR nie była sensu stricto komitetem ogólnopolskim, gdyż nie wystawiła listy w okręgu nr 31 (Katowice).
Tabela 10. Średnie miejsce kolejnych kobiet na listach danego komitetu wybor-czego w 2001 roku
Komitet wyborczy
Średnie miejsce wszystkich kandydatek będących na liście okręgowej kobietą numer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Polska Wspólnota
Narodowa 2,6 4 7,3 8,8 12 20 Polska Partia
Socjalistyczna 3 4,2 6,3 8,8 10 11 13 14 liga Polskich
Rodzin 3,5 7,2 9,9 11,8 14,6 16,1 19,3 20,8 27 Sojusz lewicy
Demo kra tycznej
Unia Pracy 3,7 6,7 10 12,5 14,4 16,6 18,4 21 22,8 23,8 26,3 31 36 Polska Unia
gospodarcza 3,8 7,1 9,7 9,8 10,3 12 13 Niemiecka
Mniejszość
górnego Śląska 4 5 7 9 11 13 14 15
Unia Wolności 4 6,9 9,5 11,6 13,5 15 16,5 17,8 20,4 22,6 20 22 30 31 34 35 37 Platforma
Obywatelska 5,2 9,4 11,7 15,7 14,9 15 26 Alternatywa
Ruch Społeczny 5,2 9,1 12,6 14,1 15,5 16,7 17,8 20,8 24,5 27 26 Prawo
i Sprawiedliwość 5,3 8,2 12,1 13,7 14,7 20,7 19 20,7 17,5 19 Samoobrona 5,3 8,9 11,7 13,5 15,8 16,6 17,5 18 19 Polskie
Stronnictwo
ludowe 5,4 9,2 13,5 17,3 18,4 15,8 18 18 21,5 24 23 25 27 31 36 37 Akcja Wyborcza
Solidarność
Prawicy 6,3 10,5 11,9 15,3 17,6 20,3 18 Mniejszość
Niemiecka 9 19 20 25
Wszystkie
kandydatki 4,7 8,2 11,1 13,3 14,7 16,3 17,8 19,7 21,9 23,7 24,9 27,3 31 31 35 36 37 Wszystkie
kandydatki komitetów ogólnopolskich
4,9 8,4 11,3 13,6 15 16,4 18,1 19,9 21,9 23,7 24,9 27,3 31 31 35 36 37
Źródło: zob. tabela 1.
2.2.1.3. Pozycja kobiet na listach wyborczych w 2005 roku
Pomimo nieznacznego wzrostu ogólnego odsetka kobiet na wszystkich listach okręgowych w stosunku do poprzednich wyborów w 2005 roku poprawie uległa średnia pozycja najwyżej umieszczonych na poszczególnych listach kobiet (ta-bela 11). W 2005 roku było to średnio miejsce 4,2, podczas gdy zarówno w roku 2001, jak i 1997 – 4,7. Pewna poprawa widoczna była także co do średniej pozy-cji drugiej, trzeciej i czwartej kolejnej kobiety na liście. Ponownie statystycznie najwyższe miejsca pierwsza kandydatka zajmowała na listach komitetów, które zarejestrowane zostały jedynie w kilku okręgach. Spośród komitetów ogólnopol-skich najwyżej pierwsza kobieta umieszczona była w przypadku SDPl, najniżej w przypadku list PPP i lPR.
Tabela 11. Średnie miejsce kolejnych kobiet na listach danego komitetu wyborcze-go w 2005 roku
Komitet wyborczy
Średnie miejsce wszystkich kandydatek będących na liście okręgowej kobietą numer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Stronnictwo Pracy 2,0 4,0 5,0 7,0 8,0 9,0 Polska Konfederacja
– godność i Praca 2,6 5,9 8,5 10,4 11,2 11,7 14,0 16,0 Socjaldemokracja
Polska 2,7 6,1 9,1 11,1 13,5 14,3 16,8 15,3 18,0 21,5 25,0 28,0 Ogólnopolska
Koalicja Obywatelska 3,3 6,1 8,5 10,8 11,2 12,8 15,1 16,0 17,5 19,0 19,0 23,0 25,0 Partia Inicjatywa RP 3,3 5,3 7,3 9,5 12,4 12,0 13,8 16,3 19,3 20,0
cd. tab. 11
Komitet wyborczy
Średnie miejsce wszystkich kandydatek będących na liście okręgowej kobietą numer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Polska Partia
Narodowa 3,3 6,5 9,9 10,7 11,8 13,1 14,7 16,3 18,0
Samoobrona RP 3,4 8,1 11,9 15,1 16,4 19,8 20,8 25,5 22,5 22,0 25,0 26,0 35,0 38,0 Sojusz lewicy
Demokratycznej 3,7 6,9 10,1 12,9 15,7 17,9 20,2 23,8 23,0 26,0
Partia Demokratyczna 3,8 7,5 10,5 13,0 14,7 14,3 16,3 16,5 18,0 28,0 31,0 32,0 34,0 Mniejszość
Niemiecka Śląska 4,0 8,0 Społeczni Ratownicy 4,0
Dom Ojczysty 4,1 7,2 10,1 11,4 14,9 16,8 20,5 24,0 27,0 28,0 Ruch Patriotyczny 4,2 7,5 10,4 11,3 13,6 14,6 17,1 19,0 17,0 Platforma
Obywatelska RP 4,2 8,4 12,3 15,4 17,2 20,7 23,5 26,0 36,0 37,0 Prawo
i Sprawiedliwość 4,3 8,5 12,8 15,8 19,3 21,5 23,0 25,5 28,0 Narodowe
Odrodzenie Polski 4,3 8,6 10,2 13,3 16,0 Mniejszość
Niemiecka 5,0 14,0
Centrum 5,1 8,8 11,1 12,6 15,3 21,0 23,5 24,7 28,0 30,0 31,0 Platforma Janusza
Korwin-Mikkego 5,2 8,9 11,6 12,7 12,8 14,5 14,7 11,0 13,0 15,0 16,0 Polskie Stronnictwo
ludowe 5,3 9,5 13,5 16,2 18,0 19,0 20,4 19,0 20,0 22,0 23,0 25,0 26,0 29,0 31,0 32,0 liga Polskich Rodzin 7,1 12,0 13,5 15,9 18,1 18,0 20,0 18,5 24,0
Polska Partia Pracy 8,2 10,4 14,4 13,2 12,8 11,0 12,7 15,3 17,7 19,0 25,0 26,0
Wszystkie kandydatki 4,2 7,9 10,9 13,2 15,0 16,4 18,1 19,0 20,3 23,2 23,9 27,3 30,5 35,0 31,0 32,0 Wszystkie kandydatki
komitetów
ogólnopolskich 4,3 8,1 11,3 13,8 15,7 17,1 18,7 19,4 20,0 23,7 24,7 28,0 31,6 35,0 31,0 32,0 Źródło: zob. tabela 1.
2.2.2. Udział kobiet na listach wyborczych wśród osób obsadzających „miejsca dobre”
Powyższe zestawienia przekazują jednak tylko informacje o globalnych tenden-cjach rozmieszczania kandydatek na listach, natomiast nie określają liczby ko-biet, które bezpośrednio umieszczone zostały na tzw. „dobrych miejscach”, czyli pozycjach 1–3. Przeprowadzona w tym względzie analiza pozwoliła wskazać na następujące prawidłowości (tabela 12):
– im wyższe miejsce na liście, tym mniejszy odsetek kobiet (odsetek kobiet wśród liderów list okazuje się mniejszy niż odsetek wśród osób z miejsc 1–3; ten z kolei mniejszy niż wśród ogółu kandydatów),
– w 2001 roku, pomimo znacznego wzrostu ogólnego odsetka kobiet na li-stach, niewielkiej poprawie uległ odsetek kobiet na miejscu 1. i miejscach – w 2005 roku, pomimo niewielkiego wzrostu odsetka kobiet wśród wszyst-1–3,
kich kandydatów, wyraźnie wzrósł odsetek kobiet na miejscu 1. oraz miej-scach 1–3,
– znaczne zróżnicowanie odsetka kobiet na miejscu 1. i 1–3 pomiędzy po-szczególnymi ugrupowaniami ogólnopolskimi (tabela 13).
Tabela 12. Zbiorcze zestawienie rozmieszczenia kobiet na miejscach 1–3 list okrę-gowych w wyborach z 1997, 2001 i 2005 roku
Wszystkie komitety ogólnopolskie
w wyborach z roku
liczba kobiet na miejscu liczba kobiet na miejscach 1–3
Procent kobiet wśród
wszystkich kandydatów
komitetu 1
2 3 suma
procent kobiet wśród wszystkich
kandydatów komitetu z miejsc suma procent kobiet wśród 1–3
wszystkich kandydatów komitetu z miejsca 1.
1997 43 8,5 78 82 203 13,7 15,4
2001 39 10,6 61 63 163 14,8 22,7
2005 85 18,9 96 106 202 21,3 23,9
Źródło: zob. tabela 1.
Tabela 13. Odsetek kobiet wśród wszystkich kandydatów komitetów z miejsca 1
Wybory Odsetek kobiet wśród wszystkich kandydatów komitetów z miejsca 1
min. maks.
1997 1,9 (ROP) 17,3 (KPEiR)
2001 2,4 (PSl) 17,5 (lPR)
2005 7,3 (lPR) 36,6 (SdPl)
Źródło: zob. tabela 1.
2.2.2.1. Udział kobiet na listach wyborczych wśród osób obsadzających „miejsca dobre”
w 1997 roku
Porównując komitety ogólnopolskie11 w wyborach z 1997 roku, można zauwa-żyć, że zdecydowanie najwięcej kobiet w pierwszej trójce umieściła UP, nieco mniej Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów, które jednak dysponowało największą liczbą kobiet na miejscu pierwszym (tabela 14). Na trzecim miejscu z niewielką stratą znalazła się UW, natomiast kolejne komitety zanotowały re-zultaty znacznie gorsze. Ponownie najgorzej wypadł ROP i w mniejszym stopniu AWS oraz Krajowa Partia Emerytów i Rencistów.
Tabela 14. Kolejność komitetów ogólnopolskich ze względu na liczbę kobiet umieszczonych na miejscach 1–3 na listach okręgowych w 1997 roku
lp. Komitet wyborczy
liczba kobiet na miejscu liczba kobiet na miejscach 1–3
11 W zestawieniu tym celowo pominięto pozostałe komitety, gdyż fakt obecności niewielkiej liczby kobiet na ich listach (wyrażona w wartościach bezwzględnych) uniemożliwiał przeprowadze-nie stosownych porównań.
2
Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów
9 17,3 10 13 32 20,5 26,7
3 Unia Wolności 7 13,5 14 8 29 18,5 18,1
4 Sojusz lewicy Demokratycznej 6 11,5 10 7 23 14,7 14,8
5 Polskie Stronnictwo
ludowe 1 1,9 7 12 20 12,8 11,5
6
Blok dla Polski 5 9,6 6 7 18 11,5 14,1
Unia Prawicy
Rzeczypospolitej 4 7,7 10 4 18 11,5 9,3
8
Akcja Wyborcza
Solidarność 3 5,8 6 5 14 9 10,8
Krajowa Partia Emerytów
i Rencistów 0 0 7 7 14 9 11,9
10 Ruch Odbudowy Polski 1 1,9 6 4 11 7 12,4
Wszystkie komitety
ogólnopolskie 43 8,5 78 82 203 13,7 15,4
Źródło: zob. tabela 1.
Zauważyć należy, iż odsetek kobiet wśród kandydatów umieszczonych na miejscach 1–3 w większości przypadków był gorszy niż odsetek kandydatek na listach komitetu. Względnie największy wzrost zanotowała UPR, mniejszy PSl i UW. W przypadku pozostałych ugrupowań uwidoczniło się pogorszenie sytu-acji kobiet, jednak największy spadek liczby kobiet dotyczył list ROP – była to różnica prawie dwukrotna. Z kolei przy porównaniu pierwszego miejsca na liście dysproporcje okazały się zdecydowanie większe – w przypadku PSl i ROP róż-nica była ponad sześciokrotna. Ukazana sytuacja świadczy zatem, iż w wyborach z 1997 roku kobiety proporcjonalnie rzadziej niż mężczyźni umieszczane były na szczytach list, zwłaszcza zaś na miejscu pierwszym. Na fakt ten wpływ mogło mieć to, iż tradycyjnie pierwsze miejsca zarezerwowane są dla tzw. „lokomotyw wyborczych”, czyli osób znanych polityków (równocześnie elit partyjnych),
któ-rych zadaniem jest przyciągnięcie jak największej liczby wyborców. Oczywistym jest, iż w 1997 roku w gronie tym było niewiele kobiet – obecnie zresztą sytuacja jest wciąż podobna12.
2.2.2.2. Udział kobiet na listach wyborczych wśród osób obsadzających „miejsca dobre”
w 2001 roku
W wyborach z 2001 roku zdecydowanie najwięcej kobiet (także jeśli chodzi o licz-bę kobiet otwierających listę, jak i na miejscu drugim) znalazło się na listach lPR, mimo iż ugrupowanie to nie wystawiło kandydatów we wszystkich okręgach (ta-bela 15). Niewiele mniej kobiet w czołówce umieściła UW, przy czym rezultat ten osiągnięty został poprzez umieszczenie znacznej liczby kobiet na miejscu trze-cim przy odpowiednio niewielkiej liczbie na pierwszym (de facto był to jeden z najgorszych rezultatów)13. Kolejne miejsce w tym porównaniu przypadło koalicji SlD-UP, która jednak umieściła taką samą liczbę kobiet na czele list jak najlepsza lPR. Natomiast zdecydowanie najmniej kobiet w czołówce miały komitety PSl i AWSP14.
12 Powyższa argumentacja wykazuje jednak znamiona „błędnego koła”: obecność małej licz-by kobiet na szczytach list tłumaczona jest małą liczbą znanych działaczek, obecność małej liczlicz-by znanych działaczek tłumaczona jest małą liczbą kobiet pełniących istotne funkcje (w tym również będących posłankami), obecność małej liczby posłanek tłumaczona jest małą liczbą kandydatek na czołowych miejscach list, które sprzyjają uzyskaniu mandatu… Świadczy to niewątpliwie o trudno-ściach, jakie napotykają kobiety, które chcą brać aktywny udział w życiu politycznym.
13 Ewentualnemu wejściu UW do sejmu najprawdopodobniej towarzyszyłaby niewielka kobieca reprezentacja – mimo wysokiego ogólnego procentu na listach (odwołując się do ukazanego mecha-nizmu, iż jedynie kandydatki z miejsca pierwszego mają zapewniony mandat); tym bardziej gdyby ugrupowanie to, nieznacznie przekraczając wymagany próg wyborczy, wprowadziło jedynie nie-wielką liczbę przedstawicieli (odwołując się w tym przypadku do kolejnego ukazanego mechanizmu, iż mała liczba zdobytych mandatów zmniejsza szanse kobiet na wybór).
14 Również w przypadku ewentualnego przekroczenia przez AWSP progu wyborczego liczba wprowadzonych kobiet byłaby najprawdopodobniej niewielka.
Tabela 15. Kolejność komitetów ogólnopolskich ze względu na liczbę kobiet umieszczonych na miejscach 1–3 na list okręgowych w 2001 roku
lp. Komitet wyborczy
liczba kobiet na miejscu liczba kobiet na
miejscach 1–3 Procent
4 Platforma Obywatelska 6 14,6 7 6 19 15,4 16,8
5
ogólnopolskie 39 10,6 61 63 163 14,8 22,7
Źródło: zob. tabela 1.
Również w 2001 roku procent kobiet wśród kandydatów danego komitetu z miejsc 1–3 był niższy niż wśród ogółu kandydatów. W przeciwieństwie jednak do poprzednich wyborów sytuacja ta dotyczyła wszystkich ugrupowań ogólnopol-skich, ponadto obserwowane dysproporcje były znacznie większe. Jedynie lPR
zanotowała niemal identyczny wynik w obu kategoriach, niewielką różnicę od-notowała również PO. Natomiast w przypadku SlD była ona prawie dwukrotna, zaś w przypadku PSl niemal trzykrotna. Jeszcze większa dominacja mężczyzn widoczna była na miejscach otwierających listy: w przypadku UW procent kobiet wśród kandydatów z miejsca pierwszego był ponad sześć razy mniejszy niż pro-cent kobiet wśród wszystkich kandydatów komitetu, w przypadku PSl różnica ta była aż ośmiokrotna. W rezultacie, mimo iż w 2001 roku procent kobiet wśród wszystkich kandydatów komitetów ogólnopolskich był o ponad 7 punktów więk-szy niż w 1997 roku (odpowiednio 22,7% i 15,4%), o tyle ich procent wśród osób z miejsc 1–3 był niemal identyczny (14,8% w stosunku do 13,7% w 1997 roku), z kolei wśród kandydatów otwierających listy tylko nieznacznie większy (10,6%
w 2001 i 8,5% w 1997 roku).
2.2.2.3. Udział kobiet na listach wyborczych wśród osób obsadzających „miejsca dobre”
w 2005 roku
W wyborach z 2005 roku spośród komitetów ogólnopolskich zdecydowanie najwię-cej kobiet w czołówce list okręgowych (zarówno na miejscach 1–3, jak i na samym miejscu 1.) wystawiły komitety PPN i SDPl – ponad 30% (tabela 16). Kolejne ugrupowanie, czyli SlD, uzyskało już zdecydowanie niższy wynik. Z perspekty-wy miejsc 1–3 aż 6 ugrupowań uzyskało zbliżony rezultat, na poziomie 20–22%.
Zauważyć należy, iż w grupie tej Samoobrona i PO relatywnie więcej kobiet wysta-wiły na miejscu pierwszym, podczas gdy pozostałe raczej na miejscu 2. i 3. Zdecy-dowanie najmniej kobiet w czołówce list umieściło PSl i zwłaszcza lPR.
Tabela 16. Kolejność komitetów ogólnopolskich ze względu na liczbę kobiet umieszczonych na miejscach 1–3 na listach okręgowych w 2005 roku
lp. Komitet wyborczy
liczba kobiet na miejscu liczba kobiet na miejscach 1–3
1 Polska Partia Narodowa 14 34,1 13 14 41 33,3 32,4
2 Socjaldemokracja Polska 15 36,6 10 15 40 32,5 30,5
3 Sojusz lewicy Demokratycznej 6 14,6 8 13 27 22,0 27,7
4 Samoobrona RP 10 25,0 9 7 26 21,7 22,7
5 Partia Demokratyczna 6 14,6 8 12 26 21,1 24,7
Prawo
i Sprawiedliwość 5 12,2 12 9 26 21,1 20,9
7 Ruch Patriotyczny 4 9,8 12 9 25 20,3 30,7
Platforma
Obywatelska RP 9 22,0 7 9 25 20,3 21,1
8 Polska Partia Pracy 7 17,1 7 5 19 15,4 19,3
9 Polskie Stronnictwo
ludowe 6 14,6 4 7 17 13,8 19,7
10 liga Polskich Rodzin 3 7,3 6 6 15 12,2 19,3
Wszystkie komitety
ogólnopolskie 85 18,9 96 106 202 21,3 23,9
Źródło: zob. tabela 1.
Także tym razem odsetek kobiet na miejscach 1–3 okazał się mniejszy niż ich odsetek wśród ogółu kandydatów. Jedynie w przypadku PPN, SDPl oraz PiS ogólny odsetek był nieznacznie wyższy. Największa różnica (nieco o ponad poło-wę) występowała w przypadku lPR oraz RP. Ponownie również najniższy odsetek kobiety stanowiły wśród kandydatów z miejsca pierwszego. Wskazać należy jed-nak, iż w porównaniu z poprzednimi wyborami różnice te okazały się zdecydowa-nie mzdecydowa-niejsze. O ile zatem w wyborach z 1997 i 2001 roku kobiety były wyraźzdecydowa-nie niedoreprezentowane nie tylko, jeśli chodzi o ogólny udział na listach, ale także już w obrębie samych list ze względu na przyznawanie korzystnych miejsc, o tyle w wyborach z 2005 roku podział kluczowych miejsc okazał się bardziej sprawie-dliwy, przy wciąż występującym ogólnym niedoreprezentowaniu kobiet.
3. Konsekwencje sposobu rozmieszczenia kobiet na listach wyborczych