Zakończenie

Bez względu na to, jakie przesłanki leżą u podstaw ich zachowań wyborczych,

„rozdzielacze” głosów stanowią istotną, acz stosunkowo niewielką, grupę wybor-ców. Niezależnie od tego, czy „dzielą” swój głos w sposób instrumentalny, czy też w ekspresyjny, ich wpływ na powyborczy kształt sceny politycznej wydaje się znaczący. Podsumowując powyższe rozważania, warto zastanowić się, jakie skut-ki wynikają zarówno z instrumentalnego, jak i ekspresyjnego „podziału” głosu.

W przypadku instrumentalnego „podziału” głosu wpływ na poszczególne elementy życia politycznego wydaje się oczywisty ze względu na fakt, iż u jego podstaw leży bądź to kalkulacja wyborcy co do koalicyjnego lub jednopartyjnego charakteru rządu, bądź też chęć uniknięcia zmarnowania głosu (głosowanie tak-tyczne). W konsekwencji obie przesłanki sprawiają, iż ów „podział” jest skuteczny

63 J. Janiszewski, System wyborczy RFN, s.159.

64 Wyjątkiem są wybory do Dumy Rosyjskiej z 1993 r., gdzie poziom „podzielonego” głoso-wania szacuje się na ponad 70%. Por. R.g. Moser, The Consequences of Russia’s Mixed-Member Electoral System…, s. 506.

65 Szacunkowy poziom „podzielonego” głosowania w poszczególnych państwach: Republika Korei – 20,8%, RFN – 24,8%, Nowa Zelandia – 37,8%, Japonia – 30,1%. Dane za: Wang Sik Kim,

„Split-Ticket of the Korean Voters in 17^th National Assembly Election”, referat przygotowany na coroczne coroczny zjazd Amerykańskiego Stowarzyszenia Nauk Politycznych, 1–4 września 2005 r.

Tekst dostępny na: http://www.allacademic.com//meta/p_mla_apa_research_citation/0/4/2/4/7/pa-ges42477/p42477-1.php/, doi: 20.07.2008.

(głos jest brany pod uwagę w procesie dystrybucji mandatów) w obu segmentach systemu wyborczego. Oddając tzw. głos koalicyjny, wyborcy w znacznym stop-niu przyczyniają się nie tylko do powstawania rządów koalicyjnych, ale również wspierają egzystencję małych ugrupowań. Z kolei wyborcy głosujący w sposób taktyczny mają niemały udział w zdominowaniu rywalizacji wyborczej w segmen-cie większościowym systemu wyborczego przez kandydatów dużych ugrupowań, a tym samym w umocnieniu ich pozycji na scenie politycznej.

O konsekwencjach ekspresyjnego „podziału” głosu możemy mówić przede wszystkim w sytuacji, w której „podzielony” głos jest skuteczny w obu segmen-tach systemu wyborczego. Jeżeli w którymkolwiek z nich głos ten nie będzie uczestniczył w procesie dystrybucji mandatów, należy uznać go za zmarnowany, zaś jego znaczenie będzie ograniczone czy wręcz żadne.

„Konieczny podział” głosu, zwłaszcza jeżeli dotyczy on wyborców małych ugrupowań, którzy przenieśli swoje poparcie w części większościowej systemu wyborczego na kandydata większego ugrupowania, wywołuje podobne konse-kwencje, co omawiane wcześniej głosowanie taktyczne. Z kolei umotywowany osobistymi cechami kandydata, „szczery” podział głosu przynosi korzyści nie-wielkim partiom politycznym. Wyborcy, kierując się bowiem przesłankami per-sonalnymi, a nie kalkulacją szans kandydata na zwycięstwo czy też jego afiliacją partyjną, pozwalają małym ugrupowaniom na odnoszenie zwycięstw nie tylko w ograniczonej liczbie okręgów jednomandatowych, ale również (jak miało to miejsce w przypadku wyborów do Rosyjskiej Dumy) zdobycie całkiem pokaźnej reprezentacji parlamentarnej.

Jak wspominałem wcześniej, na gruncie mieszanych systemów wyborczych teoria „równoważenia” ma dosyć ograniczone zastosowanie. Niemniej jednak za jej pomocą można wyjaśniać „dzielenie” głosów w wyborach do izraelskiego Knesetu oraz zachowanie wyborców „dzielących” głos pomiędzy dwa najsilniej-sze w danym systemie ugrupowania. Wyborcy głosujący w ten sposób zdają się opowiadać nie tylko za silnym rządem, ale jednocześnie za opozycją na tyle silną, by móc skutecznie kontrolować poczynania władzy, licząc tym samym, iż konflikt pomiędzy nimi przyczyni się do powstania optymalnego dla nich modelu polityki.

W przypadku „zagubionych” wyborców najtrudniej wskazać wpływ oraz konsekwencje ich zachowań wyborczych. Wyborcy ci, nie rozumiejąc istoty gło-sowania za pomocą dwóch głosów, nie są w stanie również zrozumieć fenome-nu „podzielonego” głosowania. W związku z powyższym zasadnym wydaje się stwierdzenie, iż „dzielą” oni swój głos w sposób nieświadomy, a przez to nie do końca przewidywalny w swoich skutkach. Co więcej, w większości przypadku za-chowanie „zagubionych” wyborców prowadzi do oddania nieskutecznego głosu, który w konsekwencji w ograniczonym stopniu służy zmianie stanu rzeczy.

Zjawisko „podzielonego” głosowania stanowi swego rodzaju potencjalne za-grożenie dla demokracji, które wynika z faktu, iż wyborcy głosujący w sposób

tak-tyczny nie wyrażają swoich prawdziwych preferencji. W ten sposób możliwe staje się powstanie większości rządzącej, która wyniesiona została do władzy nie dzięki woli narodu, a dzięki kalkulacjom wyborczym „rozdzielaczy” głosów. Niemniej jednak pamiętać należy, iż obecnie większość wyborców nadal szczerze wyraża swoje preferencje, stąd też zagrożenie wynikające z „dzielenia” głosów określić należy jako potencjalne.

Literatura

Abramson P.R., Aldrich J.H., Diamon M., levine R., Scotto Th.J., Diskin A., Prime Mi-nister and Parliament: Strategic Split-Ticket Voting. Tekst dostępny na: www.duke.

edu/~rml5/papers/Strategic-Split-Ticket-Voting.doc, 05.08.2008.

Antoszewski A., Ewolucja systemu wyborczego do Sejmu, w: Demokratyzacja w III Rzecz-pospolitej, red. A. Antoszewski, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.

Bardi l., Italian Parties, w: Political Parties in Advanced Industrial Democracies, red.

P. Webb, D. Farrell, I. Holiday, Oxford University Press 2002.

Barker F., Boston J., levine S., Mc leay E., Roberts N.S., An Initial Assessment of The Con-sequences of MMP in New Zeland, w: Mixed-Member Electoral Systems. The Best at Both Worlds, red. M.S. Shugart, M.P. Wattenberg, Oxford University Press 2005.

Bartolini S., Chiaramonte A., D’Alimonte R., The Italian Party System between Parties and Coalitions, West European Politics, Vol. 27, No 27, 01.01.2004.

Bartolini S., Political Consequences of the Italian Mixed Electoral System (1994–2001);

referat przygotowany na konferencję „Wybory i demokracja”, Instytut Nauk Społecz-nych Uniwersytetu lizbońskiego, 1–2 lutego 2002 r. Tekst referatu dostępny na: http://

www.ics.ul.pt/ceapp/english/conferences/fulbright/4SBartolini.pdf, 26.06.2008.

Benoit K., Duverger’s Law and the Study of Electoral Systems, „French Politics” nr 4, 2006.

Benoit K., Evaluating Hungary’s Mixed Member Electoral System, Referat przygotowany i przedstawiony na konferencji na temat „Mieszane Systemy Wyborcze”, Balboa Bay Club, Newport Beach, CA, 11–13 grudnia 1998 r.

Benoit K., giannetti D., laver M., Voter Strategies with Restricted Choice Menus, „British Journal of Political Science” Vol. 36, Cambridge University Press 2006.

Carman Ch., Jones R., Attitudes to Coalitions and Split Ticket Voting: The Scottish Par-lament Elections of 2007; referat przedstawiony na warsztatach „Demokratyczna od-powiedzialność wyborców i koalicji”, University of Exeter 5–6 października 2007 r. Tekst referatu dostępny na: http://www.scottishelectionstudy.org.uk/docs/Exeter07.

pdf, 14.07.2008.

Cox K.E., Schoppa l.J., Interaction Effects in Mixed – Member Electoral Systems. Theory and Evidence From Germay, Japan and Italy, „Comparative Political Studies”, No-vember 2002, Vol. 35, No. 9.

D’Alimonte R., Mixed Electoral Rules, Partisan Realigment and Party System Change in Italy, w: Mixed-Member Electoral Systems. The Best at Both Worlds, red. M.S. Shu-gart, M.P. Wattenberg, Oxford University Press 2005.

Ferrara F., A Different World. Relative Causal Inference and the Study of Mixed Electoral Systems; referat przygotowany na doroczną konferencję Amerykańskiego Stowarzy-szenia Nauk Politycznych, 2–5 września 2004 r. Tekst dostępny na: http://www.pe-ople.fas.harvard.edu/~ferrara/a!=world.pdf, 03.08.2008.

Ferrara F., Interactive Ballots: Contamination, Party Choice and New Zeland’s Mixed Electoral System. Tekst dostępny na: http://www.allacademic.com//meta/p_mla_apa_

research_citation/0/8/5/2/7/pages85276/p85276-1.php, 10.08.2008.

garlicki l., Prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Wyd. liber, Warszawa 2005.

grzybowski M., Systemy konstytucyjne państw skandynawskich, Wydawnictwo Sejmowe 1998.

gschwend T., Ticket-Splitting and strategic Voting in Mixed Electoral Systems, Universi-taet Mannheim 2003.

gschwend Th., H. van der Kolk, Split Ticket Voting In Mixed Member Proportional Systems: The Hypothetical Case of The Netherlands, „Acta Politica” 2006, No. 41.

Haman J., Demokracja, decyzje, wybory, Warszawa 2003.

Herbut R., Encyklopedia Politologii, red. M. Żmigrodzki, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 1999, t. 3.

http://psephos.adam-carr.net/, 27.07.2008.

http://www.nzes.org/, 15.07.2008.

Janiszewski J., System wyborczy RFN, Toruń 1982.

Kamiński M.M., Czy partie korzystają na manipulacjach systemem wyborczym? Ordy-nacje wyborcze i herestetyka w Polsce w latach 1989–1993, „Studia Socjologiczne”

2002, nr 2.

Karp J.A., Vowles J., Banducci S.A., Donovan T., Strategic voting, party activity, and can-didate effects: testing explanations for Split ticket voting In New Zeland’s new mixed system, Electoral Studies 21, 2002.

Karp J.A., Political knowledge about electoral rules: Comparing mixed member propor-tional systems in Germany and New Zeland, Electoral Studies 2005.

Moser R.g., The Consequences of Russia’s Mixed-Member Electoral System, w: Mixed- -Member systems: The best of the both worlds?, red. M.S. Shugart, M.P. Wattenberg, Oxford University Press 2003.

Naleziński B., Wybory parlamentarne do Parlamentu Republiki Austrii, w: Prawo wy-borcze do parlamentu w wybranych państwach europejskich, red. S. grabowska, K. Składkowski, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 2006.

Nohlen D., Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych, Wydawnic-two Naukowe Scholar, Warszawa 2004.

Pearse H., Making the most of a two vote ballot: Vote adaptation to more complex electo-ral system; referat przygotowany na doroczny zjazd Kanadyjskiego Stowarzyszenia Nauk Politycznych, Uniwersytet Zachodniego Ontario, 2 czerwca 2005 r. Tekst refe-ratu dostępny na: http://www.cpsa-acsp.ca/papers-2005/Pearse.pdf, 03.07.2008.

Poniatowska-grochalska W., Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północ-nej, w: Partie i systemy partyjne państw wysokorozwiniętych, red. J. Iwanek, Kato-wice 1999.

R.Y. The Israeli Mixed Electoral System: Unexpected Reciprocal and Cumulative Consequ-ences, w: Mixed-Member Electoral Systems. The Best at Both Worlds, red. M.S. Shu-gart, M.P. Wattenberg, Oxford University Press 2005.

Saalfeld Th., Germany: Stability and Strategy In Mixed-Member Proportional System, w: The Politics of Electoral Systems, red. M. gallagher, P. Mitchell, Oxford Univer-sity Press, 2005.

Sanz A., Split-Ticket Voting In Multi Level Electoral Competition: European, National and Regional In Spain; referat wygłoszony na wiosennej konferencji CONNEX pt.

„The Multi-level Electoral System of the EU”, 19–22.03.2007 r., Cadenabbia (Wło-chy). Tekst referatu dostępny na: www.europeanelectionstudies.net/papers/cadenab-bia/sanz.pdf, 26.06.2008.

Shugart M.S., Wattenberg M.P., Mixed-Member Electoral Systems: a Definition and Typo-logy, w: Mixed-Member Electoral Systems. The Best at Both Worlds, red. M.S. Shu-gart, M.P. Wattenberg, Oxford University Press 2005.

Sokół W., Żmigrodzki M., Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej, Wyd. Can, lublin 2003.

Świeca J., Współczesne systemy demokratyczne, Kielce 2003.

Thames F.C., Edward M.S., Differentiating Member Electoral Systems. Mixed--Member Majoritarian and Mixed Member Proportional Systems and Government Expenditures, „Comparative Political Studies” 2006, Vol. XX, No. X.

Venturino F., Split ticket voting in Italy: Rightist voters in 2001 parliamentary election.

Tekst dostępny na: http://www.studielettorali.it/convegni/paper/Venturino_ing.pdf, 07.07.2008.

Wang Sik Kim, Split-Ticket of the Korean Voters in 17th National Assembly Election. Refe-rat przygotowany na coroczne coroczny zjazd Amerykańskiego Stowarzyszenia Nauk Politycznych, 1–4 września 2005 r. Tekst dostępny na: http://www.allacademic.com//

meta/p_mla_apa_research_citation/0/4/2/4/7/pages42477/p42477-1.php, 20.07.2008.

Zubida H., I Split, You Split, We All Split Our Ticket: The 1996 Israeli National Election Split Ticket – Voting Phenomenon. Tekst dostępny na: http://www.nyu.edu/gsas/dept/

politics/phd_hire/zubida_1.pdf , 11.07.2008.

Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu

Nr 2 rok 2009