Prawo geologiczne i górnicze

Zasady i warunki wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin ze złóż, ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska na-turalnego reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.

U. Nr 27, poz. 96). Jest to akt prawny szczegółowo określający zasady gospodaro-wania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony środowiska.

Według prawa geologicznego i górniczego kopaliny są własnością państwa.

Prawo wydobywania kopalin przysługuje państwowym przedsiębiorstwom górni-czym. Ustawa dopuszcza, by niektóre kopaliny były wydobywane przez niepaństwo-we jednostki organizacyjne gospodarki, ale na podstawie specjalnego zezwolenia, czyli koncesji. Eksploatację minerałów nie będących kopalinami, jak na przykład torf, może prowadzić właściciel gruntu.

Przepisy ustawy (o ile nie stanowi inaczej) o wydobywaniu kopalin podsta-wowych stosuje się do (art. 2) bezzbiornikowego magazynowania substancji w gó-rotworze oraz składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych.

Natomiast przepisy ustawy dotyczące kopalin pospolitych stosuje się do poszukiwa-nia, rozpoznawania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się w od-padach po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.

Ustawa jednoznacznie informuje, że poszukiwaniem lub rozpoznawaniem złóż kopalin, a także wydobywaniem oznaczonej kopaliny ze złoża, może zajmować się osoba (przedsiębiorca; użytkownik górniczy) pod warunkiem uzyskania koncesji (art. 9 i 10).

Elementy polskiego ustawodawstwa 87

Tematykę koncesji szczegółowo wyjaśnia rozdział 3 ustawy, który mówi, że (art. 15): Koncesji wymaga poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji w gó-rotworze oraz składowanie odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych, a także poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.

W celu uzyskania koncesji, użytkownik górniczy musi złożyć wniosek o udzie-lenie koncesji z odpowiednimi załącznikami w zależności od charakteru wykonywa-nej działalności.

Wniosek o udzielenie koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin powinien zawierać (art. 18 i 19): oznaczenie podmiotu ubiegającego się o koncesję, oznaczenie jego siedziby oraz wskazanie pełnomocników, jeżeli zostali ustanowieni; określenie przedmiotu projektowanej działalności; określenie prawa wnioskodawcy do terenu (przestrzeni), w ramach którego projektowana działalność ma być wykonywana lub prawa, o ustanowienie którego ubiega się wnioskodaw-ca; określenie czasu, na jaki koncesja ma być udzielona wraz ze wskazaniem daty rozpoczęcia działalności; określenie środków, jakimi dysponuje podmiot ubiegający się o koncesję w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem; określenie celów, zakresu, rodzaju i harmonogramu zamierzonych prac;

ocenę ich wpływu na środowisko sporządzoną zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.

Wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, oprócz wymienio-nych wyżej elementów, powinien dodatkowo określać (art. 20): złoże kopaliny lub jego część, która ma być przedmiotem wydobycia; wielkość i sposób zamierzonego wydobycia kopaliny; stopień zamierzonego wykorzystania zasobów złoża, w tym kopalin towarzyszących i współwystępujących użytecznych pierwiastków ślado-wych, jak również środki umożliwiające osiągnięcie tego celu; projektowane poło-żenie obszaru górniczego i jego granice.

Dokumenty, które należy przedłożyć w tym przypadku obejmują:

1. Decyzję o zatwierdzeniu dokumentacji geologicznej złoża kopaliny oraz dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do wykorzystywania tej doku-mentacji w celu ubiegania się o koncesję.

2. Założenia projektu zagospodarowania złoża.

3. Ocenę przewidywanego wpływu wydobycia kopaliny na środowisko, sporzą-dzoną zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.

W przypadku bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze oraz składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych wniosek o udzielenie koncesji, poza wymaganiami określonymi dla wniosku o udziele-nie koncesji na poszukiwaudziele-nie lub rozpoznawaudziele-nie złóż kopalin, powiudziele-nien określać (art. 21): rodzaj, ilość i właściwości substancji lub odpadów; aktualne i przewidy-wane warunki geologiczne, hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie; miejsce

88 Ewa Jadwiga Lipińska

i technologię magazynowania lub składowania. Wymagane przy wniosku załączniki obejmują:

1. Ocenę przewidywanego wpływu magazynowania substancji lub składowania odpadów na środowisko, sporządzoną zgodnie z przepisami o ochronie zasobów środowiska.

2. Analizę zagrożenia radiacyjnego w zakresie określonym przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki – w razie zamierzonego składowania odpadów promieniotwórczych.

W przypadku akceptacji wniosku o udzielenie koncesji powinna ona wyraźnie określać (art. 22): rodzaj i sposób prowadzenia działalności objętej koncesją; prze-strzeń, w granicach której ma być prowadzona ta działalność, tj. obszar górniczy; okres ważności koncesji ze wskazaniem terminu rozpoczęcia działalności; inne wymagania dotyczące wykonywania działalności objętej koncesją w szczególności w zakresie bez-pieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska. Ponadto koncesja na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin dodatkowo powinna określać (art. 23): cel, zakres, rodzaj i harmonogram prac geologicznych oraz wymaganą dokładność rozpoznania geologicznego. Natomiast koncesja na wydobywanie kopalin powinna dodatkowo zawierać informację o wyznaczonych granicach obszaru i terenu górniczego (art. 25).

Ustawa Prawo geologiczne i górnicze reguluje także odpowiedzialność karną i pie-niężną za wykroczenia przeciwko zapisom ustawy. W zależności od wykroczenia ustawa przewiduje karę pozbawienia wolności, karę ograniczenia wolności lub karę grzywny.

Organami państwowej administracji geologicznej są: Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, działający przy pomocy Głównego Geologa Kraju, oraz wojewodowie. Zakres działania państwowej administracji geo-logicznej przede wszystkim obejmuje: decyzje związane z przestrzeganiem prawa geologicznego, udzielanie koncesji, kontrolowanie zgodności zakresu działalności przedsiębiorcy górniczego z udzieloną koncesją, bilansowanie zasobów wód pod-ziemnych i zasobów kopalin, gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie danych geologicznych, kartowanie geologiczne.

Organami państwowego nadzoru górniczego w odniesieniu do:

• wydobywania kopalin podstawowych i pospolitych w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej oraz bezzbiornikowego magazynowania w górotworze bądź składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach gór-niczych są: Wyższy Urząd Górniczy oraz okręgowe urzędy górnicze i specja-listyczne urzędy górnicze;

• wydobywania kopalin pospolitych i surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz procesach wzbogacania kopalin są: Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz wojewodowie.

Pozostałe, istotne treści ustawy Prawo geologiczne i górnicze przedstawione zostały w następnych rozdziałach: „Surowce mineralne” i „Górnictwo – podstawo-we wiadomości”.

Elementy polskiego ustawodawstwa 89

Nie ujęte w ustawie problemy dotyczące ochrony zasobów środowiska i zrów-noważonego rozwoju regulują odrębne ustawy i przepisy uzupełniające.