Przegląd problematyki badań w ośrodkach zagranicznych

niesłyszących zauważa, iż „o tym, że niesłyszący szukają przede wszystkim kontaktu z osobami sobie podobnymi, świadczy wyraźnie sposób spędzania czasu wolnego. Problemy w komunikowaniu się są tu prawie żadne, bowiem hobby takie, jak czyta-nie (wymieniane dość często zwłaszcza przez późno ogłuchłych), fotografowaczyta-nie, majsterkowanie, robótki ręczne, praca w ogrodzie, filatelistyka, oglądanie telewizji itp., nie wymaga w ogóle komunikowania się, albo też niesłyszący spędzają czas wol-ny we wspólnocie głuchych. Szczególnie popularwol-ny jest sport: tenis ziemwol-ny i stołowy, gimnastyka, piłka ręczna, kręgle, strzelectwo. Dużą popularnością cieszą się kluby: samochodowe, skata, szachowe oraz grupy teatralne” (Prillwitz, 1996: 242). Przebywanie we własnym środowisku pozwala odpocząć, zwłaszcza od problemów wynikających z utrudnionej komunikacji ze słyszącym otoczeniem. „Z jak wielkim sentymentem osoby niesłyszące odnoszą się do spotkań we własnym środowisku, widać także stąd, że nie nawiązują oni podobnych kontaktów ze słyszącymi nawet tam, gdzie możliwe byłoby to na gruncie wspólnych zainteresowań i ze względu na zewnętrzne okoliczności” […] „wolą pozostać wśród swoich i swobodnie ze sobą

rozmawiać” (Prillwitz, 1996: 242). Podobnie we fragmencie na temat podróży i urlo-pu autor ten stwierdza, że „człowiek trzyma się swoich – mogłoby to być motto także tego rozdziału”, wskazując, że zarówno weekendy, jak urlopy osoby niesłyszące naj-chętniej spędzają z rodziną, w kręgu innych niesłyszących osób. Często korzystają z wycieczek organizowanych przez Związek Głuchych, rzadziej (ok. 25%) z usług biur podróży. „Podczas urlopu rzadko wchodzą w ściślejszy kontakt ze słyszącymi. […] Mamy tu jeszcze jeden dowód zwartości wspólnoty osób niesłyszących, która jest odczuwana przez nich wszystkich jako oaza wytchnienia. Albowiem – jak wyraził się jeden z nich – być z niesłyszącymi to znaczy wypoczywać, być ze słyszącymi to praco-wać!” (Prillwitz, 1996: 245).

Dostęp osób niesłyszących do rekreacji w miejscach publicznych przedstawili G. Oliva (2006) oraz M. Atherton (2007). Odwołali się przy tym do teorii rekreacji jako osobistego przeżycia „przepływu”, „uczucia przepływu” (flow, flow feeling) do-brego samopoczucia. Satysfakcja ta w sposób oczywisty wpływa na jakość życia. W przypadku osób niesłyszących decyduje o niej możliwość wyboru różnorodnych form wypoczynku, jak również wzajemna akceptacja w kontekście współpracy mię-dzy słyszącą i niesłyszącą grupą rekreantów. Ponadto istotne jest zrozumienie uwa-runkowań zachowań osób niesłyszących ze strony organizatorów wypoczynku. Przy czym włączanie osób niesłyszących do rekreacji w miejscach publicznych (np. w parkach, kąpieliskach) powinno odbywać się w sposób naturalny, przy zachęca-niu tych osób do zgłaszania swoich potrzeb, oczekiwań, np. sygnalizowania, kiedy i gdzie jest potrzebny tłumacz języka migowego.

Przez ostatnie kilka dekad, jak stwierdza G. Oliva (2006), parki i obiekty rekacyjne (w Stanach Zjednoczonych) urzeczywistniały koncepcję „włączania” w re-kreacji publicznej. Ta filozofia ma swoje podstawy w idei, że osoby z niepełno-sprawnością nie powinny być segregowane i odseparowane od osób sprawnych, i jest szeroko rozpowszechniana w miejscach rekreacji publicznej i parkach. Progra-my szkół wyższych wprowadzają profesjonalne nauczanie w zakresie udostępnia-nia obiektów i miejsc rekreacji osobom niepełnosprawnym, dążąc do ich włączeudostępnia-nia w ogólny program wypoczynku na takich samych prawach jak w przypadku osób w pełni sprawnych. Nacisk jest kładziony na nauczanie w zakresie usług „włącza-jących” (inclusion services). Profesjonaliści w dziedzinie urządzania parków i miejsc rekreacji realizują ideę, według której integracja osób sprawnych i niepełnospraw-nych w obrębie daniepełnospraw-nych aktywności jest lepszym rozwiązaniem niż segregowanie zajęć rekreacyjnych dla sprawnych i niepełnosprawnych. Z myślą o osobach po-sługujących się językiem migowym w miejscach rekreacji zamieszczono informa-cje, że w ciągu trzech dni od zgłoszenia zapotrzebowania administratorzy zapew-niają usługi tłumacza języka migowego.

G. Oliva (2006) podaje, iż Narodowe Towarzystwo do spraw Rekreacji Terapeu-tycznej (NTRS w USA) stoi na stanowisku, iż należy zachęcać wszystkich usługo-dawców w zakresie wypoczynku do stworzenia możliwości wypoczynku dla ogółu społeczeństwa, tworzenia oferty dostępnej dla wszystkich. W przypadku osób niesłyszących głównym, a często jedynym sposobem umożliwienia pełnego dostę-pu do infrastruktury rekreacyjnej i wypoczynkowej jest zapewnienie tłumacza języ-ka migowego. Trzeba także uwzględnić element społeczny, wpływający na

satysfak-cję z wypoczynku, tj. należy uznać, że osoby dorosłe mają prawo wyboru, kiedy, gdzie i z kim będą spędzać swój wolny czas. Duże znaczenie dla osiągnięcia tej sa-tysfakcji ma kontakt z osobami o podobnych cechach społecznych.

Możliwość osiągania dobrego samopoczucia i satysfakcjonującego wypoczynku zależy w dużej mierze od akceptacji głuchoty i chęci poszukiwania indywidualnych dróg rozwoju (Ladd, 2007). Ponadto szansa na dobre samopoczucie jest tym więk-sza, im osoby niesłyszące mają większe możliwości zachowania swojej tożsamości, której sednem jest zarówno głuchota, jak i wynikający z niej język (Halleux, Ponce-let, 2001; Hauser i in., 2010). Kluczowe znaczenie w przełamywaniu bariery języ-kowej ma postawa osób słyszących, które powinny pierwsze wyjść z inicjatywą konwersacji (Atherton, 2007). Z perspektywy osób niesłyszących używanie przez osoby słyszące języka migowego jest przejawem szacunku wobec nich, osoby słyszące wzbudzają wówczas zaufanie, co stanowi dobre podłoże do integracji społecznej. Przy czym same chęci okazywane ze strony osób słyszących są istotniej-sze niż płynność operowania językiem migowym (Young i in., 2000).

Badania nad aktywnością turystyczną osób niepełnosprawnych przyczyniły się do opracowania szeregu terapii. Do przykładowych należy terapia przygodą (Kaga-nek, 2007: 146) czy też opisywany przez D. Bermana i J. Davis-Berman (1995) pro-gram o nazwie „namiotowa terapia”, którego uczestnicy mieszkali w plenerze. D. Berman i J. Davis-Berman (1995: 1–7) przedstawili także terapeutyczne znaczenie wycieczek, za które są odpowiedzialne i które prowadzą osoby niepełnosprawne. Podkreślili, że środowisko naturalne pozwala na szerszą terapię, niż jest to możli-we w gabinecie. Kolejne przykłady rehabilitacyjnej i terapeutycznej funkcji turysty-ki ukazał T. Terry (1995: 26), prezentując uniwersalny program rekreacji umożli-wiający integrację społeczną osób niepełnosprawnych oraz uprawianie przez nie takich aktywności, jak: wspinaczka wysokogórska, obozy „na dziko”, obozy wę-drowne, wspinaczka górska, spływy pontonem, kajakarstwo, narciarstwo biegowe, zawody na orientację w terenie oraz chodzenie po śniegu. Zaznaczył równocześnie, że w przypadku uczestników tego typu warsztatów, zwłaszcza osób z niepełno-sprawnością, każde, nawet najmniejsze zwycięstwo nad sobą, własnymi ogranicze-niami podnosi poziom samooceny turysty/rekreanta. Ponadto tego typu zajęcia pozwalają na utrzymanie wysokiego stopnia zaangażowania uczestników w pro-gramy rehabilitacyjne (Terry, 1995: 26). D. Nichols i L. Fines (1995: 1–7) przedsta-wili z kolei projekt, w którym wykazali, że kajakarstwo ma wpływ na wzrost pozio-mu wielu pożądanych cech, takich jak tężyzna fizyczna, tożsamość społeczna i osobista, satysfakcja z własnych osiągnięć, akceptacja społeczna postępowania/za-chowania oraz poczucie własnej indywidualności. Pozytywną rolę sportu w proce-sie kształtowania własnej tożsamości osób niesłyszących (na przykładach z Wiel-kiej Brytanii) omówił J. Eickman (2006), z kolei A. Euzouwa (2006) nakreśliła problemy sportu niesłyszących kobiet w Nigerii.

Wyniki badań akademickich oraz postulaty zgłaszane przez praktyków służą tworzeniu przewodników dla menedżerów turystyki i rekreacji, ułatwiających obsługę użytkowników języka migowego. Do opracowań tego typu należą: UK

Co-uncil on Deafness oraz Access to the countryside by deaf visitors (2006) omówione wraz z

4.2.2. Przegląd problematyki badań w ośrodkach krajowych