5. Aktywność turystyczna Polaków w okresie 2004–2010
5.4. Przyczyny braku uczestnictwa w wyjazdach turystycznych
Główną przyczyną niepodejmowania podróży urlopowych lub wakacyjnych były trudności finansowe, następnie: brak zainteresowania tego typu wyjazdami; opie-ka nad domem, rodziną; praca zawodowa; choroba; nadzór nad gospodarstwem rolnym oraz podeszły wiek (tab. 5.23). Niepełnosprawność jako powód rezygnacji z wyjazdów turystycznych wskazywało około 1% respondentów.
Tabela 5.22. Plany urlopowe członków gospodarstw domowych dotyczące podróży długoter-minowych w latach 2005 i 2009 (w odsetkach ogółu osób danej grupy)
Osoby planujące podróże*
podróże krajowe podróże zagraniczne osoby nie planujące wyjazdów zorganizowane samodzielne zorganizowane samodzielne
2005 2009 2005 2009 2005 2009 2005 2009 2005 2009 7,8 8,9 24,9 26,7 3,4 5,8 5,3 5,6 63,9 57,5
*Jedna osoba mogła planować więcej niż jeden rodzaj podróży.
W raportach GUS102 wśród przyczyn braku uczestnictwa w wyjazdach tury-stycznych wyróżniono:
•
podstawowe: brak środków finansowych (w tym konieczność przeznaczenia w danym roku pieniędzy na inne wydatki), brak zainteresowania określonym ty-pem wyjazdów, stan zdrowia, przeznaczenie czasu wolnego na prace domowe, konieczność zajmowania się własną firmą lub gospodarstwem rolnym;•
marginalne: brak urlopu, oddelegowania służbowego, wykorzystanie urlopu na pracę zarobkową, obowiązki rodzinne, niechęć do dalszych wyjazdów i pozo-stałe przyczyny.Najczęściej wskazywaną przyczyną braku uczestnictwa w podróżach turystycz-nych były zbyt niskie dochody, zwłaszcza w przypadku wyjazdów zagraniczturystycz-nych połączonych z noclegami (53,1% w 2005 r. oraz 45% w 2009 r.). W odniesieniu do wakacyjnych wyjazdów krajowych tę przyczynę wskazano w 39,6% (2005 r.) oraz 33% (2009 r.) gospodarstw, a w przypadku krótkotrwałych podróży krajowych od-powiednio 32,1% oraz 25%. Kolejne przyczyny rezygnacji z podróży turystycznych to zły stan zdrowia oraz brak zainteresowania tego typu wyjazdami.
Tabela 5.23. Przyczyny nie podejmowania podróży turystycznych podczas urlopu, wakacji (dane w %)
Przyczyny nie podejmowania podróży turystycznych 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ze względu na poziom zamożności nie stać mnie na wyjazd
urlopowo-wakacyjny 52 52 46 41 43 44
Nie miałem ochoty, nie jest mi to potrzebne 7 7 9 11 10 9 Nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki 8 7 8 10 8 8 Nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową 6 7 8 8 8 7 Nie wyjechałem ze względu na swoją chorobę 5 6 7 7 7 7 Nie mogłem zostawić gospodarstwa rolnego bez nadzoru 5 4 6 5 6 6 Nie wyjechałem, bo jestem w podeszłym wieku 5 5 5 6 6 5 Zrezygnowałem z wyjazdu w związku z dużymi wydatkami
(kupno samochodu, mieszkania, budowa domu, duży remont, kupno przedmiotów trwałego użytku)
3 4 3 3 5 5
Nie wyjechałem ze względu na prace domowe, np. remont,
porządki 3 3 3 3 2 3
Wykorzystałem urlop na dodatkową pracę zarobkową 2 1 1 2 2 2 Nie miałem dokąd pojechać, nie miał mi kto zorganizować
wypoczynku 2 2 2 2 2 1
Nie wyjechałem, bo jestem osobą niepełnosprawną 1 1 1 1 – 1
Inne przyczyny 1 1 1 1 1 2
Źródło: Podróże Polaków w 2004 r., Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w roku 2005, Podróże Polaków w
2006 r., Podróże Polaków w 2007 r., Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w roku 2008, Krajowe i zagra-niczne wyjazdy Polaków w roku 2009, Krajowe i zagrazagra-niczne wyjazdy Polaków w roku 2010, Instytut
Tury-styki w Warszawie.
Jednakże można stwierdzić, że Polacy są raczej zainteresowani uczestnictwem w turystyce. Największą popularnością cieszyły się wyjazdy wakacyjne w kraju – tylko w 8,2% (2005 r.) i 10% (2009 r.) gospodarstw domowych nie wykazano nimi zainteresowania. Z kolei najmniejszą popularnością cieszą się krótkie wyjazdy za granicę – brak zainteresowania tą formą wykazano w 21% gospodarstw (wzrost o 4% w odniesieniu do 2005 r.). Warto zwrócić uwagę, że deklaracja braku zaintere-sowania takimi wyjazdami jest tym częściej spotykana, im wyższe są dochody go-spodarstw. W przypadku najzamożniejszych gospodarstw najważniejszą przyczyną nieuczestniczenia w krótkich wyjazdach krajowych jest brak zainteresowania (22% w 2005 r. i 25% w 2009 r.). Znaczny odsetek najbogatszych gospodarstw (16,3% w 2005 r. i 19% w 2009 r.) nie jest także zainteresowany wyjazdami zagra-nicznymi z noclegami. Jednakże w odniesieniu do tego typu wyjazdów nawet w grupie gospodarstw najzamożniejszych główną barierą jest brak środków finanso-wych (34,5% w 2005 r. i 27% w 2009 r.)(tab. 5.24).
Porównanie wyników badań z 2005 i 2009 r. nie ujawnia zasadniczych różnic w zakresie przyczyn braku wyjazdów turystycznych. Występują jednak pewne ten-dencje:
•
zmalało znaczenie braku środków finansowych jako przyczyny nieuczestnicze-nia w krajowych wyjazdach krótkoterminowych (z 32% do 25%) i długotermi-nowych (z 40% do 33%); w przypadku wyjazdów zagranicznych spadek był Tabela 5.24. Brak wyjazdów w gospodarstwach domowych według przyczyn w latach 2005 i2009 (w % ogółu przyczyn dotyczących poszczególnych rodzajów wyjazdów)
Przyczyny braku wyjazdu
Wyjazdy w kraju Wyjazdy za granicę 2–4 dni 5 dni i dłużej 1 dzień 2 dni i dłużej 2005 2009 2005 2009 2005 2009 2005 2009 Nie stać nas 32,1 25,1 39,6 32,7 44,4 35,8 53,1 44,8 Nie jesteśmy zainteresowani
takimi wyjazdami 14,0 18,1 8,2 9,7 16,9 20,9 11,6 14,2 Stan zdrowia nie pozwala na
wyjazdy 11,3 13,1 13,6 13,9 8,3 9,4 9,1 10,7 W tym roku brak pieniędzy,
inne wydatki 12,9 12,1 15,3 16,2 10,6 10,5 12,2 12,5 Czas wolny przeznaczamy na
prace domowe 9,1 11,2 6,2 8,5 2,6 3,8 1,9 3,0 Obowiązki rodzinne 5,4 6,6 4,4 5,9 2,4 3,3 2,3 3,7 Konieczność zajmowania się
własną firmą, gospodarstwem rolnym
4,9 4,4 5,6 6,0 3,2 3,4 3,6 4,4 Brak urlopu, służbowego
oddelegowania 2,4 2,1 2,2 2,7 0,8 1,0 1,1 1,0 Urlop wykorzystywany na
dodatkowa prace zarobkową 0,7 1,1 1,4 1,2 0,2 0,5 0,3 0,4 Inne przyczyny 4,8 4,1 3,3 2,9 3,6 2,5 3,2 2,5 Źródło: Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 r., GUS: 42–43.
jeszcze większy, dla wyjazdów jednodniowych (z 44% do 36%) dla dwudnio-wych i dłuższych (z 53% do 45% badanych gospodarstw domodwudnio-wych);
•
wzrosło znaczenie braku zainteresowania wyjazdami jako czynnika decydu-jącego o nieuczestniczeniu w wyjazdach (dla krajowych wyjazdów krótkotermi-nowych z 14% do 18%), w przypadku wyjazdów długotermikrótkotermi-nowych z 8% do 10% oraz dla wyjazdów zagranicznych jednodniowych z 17% do 21%, a dla dwudniowych i dłuższych zaobserwowano wzrost odsetka niezainteresowa-nych z 12% do 14%;•
wzrósł udział przeznaczania czasu wolnego na prace domowe wśród przyczyn rezygnacji z wyjazdów krajowych, zarówno krótkoterminowych (z 9% do 11%), jak i długoterminowych (z 6% do 9%);•
wzrósł udział nieopłacalności i odległości w przyczynach niepodejmowania za-granicznych wyjazdów jednodniowych (z 7% do 9%).Powody braku podejmowania krótkookresowych wyjazdów turystycznych usta-lone przez CBOS były niemal identyczne, jak w przypadku wyjazdów dłuższych (tab. 5.25), w tym głównie wskazywano na problemy finansowe. Brak pieniędzy jest także najczęściej wymieniany jako przyczyna najistotniejsza (tab. 5.26). Do ko-lejnych powodów należał wypoczynek w miejscu zamieszkania, brak czasu i obo-wiązki domowe oraz potrzeba zarabiania pieniędzy i podejmowania dodatkowej pracy zarobkowej (te dwie wyszczególnione przez GUS jako odrębne kategorie są do siebie bardzo znaczeniowo podobne).
W ciągu ostatnich czterech lat istotnie zmniejszyła się liczba badanych nieko-rzystających z krótkich wyjazdów rekreacyjnych z przyczyn finansowych (tab. 5.26). Nieco więcej osób deklaruje też, że nie odczuwa potrzeby wyjazdów w od-nniesieniu do podróży krótkich, niż w przypadku wyjazdów dłuższych.
Tabela 5.25. Przyczyny niewyjeżdżania na wypoczynek krótkoterminowy
Dlaczego nie wyjechał(a) Pan(i) i nie wyjedzie już w tym roku na krótszy niż tygodniowy wypoczynek? Czy dlatego, że:
Wskazania respondentów, którzy nie wyjeżdżali na wypoczynek krótszy niż tygodniowy [%] 2004
N=757N=7982005 N=7572006 N=6392007 N=7272008 N=7102009 N=6162010 nie ma Pan(i) pieniędzy na taki wyjazd 79 76 76 71 72 62 60 nie ma Pan(i) czasu 29 33 27 34 32 37 35 nie ma Pan(i) możliwości ze względu
na wiek lub stan zdrowia 21 15 17 21 25 23 24 nie ma Pan(i) w tym roku urlopu, wakacji 12 12 11 11 13 15 13 ma Pan(i) obowiązki domowe 33 31 29 31 26 30 30 ma Pan(i) obowiązki służbowe, zawodowe 17 18 15 19 15 21 19 musi Pan(i) wykonać dodatkową pracę
zarobkową 8 9 5 9 10 10 7
musi Pan(i) zarobić pieniądze 25 25 19 28 20 22 19 nie odczuwa Pan(i) potrzeby wyjazdu 20 17 17 22 18 22 23 wypoczywa Pan(i) w miejscu zamieszkania 49 43 37 36 37 36 46
Badani mogli wymienić więcej niż jedną przyczynę.
Również wśród przyczyn nieuczestniczenia w wyjazdach długoterminowych w 2010 r. (tab. 5.27) najczęściej wymieniano brak pieniędzy. Rzadziej wskazywano brak czasu oraz obowiązki domowe. Co czwartej osobie z tej grupy badanych wy-jazd uniemożliwiał wiek lub stan zdrowia, a także obowiązki zawodowe i koniecz-ność dorabiania (8% wskazało na dodatkową pracę zawodową, a 20% po prostu na „konieczność zarabiania pieniędzy”). Tylko co piąty z tej grupy stwierdził, że nie wyjechał, ponieważ nie odczuwał takiej potrzeby.
Trudności finansowe to najczęściej wymieniana i uważana za najwa-żniejsząprzyczyna rezygnacji z wyjazdów urlopowych (tab. 5.28), jednak ob-serwowany jest systematyczny spadek odsetka respondentów wskazujących tę przyczynę. Nieco częściej natomiast wymieniany jest obecnie wiek lub stan zdrowia. Warto podkreślić, że w ciągu ostatnich lat nie uległ zmianie odsetek badanych deklarujących, że nie odczuwają potrzeby wyjazdu, ale dość znacznie wzrósł odsetek wypoczywających w miejscu zamieszkania.
Badani najlepiej sytuowani, zadowoleni ze swojej sytuacji materialnej, jeśli nie wyjeżdżają na wypoczynek, to jako najważniejszą przyczynę tego stanu rzeczy naj-częściej podają brak chęci i wybierają wypoczynek w domu. Dla kadry kierowniczej i specjalistów z wyższym wykształceniem najczęstszą przyczyną niekorzystania z wyjazdów wypoczynkowych są obowiązki domowe lub brak czasu. Dla rolników – podobnie jak dla średniego personelu i techników – są to praca, obowiązki zawodo-we i konieczność zarabiania pieniędzy. Członkowie pozostałych grup społecz-no-zawodowych i kategorii demograficznych najczęściej jako najważniejszą przy-czynę podają brak pieniędzy. Dane zarówno IT, GUS, jak i CBOS potwierdziły więc, że do najczęściej wskazywanych przyczyn braku uczestnictwa w wyjazdach krótko-i długookresowych, krajowych krótko-i zagrankrótko-icznych należą problemy fkrótko-inansowe. Tabela 5.26. Istotność przyczyn niewyjeżdżania na wypoczynek krótkoterminowy
Która z wymienionych przez Pana(ią) przyczyn jest, według Pana(i), najważniejsza?
Wskazania respondentów, którzy nie wyjeżdżali na wypoczynek krótszy niż tygodniowy [%] 2004
N=757N=7982005 N=7572006 N=6392007 N=7272008 N=7102009 N=6162010 nie ma Pan(i) pieniędzy na taki wyjazd 64 63 61 57 60 48 41
nie ma Pan(i) czasu 5 8 8 11 9 12 13
nie ma Pan(i) możliwości ze względu
na wiek lub stan zdrowia 9 5 10 10 10 10 14 nie ma Pan(i) w tym roku urlopu, wakacji 3 1 1 2 1 3 2 ma Pan(i) obowiązki domowe 5 6 6 5 5 8 8 ma Pan(i) obowiązki służbowe, zawodowe 4 4 3 5 3 6 5 musi Pan(i) wykonać dodatkową pracę
zarobkową 0 1 0 1 1 1 1
musi Pan(i) zarobić pieniądze 1 3 1 2 2 2 2 nie odczuwa Pan(i) potrzeby wyjazdu 5 5 5 5 4 7 7 wypoczywa Pan(i) w miejscu zamieszkania 3 4 3 2 4 5 9 Źródło: Wyjazdy wypoczynkowe Polaków w 2010 r., CBOS, 2011.
Tabela 5.27. Przyczyny niewyjeżdżania na wypoczynek długoterminowy
Dlaczego nie wyjechał(a) Pan(i) i nie wyjedzie już w tym roku na co najmniej
tygodniowy wypoczynek? Czy dlatego, że:
Wskazania respondentów, nie wyjechali na dłuższy, co najmniej tygodniowy wypoczynek [%] 2004
N=740 N=8012005 N=7412006 N=6172007 N=7252008 N=6692009 N=5812010 nie ma Pan(i) pieniędzy na taki wyjazd 82 77 80 74 75 66 66 nie ma Pan(i) czasu 31 33 31 36 37 40 38 nie ma Pan(i) możliwości ze względu
na wiek lub stan zdrowia 23 17 18 22 24 23 26 nie ma Pan(i) w tym roku urlopu,
wakacji 10 11 11 10 13 12 13
ma Pan(i) obowiązki domowe 36 32 30 31 28 32 32 ma Pan(i) obowiązki służbowe,
zawodowe 16 18 16 19 17 19 23
musi Pan(i) wykonać dodatkowa prace
zarobkową 10 10 6 9 9 11 8
musi Pan(i) zarobić pieniądze 26 28 21 31 26 25 20 nie odczuwa Pan(i) potrzeby wyjazdu 20 19 15 18 17 21 19 wypoczywa Pan(i) w miejscu
zamieszkania 54 48 40 40 41 39 49
Badani mogli wymienić więcej niż jedną przyczynę.
Źródło: Wyjazdy wypoczynkowe Polaków w 2010 r., CBOS, 2011.
Tabela 5.28. Istotność przyczyn niewyjeżdżania na wypoczynek długoterminowy
Która z wymienionych przez Pana(ią) przyczyn jest według Pana(i)
najważniejsza?
Wskazania respondentów, nie wyjechali na dłuższy, co najmniej tygodniowy wypoczynek [%] 2004
N=740N=8012005 N=7412006 N=6172007 N=7252008 N=6692009 N=5812010 nie ma Pan(i) pieniędzy na taki wyjazd 66 64 61 58 61 50 42
nie ma Pan(i) czasu 6 9 9 11 10 11 9
nie ma Pan(i) możliwości ze względu na
wiek lub stan zdrowia 10 6 11 10 10 11 16 nie ma Pan(i) w tym roku urlopu, wakacji 2 1 1 2 1 1 2 ma Pan(i) obowiązki domowe 5 5 7 7 4 8 8 ma Pan(i) obowiązku służbowe, zawodowe 3 3 2 4 4 5 5 musi Pan(i) wykonać dodatkową pracę
zarobkową 0 1 0 1 1 2 2
musi Pan(i) zarobić pieniądze 1 3 1 1 2 2 2 nie odczuwa Pan(i) potrzeby wyjazdu 3 4 3 3 3 5 4 wypoczywa Pan(i) w miejscu zamieszkania 3 4 4 2 4 5 9 Źródło: Wyjazdy wypoczynkowe Polaków w 2010 r., CBOS, 2011.