Wprowadzenie
Miasto jako system funkcjonuje w warunkach kształtow anych przez cechy systemów krajowych i regionalnych, które stanow ią jego otoczenie. Cechy oto
czenia nie są jednak stałe, zm ieniają się one z biegiem czasu. Otoczenie wpływa na rozwój i funkcjonowanie miasta, a równocześnie m iasto jako system oddziałuje na otoczenie poprzez swoje wyjścia. Tak więc miasto jako system ewoluuje ze swoim otoczeniem.
Miasto rozpatrywane jako system m ożna charakteryzować poprzez określa- nie jego elementów, takich jak: ludność, funkcje, struktury społeczne i gospodar
cze, teren, zagospodarowanie i środowisko przyrodnicze. Bilansowanie elem en
tów systemu miasta należących do różnych kategorii wymaga jednak znajomości lelacji zachodzących między nimi. Są one wynikiem działania różnorodnych czynników, które zależą od zm ieniających się sytuacji społecznych i gospodar
czych. Są zatem zmienne w czasie i przestrzeni. Prawa rozwoju poszczególnych składników m iasta są inne niż te, które rządzą rozw ojem jego całości.
Warunkiem sprawnego funkcjonowania miasta jest względna równowaga po
szczególnych jego elem entów, które z zasady rozw ijają się nierównom iernie:
jedne nieco szybciej, inne wolniej, co powoduje powstawanie sprzeczności i na
pięć wewnątrz systemu. M iasto nigdy nie osiągnie stanu trwałej równowagi w ew nętrznej, lecz najwyżej równowagę przejściow ą po której zaraz w ystąpią stany napięć wewnętrznych. Stany te są przedmiotem sterowania rozw ojem miast.
Rozwój m iasta jest więc procesem ciągłym. Zm ienia się ono jako całość, ule
gają zmianom jego elem enty i relacje między nimi. M iasto powstaje, rozwija się, przechodzi okresy kryzysów i regresu, wreszcie może ginąć. N ie istnieje bowiem „docelowy stan ’ miasta, do którego by ono dążyło, lecz każdy stan jest
tylko stanem przejściowym , punktem wyjścia do dalszych przeobrażeń, do na
stępnego etapu rozwoju. Przem iany te nie w ystępują równocześnie, lecz w pew
nej charakterystycznej kolejności, będącej wyrazem przechodzenia społeczności przez określone fazy, a mianowicie: suburbanizację, urbanizację, dezurbaniza- cję i reurbanizację. Poszczególne m iasta przechodzą kolejno z jednej fazy do następnej na skutek oddziaływania zarówno wewnętrznych czynników rozwoju, ja k i warunków zewnętrznych.
W poszczególnych krajach procesy urbanizacyjne przebiegają w zróżnicowa
ny sposób, jakkolw iek ich kierunek jest zbliżony. Formy, zakres i tem po tych złożonych procesów uw arunkowane są bowiem etapem rozwoju społeczno-gos
podarczego, warunkami geograficznymi, strukturami instytucjonalnym i danego kraju oraz preferencjam i poszczególnych grup ludności, władz, podmiotów gos
podarczych i innych uczestników procesów rozwoju społeczno-gospodarczego.
W rezultacie przebieg procesów urbanizacyjnych oraz struktury fizyczne, będące w ynikiem tych procesów, także różnią się m iędzy so b ą W państwach silniej zurbanizow anych i bardziej gospodarczo rozwiniętych m iasta znajdują się w dalszych fazach rozwoju aniżeli tej samej wielkości m iasta w krajach słabiej zaaw ansow anych w rozwoju.
Uwarunkowania rozwoju i kształtowania miast polskich
W okresie transform acji systemowej w naszym kraju następuje wygasanie starych czynników rozwoju miast, wyrażające się m.in. zmniejszeniem interwen
cji państwa, upadkiem wielkich zakładów przem ysłowych, odstąpieniem od dotychczasow ych form zarządzania oraz zm ianą struktury własności. W okresie tym ujawnia się wiele negatywnych cech występujących w sieci osadniczej, jak:
przeinwestow anie niektórych okręgów, monofunkcyjność regionów i niedoroz
wój gospodarczy północno-wschodniej części Polski.
N a współczesny przebieg procesów rozwoju m iast w Polsce wpływa wiele czynników i form zagospodarowania przestrzennego. Ustalenie pełnej listy de
term inant rozwoju nastręcza zatem trudności. W ymienić tu wszakże można m.in. istniejące struktury miejskie, nowe uwarunkowania rozwojowe, czynniki dem ograficzno-społeczne, warunki urbanistyczno-doktrynalne, ustrój samo
rządowy.
U kształtow anie dotychczasowych struktur miejskich oraz ich stan zabudowa
nia i zagospodarowania jest zagadnieniem bardzo ważnym ze względu na tkw iący w nich potencjał rozwojowy, m ożliwości i ograniczenia przekształceń, rezerwy i bariery wzrostu oraz szanse istniejących zasobów na dostosowanie do zm ieniających się potrzeb społecznych.
W arto podkreślić, iż charakterystyczną cechą wielu m iast polskich jest istnie
nie trwale zaniedbanej i zdegradowanej zabudowy miejskiej, pochodzącej z m i
nionego okresu. Część m iast charakteryzuje się niskimi standardami cywiliza
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 45
cyjnymi; zamieszkana jest przez ludzi biednych. Zła kondycja obecnej zabudowy miejskiej występuje również w dzielnicach zamieszkanych przez ludzi o w yso
kim statusie społecznym i materialnym, a wynika m.in. z powojennych zmian społecznych i stosunków własnościowych. Przyczyną degradacji substancji mieszkaniowej jest więc tzw. luka remontowa, a także tendencje do rozprze
strzeniania się m iast na nowe tereny na skutek obowiązującego najmu, polityki inwestycyjnej i organizacji budownictwa mieszkaniowego.
Dokonujące się obecnie zmiany w sferze ekonomicznej zapoczątkow ały pro
ces rozwarstwiania się społeczeństwa. Społeczna stratyfikacja zaczyna od
działywać m.in. na zagospodarowanie przestrzenne miast, różnicując standard i rodzaj budowanych mieszkań. Różnicowanie się standardów m ieszkań w kon
sekwencji prowadzić będzie do różnicowania się standardów dzielnic, do p o wstawania dzielnic „lepszych” i „gorszych”. Postępujące rozw arstwienie - a zwłaszcza krystalizowanie się warstw zamożniejszych, o wyższych aspira
cjach - wpłynie także aktywizuj ąco na rozwój nowych form usług oraz służących im obiektów, urządzeń i terenów, a tym samym na rozwój miast.
Kolejną determ inantą rozwoju miast polskich jest nowy model użytkowania terenów miejskich. Dotychczasowa struktura m iast jest bardzo rozczłonkowana.
Na istniejące obecnie struktury miast polskich wpłynęły m.in. doktryny urbani
styczne modernizmu i funkcjonalizmu, nakazujące przestrzenną segregację funk
cji oraz rozdzielenie poszczególnych jednostek strukturalnych, co spowodowało konieczność rozbudowania systemów komunikacyjnych. Z kolei niedorozwój komunikacji oznacza nadmierne wydatkowanie czasu i obniżenie poziom u ży
cia. Te uwarunkowania urbanistyczne oddziałują na kierunki rozw oju i prze
kształceń m iast czasami silniej niż obiektywne determinanty ekonomiczne, demograficzne, czy warunki tkwiące w istniejących strukturach i substancji miast.
Niemały wpływ m iała również nieracjonalność w gospodarow aniu przestrze
nią m iejską która spowodowała, iż znaczne powierzchnie pozostały nie zabu
dowane i nie wykorzystane bądź są wykorzystane w niewielkim stopniu na tere
nach już zainwestowanych. Są to tereny rezerwowane w planach pod różnego rodzaju usługi, które nie zostały zrealizowane z różnych przyczyn, np. „starze
nia się” osiedla, zmian kulturowych społeczeństwa lub zmian w organizacji za
spokajania potrzeb społecznych. Innym przykładem są nie zabudowane strefy izolacyjne, wymuszone stosowaniem uciążliwych technologii.
W celu lepszego wykorzystania terenów zainwestowania m iejskiego, a także wypełniania licznych luk w zwartej zabudowie miejskiej, szczególnie w śród
mieściach, konieczne będą zmiany w przemyśle, oferujące czyste technologie powodujące powstanie nowych skupisk przem ysłowo-m ieszkalnych, zmiany organizacyjne i technologiczne w budownictwie m ieszkaniowym oraz zabudo
wa częściowa lub całkowita zbędnych, nie zabudowanych przestrzeni wew- nątrzblokowych, a także nadbudowywanie istniejących budynków oraz zm iana
ich użytkowania, np. z m ieszkań śródm iejskich na lokale usługowe. Determi
nanty te w pływ ają na kształt miasta.
N a rozwój i przekształcenie m iast polskich znacząco oddziałuje również pry
w atyzacja i inne formy uw łaszczenia terenów. Najważniejszym skutkiem tych zmian je s t w zrost znaczenia racjonalności gospodarowania przestrzenią miej
ską.
W zabudowie miejskiej w ystępują zdekapitalizowane i zdegradowane tereny poprzemysłowe, co stwarza przesłanki do restrukturyzacji polskich miast. Pierw
sze próby rewitalizacji dużych obszarów poprzem ysłowych przeprowadzono m.in. w Krakowie w byłych zakładach „Solvay” .
Efektem prywatyzacji i rynkowej gospodarki terenami może być spekulacja gruntami; wykupione i nie zabudowane tereny m ogą przez dłuższy czas petryfi
kować struktury miejskie, deformując tym samym pożądane kierunki rozwoju miast.
K om plikacje i przeszkody w racjonalnym zagospodarowaniu terenów miej
skich pow odow ane są również przez struktury własnościowe, głównie przez bardzo rozdrobnioną prywatną własność gruntu. Trudności w uzyskaniu odpo
wiednich terenów w mieście oraz np. wym óg dostępności komunikacyjnej skłaniają wielu inwestorów do lokowania się poza terenami zainwestowania m iejskiego, przy trasach wylotowych lub obwodowych, powodując tym samym postępującą dezurbanizację.
Szczególnego rodzaju determinantę przyszłego rozwoju miast, wynikającą z istniejącego dziś stanu ich zagospodarowania i ukształtowania stanowi środo
wisko kulturowe miast, które jest bardzo zróżnicowane.
W śród nowych uwarunkowań ustrojowych wpływających na rozwój miast szczególne miejsce zajm ują nowe uwarunkowania prawne dotyczące zagos
podarow ania przestrzennego. D otyczą one wielopodm iotowości inwestorów de
cydujących o przebiegu procesów zagospodarowania m iast i o strukturze włas
nościowej gruntów. Działalność inwestycyjną nadal trzeba uznać za główny czynnik powodujący zmiany w przestrzennym zagospodarowaniu w skali lokal
nej, regionalnej i krajowej.
N ow ym elementem w warunkach transformacji systemu gospodarczego jest zróżnicow anie źró leł inwestowania. Prywatyzacja w sferze inwestowania, cha
rakteryzująca się racjonalnością w gospodarowaniu środkami inwestycyjnymi, wyraża się w zm niejszaniu skali podejm owanych przedsięwzięć, rozproszeniu procesu inwestow ania oraz w w iększym zróżnicowaniu realizowanych obiek
tów i urządzeń, dostosowanych do wymagań indywidualnych prywatnych in
westorów. Początkowo inwestorzy prywatni zainteresowani byli obiektami sprzedawanym i lub wynajmowanymi przez upadające lub podlegające głębokiej restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowe, jak również remontami istniejącej substancji. Adaptowanie całych zespołów zabudowy, połączone ze zm ianą ich funkcji, powodować może niekiedy zmiany w strukturach funkcjonalno-prze
strzennych miast.
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 47
Specyficzne efekty przestrzenne powoduje działalność inwestycyjna podm io
tów zagranicznych. Inwestorzy ci nabyw ają droższe tereny budowlane i podej
mują znaczne inwestycje według własnych projektów architektonicznych, nie zawsze odpowiednich do danego otoczenia i lokalnych warunków, np. kom uni
kacyjnych.
Prawo planistyczne jest również determ inantą rozwoju m iast w Polsce. U sta
wa o zagospodarowaniu przestrzennym w większym stopniu eksponuje regula
cyjną funkcję planu niż jego funkcję kreacyjną. Także pom iędzy studium uw a
runkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy a m iejscowym planem zagospodarowania przestrzennego ujawnia się w praktyce luka proble
mowa. Studium, nie mając mocy prawnej, nie zastępuje dawnego planu ogólne
go, a obecny plan ze względu na sw ą szczegółowość m oże się odnieść tylko do niewielkich fragm entów przestrzeni miejskiej. W tej sytuacji proces rozwoju i przekształceń całego m iasta nie jest objęty odpowiednimi prawami, co może doprowadzić do niebezpiecznych deformacji.
Olbrzymi wpływ na kierunki i procesy rozwoju miast m ają również sa
morządy terytorialne. Koncepcje rozwoju lokalnego stanow ią szczególną formę rozwoju, przyjmując społeczność lokalną za podstawowy czynnik.
Opisane zjawiska kształtują now ą geografię regionalną Polski. Poszczególne legiony, w tym i miasta, w różny sposób dostosow ują się do nowej sytuacji.
Niekiedy procesy dostosowawcze przebiegają spontanicznie, niekiedy zaś w y
stępują zakłócenia, prowadzące do powstania tzw. obszarów problem owych.
System osadniczy województwa małopolskiego
Historycznie ukształtow aną sieć m iejską w Polsce cechuje duża liczba miast małych oraz stosunkowo wysoka koncentracja ludności miejskiej w podzbiorze miast liczących powyżej 100 tys. mieszkańców. Rozm ieszczenie m iast w Polsce jest nierównomierne. Gęsta ich sieć występuje w W ielkopolsce i na Śląsku, a tak
że w Polsce południowej, gdzie m iasta wykształciły się w wyniku procesów industrializacji. Natomiast na obszarach byłego K rólestwa Kongresowego i te
renach północnych Polski sieć m iast jest rzadsza i dużych m iast jest relatywnie mniej. Mało m iast zlokalizowanych jest na terenach M azowsza, Podlasia i Lubelszczyzny.
Miasta zajm ują stosunkowo niew ielką część powierzchni kraju (ok. 3%), przy czym skupiają (w 1997 r.) około 2/3 ogólnej liczby ludności kraju i w y
twarzają 9/10 ogólnej wartości produktu krajowego. Efektywność funkcjonow a
nia miast oraz występujące w nich warunki życia ludności są czynnikami, które określają trajektorię transformacji gospodarczej i społecznej Polski. O ddziałują one silnie na kierunki i skalę przepływów kapitału oraz zasobów pracy, a także na pożądane przekształcenia obszarów wiejskich.
W ojewództwo m ałopolskie powstało 1 stycznia 1999 r. na powierzchni 15 144 km2 (4,8% powierzchni kraju). Pod względem liczby ludności plasuje się na czwartym miejscu wśród 16 województw Polski. Jest jednym z czterech województw najgęściej zaludnionych (211,7 osób na km2), a jego ludność (3207 tys.
osób według stanu z 31 grudnia 1997 r.) stanowi 8,4% ludności kraju. Około 51% ludności tegoż województwa żyje w miastach. Przyrost naturalny wynosi tu 2,2%o i jest wyższy o 1,3 pkt. niż w całym kraju.
Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 58,6%, a w wieku przedprodukcyj
nym 27,2% i poprodukcyjnym 14,2%. Saldo migracji stałej wynosi 0,30 na 1 tys. m ieszkańców, natom iast saldo migracji zewnętrznej wynosi -0 ,0 4 na
1 tys. mieszkańców.
Udział osób pracujących wśród ludności ogółem wynosi 22,7%, a osób pra
cujących wśród ludności w wieku produkcyjnym 38,8%. Stopa bezrobocia sta
nowi 6,1% i jest o 1,7 pkt. niższa niż w całym kraju. Podm iotów gospodarczych zarejestrow anych województwo m ałopolskie liczy 209 828 (czyli 8,1% w skali kraju), przy czym w sektorze publicznym jest ich 2,1%, a w prywatnym 97,9%.
Stolicą w ojewództw jest Kraków. Adm inistracyjnie dzieli się ono na 182 gminy, 19 powiatów i 3 m iasta na prawach powiatu (Kraków, Nowy Sącz, Tar
nów), 39 728 sołectw i 57 673 m iejscowości, w tym 56 803 miejscowości wiej
skie.
Największym i spośród 53 m iast województwa małopolskiego są: Kraków, z liczbą ponad 740 tys. mieszkańców, następnie Tarnów, liczący ponad 121 tys.
m ieszkańców oraz Nowy Sącz, zamieszkany przez 83 tys. osób. M iast o liczbie ludności 2 0-50 tys. jest 9 (Andrychów, Bochnia, Chrzanów, Gorlice, Nowy Targ, Oświęcim Olkusz, Skawina, Zakopane), a miast liczących 10-20 tys. miesz
kańców jest 15. Liczba m ałych m iast (5-10 tys. osób) wynosi 16, a najmniej
szych, zaludnionych przez mniej niż 5 tys. mieszkańców - 10 (Alwernia, Biecz, Jordanów, K alw aria Zebrzydowska, Nowy W iśnicz, Skała, Słomniki, Świątniki Górne, Zator, Żabno).
Ocena poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego miast województwa małopolskiego
Głównym celem podjętych badań jest przedstawienie zmian w rozwoju i kształtow aniu się m iast M ałopolski w warunkach transformacji systemowej, a także nasilających się procesów integracyjnych oraz procesów dostosowywa
nia się naszych struktur przestrzennych do wspólnego systemu europejskiego.
W badaniach skoncentrowano się na ocenie poziom u rozwoju społeczno-gos
podarczego wszystkich 53 m iast województwa małopolskiego w latach 1995—
-1997. Ważne znaczenie w owych badaniach miał wybór zmiennych diagnostycz
nych - m ierników charakteryzujących powyższe zagadnienia - oraz wybór m e
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 49
tody oceny poziom u interesującego nas rozwoju, a także m etody porządkow a
nia i grupowania badanych miast.
Na rozwój m iast wpływa wiele czynników i uw zględnienie ich wszystkich w badaniach nie jest ani możliwe, ani potrzebne. Trudności w ynikają tu zarów no z braku odpowiednich informacji statystycznych, jak i ze zróżnicow ania ich merytorycznej wartości. Ogólnie przyjęty jest pogląd, że wyniki dociekań badaw
czych w decydującym stopniu uzależnione są od kompletności, rzetelności i po
równywalności danych statystycznych. W prawdzie obecna organizacja statysty
ki, zwłaszcza regionalnej, zapewnia szeroki zbiór informacji z różnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego, jednak aktualny rozwój kraju sprawia, że za
kres tych informacji w konfrontacji z rzeczyw istością jest w wielu wypadkach niewystarczający.
Niedokładność i niekom pletność danych statystycznych odczuwa się zw łasz
cza w zakresie szeroko pojętej gospodarki miejskiej, co stwierdzono na etapie gromadzenia m ateriału liczbowego. Niektóre dane statystyczne dotyczące miast nie są udostępniane ze względu na tajemnicę statystyczną (np. bezrobocie, za
trudnienie w podziale na sfery czy rodzaje działalności, statystyka procesów prywatyzacji czy komunalizacji), przeto niektóre wskaźniki - bardzo istotne do charakterystyki badanych problem ów - nie mogły zostać uw zględnione w anali
zie.
W ybór cech diagnostycznych (optym alnych w danych warunkach) zaliczany jest do najw ażniejszych i najtrudniejszych etapów przeprowadzanego badania.
Do wyboru zmiennych wykorzystano metodę logiczno-merytoryczną w połącze
niu z formalno-statystyczną.
Aby scharakteryzować rozwój wszystkich 53 m iast województwa m ałopol
skiego w latach 1995-1997, przyjęto następujące cechy badawcze:
X| - gęstość zaludnienia,
X\2 - procentowy udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem budżetu miasta,
*13 - procent ludności korzystającej z sieci wodociągowej, X\ą - procent ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej,
x15 - długość sieci wodociągowej w km na 1 km2, X| 6 - długość sieci kanalizacyjnej w km na 1 km 2,
*17 — długość sieci gazowej rozdzielczej w km na 1 km 2,
x]8 - zużycie wody w gospodarstwach domowych w m3 na 1 tys. mieszkańców,
*19 - zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w kWh na 1 tys.
mieszkańców, x3o - liczba czytelników w bibliotekach publicznych na 1 tys. mieszkańców, X3i — liczba miejsc w kinach na 1 tys. mieszkańców,
Dla 42 wskaźników charakteryzujących rozwój społeczno-gospodarczy i prze
kształcenia strukturalne obliczono współczynniki korelacji liniowej. Pomimo że niektóre współczynniki korelacji były wysokie, to jednak w dalszych badaniach uwzględniono wszystkie cechy. Decydując się na ich kom pletny zbiór (a nie mniejszy), kierowano się m.in. z a sa d ą by dobrane cechy diagnostyczne nie tyl
ko zapew niały syntetyczne ujęcie badanego zagadnienia, lecz również gwaran
towały m ożliwość analizy poszczególnych zagadnień cząstkowych. Po sześć cech odnosi się zatem do zagadnień demograficznych i zatrudnienia, dziesięć do gospodarki komunalnej miast, pięć cech dotyczy gospodarki finansowej i trzy gospodarki m ieszkaniowej oraz cztery ochrony zdrowia, natom iast po jednym lub dwóch w skaźnikach odniesiono do takich działów, jak: gospodarka grunta
mi, szkolnictwo, hotele, łączność, oświata i kultura. Przekształcenia strukturalne obrazuje siedem wskaźników. Spośród wszystkich cech diagnostycznych tylko
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 51
trzy (x2, Xą i x35) uznano za destymulanty rozwoju, pozostałe określono mianem stymulant rozwoju. Dla wszystkich cech obliczono podstaw owe statystyki opi
sowe, a mianowicie: średnią arytm etyczną odchylenie standardowe oraz współczynnik zmienności.
Klasyfikację wszystkich miast Małopolski pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego i przekształceń strukturalnych przeprowadzono m e
todą standaryzowanych sum, która um ożliwiła ustalenie kolejności rozpatryw a
nych miast według stopnia ich rozwoju.
Punktem wyjścia w metodzie standaryzowanych sum je s t m acierz X (o w y
miarach n x m) wartości cech diagnostycznych, a mianowicie:
*//, • • , X,j , . x lm "
* ł
• 5 x il, •
* )
• > x ij > x im
* ł
* ) _Xnl, •
• j •»
., .Xn j , . *nm_
Elementy znajdujące się w poszczególnych kolumnach m acierzy powinny być wielkościami addytywnymi, przeto dokonano ich standaryzacji:
(7 = 1 ,..., m)
gdzie. Xj, t,j — pierwotna oraz zestandaiyzowana wartość obserwacji leżąca w z-tym wierszu oraz 7-tej kolumnie m acierzy X,
XJ’ “-*/ ~ średnia arytmetyczna oraz odchylenie standardowe wyznaczone z wielkości zawartych w /-tej kolumnie m acierzy X.
Operacja standaryzacji cech dla stym ulant [(wartość zmiennej — średnia aryt- metyczna)/odchylenie standardowe] oraz dla destym ulant [(średnia arytm etycz
na — wartość zmiennej)/odchylenie standardowe] um ożliw ia porównywalność, a tym samym i addytywność różnych cech, które dotychczas m ogły charakte
ryzować się odmiennymi mianami. W rezultacie um ożliwia to stworzenie ciągu mierników określających rozwój danego układu społeczno-gospodarczego, przy czym dla /-tego obiektu miara ta posiada następującą postać:
n
m
gdzie: ty = zestandaryzowana wartość /'-tej cechy dla /-tego obiektu, m = liczba cech uwzględnionych w analizie.
Uporządkowane wartości W,- wyznaczają kolejność klasyfikowanych obiektów z punktu widzenia ich rozwoju.
Bazując na przyjętym zestawie 42 zestandaryzowanych cech, za pom ocą m e
tody standardowych sum obliczono syntetyczne wskaźniki W, do oceny pozio
m u rozw oju miast. Otrzym ane wyniki zamieszczono w tabeli 1.
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 53
W celu wyodrębnienia określonych typów miast, cały badany zbiór m iast po
dzielono na 4 klasy podobieństw. Za kryterium podziału przyjęto wielkość wskaźnika Wt. Klasa pierwsza obejmuje m iasta wysoko rozwinięte, druga - miasta dobrze rozwinięte, trzecia - średnio rozwinięte, a czwarta - słabo rozw i
nięte według wskaźników przyjętych do badań: I klasa od 12,00 do 29,45, II kla
sa od -4,99 do 11,99, III klasa od -5 ,00 do -21,99, IV klasa od -22,00 do -39,45.
Wyniki porządkowania m iast otrzymane m etodą standaryzowanych sum sta
nowiły podstawę tworzenia hom ogenicznych rejonów poprzez połączenie w klasy jednostek przestrzennych o zbliżonym poziomie rozwoju - co ilustrują rys. 1 i 2.
M ia sta o liczb ie m ieszk ań có w : O poniżej 5 tys.
K lasy ty p ó w m ia s t w g w sk a źn ik a Wi
I klasa od 12,00 do 29,45
II klasa o d -4 ,9 9 do 11,99
III klasa od - 5 ,0 0 do -2 1 ,9 9
IV klasa o d -2 2 ,0 0 d o -3 9 ,4 5
O 5 -1 0 tys.
O 10 -2 0 tys.
O 2 0 -5 0 tys.
O 5 0 -1 0 0 tys.
O O
100-200 tys.
pow yżej 200 tys.
Rys. 1. Miasta Małopolski według klas poziomu rozwoju w 1997 r.
Przekształcenia strukturalne w miastach Małopolski 55
A * - ,
M ia sta o liczb ie m ieszk ań có w : O poniżej 5 tys.
K lasy ty p ó w m ia st w g w sk a źn ik a Wi
I klasa od 12,00 do 29,45
II klasa od -4 ,9 9 do 11,99
III klasa o d -5 ,0 0 do -2 1 ,9 9
IV klasa o d -2 2 ,0 0 d o -3 9 ,4 5
o
O
O
O
5 -1 0 tys.
10 -2 0 tys.
2 0 -5 0 tys.
2 0 -5 0 tys.