W latach dziew ięćdziesiątych poważnym problem em w rejonach objętych re
strukturyzacją przem ysłu stała się skala bezrobocia. Zw iązane to było z inten
sywnością przeobrażeń oraz ze stopniem skuteczności instrumentów oddziaływa
nia na pom niejszanie skutków zmian.
Interesującym obszarem do identyfikacji i analiz bezrobocia w tym aspekcie było województwo wałbrzyskie. Dotknięte ono zostało dużym bezrobociem strukturalnym.
A nalizą objęto gminę i miasto Strzegom oraz gminę i m iasto Dzierżoniów.
Zakres czasowy badań to lata 1990-1998 (Strzegom) i 1989-1996 (D zierżo
niów). N a podstawie zebranych danych o zmianie liczby przedsiębiorstw i licz
by zatrudnionych określono chłonność rynku pracy. M ateriały z urzędu pracy pozwoliły na ustalenie liczby bezrobotnych w tych latach na objętych badaniem obszarach oraz na charakterystykę bezrobotnych według wielu cech, takich jak:
płeć, wiek, wykształcenie, zawód i specjalność, staż pracy, czas pozostawania bez pracy. Badano też kształtowanie się liczby bezrobotnych pozostających bez prawa do zasiłku.
Przekształcenia na rynku pracy i ich wpływ na rozmiary i specyfikę bezrobocia w rejonie Strzegomia
Strzegom jest przede wszystkim ośrodkiem przem ysłow ym związanym z eksploatacją i przeróbką granitu. N a terenie m iasta i gminy znajduje się kilka
dziesiąt w yrobisk i działa wiele firm zajmujących się obróbką tego kamienia.
Innym bogactwem jest bazalt oraz występujące w północno-wschodniej części gminy surowe zaprawy szamotowe i szamot formierski. Obok jednych z najwięk
szych w Polsce kam ieniołom ów granitu i bazaltu rozwinął się tu także przemysł papierniczy, odzieżowy, przetwórstw a rolno-spożywczego, produkcji podkładów kolejowych strunobetonowych, materiałów budowlanych oraz przem ysł maszy
nowy i spożywczy.
Zm iany strukturalne zachodzące w Polsce od 1990 r. objęły swoim zasięgiem większość podm iotów gospodarczych na terenie gminy i m iasta Strzegom, po
wodując ograniczenie zatrudnienia. Nieliczne zakłady zdołały przetrwać dzięki dobrze funkcjonującej organizacji marketingowej. M ożna wśród nich wymienić Zakłady W yrobów Papierniczych „Unipap”, Góm iczo-Przetwórcze Zakłady Su
rowców Ogniotrwałych „Jaroszów ” . N atom iast załamanie sytuacji nastąpiło np.
w Odzieżowej Spółdzielni Pracy im. M. Kopernika w Strzegomiu oraz
Spółdzielnia Pracy O dlew niczo-M echaniczna 325 100 225 69,2
Z akłady M echaniczne „Zrem b” 530 200 330 62,3
W ytw órnia P odkładów Strunobetonow ych
„G oczałków ” 580 270 310 53,4
Z akłady W yrobów Papierniczych „U nipap” 450 350 100 22,2
Źródło: O pracow anie w łasne na podstaw ie danych Urzędu Pracy i U rzędu M iasta w Strzegomiu.
Od początku transform acji ogólna liczba bezrobotnych na terenie gmin i m iast Strzegom i Dzierżoniów m iała tendencję wzrostową. W 1990 r. GUS podjął próbę sporządzenia wykazu gmin o szczególnym zagrożeniu bezrobo
ciem strukturalnym. Ustalono wówczas kryteria i mierniki przestrzennego zróż
nicow ania bezrobocia. Za kryterium podstawowe uznano poziom faktycznej stopy bezrobocia i hipotetycznej stopy bezrobocia w kolejnych miesiącach. Na
tom iast kryteriami pom ocniczym i, wprowadzanymi w późniejszym okresie, były udziały w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych osób zwolnio
nych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy, bezrobotnych absolwen
tów, bezrobotnych bez prawa do zasiłku, bezrobotnych pozostających bez pracy ponad 12 miesięcy.
Wpływ restrukturyzacji przemysłu na rozmiary bezrobocia. 159
W rejonie Strzegom ia największy przyrost bezrobocia wystąpił w 1993 r.
(por. tab. 2). Stopa bezrobocia wynosiła tam wówczas 24,5%. Przyrost stopy bezrobocia był wynikiem redukcji zatrudnienia w przedsiębiorstwach. W nas
tępnych latach stopa bezrobocia w gminie Strzegom zmniejszyła się, by w 1998 r.
osiągnąć poziom niższy niż w całym województwie (16,0% według informacji
Gmina Strzegom 24,5 19,4 15,6 17,9 16,7 16,0
W ojewództwo w ałbrzyskie 26,1 27,1 25,1 22,3 17,4 16,3
Polska 16,4 16,0 14,9 13,6 10,3 11,4
Źródło: O pracow anie w łasne n a podstaw ie M ałego R ocznika Statystycznego 1997 oraz R ocznika S taty
stycznego W ojew ództw a W ałbrzyskiego z lat: 1995-1998.
W ystępujące w gospodarce wysokie bezrobocie jest kosztem, jaki ludność płaci, wchodząc ponownie do gospodarki rynkowej. Stanowi ono z jednej stro
ny skutek przekształceń strukturalnych i własnościowych, a z drugiej strony - częściowo również efekt błędów popełnionych w polityce gospodarczej.
Do głównych przyczyn powstawania i wzrostu bezrobocia na terenie gminy i miasta Strzegom należą:
- przekształcenia własnościowe w przem yśle i rolnictwie, - powolny rozwój sektora usług,
- ograniczenie sektora budżetowego,
- ujaw nienie się osób dotychczas nie pracujących, a pragnących w nowej sy
tuacji korzystać z zasiłków dla bezrobotnych, - zm niejszenie przerostów zatrudnieniowych,
- wzrost opodatkow ania płac powodujący zmniejszenie zatrudnienia, - niska siła nabyw cza ludności gminy i miasta.
Gospodarka gminy m a charakter przemysłowo-handlowy. Rozwinął się tu sek
tor produkcji przem ysłow ej, górnictwo skalne oraz handel. W sektorze produk
cji przemysłowej i w górnictwie zatrudnienie znajduje 55% osób pracujących w firmach liczących powyżej 4 pracowników.
Gmina Strzegom stosuje jednolitą dla wszystkich stawkę podatku od nieru
chomości, która jest niższa o 10% od stawki maksymalnej. Firmy inwestujące na terenie gm iny w kierunkach zgodnych z wieloletnim program em rozwoju gospodarczego m ają w indywidualnych przypadkach możliwości uzyskania ulg w podatku od nieruchomości.
Zjawisko bezrobocia powoduje straty „kapitału ludzkiego”, związane z ubyt
kiem kwalifikacji i umiejętności zawodowych osób bezrobotnych. Prowadzi to do spadku produkcyjności siły roboczej.
N a terenie gm iny i m iasta Strzegom m ożna wyróżnić dwa rodzaje bezrobo
cia: bezrobocie strukturalne, zauważalne zarówno w m ieście jak i na wsi, spo
w odow ane brakiem kapitału lub nieodpowiednimi proporcjam i w rozdyspo
nowywaniu zasobów produkcyjnych gminy oraz bezrobocie ukryte, występujące na wsi, które jest wynikiem przem ian o charakterze m odernizacyjnym w gospo
darstwach rolnych (zwolnienia siły roboczej na skutek mechanizacji). Nie doty
czy to bezrobotnych posiadających gospodarstwa rolne.
Gm ina Strzegom do 1 lipca 1996 r. była uznawana za teren zagrożony szcze
gólnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Mimo że ów okres kryzysowy minął, m iejscow y rynek pracy nadal daje niewielkie możliwości zatrudnienia.
Z tego powodu państwo przeznacza na obszar strzegomski (podobnie jak na inne obszary w kraju) dotacje w postaci np. zwiększonych zasiłków przed
emerytalnych (160% kwoty zasiłku) oraz stypendiów dla absolwentów niektó
rych szkół.
M ożna wyróżnić dwa zasadnicze kryteria dotyczące podziału bezrobotnych, a mianowicie: demograficzne oraz społeczno-gospodarcze. N a podstawie kryte
riów demograficznych przedstaw im y poniżej charakterystykę bezrobotnych z rejonu Strzegomia według ich płci, wieku i poziom u wykształcenia, a na podstawie kryteriów społeczno-ekonom icznych - charakterystykę bezrobotnych z praw em do zasiłku, według ich zawodów i specjalności, według stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy.
B ezrob otn i w ed łu g płci
Inform acje o liczbie osób podejm ujących pracę św iadczą o tym, że lyzyko długotrwałego przebyw ania w populacji bezrobotnych jest większe w odniesie
niu do kobiet niż mężczyzn. Choć kobiety w yrażają gotowość podjęcia określo
nej pracy, to jednak w obecnej sytuacji m ają ograniczone możliwości jej uzys
kania.
Problem bezrobocia w gminie i m ieście Strzegom należy do największych w rejonie świdnickim. M imo dużego wysiłku Urzędu M iejskiego w Strzegomiu i Rejonowego Urzędu Pracy w Świdnicy, spadek bezrobocia kobiet jest niewiel
ki. W ychodząc naprzeciw potrzebom m ieszkańców poszukujących pracy, jed nostki budżetowe podległe samorządowi stw arzają m aksym alną m ożliw ą liczbę miejsc pracy. Dzięki tem u bezrobocie w gminie i mieście Strzegom spadło o 38%, podczas gdy w całym rejonie świdnickim tylko o 23%. Liczba bezrobot
nych kobiet i m ężczyzn kształtuje się tak samo, jak w skali kraju. Na terenie Strzegom ia liczba bezrobotnych kobiet była w każdym badanym przez nas roku większa od liczby bezrobotnych m ężczyzn (por. rys. 1).
Wpływ restrukturyzacji przemysłu na rozmiary bezrobocia. 161
liczba osób 2 500
20 00
1 500
1 000
500
0
1995 1996 1997 1998 lata
® Kobiety □ Mężczyźni
Rys. 1. B ezrobotni w edług płci na terenie gm iny i m iasta Strzegom w latach 1995-1998.
B ezrobotni w ed łu g w ieku
Rozpatrując sytuację ludnościową gminy i m iasta Strzegom należy zwrócić szczególną uwagę na grupy wiekowe, co jest istotne z punktu w idzenia analizy rynku pracy. W edług danych urzędu pracy w Strzegomiu, najw iększą liczbę zarejestrowanych osób poszukujących pracy stanow ią ludzie młodzi, pom iędzy 18 a 24 rokiem życia. Udział tej grupy wiekowej w ogólnej liczbie bezrobot
nych był najw yższy w 1996 r. (por. rys. 2).
liczba osób 1 000
800 j 600 ’ 400 200
0 15-17 18-24 25-34 35-44
|a1995 181996 01997 ^19981
tys. 2. B ezrobotni w edług w ieku w latach 1995-1998 w gm inie i m ieście Strzegom .
W 1996 r. zw iększył się również (do 24%) udział osób w wieku 3 5 -4 4 lat
n ogólnej liczbie zarejestrow anych bezrobotnych, a w 1998 r. (do 22,41% ) idział osób w w ieku 4 5 -5 4 lat w stosunku do roku poprzedniego.
1
---fSijHI —
---| i
|||||~ ćzr?— ---- ---
---i i j f i l d
45-54 55 i więcej lat bezrobotnych
Najmniej liczną populację stanowili bezrobotni w w ieku przedemerytalnym, liczący powyżej 55 lat. W edług stanu z końca 1998 r. stanowili oni 2,38% ogól
nej liczby bezrobotnych.
B ezrob otn i w ed łu g w yk ształcen ia
Długotrw ałe bezrobocie dotyka głównie osoby o niskich kwalifikacjach i nis
kim poziom ie wykształcenia. Najwięcej spośród zarejestrow anych bezrobot
nych w gm inie i m ieście Strzegom legitymowało się w ykształceniem zawodo
w ym oraz podstaw owym i niepełnym podstawowym. Obie te grupy w końcu IV kwartału 1998 r. stanowiły 70,27% ogółu strzegomskich bezrobotnych.
Strukturę osób pozostających bez pracy, rozróżnionych w edług posiadanego w ykształcenia ukazuje tabela 3.
Tabela 3 Bezrobotni w edług poziom u w ykształcenia w 1998 r.
na terenie gm iny i m iasta Strzegom
W ykształcenie bezrobotnych Liczba osób w kwartałach:
I II III IV
W yższe 12 9 8 6
Średnie ogólnokształcące 107 116 156 170
Policealne, średnie zaw odow e 497 514 550 572
P odstaw ow e, niepełne podstaw ow e 725 729 735 748
Z asadnicze zaw odow e 897 887 880 1020
Źródło: O pracow anie w łasne na podstaw ie danych U rzędu Pracy w Strzegom iu.
B ezro b o tn i w ed łu g za w o d ó w i sp ecjaln ości
W końcu grudnia 1998 r. wśród 2516 zarejestrowanych bezrobotnych w gmi
nie i m ieście Strzegom 1598 osób, tj. 63,51%, miało określony zawód (specjal
ność), a 918 osób, tj. 36,49%, było bez wyuczonego zawodu bądź specjalności.
W porównaniu ze stanem z grudnia 1997 r. populacja bezrobotnych bez zawodu zw iększyła się o 92 osoby, natom iast w stosunku do stanu z czerwca tegoż roku nastąpiło zm niejszenie tej populacji o 63 osoby.
N a rynku pracy gminy i m iasta Strzegom trudności w znalezieniu zatrudnie
nia m ają - jak ju ż zaznaczono - przede wszystkim osoby o niskich kwalifika
cjach zawodowych. W śród bezrobotnych legitym ujących się posiadanym zawo
dem pierwsze m iejsce pod względem liczebności zajm ują tokarze (324 osoby), w tym 20 kobiet. D rugą co do liczebności grupę bezrobotnych tw orzą mechani
cy m aszyn budowlanych (186 osób), a trzecią - sprzedawcy w handlu detalicz
nym (178 osób). Do większych liczebnie grup bezrobotnych należą również szwaczki, rolnicy-ślusarze, technicy prac biurowych, dziewiarze i murarze.
Wpływ restrukturyzacji przemysłu na rozmiary bezrobocia. 163
Wśród bezrobotnych absolwentów szkół ponadpodstawow ych najwięcej było techników m echaników, techników ekonomistów, techników prac biurow ych oraz sprzedawców, kucharzy, tokarzy, krawców, elektrom onterów, ślusarzy i kamieniarzy.
C h arak terystyk a b ezrobotnych w ed łu g stażu p racy i czasu p ozo staw an ia bez p racy
W końcu IV kwartału 1998 r. wśród zarejestrowanych bezrobotnych om aw ia
nego terenu najliczniejszą grupę stanowiły osoby o stażu pracy 5 -1 0 lat (605 osób) oraz 1-5 lat (525 osób), a także osoby pozostające bez zatrudnienia dłużej niż 12 miesięcy. Strukturę bezrobotnych według ich pracy oraz czasu pozosta
wania bez pracy przedstaw ia tabela 4.
T abela 4 B ezrobotni w edług stażu pracy i czasu pozostaw ania bez pracy w 1998 r.
na terenie gm iny i m iasta Strzegom
W yszczególnienie Liczba osób w kwartałach:
I 11 III IV
Staż pracy (w latach):
poniżej 1 298 287 280 278
1-5 548 534 529 525
5-10 575 580 582 605
10-20 366 356 351 349
20-30 239 237 239 237
30 i więcej 6 5 5 4
bez stażu 206 256 269 518
Okres pozostaw ania bez pracy (w m iesiącach):
poniżej 1 143 120 125 195
1-3 177 175 174 170
3-6 221 259 265 278
6-12 274 238 252 240
12-24 226 289 300 321
powyżej 24 238 260 267 282
Ogółem 1279 1341 1383 1486
Źródło: Jak w tab. 3.
B ezrobotni z p raw em do zasiłku
Istotnym elem entem charakterystyki bezrobocia jest to, czy bezrobotny po
siada prawo do zasiłku. W najgorszej sytuacji są te osoby, którym to prawo nie przysługuje. W edług ustaw y z 16 września 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu,
bezrobotny ma obowiązek zgłaszania się do urzędu pracy na każdorazowe wez
wanie oraz w wyznaczonym przez biuro terminie w celu potwierdzenia swej go
towości do pracy. W przypadku niespełnienia tego warunku bezrobotny traci prawo do zasiłku.
W Strzegom iu liczba osób z prawem do zasiłku w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych wykazywała do 1996 r. tendencję ro sn ącą a potem już coraz mniej bezrobotnych miało prawo do zasiłku. W 1995 r. osoby te stanowiły 39,9% ogólnej liczby bezrobotnych, w 1996 r. 52,5%, w 1997 r. 41,8%, a w 1998 r.
27,6%. Zjawisko to zilustrowano na rys. 3.
1995 1996 1997 1998 lata
■ Bezrobotni z prawem do zasiłku □ Ogólna liczba bezrobotnych
Rys. 3. B ezrobotni z praw em do zasiłku w latach 1995-1998 w stosunku do ogólnej liczby bezrobot
nych n a terenie gm iny i m iasta Strzegom .
R ola za siłk ó w dla bezrobotnych
Zasiłek dla bezrobotnych jest pasyw ną form ą przeciw działania bezrobociu, zabezpiecza byt bezrobotnego, obniża koszty poszukiw ania pracy, pełni funkcję łagodzącą skutki bezrobocia. Dzięki niem u utrata pracy nie oznacza całkowitej utraty dochodów i tym samym nie zm usza do natychmiastowej akceptacji ofert pracy dostępnych na rynku. Zasiłek może być jednak czynnikiem wydłuża
jącym okres pozostawania w stanie bezrobocia. Związane jest to z socjalnym charakterem zasiłków, o czym świadczy brak powiązania wysokości zasiłku ze składkam i ZUS-owskim i, określony czas jego wypłacania i uzależnienie wyso
kości zasiłku od innych dochodów, m.in. dochodów pozostałych członków gos
podarstwa domowego.
W ysokość zasiłku jest zróżnicowana zależnie od długości udokum entowane
go przez bezrobotnego okresu uprawniającego go do nabycia prawa do zasiłku (czyli od stażu jego pracy) i zm ienia się co kwartał, na ogół wzrastając. Według bieżących danych (z okresu od 1 m arca do 31 maja 1999 r.) wysokość zasiłku
Wpływ restrukturyzacji przemysłu na rozmiary bezrobocia. 165
w zależności od stażu pracy na terenie gminy i m iasta Strzegom kształtow ała się następująco:
- do 5 lat pracy 80% kwoty zasiłku, tzn. brutto 307,12 zł, - 5 -2 0 lat pracy 100% zasiłku, tzn. brutto 383,90 zł, - powyżej 20 lat pracy 120% kwoty zasiłku, tzn. 460 zł.
Również czas pobierania zasiłku przez bezrobotnych został zróżnicowany, w zależności od sytuacji na lokalnym rynku pracy, i m oże on wynosić: 6, 12 lub
18 miesięcy.
Przyczyny powstania i wzrostu bezrobocia w rejonie Dzierżoniowa
W 1989 r. Dzierżoniów należał do najbardziej uprzem ysłow ionych ośrodków województwa wałbrzyskiego. Dominował przemysł elektroniczny, włókienniczy i mechaniczny. Jeszcze w tymże roku nie była znana w praktyce kategoria zw ol
nień grupowych, a pierwsi bezrobotni mieli korzystne zasady naliczania zasiłku.
Rozpoczynający się wtedy okres transformacji wprowadził wiele zmian do
tyczących przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych, a co za tym idzie — redukcję zatrudnienia. W skazywano, że prywatyzacja jest szansą dla pracowników o wysokich kwalifikacjach, zdyscyplinowanych, utożsa
miających się z polityką przekształconej firmy. Zapowiadane były zm iany orga
nizacyjne zmierzające do zm niejszenia nieefektywnego zatrudnienia.
Jak dowodzi L. Balcerowicz, „Socjalistyczne zakłady pracy, nie podlegające rygorom finansowym, ale za to działające w gospodarce niedoborów były zain
teresowane posiadaniem rezerwy okresowo nieczynnych pracow ników i - co więcej - zgłaszały zapotrzebowanie na nowych. Łatwo więc było zachować miejsce pracy, jak i je zmienić. Dawało to pracow nikom poczucie bezpieczeń
stwa. Ci sami ludzie jako konsumenci musieli płacić niskim poziom em życia.
System gospodarczy, który produkował ukryte bezrobocie w żadnej mierze nie dawał się pogodzić z w ysoką efektywnością”1.
Projekty przekształceń były postrzegane przeważnie jako: zwiększenie sam o
dzielności firmy, możliwość zmiany zarządzania, wykorzystanie zasobów pro
dukcyjnych, prow adzenie aktywnej polityki marketingowej, w łaściw a alokacja śiodków finansowych, zaangażowanie i współodpowiedzialność współpracow ników. Ponadto liczono, że przekazanie majątku państwowego spółkom pracow
niczym i podm iotom gospodarczym na zasadach cywilnoprawnych przyniesie wzrost w ynagrodzeń. Tym czasem od 1990 r. warunkiem utrzym ania względnie niskiego poziom u kosztów wytwarzania stała się redukcja płac realnych i ciągłe obniżanie zatrudnienia.
L. B a l c e r o w i c z , Wolność i rozwój - ekonomia wolnego rynku, K raków 1995, s. 356.
W Dzierżoniow ie w owym czasie do największych zakładów pod względem zatrudnienia i potencjału przem ysłowego należały firmy wymienione w tabeli 5.
Tabela 5
D olnośląska Fabryka K rosien 606 340 266 43,9
S półdzielnia Inw alidów „Elektrom et” 494 392 102 20,6
Pow szechna Spółdzielnia Spożyw ców „Społem ” 457 50 407 89,0
S półdzielnia Inw alidów „Ś lęza” 414 159 255 61,6
S półdzielnia Inw alidów „O dra” 299 105 194 64,9
Przedsiębiorstw o B udow nictw a O gólnego 204 160 44 21,6
Spółdzielnia „U niw ersał” 172 79 93 54,1
Spółdzielnia Pracy „D zianiteks” 165 — a X X
możliwe ze względu na trudną sytuację pozostałych firm w rejonie dzierżoniow- skim, które również dokonywały zwolnień grupowych, a także z powodu niepo
siadania przez pracow ników „D iory” takich umiejętności i kwalifikacji, które um ożliw iłyby im podjęcie pracy w innym zawodzie. Do tego doszedł fakt, że poziom produkcji w poszczególnych przedsiębiorstwach Dzierżoniowa zaczął się gwałtow nie obniżać, co było głównie uwarunkowane następującymi czynni
kami:
— niedoskonałość przepisów celnych i podatkowych,
— bardzo wysokie oprocentowanie kredytów bankowych zaciąganych przez lokalne podm ioty gospodarcze,
— sektorowa struktura zatrudnienia,
— m onokultura przemysłowa,
— dekapitalizacja m ajątku trwałego,
— przestarzałe, energochłonne technologie,
— pogarszająca się sytuacja finansowa podm iotów gospodarczych,
— utrata kontrahentów, głównie z terenu byłego ZSRR.
Wpływ restrukturyzacji przemysłu na rozmiary bezrobocia.. 167
Powyższe uwarunkowania należały do głównych przyczyn system atycznego wzrostu bezrobocia na badanym obszarze w początkow ym okresie ukształtow a
nia się nowego systemu gospodarczego Polski.
Charakterystyka bezrobotnych według wieku
W śród bezrobotnych z okolic Dzierżoniowa najliczniejsze grupy stanow ią lu
dzie młodzi, w wieku 18-24 lat oraz osoby m iędzy 25 a 34 i m iędzy 35 a 44 ro
kiem życia. Jest to niepokojące zjawisko, gdyż są to grupy wiekowe o najw yż
szym potencjale sił produkcyjnych. Do pierwszej z grup najczęściej należą absolwenci szkół, którzy m ają wykształcenie zawodowe, średnie ogólno
kształcące lub techniczne, a także tylko podstawowe. Jednym z pow odów ta
kiego stanu rzeczy jest nieodpowiednio funkcjonujący system szkolnictwa.
Kształci się pracowników wykwalifikowanych w zawodach nie dopasowanych do istniejących potrzeb rynku pracy. W celu zmiany tej sytuacji należałoby:
- ograniczyć kształcenie na poziom ie zasadniczym na rzecz pełnego kształcenia średniego, tak w szkołach zawodowych, jak i w liceach ogólno
kształcących,
- dążyć do tego, aby młodzi podejmowali decyzję o wyborze zawodu nie w momencie ukończenia szkoły podstawowej, lecz po ukończeniu szkoły średniej,
- poszerzyć modele zawodów szkolnych, chodzi o tzw. m odele szerokopro
filowe,
- dostosować grupę zawodów nauczanych w szkołach do potrzeb zm ie
niającej się gospodarki,
- unowocześnić treść kształcenia.
liczba osób
15-17 18—24 25-34 35-44 4 5-54 55 i więcej wiek w latach
Rys. 4. B ezrobotni w ed łu g w ieku w rejonie dzierżoniow skim w latach 1993-1996.
Jak wynika z danych zobrazowanych na rys. 4, bezrobocie wśród ludzi młodych, będących m iędzy 18 a 24 rokiem życia, zaczęło nieco się obniżać. Od 1993 do 1995 r. procentow y udział tej grupy bezrobotnych wciąż rósł i wynosił
około 29% ogółu bezrobotnych, natom iast w 1996 r. udział ten zmalał do pozio
mu 25,8%.
Podobnie kształtowała się sytuacja w grupie bezrobotnych w wieku 25-34 lat.
W 1993 r. grupa ta stanowiła 27,8%, natomiast w 1996 r. 26,7% ogółu bezrobot
nych. Z kolei procentowy udział bezrobotnych w wieku 35-44 lat w ogólnej po
pulacji bezrobotnych zwiększył się z 27,4% w 1993 r. do 28,9% w 1996 r.
Niepokoić musi zwiększająca się liczba bezrobotnych w wieku przedemery
talnym. Pom im o w prowadzenia m ożliwości przejścia na wcześniejszą emerytu
rę (po przepracow aniu 30 lat), liczba bezrobotnych w tym wieku wzrosła z 13,8% w 1993 r. do 15,8% w 1996 r. Są to ludzie, którym najtrudniej jest przystosować się do zmian zachodzących na rynku pracy. Pozytywnym zjawiskiem jest natom iast zm niejszenie liczby młodocianych bezrobotnych (w wieku 15—17 lat) z 0,7% do 0,06%; są to bezrobotni z wykształceniem pod
stawowym i niepełnym podstawowym.
Charakterystyka bezrobotnych według płci
W rejonie dzierżoniowskim procentowa struktura bezrobotnych według płci kształtowała się w latach 1993-1995 inaczej niż w skali krajowej. W Polsce po
pulacja bezrobotnych kobiet była o 3% w iększa niż mężczyzn, natomiast w om aw ianym rejonie ok. 52% stanowili bezrobotni mężczyźni. W 1996 r. sy
tuacja w okolicach Dzierżoniowa uległa zmianie: liczba bezrobotnych kobiet w ynosiła tu 8239, czyli 52,2%, natom iast liczba mężczyzn odpowiednio 7536, czyli 47,8%. Było to spowodowane w dużej mierze zwiększeniem rozmiarów prac interwencyjnych oraz prac dla mechaników, techników budowlanych, kie
rowców. Były to oferty skierowane głównie do mężczyzn. Ograniczenie zapo
trzebowania na kobiecą siłę roboczą wiąże się m.in. z faktem obciążania pra
codawców kosztami m acierzyństw a pracownic.
liczba osób
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
-o
□ Kobiety
□ M ę żczyźni
1993 1994 1995 1996 lata
Rys. 5. Bezrobotni według płci w rejonie dzierżoniowskim w latach 1993-1996.
Wpływ restrukturyzacji przemyski na rozmiary bezrobocia.. 169
Charakterystyka bezrobotnych według wykształcenia
W ykształcenie jest jed n ą z ważniejszych cech, która pozwala zróżnicować bez
robotnych w rejonie dzierżoniowskim. Im kwalifikacje wyższe, tym łatwiej zdo
być pracę. Najwięcej propozycji zatrudnienia jest dla bezrobotnych z wykształce
niem wyższym (najczęściej ekonomicznym) i średnim ogólnokształcącym, mniej natomiast dla osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym.
wyższe średnie policealne, podstawowe, zasadnicze wykształcenie ogólnokształcące średnie niepełne zawodowe
zawodowe podstawowe
zawodowe podstawowe