Rada Unii Europejskiej jest złożoną strukturą, a przebiegające w niej procesy decyzyjne mają skomplikowany i zróżnicowany zależnie od seg-mentu, warstwy i szczebla przebieg (zob. rozdział pierwszy). Oznacza to, że stanowi ona owocny przedmiot badań, jednak pytania, jakie można stawiać w tych badaniach, mogą mieć bardzo różny charakter ( Wendt 2008: 23, 90; Checkel 2015: 86). Osią badań, których wyniki zostaną tu zaprezentowane, była następująca hipoteza badawcza: socjalizacja wpływa na przebieg procesu podejmowania decyzji w RUE poprzez mechanizmy, którym sprzyja złożona struktura tej instytucji. W konse-kwencji może również być istotna dla rezultatów tego procesu. Badanie zakładało możliwość podjęcia różnych wątków tak zarysowanego prob-lemu, skupiało się jednak na kilku pytaniach: Na czym polega złożoność struktury Rady i jakie są różnice między jej warstwami? Na ile Rada jest instytucją międzyrządową? Jak można ująć teoretycznie proces so-cjalizacji w Radzie i jak przełożyć to ujęcie na badania empiryczne?
Jak badane procesy socjalizacji wpływają na zachowania jednostek, a jak na ich właściwości (np. przyjmowane role)? Jakie jest znaczenie przyczynowości i stanowienia dla procesów socjalizacji? Jaka jest rola
szczebla urzędniczego Rady? Czy stanowi on miejsce kształtowania decyzji, a jeśli tak, to dlaczego? Jakie znaczenie ma wpływ socjalizacji na proces decyzyjny w Radzie dla oceny legitymizacji władzy w Unii Europejskiej? Istotne jest również wniesienie wkładu teoretycznego i metodologicznego, przede wszystkim poprzez kompleksowe omówie-nie i zastosowaomówie-nie w praktyce metody śledzenia procesu (process tracing;
por. Ławniczak 2013).
Zarówno temat badania, jak i przyjęta perspektywa teoretyczna skło-niły mnie do zastosowania metodologii jakościowej. Choć zdarzają się wyjątki (por. Kirpsza 2016), większość konstruktywistów podziela ten wybór5. Istnieje wiele problemów, które trzeba przezwyciężyć, de-cydując się na badanie jakościowe. Niezależnie od wybranego źródła danych – oficjalnych dokumentów, ankiet czy wywiadów – napotykamy braki lub inne wady zebranego materiału. Oficjalne dokumenty często nie zawierają najciekawszych z perspektywy badacza informacji lub są w ogóle niedostępne. Ankiety bywają też wypełniane niechętnie lub niedbale. Ponadto zarówno w przypadku ankiet, jak i wywiadów nie można być pewnym szczerości osób, z którymi się kontaktujemy ( Dür, Mateo 2010: 688–690).
W niniejszym badaniu podstawową techniką pozyskiwania nowe-go materiału empirycznenowe-go były wywiady przeprowadzane z polskimi urzędnikami posiadającymi doświadczenie pracy w Radzie. Z kolei interpretacji tych danych i znalezieniu odpowiedzi na główne pytania badawcze służyło przede wszystkim śledzenie procesu (rozdział trzeci omawia tę metodę, a w kolejnych rozdziałach jest ona zastosowana w praktyce)6.
Przed przystąpieniem do prowadzenia wywiadów wykonałem kilka kroków przygotowawczych. Po pierwsze, sprawdziłem zawartość do-stępnej publicznie dokumentacji z prac organów przygotowawczych
5 Analiza badań dotyczących Rady w tym zakresie znajduje się rozdziale pierw-szym, a dotyczących socjalizacji – w drugim.
6 Warto odnotować, że w literaturze anglojęzycznej pojawiają się coraz częściej prace deklarujące stosowanie process tracing. W wielu przypadkach przyjmują one je-dynie pewne aspekty tej metody i nie realizują wielu jej podstawowych zasad. Por.
np. Smeets, Vennix 2014; Smeets 2015; 2016.
Rady. Wykazało to, że analiza tych dokumentów nie będzie użyteczna dla rozwiązania postawionych problemów badawczych. Po drugie, ana-liza dotychczasowych badań (przedstawiona częściowo w rozdziałach pierwszym i drugim) pokazała dwie podstawowe możliwości ujęcia
„przypadku” dla celów badania: (1) jako procesu decyzyjnego dotyczące-go jednej sprawy, np. aktu prawnedotyczące-go (por. Lewis 2003); (2) jako zbioro-wości urzędników reprezentujących wybrane państwo w organach Rady (np. Wielką Brytanię; por. Clark, Jones 2011). Pierwszy wybór jest pod wieloma względami bardziej ryzykowny, bo nie tylko trudniej określić charakter danego przypadku z perspektywy weryfikowanej hipotezy czy stawianych pytań badawczych, ale też niewiadome pozostaje, czy uda się dotrzeć do wystarczająco wielu z ograniczonej liczebnie grupy osób, które pracowały przy danej sprawie.
Po trzecie, biorąc pod uwagę powyższe wnioski, rozesłałem krótką ankietę skierowaną do wszystkich osób wymienionych na stronie in-ternetowej Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej jako jego pracownicy (66 osób). Ankieta zawiera-ła pytania o udział w pracach organów przygotowawczych Rady (czy miał miejsce i w jakich organach), prośbę o podanie przykładów prac, w których uzyskano lub nie uzyskano porozumienia wbrew wyjścio-wym oczekiwaniom, jak również dawała możliwość deklaracji chęci udziału w kolejnym etapie badań, jakim miały być wywiady. Uzyskano 12 odpowiedzi (wskaźnik odpowiedzi 18,2%7) i z tej grupy sześć osób zgodziło się na kontakt w celu udzielenia wywiadu (9,1% wszystkich pracowników, 50% uczestników ankiety)8.
Ankieta pokazała, że próba wybrania przypadku pierwszego ro-dzaju (według przedstawionej wyżej klasyfikacji) nie będzie właściwa.
Co więcej, literatura dostarczyła argumentów za wyborem socjalizacji polskich urzędników pracujących w Radzie jako przypadku w bada-niach socjalizacji w Radzie. Polacy jako reprezentanci nowego państwa członkowskiego byli bowiem początkowo (w pierwszych latach po
7 Nie odbiegał zatem znacząco od uzyskanego przez Piotra Tośka (22,2%). Por.
Tosiek 2016: 246.
8 W toku dalszych prac udało się pozyskać czworo dodatkowych rozmówców me-todą „kuli śnieżnej”.
przystąpieniu Polski do UE, które nastąpiło w 2004 r.) postrzegani jako wyjątkowo niezsocjalizowani (por. Lempp, Altenschmidt 2008: 521;
Novak 2013: 1098). Tym samym ta zbiorowość może być uznana za przypadek najmniej prawdopodobny (least likely case) dla postawionej hipotezy. Jeżeli zatem analiza takiego przypadku przynosi pozytywną odpowiedź na pytania o zakres i wpływ socjalizacji, to jest to stosunkowo mocny argument na rzecz słuszności bądź użyteczności proponowanego tu ujęcia, które ten proces uwzględnia.