Rozwój sektora mleczarstwa na Łotwie

Hodowla bydła mlecznego należy do podstawowych gałęzi rolnictwa Ło-twy, stanowiąc około 25% jej produkcji rolnej. W 2006 r., wyprodukowano 815 072 ton mleka, w tym 812.133 ton mleka krowiego. Średnia mleczność w 2006 r.

wyniosła 4492 kg na jedną krowę, to jest o 3% więcej niż w 2005 r.

Można zatem uznać, że wydajność produkcji tego sektora w 2006 r.

wzrosła. Z całego tonażu wyprodukowanego mleka 115 685 ton zużyto na pa-szę, a 100554 tony nie przetworzonego mleka wykorzystano do konsumpcji dla ludzi. W 2006 r., 593514 ton sprzedano bez przetwarzania, natomiast 2164 tony mleka przetworzono do celów bezpośredniej sprzedaży, w tym 963 tony zużyte do produkcji śmietany, 265 ton do produkcji sera, 130 ton do produkcji masła. Dochód ze sprzedaży mleka wyniósł 99,1 milionów LVL, co stanowiło wzrost o 12,4 milionów LVL, rok do roku. Dochód ze sprzedaży mleka prze-tworzonego osiągnął wielkość 880 490 LVL.

Główne czynniki wzrostu tego sektora stanowiły możliwości i rozwój rynku. Ilość mleka sprzedanego zakładom mleczarskim rośnie każdego roku.

W 2006 r. stanowiła ona 73% całego wyprodukowanego mleka i przewyższyła

91

o 24,2%. Trend ten był powodowany wzrostem cen skupu mleka oraz koncen-tracją produkcji i przerobu w następstwie powodzenia rozwoju określonych wy-robów mleczarskich.

Efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów, m.in. rozmaitych pro-duktów mleczarskich, rozwój hodowli bydła, uczynienie istniejącej struktury produkcji bardziej wydajną i wsparcie dla ukierunkowanych inwestycji w pro-dukcję konkurencyjnych wyrobów, doprowadziło do poprawy jakości produko-wanego mleka, zwiększenia skali produkcji wyrobów mleczarskich, wytwarza-nia wartości dodanej produktów rolnych, promocji przerobu i handlu z wyko-rzystaniem rozwoju nowych produktów, procesów i technologii, jak również promocji eksportu artykułów mleczarskich.

W ciągu ostatnich lat mleko ugruntowało swoją pozycję wraz z corocz-nym wzrostem udziału w ogólnej wielkości wartości produkcji. Występowały tylko niewielkie zmiany ilościowe. Głównym czynnikiem przyczyniającym się do wzrostu produkcji mleka są ceny, które znacznie wzrosły od czasu wej-ścia Łotwy do jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej [Miglavs et al., 2007].

Analiza sektora mleczarstwa wskazuje, że liczba krów mlecznych w ciągu ostatnich siedmiu lat nieznacznie spadła, jednakże poziom produkcji jest stabil-ny, a nawet nieco wzrósł (rysunek 7).

Rysunek 7. Pogłowie krów mlecznych (w tys. sztuk), ilość produkowanego mleka (w tys. ton) i średni uzysk mleka na jedną krowę rocznie (w kg)

na Łotwie, w latach 2000-2007.

165

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*

tys. sztuk

Krowy mleczne, tys. sztuk Uzysk mleka na 1 krowę, kg/rocznie

* dane wstępne

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego Łotwy, 2007.

Wzrost wydajności krów mlecznych można wymienić jako czynnik po-zytywny, ponieważ od roku 2000 wzrosła ono o 13,5% i osiągnęła poziom 4.664 kg na jedną krowę w roku 2007. Tendencja taka wskazuje, że

działal-ność łotewskich rolników będących hodowcami bydła mlecznego stała się bardziej wydajna ekonomicznie.

Konieczność koncentracji i specjalizacji w produkcji mleka jest dobrze odzwierciedlona w tabeli 5, pokazującej, że najwyższą mleczność krów obser-wuje się w gospodarstwach nastawionych na produkcję mleka oraz w gospodar-stwach rolnych należących do kategorii ekonomicznie dużych gospodarstw.

Tabela 5. Uzysk mleka (t) na 1 krowę w podziale na kategorie wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych, w 2006 r.

Klasa wielkości ekonomicznej Profil gospodarstw

rolnych Średnia

2-<4 4-<8 8-<16 16-<40 40-100 100-<250 >=250

Mieszany 5,1 4,3 5,0 4,7 5,4 5,1 5,3 5,7

Mleczarstwo 5,0 4,5 4,3 4,9 5,5 5,5 6,0

Mieszana hodowla

zwierząt 4,2 4,0 4,1 4,5 4,8

Hodowla i tucz

bydła 4,2 3,6 3,7 4,9

Źródło: Obliczenia własne autorów na podstawie danych sieci FADN.

Przemiany strukturalne zachodziły w sektorze mleczarstwa już od szeregu lat. Ogromnie ułatwiało je wsparcie krajowe i unijne przyznawane temu sekto-rowi, jak również wdrożenie systemu kwot mlecznych. Producenci są motywo-wani do inwestomotywo-wania w odnowę stada (związanego z wprowadzaniem bardziej wydajnych i odpornych ras), modernizację i powiększanie gospodarstw, co umożliwiło rozwój sektora mleczarskiego.

Pomimo tak pozytywnych trendów w ciągu ostatnich kilku lat, sektor mle-czarski jest nadal dosyć rozdrobniony, ze znacznym udziałem drobnych gospo-darstw rolnych, w ramach którego poszczególne gospogospo-darstwa rolne produkują nieznaczne ilości mleka. W 2006 r., 45,8% ogólnej liczby krów utrzymywane było w niewielkich gospodarstwach posiadających mniej niż 10 krów na jedno gospodarstwo. Średnia wielkość stada krów na Łotwie w 2006 r. wynosiła 3,97 krowy, co stanowi jeden z najniższych wskaźników w Unii Europejskiej. Jed-nakże liczba gospodarstw posiadających 10 do 99 i ponad 100 krów mlecznych w stadzie wzrasta. Można na to wskazać jako na pozytywny czynnik sprzyjający dalszemu rozwojowi towarowej produkcji mleka (rysunek 8).

93

Rysunek 8. Struktura gospodarstw rolnych pod względem liczby krów mlecznych na Łotwie, w latach 2000-2006

30000

10 - 99 1520 1694 1639 2067 2181 2488 2657

3-9 18527 15515 12319 10844 11225 10751 7922

1-2 61644 59832 57212 48092 47730 46243 33646

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego Łotwy, 2007.

W wyniku rozwoju rynku, dostawy mleka na użytek przetwórstwa rosną każdego roku, a ilość mleka dostarczanego do sprzedaży bezpośredniej maleje każdego roku. Zmiany te są również odzwierciedlone w systemie kwot mlecz-nych: kwota dostaw przewidziana dla Łotwy wzrosła z 468900 ton w 2004 r.

do 715400 ton w 2007 r., natomiast kwota sprzedaży bezpośredniej zmalała z 226400 ton do 13200 ton w prezentowanym okresie (rysunek 9). W 2006 r., 34,7% kwoty mlecznej było wykorzystane przez gospodarstwa rolne utrzymu-jące mniej niż 10 krów na jedno gospodarstwo.

Rysunek 9. Podział kwoty mlecznej pomiędzy gospodarstwa rolne różnych klas wielkości na Łotwie na początku lat 2004/2005 i 2005/2006 objętych kwotami

238055

Wielkość gospodarstw według ilości krów

tys. ton

Stan z dnia 01.04.2005 Stan z dnia 31.03.2006

Źródło: Obliczenia własne autorów na podstawie danych z baz danych Centrum Danych dot. Rolnic-twa (Agricultural Data Centre).

Jeżeli chodzi o ceny, po niewielkich wahaniach w poprzednich latach na-stąpił ich znaczny wzrost od czasu wejścia Łotwy do jednolitego rynku we-wnętrznego Unii Europejskiej (tabela 6). Ponadto nastąpił wzrost głównych wskaźników dotyczących sektora mleczarstwa.

Tabela 6. Główne wskaźniki dotyczące sektora mleczarstwa na Łotwie, w latach 2000- 2006

Wskaźnik 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Cena mleka u producenta,

ogólna średnia, w LVL za tonę 83,9 93,6 92,2 94,0 127,1 154,6 166,9 Ilość mleka sprzedawanego

do zakładów przetwórstwa, w tys. ton

398 403 385 436 464 502 592

Cena skupu mleka przez

prze-mysł, w LVL za tonę 87,2 95,5 94,1 96,1 131,1 155,2 162,8 Wartość sprzedaży produktów

mleczarskich,* w mln LVL 86 956 102 103 126 152 178

• Przedsiębiorstwa spełniające kryteria CSB dla statystyk dotyczących przemysłu (co najmniej 20 pracowników i obrót za poprzedni rok powyżej 300 000 LVL) Źródło: Miglavs et al., 2007.

Wprawdzie konsumpcja artykułów mleczarskich (w przeliczeniu na mle-ko) spada, lecz bilans handlu zagranicznego produktami mleczarskimi pomiędzy importem a eksportem jest dodatni dla Łotwy. W 2006 r., eksport mleka i pro-duktów mleczarskich wzrósł 2,3 razy, natomiast jego wartość wzrosła 1,6 razy w stosunku do poprzedniego roku na Łotwie (rysunek 10).

Rysunek 10. Trendy konsumpcji, produkcji i eksportu mleka na Łotwie (w tys. ton), w latach 2000-2006

.

2001 2002 2003 2004 2005 2006

tys. ton

Konsumpcja, tys. ton Wyprodukowane mleko, tys. ton Eksport, tys. ton

95

W 2006 r. nadano priorytet sektorom produkcji mleka i wołowiny. Jed-nakże w sektorze produkcji mleka wystąpiła napięta sytuacja. Wraz ze wzrostem eksportu mleka jako surowca, dostępna krajowa podaż nieprzetworzonego mle-ka jako surowca malała. Zatem cena skupu mlemle-ka także wzrosła. Niemniej jed-nak, w po-równaniu do lat poprzednich, w 2006 r. ogólnie przyjęte wskaźniki poprawiły się. Zarówno gdy chodzi o produkcję, jak i przerób, a także wydaj-ność. Produkty mleczarstwa, które stanowiły 22% całkowitej ilości produktów rolnych eksportowanych do państw UE, należały tym samym dogłównych kate-gorii produktów rolnych sprzedawanych do tych państw, będąc jednocześnie w czołówce eksportowych produktów rolnych Łotwy w 2006 r. [Ministerstwo Rolnictwa, 2007a].