System pomocy materialnej dla studentów w szkołach wyższych i jego wpływ na koszty

Świadczenia pomocy materialnej z budżetu państwa finansowane są w ramach uczelnianych funduszy pomocy materialnej dla studentów. Do 2004 r. system pomocy materialnej dla studentów opierał się na dwóch Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących studentów studiów dziennych w szkołach wyższych i wyższych szkołach zawodowych. Studenci studiów dziennych uczelni publicznych mogli ubiegać się o stypendia socjalne, specjalne dla osób niepełnosprawnych, stypendia za wyniki w nauce, stypendia ministra za osiągnięcia w nauce lub w sporcie, dopłaty do zakwaterowania, posiłków oraz zapomogi. Od 2001 r. ze stypendiów socjalnych i stypendiów ministra za osiągnięcia w nauce korzystali również studenci studiów dziennych uczelni niepublicznych (niepaństwowych) i szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki.

Od 2005 r. system pomocy materialnej dla studentów funkcjonuje w oparciu o ustawę Prawo

o szkolnictwie wyższym146 oraz o szczegółowe regulaminy ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów ustalane przez rektorów w porozumieniu

145 Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2005 r., poz. 1365. 146 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2005 r., poz. 1365 z późn. zm.

z uczelnianymi organami samorządów studenckich na podstawie ustawowego upoważnienia147 . System pomocy materialnej dla studentów w szkołach wyższych ma służyć wyrównaniu szans w dostępie do studiów wyższych i studiów doktoranckich poprzez pomoc w sfinansowaniu wydatków związanych m.in. z koniecznością utrzymywania się podczas studiów, dojazdu do uczelni lub zamieszkania w domu studenckim, wydawania dokumentów czy zakupu niezbędnych podręczników i pomocy dydaktycznych. Osobami uprawnionymi do ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej są studenci uczelni publicznych i niepublicznych niezależnie od formy studiów oraz wieku. Zainteresowani i spełniający wymagane kryteria studenci mogą otrzymać bezzwrotną pomoc ze środków budżetu państwa o charakterze socjalnym oraz o charakterze motywacyjnym. Wsparcie o charakterze socjalnym ma umożliwić dostęp do studiów osobom niezamożnym oraz tym, którzy z uwagi na swój stopnień niepełnosprawności muszą ponosić dodatkowe koszty, chcąc uczestniczyć w procesie kształcenia.

System pomocy materialnej dla studentów pochłaniał w analizowanym okresie 1997-2012 średnio nominalnie 13,7%, a w latach 2004-2006 i 2008 ponad 15% nominalnych wydatków budżetowych na szkolnictwo wyższe148. W 2012 r. dotacja z budżetu na pomoc materialną dla studentów z programem kredytów studenckich stanowiła ponad 16% planowanych w ustawie budżetowej wydatków na szkolnictwo wyższe, co stanowiło aż 21,5% (Sztanderska, 2014)149 wysokości dotacji podmiotowej dla uczelni publicznych.

Rysunek 4.14. Udział dotacji z budżetu na pomoc materialną dla studentów w wydatkach budżetu państwa na szkolnictwo wyższe w Polsce w latach 1997-2012 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Szkoły wyższe i ich finanse 1997-2012 i Rocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1950-2013, op. cit.

147 Art. 186 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2005 r., poz. 1365. 148 Obliczenia na podstawie: GUS, Szkoły wyższe i ich finanse, 1997-2012.

149 Obliczenia na podstawie: Ustaw Budżetowych. 0.09 0.115 0.14 0.165 0.19 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

nominalny udział dotacji z budżetu na pomoc materialną dla studentów w wydatkach budżetu na szkolnictwo wyższe realny udział dotacji z budżetu na pomoc materialną dla studentów w wydatkach budżetu na szkolnictwo wyższe

Od roku akademickiego 2006/2007 liczba otrzymujących stypendia malała głównie ze względu na zmiany kryteriów przyznawania pomocy przez poszczególne uczelnie. W roku akademickim 2012/2013 (wg stanu w dniu 30 listopada) stypendia otrzymywało 332,4 tys. studentów (bez stypendiów ministra), w tym stypendia rektora dla najlepszych studentów uzyskało 120,5 tys. osób (7,2%150

), stypendia socjalne – 210,6 tys. osób (12,6%8

), stypendia fundowane – 5,4 tys. studentów (0,3%), a stypendia specjalne – 26,6 tys. studiujących osób niepełnosprawnych (1,6%8

). Studenci studiów stacjonarnych (bez cudzoziemców) otrzymujący stypendia151

stanowili 23,2% studentów (bez cudzoziemców) studiów stacjonarnych (GUS, 2012). Od 2005 r. 7% studentów korzysta z domów studenckich.

W 2011 r. ustawa prawo o szkolnictwie wyższym rozszerzyła możliwości otrzymywania dotacji na dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji uczelni, w tym służących kształceniu studentów i doktorantów będących osobami niepełnosprawnymi. Nowelizacja ustawy zwiększyła też zadania szkół wyższych związane ze stwarzaniem studentom i doktorantom będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia152

.

Stypendia o charakterze motywacyjnym (w 2012 r. stypendium rektora dla najlepszych studentów, stypendium ministra za osiągnięcia w nauce, stypendium ministra za wybitne osiągnięcia) stanowią z jednej strony nagrodę dla najlepszych studentów i doktorantów, a z drugiej strony zachętę do dalszej wytężonej pracy. Chociaż dopuszcza się otrzymywanie jednocześnie kilku świadczeń pomocy materialnej przez jednego studenta, to jednak od 2011 r. student studiujący równocześnie na kilku kierunkach studiów może otrzymywać stypendium socjalne, stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych, zapomogę, stypendium rektora dla najlepszych studentów i stypendium ministra za wybitne osiągnięcia tylko na jednym, wskazanym przez siebie kierunku studiów153. Przesłanką wprowadzenia ograniczeń w tym zakresie były patologiczne sytuacje rozpoczynania studiów tylko dla możliwości ubiegania się o stypendia bez zamiaru ich ukończenia czy w ogóle uczestnictwa w procesie dydaktycznym (Szot, 2014). Od dnia 1 października 2012 r. zastąpiono stypendium ministra za osiągnięcia w nauce i stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe dla studentów – stypendium ministra za wybitne osiągnięcia (wypłacanym jednorazowo; GUS, 2012).

Na gruncie prawa o szkolnictwie wyższym154 istnieje możliwość przyznawania świadczeń pomocy materialnej również przez jednostki samorządu terytorialnego, a stypendiów o charakterze naukowym także przez inne podmioty. Ponadto, od roku akademickiego 1998/1999 studenci uczelni publicznych i niepublicznych niezależnie od systemu studiów mogą korzystać z subwencjonowanych kredytów studenckich¹⁵⁵.

Dodatkowo od roku akademickiego 2008/2009 studentów wspomagały specjalne programy stypendialne w ramach tzw. kierunków zamawianych (szczególnie korzystne, wypłacane od pierwszego roku studiów, niezależne od sytuacji socjalnej, słabo zależne od wyników nauki; Grotkowska i in., 2014).

150 Bez studentów uczelni wojskowych.

151 Bez stypendiów ministra oraz stypendiów finansowanych z funduszy unijnych.

152 Art. 94, ust. 1 pkt 10 i 11 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym,, Dz. U. z 2012 r., poz. 572.

153 Art. 184, ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym,, Dz. U. z 2012 r., poz. 572. 154 Art. 173a i 173b, 199a i 199b ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2012 r., poz. 572.

W programie kierunków zamawianych realizowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (w Poddziałaniu 4.1.2 „Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy” Działania 4.1 „Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy” finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w projektach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki) wzięło udział 85 uczelni. Początkowo zakładano wdrażanie tego typu wsparcia w formule projektów systemowych. MNiSW uruchomiło takie projekty, ale zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do Szczegółowego Opisu Priorytetów POKL Poddziałanie 4.1.2 od 2009 r. realizowane jest w trybie konkursowym. Projekty systemowe potraktowano ostatecznie jako pilotaż dla koncepcji programu kierunków zamawianych (objęto nimi 47 uczelni publicznych). W wyniku rozstrzygnięcia konkursów, od 2009 r. zawarto łącznie 270 umów na kwotę 1 139 223 752,06 zł (267 003 480,92 Euro), co stanowi 90% całkowitej alokacji Poddziałania 4.1.2. W ramach konkursów w Podziałaniu 4.1.2 dofinansowanie otrzymało 85 uczelni, w tym 65 publicznych oraz 20 niepublicznych. Od początku realizacji Poddziałania 4.1.2 do października 2012 r. studia na kierunkach zamawianych dofinansowanych w ramach Priorytetu IV PO KL rozpoczęło ponad 87 tys. studentów, natomiast łącznie z programem pilotażowym studia te ukończyło ok. 11 tys. studentów (Grotkowska i in., 2014).

W publicznych szkołach wyższych fundusz pomocy materialnej dla studentów jest zasilany z dotacji budżetowej (średnio 80%) i opłat za korzystanie z domów i stołówek studenckich (średnio 20%) w całym analizowanym okresie, natomiast w uczelniach niepublicznych głównie z dotacji z budżetu państwa (95-98%). Do 2005 r. z funduszu pomocy materialnej dla studentów pokrywane były koszty prowadzenia domów i stołówek studenckich, przy czym opłaty za korzystanie z zakwaterowania i wyżywienia, zasilające fundusz, pokrywały jedynie połowę ich kosztów utrzymania.

Do 2006 r. dodatkowym obciążeniem dla funduszu pomocy materialnej były dopłaty do zakwaterowania i posiłków, konsumujące nominalnie około 20-23% wpływów do funduszu z tytułu opłat za korzystanie z domów i stołówek studenckich. W 2006 r. dopłaty do zakwaterowania i posiłków r/r wzrosły ponad trzykrotnie i wymagały wydatku rzędu 13% dotacji z budżetu na pomoc materialną dla studentów. Od 2007 r. zastąpiły je stypendia na wyżywienie i mieszkaniowe przewyższające poziom dopłat z 2006 r. (sięgały 14-15% dotacji z budżetu na pomoc materialną dla studentów).

Rysunek 4.15. Fundusz pomocy materialnej dla studentów publicznych i niepublicznych szkół wyższych – źródła finansowania i kierunki rozchodu (cele przeznaczenia), w latach 1997-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Szkoły wyższe i ich finanse 1997-2012.

W rozchodach z funduszu pomocy materialnej dla studentów w uczelniach niepublicznych dominowały stypendia socjalne (średnio 49%) i stypendia za wyniki w nauce (średnio 32%). Natomiast w rozchodach publicznych szkół wyższych stypendia za wyniki w nauce miały średnio wyższy udział niż stypendia socjalne (odpowiednio 27% i 23% wydatków z funduszu).

W publicznych szkołach wyższych najwyższe zapomogi wypłacono w 2001 r. przy najniższych stypendiach specjalnych dla osób niepełnosprawnych, co mogło być spowodowane pogorszeniem sytuacji finansowej gospodarstw domowych w wyniku kryzysu i następującego po nim spowolnienia gospodarczego. W kolejnych latach 2002-2003 oraz roku 2010 najwyższy poziom osiągały stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych. Od 2004 r. do 2007 r. rosła średnia wysokość stypendium socjalnego, po czym spadła w 2008 r. ze względu na zmiany kryteriów przyznawania pomocy przez poszczególne uczelnie. W tym samym roku średnio najwyższe były stypendia naukowe.

W kolejnych dwóch latach (2009 i 2010) najwyższe wartości osiągały stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych. Istotną zmianę przyniosły zmiany przepisów od 2011 r. przyczyniające się do wzrostu stypendiów socjalnych. W 2011 r. stypendia rektora dla najlepszych studentów na uczelniach publicznych były średnio 2,4 krotnie niższe od stypendiów specjalnych dla osób niepełnosprawnych.

0 400 800 1200 1600 2000 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 m ln

stypendia socjalne - publiczne szkoły wyższe stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych - publiczne szkoły wyższe

stypendia za wyniki w nauce - publiczne szkoły wyższe

zapomogi - publiczne szkoły wyższe

koszty prowadzenia domów i stołówek studenckich - publiczne szkoły wyższe

dopłaty do zakwaterowania i posiłków - publiczne szkoły wyższe

stypendia na wyżywienie i mieszkaniowe - publiczne szkoły wyższe

pozostałe

dotacje z budżetu na pomoc materialną dla studentów publiczne szkoły wyższe opłaty za korzystanie z domów i stołówek studenckich - publiczne szkoły wyższe

0 150 300 450 600 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 m ln

stypendia socjalne - niepubliczne szkoły wyższe stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych - niepubliczne szkoły wyższe

stypendia za wyniki w nauce - niepubliczne szkoły wyższe

zapomogi - niepubliczne szkoły wyższe

koszty prowadzenia domów i stołówek studenckich - niepubliczne szkoły wyższe

dopłaty do zakwaterowania i posiłków - niepubliczne szkoły wyższe

stypendia na wyżywienie i mieszkaniowe - niepubliczne szkoły wyższe

pozostałe

dotacje z budżetu - niepubliczne szkoły wyższe opłaty za korzystanie z domów i stołówek studenckich - niepubliczne szkoły wyższe

Rysunek 4.16. Wysokość stypendiów z funduszu pomocy materialnej dla studentów publicznych i niepublicznych szkół wyższych w latach 1997-2012 (na jednego studenta otrzymującego stypendium rocznie w zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Szkoły wyższe i ich finanse 1997-2012.

W 2007 r. w niepublicznych szkołach wyższych średnie stypendia naukowe, socjalne i stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych były ponad dwukrotnie wyższe niż analogiczne kategorie stypendiów w publicznych szkołach wyższych. Może to wynikać z istotnie mniejszej liczby otrzymujących stypendia w uczelniach niepublicznych niż w publicznych.

Od 2005 roku rośnie liczba osób niepełnosprawnych otrzymujących stypendia specjalne na skutek rezygnacji z kryterium ponoszenia kosztów z tytułu niepełnosprawności jako warunku przy ubieganiu się o to stypendium. Od 2005 r. stypendium to może otrzymać każdy student, którego niepełnosprawność potwierdzona jest orzeczeniem właściwego organu, bez konieczności dokumentowania, że ponosi on dodatkowe koszty z tytułu niepełnosprawności. W 2008 r. w uczelniach publicznych średnio najwyższe były stypendia naukowe, natomiast od 2011 r. przeważały stypendia socjalne zarówno w uczelniach publicznych, jak i niepublicznych.

Uczelnie wyższe mogą tworzyć własny fundusz stypendialny156 na stypendia dla pracowników i studentów oraz doktorantów. Stypendia te mogą być przyznawane, jeżeli tak stanowi statut uczelni, niezależnie od innych stypendiów157

.

156 Własny fundusz stypendialny nie może być tworzony z dotacji na zadania związane z kształceniem studentów studiów stacjonarnych, uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich i kadr naukowych oraz utrzymaniem uczelni, w tym na remonty.

157 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2005 r., poz. 1365 z późn. zm. 0 1000 2000 3000 4000 5000 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

publiczne szkoły wyższe

Stypendium naukowe

Stypendium rektora dla najlepszych studentów Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych Stypendium o charakterze socjalnym

Zapomoga 0 2000 4000 6000 8000 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

niepubliczne szkoły wyższe

Stypendium naukowe

Stypendium rektora dla najlepszych studentów Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych Stypendium o charakterze socjalnym

W uczelniach publicznych własny fundusz stypendialny może być tworzony w formie odpisu w ciężar kosztów działalności dydaktycznej, ale od 2006 r. odpis nie może być większy niż 20% planowanego zysku netto¹⁵⁸ za dany rok¹⁵⁹.

Co więcej, odpis nie może powodować straty w danym roku, zaś odpis na własny fundusz stypendialny dokonany w bieżącym roku obrotowym może być wykorzystany dopiero od następnego roku obrotowego¹⁶⁰. Wartość własnego funduszu stypendialnego w uczelniach publicznych, jak i niepublicznych wykazywała w latach 1997-2012 silny trend wzrostowy. Jednocześnie zauważalna jest znaczna dysproporcja wartości funduszu pomiędzy uczelniami publicznymi a niepublicznymi, tj. w badanym okresie własny fundusz uczelni publicznych jest średnio 2,34 razy większy od własnego funduszu uczelni niepublicznych. Przypuszczalnym powodem może być różnica w liczbie doktorantów, którzy często są głównymi odbiorcami stypendiów własnych uczelni, szczególnie w uczelniach publicznych. W badanym okresie uczelnie publiczne wykazywały średnio 11 razy więcej uczestników studiów doktoranckich niż uczelnie niepubliczne.

Analizując wysokość funduszu własnego w zestawieniu z wysokością dotacji budżetowej na fundusz pomocy materialnej dla studentów, możemy zaobserwować przeciwne kierunki zmian porównywanych wartości. W przypadku zwiększania dotacji z budżetu państwa uczelnie niepubliczne zmniejszają wartość funduszu własnego i wykorzystują środki dostępne z budżetu państwa (w roku 2004, 2006 i 2008). Największe spadki własnego funduszu stypendialnego w uczelniach niepublicznych nastąpiły w 2006 i 2008 r. Natomiast w warunkach zmniejszenia dotacji z budżetu państwa uczelnie niepubliczne zwiększają własny fundusz stypendialny, zapewniającym tym samym pewną stabilność pomocy materialnej dla studentów, co może mieć istotne znaczenie w promocji uczelni, a w konsekwencji poprawia pozycję w konkurencji o nowych studentów, np. w roku 2005, 2007 i 2009. W roku 2007 nastąpiło istotne zwiększenie wartości funduszu.

Własny fundusz stypendialny w uczelniach publicznych stabilnie wzrastał w badanym okresie, choć istotny spadek odnotowano w 2007 r. w konsekwencji zwiększonych wypłat stypendiów na mocy przepisów przejściowych z rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 2006 r. ograniczających wykorzystanie funduszu tworzonego na dotychczasowych zasadach jedynie do końca 2007 r. Miało na to wpływ również zdecydowanie niższe niż w latach poprzednich przeznaczenie części zysku netto na utworzenie własnego funduszu stypendialnego. Już w 2008 r. nastąpiło odwrócenie sytuacji, tj. wartość funduszu istotnie wzrosła.

Prawdopodobną przyczyną tej zmiany były znaczne spadki w wypłacanych stypendiach i bardzo korzystny wynik finansowy w roku 2007 (rysunek 4.10), który przełożył się na wartościowe zwiększenie podzielonej części zysku przeznaczonej na cele własnego funduszu stypendialnego.

158 Do 2006 r. było użyte „netto”, od 2006 r. mówi się o planowanym zysku, ale nie ma bezpośredniego zwrotu „zysk netto”, chociaż w tym samym rozdziale rozporządzenia używa się sformułowania „odpisy z zysku netto”, „strata netto”. Z kolei od 2012 r. znowu jest określenie „planowany zysk netto”.

159 W przypadku osiągnięcia niższego zysku niż planowany odpis zmniejsza się proporcjonalnie, a w przypadku większego zysku odpisu dokonuje się w wartości planowanej.

160 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej uczelni publicznych, Dz. U. z 2006 r., poz. 1796 z późn. zm.

Rysunek 4.17. Własny fundusz stypendialny w publicznych i niepublicznych szkołach wyższych wg GUS w latach 1997-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Szkoły wyższe i ich finanse 1997-2012.

W badanym okresie w uczelniach niepublicznych (z wyjątkiem 2003 r.) środki przeznaczane z podziału zysku na własne stypendia przewyższały wypłaty własnych stypendiów, co może świadczyć o tendencji władz uczelni niepublicznych, podlegających silnej konkurencji rynkowej, do ciągłego zapewniania środków przeznaczonych na wspieranie rozwoju zdolnych studentów i pracowników.

Jednocześnie w badanym okresie silnie rosła ogólna wysokość wypłacanych stypendiów (2012/1997 = 16,44), co potwierdza wcześniejsze wnioski i pozwala przypuszczać, że strategia wspierania rozwoju studentów i pracowników oraz różnego rodzaju stypendia są kartą przetargową uczelni niepublicznych. W przypadku uczelni publicznych zwiększenia funduszu własnego w danym

0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 0 10000 20000 30000 40000 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 d o ta cj a z b u d że tu (ty s. zł ) w ła sn y fu n d u sz s ty p e n d ia ln y (ty s. zł )

publiczne szkoły wyższe

własny fundusz stypendialny na początek roku - publiczne szkoły wyższe zwiększenia - publiczne szkoły wyższe

zmniejszenia - publiczne szkoły wyższe doktoranci ogółem - publiczne szkoły wyższe

dotacja z budżetu na fundusz pomocy materialnej - publiczne szkoły wyższe

0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 d o ta cj a z b u d że tu (ty s. zł ) w ła sn y fu n d u sz s ty p e n d ia ln y (ty s. zł

) niepubliczne szkoły wyższe

własny fundusz stypendialny na początek roku - niepubliczne szkoły wyższe zwiększenia - niepubliczne szkoły wyższe

zmniejszenia - niepubliczne szkoły wyższe doktoranci ogółem - niepubliczne szkoły wyższe

roku obrotowym przewyższały zmniejszenia (z wyjątkiem lat 2005-2006161

, kiedy wprowadzono ograniczenie czasowe w zakresie wykorzystania funduszu z 2006 r.), jednak po 2005 r. ogólne wypłaty stypendiów malały (2012/2005 = 0,41), co może oznaczać, że uczelnie publiczne nie widziały potrzeby wdrażania długookresowej strategii wspierania rozwoju studentów i pracowników z własnych środków162

, tym bardziej, gdy nastąpił wzrost dotacji budżetowej na pomoc materialną dla studentów (2012/2004 = 1,09). Nie oznacza to jednak, że uczelnie publiczne nie uwzględniają możliwości wsparcia stypendialnego z własnych środków w przyszłości (wartość funduszu własnego rośnie, jednak nie jest on w dużym stopniu wykorzystywany).