W Polsce obecnie prowadzi działalność prawie 2 mln przedsiębiorstw, a 93,7% z nich posiada dostęp do Internetu, prawie 2/3 przedsiębiorstw posiada własną stronę in-ternetową a z e-administracji korzysta 93,6% polskich przedsiębiorstw. Zatem można założyć, że prawie każde polskie przedsiębiorstwo w swojej działalności wykorzy-stuje rozwiązania oferowane przez technologie informacyjno-komunikacyjne. Tech-nologie informacyjno-komunikacyjne (z ang. ICT – Information and Communication Technology), w skrócie technologie informacyjne, to połączenie technologii informa-tycznej (sposób posługiwania się wszystkimi dostępnymi środkami informatycznymi w celu zbierania, gromadzenia lub przetwarzania informacji) z technologiami po-krewnymi. Za technologie informacyjne uważa się zespół środków, w postaci kompu-terów i sieci komputerowych, narzędzi w formie oprogramowania oraz metod, które służą wszechstronnemu wykorzystaniu informacji, np. pozyskiwanie, gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie lub dalsze ich przesyłanie [Moursund 2005, ss. 1–5]. Technologia informacyjna to technologia wymagana do przetwarzania informacji, a w szczególności oznacza użycie komputerów oraz oprogramowania do przekształ-cania, przechowywania, przekazywania oraz odzyskiwania informacji z dowolnego miejsca w dowolnym czasie [Kundishora, Phil 2005, ss. 24–36]. Swoim zakresem tech-nologie informacyjne obejmują informacje, komputery, informatykę oraz komuni-kację. Technologie informacyjne to połączenie informatyki z innymi technologiami i dziedzinami, a ich głównymi funkcjami są [Information… 2017]:
56
Andrzej Brzeziński, Stanisław Brzeziński, Paula Bajdor
· lepsze organizowanie i realizowanie procesów informacyjnych w postaci np. przyspieszenia procesu zbierania, przetwarzania i udostępniania informacji, bądź zwiększenia ich wydajności;
· odciążanie człowieka w zakresie wykonywania czynności o charakterze rutyno-wym, np. autouzupełnianie pól w formularzach, których wypełnienie ma na celu zebranie informacji;
· ogólne wspomaganie procesów związanych z zarządzaniem całego przedsiębiorstwa. Technologia informacyjna to również całokształt zagadnień, działań, metod oraz środków ściśle związanych z przetwarzaniem informacji. To również wykorzystanie gotowych produktów informatycznych w pracy z informacjami, przybierającymi różne formy [Technologia informacyjna 2017].
Technologie informacyjne poddawane są ciągłemu rozwojowi, bowiem nieustan-nie następuje rozwój środków technicznych, jak równieustan-nież zwiększa się wiedza dotyczą-ca ich wykorzystania. Przyjmuje się, że najszybciej rozwijają się środki techniczne, co chwilę bowiem na rynek wypuszczana jest „nowość” w postaci ulepszonych kompu-terów, tabletów czy nawet smartfonów. Natomiast najwolniej rozwija się sposób ich wykorzystania, co może być spowodowane chociażby faktem wolnego przyswajania nowej wiedzy przez człowieka czy nawet trudnościami w zmianie przyzwyczajeń. To właśnie postawa człowieka stanowi również największą barierę rozwoju technologii informacyjnych, w takim samym stopniu jak niedocenianie rozwiązań przez nie ofe-rowanych. Warto również wspomnieć, że technologie informacyjne nie tylko wpły-wają na rozwój przedsiębiorstw, ale również na rozwój społeczeństw. Bowiem dostęp i możliwość ich wykorzystania umożliwia społeczeństwom zdobywanie wiedzy, umie-jętności oraz doświadczenia. A powszechny dostęp, możliwy dla każdego, wymiernie służy niwelowaniu różnić pomiędzy poszczególnymi społecznościami. Dlatego też jeden z celów zrównoważonego rozwoju dotyczy równego dostępu do technologii informacyjnych – dążenie do usunięcia dziur technologicznych pomiędzy krajami roz-winiętymi a krajami rozwijającymi się, tym samym redukując zależność tych drugich od pierwszych [Bajdor 2017, ss. 35–42]. Technologie informacyjne umożliwiły również powstanie i rozwój systemów informatycznych, powszechnie wykorzystywanych w przedsiębiorstwach.
Skomputeryzowanie polskich przedsiębiorstw miało miejsce raptem 30 lat temu – wtedy to w firmach pojawił się sprzęt komputerowy, służący głównie do tworzenia dokumentów tekstowych i prostych baz danych, arkuszy kalkulacyjnych czy tworzenia prostych grafik i modeli. Kolejnym etapem było powstanie i rozwój sieci lokalnych, któ-re umożliwiły połączenie komputerów w przedsiębiorstwie w jedną sieć. Umożliwiło to dostęp każdemu pracownikowi do zasobów przedsiębiorstwa przetrzymywanych
57 Wspomaganie logistyki zwrotnej produktów niepełnowartościowych systemami informatycznymi
na dyskach komputerowym lub serwerach. Sieci lokalne pozwalały bowiem na prze-chowywanie dokumentów w jednym miejscu, np. na serwerze firmowym, z którego mogły być pobierane przez pracowników mających do nich dostęp. Były to systemy, zwane ewidencyjno-transakcyjnymi (rysunek 1).
Rysunek 1. Poziom wykorzystania technologii informacyjnych i systemów infor-matycznych przez polskie przedsiębiorstwa produkcyjne
Źródło: opracowanie własne.
Kolejnym krokiem, czasem określanym jako „milowy”, było uzyskanie dostępu do Internetu. Za początek powstania Internetu przyjmuje się lata 60. ubiegłego wieku, jednakże w Polsce jego gwałtowne rozpowszechnienie nastąpiło dopiero w początko-wych latach XXI wieku. Internet wpłynął w dużym stopniu na dalszy rozwój systemów informatycznych w postaci połączenia się systemów informacyjnych z systemami de-cyzyjnymi. W wyniku tego połączenia powstały następujące klasy systemów:
1. Systemy Automatyzacji Biura (Office Automation Systems), których głównym celem jest poprawa funkcjonalności działania całej struktury organizacyjnej po-przez ułatwienie tworzenia i wymiany korespondencji służbowej (listów, raportów, prezentacji, itp.);
58
Andrzej Brzeziński, Stanisław Brzeziński, Paula Bajdor
2. Systemy Informowania Kierownictwa (Management Information System), któ-rych głównym zadaniem jest wspieranie procesu planowania i kontroli wewnątrz przedsiębiorstwa, systemy te również umożliwiły tworzenie raportów obrazu-jących obecną sytuację przedsiębiorstwa lub stanowiących narzędzia prognozy [Klonowski 2004, ss. 12–25].
3. Systemy Wspomagania Decyzji (Decision Support Systems) – ich głównym zada-niem jest wspomaganie procesów podejmowania decyzji zachodzących w przed-siębiorstwie;
4. Systemy Eksperckie (Expert Systems) – są to bardzo złożone systemy, których podstawą jest baza wiedzy, gdyż dane w niej zawarte są podstawą do wyciąga-nia przez system wniosków. Systemy te także wykorzystują techniki związane ze sztuczną inteligencją. Wykorzystywane są w obszarach związanych z analizą ry-zyka, monitorowaniem, wspomaganiem procesów diagnostycznych czy analizą i interpretacją danych [Długosz 2009, ss. 143–155].
5. Systemy Informowania Wyższego Kierownictwa (Enterprise Information Sy-stems) – to zautomatyzowane narzędzia, których celem jest dostarczenie kierowni-ctwu konkretnych informacji w ściśle określonym czasie. W dostarczaniu informacji ważną rolę odgrywają kryteria, takie jak: ilość informacji, jakość informacji, aktual-ność informacji i ich istotaktual-ność.
6. Zintegrowane Systemy Informatyczne – cechą charakterystyczną tych syste-mów jest to, że dane i informacje, mimo że są wprowadzane do osobnych modu-łów, są jednocześnie gromadzone w jednej, wspólnej dla wszystkich bazie danych. To powoduje, że są one dostępne dla wszystkich użytkowników. ZSZ to także „technologicznie zaawansowana klasa systemów informatycznych, wspomagają-cych zarządzanie w przedsiębiorstwach i instytucjach. Optymalizuje procesy za-równo wewnętrzne, jak i zachodzące w najbliższym otoczeniu poprzez oferowanie gotowych narzędzi” [Gupta 2000, ss. 24–38].
Jedną z cech charakterystycznych powyższych systemów jest to, że ich pod-stawą jest baza danych, w której zebrane są wszystkie dane i informacje przed-siębiorstwa, umożliwiające mu dalszą działalność. To spowodowało, że systemy stanowiły bazę, na podstawie której powstawały systemy dedykowane konkret-nym obszarom działalności przedsiębiorstwa, np. planowanie zasobów przed-siębiorstwa (Enterprise Resource Planning ERP), planowanie zapotrzebowania materiałowego (Material Requirement Planning MRP), planowanie zasobów pro-dukcyjnych (Manufacturing Resource Planning MRPII), system zarządzania ma-gazynem (Warehouse Management System WMS), elektroniczna wymiana doku-mentów (Electronic Data Interchange EDI) czy zarządzanie relacjami z klientami
59 Wspomaganie logistyki zwrotnej produktów niepełnowartościowych systemami informatycznymi
(Customer Relationship Management CRM). Dodatkowo wyróżniamy systemy takie jak: Business Process Management, Efficiency Customer Response, Supply Cha-in Management, Inventory Control czy Human Resources Management System. W celu łatwiejszego rozróżnienia wymienionych systemów w poniższej tabeli za-warto definicje dla każdego wymienionego systemu.
Tabela 1. Definicje systemów ewidencyjno-transakcyjnych
Nazwa systemu Definicja
Planowanie zasobów przedsiębiorstwa
(Enterprise Resource Planning ERP)
System obejmujący całość procesów produkcji i dystry-bucji, który integruje różne obszary działania przedsię-biorstwa, usprawniając przepływy krytycznych dla jego funkcjonowania informacji
Planowanie zapotrzebowania materiałowego (Material
Requirement Planning MRP)
Metoda zarządzania produkcją i zapasami produkcyjnymi, obejmuje działania związane z ustaleniem rodzaju i wiel-kości zadań dla poszczególnych komórek produkcyjnych przedsiębiorstwa
Planowanie zasobów produkcyjnych (Manufacturing
Resource Planning MRPII) System zarządzania produkcją, dystrybucją i kosztami
System zarządzania magazynem (Warehouse
Management System WMS)
Stanowi odrębną całość funkcjonalną, zawierającą szereg charakterystycznych modułów, które odpowiadają po-szczególnym grupom procesów logistycznych, występują-cych w procesach magazynowania
Elektroniczna wymiana
dokumentów (Electronic Data
Inter-change EDI)
To proces zautomatyzowanej wymiany informacji mię-dzy aplikacjami systemów komputerowych odrębnych organizacji, odbywający się przy użyciu medium elektro-nicznego oraz na podstawie uzgodnionych standardów wiadomości
Zarządzanie relacjami
z klientami (Customer Relationship
Management CRM)
Strategia biznesowa polegająca na selekcjonowaniu i zarządzaniu klientami w celu optymalizacji długotermi-nowych korzyści
Business Process Management Sposób działania firmy, w którym procesy w niej zacho-dzące są wspierane poprzez oprogramowanie, które
umożliwia zarządzanie zdarzeniami w niej występującymi Efficiency Customer Response
To całościowe sterowanie oraz optymalizacja przepływu towarów i informacji pomiędzy producentem i handlow-cem, w obszarze organizacji zamówień, asortymentu, promocji czy przygotowania produktu
Supply Chain Management Planowanie, koordynowanie i kontrolowanie przepływu materiałów, części i wyrobów gotowych od dostawców do
odbiorców
Inventory Control System zarządzania gospodarką magazynową, stanowi jeden z pierwszych systemów wspomagających
zarządza-nie przedsiębiorstwem Human Resources Management
System
System umożliwiający pozyskiwanie, przechowywanie, analizowanie i przesyłanie informacji o pracownikach przedsiębiorstwa pomiędzy poszczególnymi komórkami Źródło: opracowanie własne na podstawie [Lech 2003, ss. 10 –19, Borkowski, Ulewicz 2008, ss. 154–159, WMS… 2017, Wojtachnik 2004, ss. 28–32, Co to jest CRM 2017, Definicja… 2017, Swarcewicz 1996, Ste-vens 1989, ss. 5–13, What is… 2017, Human… 2017].
60
Andrzej Brzeziński, Stanisław Brzeziński, Paula Bajdor
Mając na uwadze wspomniany wcześniej fakt, dotyczący rosnącego znaczenia procesów logistyki zwrotnej, której istota opiera się na kontrolowaniu sprawności przepływów z punktu konsumpcji do punktu utworzenia, powstały również syste-my, określane mianem Returns Tracking System lub Returns Management System, zaprezentowane w kolejnej części artykułu wraz z wybranymi systemami informa-tycznymi oraz technologiami informacyjnymi.