Trendy w sieciach dostaw branży odlewniczej

Analizując trendy w łańcuchach dostaw, w których uczestniczy branża odlewnicza, celowe jest zwrócenie uwagi na zjawiska, które rozwijają się w obrębie wszelkich łańcuchów dostaw oraz te, które są specyficzne dla branży odlewniczej. Literatura na temat obserwowanych przez badaczy prawidłowości w kierunkach rozwoju łańcuchów dostaw wskazuje na zjawiska wynikające z globalizacji warunków produkcji a także kustomizacji związanej z naturą popytu [Ciesielski, 2000]. Skutkiem globalizacji jest powstawanie w różnym tempie łańcuchów dostaw w różnych sektorach, kustomizacja zaś skutkuje przesunięciem sił przetargowych w kanałach dystrybucji w kierunku konsumenta i ostatniego ogniwa łańcucha dostaw. Badania łańcuchów dostaw przeprowadzone przez Gibbona i Ponte [2008] pozwoliły na ustalenie następujących trendów występujących we wszystkich łańcuchach dostaw:

 wzrost ilości łańcuchów typu buyer- dreiven,

 przekształcanie łańcuchów wielobiegunowych w jednobiegunowe, co ozna cza kontrolę nad łańcuchem przez jednego lidera funkcjonalnego.

 luźna forma koordynacji wobec bezpośrednich dostawców,

 tendencja do modularyzacji albo standaryzacji jakości produktu.

Na postępującą zmianę układu sił pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw zwrócił również uwagę M.Christopher [2000]. Zdaniem Gereffi, Humphreya i Storgeona [2005] wzrost mocy produkcyjnych w bazie dostawczej pomaga zmienić architekturę globalnego łancucha dostaw od hierarchicznego i podległego do sieci relacyjnych, modularnych i rynkowych. Modułowość łańcucha wzrasta szczególnie łatwo, gdy dostawca oferuje dla firm liderów wysoki poziom wiązki łańcucha wartości. Wraz ze standaryzacją i wzrostem potencjału dostawców, modularna forma odgrywa wzrastajacą rolę w globalnej gospodarce. Również badania przeprowadzone przez Kothandaraman i Wilson [2001] pozwoliły wskazać, że w miejsce relacji antagonistycznych w sieciach preferowany jest paradygmat kooperacji,

170 bazujący na relacjach współpracy pomiędzy buyer i seller. W przeciwieństwie do wniosków Ponte [2008], Humphrey [2003] zauważa, że związki pomiędzy liderami i dostawcami w przemyśle samochodowym, szczególnie w obszarze design, produkcji i logistyki, ulegają ściślejszej koordynacji na wskutek rozwoju standardów branżowych oraz przesunięcia kompetencji w zakresie projektowania i wykonywania kompleksowych części i podzespołów od producentów finalnych do dostawców. Oznacza to, że rozwój standardów przemysłowych i ich upowszechnienie w skali międzynarodowej, przyczynia się do możliwości uelastycznienia związków bayer-seller i przekształcania ich w relacje modularne.

Modularyzacji relacji w łańcuchu dostaw towarzyszy wychodzenie poza dostawę pojedyńczych elementów poprzez montaż i dostawę do odbiorcy zintegrowanych modułów finalnego produktu [Konecka-Jurga, 2005]. Idea ta jest nowym sposobem na utrzymanie dobrej pozycji konkurencyjnej poprzez przeniesienie się dostawcy w górę łańcucha dostaw i tym samym przejściem do strefy zysku78

. Wynikiem rozwoju trendu do dostarczania odbiorcy podsystemów, a nie pojedynczych produktów, jest rosnąca siła dostawców bezpośrednich, pełniących funkcję integrującą dostawców dalszych szczebli i wzrost ich konkurencyjności. Ciesielski [2010] zauważa, że globalnym łańcuchom dostaw towarzyszy powszechna presja cenowa, która zmusza liderów łańcuchów dostaw do ciągłego dążenia do obniżki cen, nawet gdy strategia konkurencyjna jest ukierunkowana przede wszystkim na takie cechy jak jakość, czy czas dostawy. Ocicka [2012] zauważa, że zasadą konfiguracji łańcuchów dostaw przez przedsiębiorstwa działające w skali globalnej jest lokalizacja poszczególnych rodzajów działalności w tych krajach, w których można osiągnąć najwyższą wartość dodaną. Główne niskokosztowe miejsca dla lokalizacji produkcji i montażu stanowią Chiny, Indie i Europa Wschodnia [Ocicka, 2012]. Europa Wschodnia buduje swą przewagę konkurencyjną dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu w pobliżu rynków Europy Zachodniej oraz korzystnej relacji umiejętności pracowników względem kosztów pracy [Ocicka, 2012]. Jako kontrpropozycja dla strategii zaopatrzenia z rynków niskokosztowych wskazywana jest konieczność bazowania na koszcie całkowitym zakupu, jakie pociąga za sobą transakcja dla przedsiębiorstwa kupującego oraz uwzględnienia dodatkowych czynników w wyborze dostawców takich jak np. czas, elastyczność, poziom obsługi, czy odpowiedzialność społeczna, czy środowiskowa [Ocicka, 2012].

78 Zmiany te mają związek z migracja wartości. Miarą sukcesu w koncepcji migracji wartości jest wartość rynkowa przedsiębiorstwa, a nie udział w rynku czy wielkość firmy. Czyli rozpatrując konkurencyjność branży i biorąc pod uwagę koncepcję migracji wartości, nowy paradygmat mówi, ze ważne jest, by się znaleźć w strefie zysku [Konecka-Jurga, 2005].

171

Flexibility i agility to następne zjawisko i paradygmat w łańcuchu dostaw w związku

z oczekiwaniem odbiorcy na szybkość i elastyczność relacji w łańcuchu dostaw79

. Agilność umożliwia uruchomienie właściwych reakcji w przypadku występowania krótkookresowych fluktuacji dotyczących zmian wielkości popytu i podaży na rynku, jak również właściwe przygotowanie się na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Tworzenie układów kooperacyjnych z partnerami niezawodnymi w łańcuchach dostaw, poprawa przepływu informacji i zarządzanie sytuacjami kryzysowymi należą do katalogu działań pozwalających na uzyskanie agilności w łańcuchu dostaw. Odnosząc wymienione powyżej trendy do odlewnictwa należy stwierdzić, że zjawiska te występują także w łańcuchach dostaw, w których uczestniczy branża odlewnicza. Szczególnie istotny wpływ na konkurencyjność branży odlewniczej wywierają następujące trendy:

 zanik dwubiegunowości sieci na wskutek dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia, będącej skutkiem globalizacji,

 modularyzacja sieci w wyniku tendencji do zwiększania zakupów kompleksowych modułów, względnie podsystemów przez odbiorców, i tym samym skracanie i zwężanie łańcuchów dostaw,

 rozwój zaopatrzenia z rynków niskokosztowych,

 narastający brak stabilności sieci dostaw.

Wyniki badań łańcuchów dostaw branży odlewniczej w Tajlandii [Chiang 2001] wskazują na zmianę struktur wertykalnych w sieci w kierunku sieci horyzontalnych skoncentrowanych na wyspecjalizowanych segmentach. Firmy produkcyjne dzięki tym zmianom mogą generować ychprodukty o wartości wyższej niż jest to możliwe przy fragmentaryczne relacjach partnerskich. Krótkie cykle produkcyjne zdaniem Chianga [2001] wymagają silnych relacji partnerskich w celu oferowania kompletnych rozwiązań dla klienta. Z kolei badania łańcuchów dostaw branży odlewniczej przeprowadzone przez Soman, Rangaraij i Riva [1997] w Indii wskazują na następujące zjawiska w rozwoju tych łańcuchów:

1. W obszarze finansowym:

 Integracja wertykalna w przód i w tył w łańcuchach dostaw oparta o udziały kapitałowe,

79 Agilność oznacza zdolność danej organizacji do elastycznego, aktywnego, dostosowawczego działania z wykorzystaniem elementów zewnętrznej aktywności w czasach istotnych zmian, charakteryzujących się wzrostem poziomu niepewności.[Ciesielski, ].

172

 Wspieranie finansowe dostawców poprzez udzielanie pożyczek, kredytów na realizację inwestycji ukierunkowanych na potrzeby produktowe w odlewniach,

2. W obszarze produkcyjnym:

 Integracja horyzontalna w przód poprzez wykonywanie obróbki mechanicznej w odlewniach.⁸⁰ Badacze ci stwierdzają, że dostawcy są zachęcani do dostawy kompletnych podzespołów, czy też zestawów zawierających komponenty dla montażu, by odciążyc odbiorcę od logistycznej koordynacji różnych komponentów dla różnych zespołów. Odlewnie, które chcą być częścią kultury dostawców muszą dostarczać komponenty, by sprostać tym wymaganiom.

 Integracja horyzontalna w tył realizowana przez dostawców maszyn, którzy dokonują integracji z technologią odlewniczą i operacjami na odlewach.

3. Odpowiedzialność za produkt:

 Odpowiedzialność za jakość: poprzez dopuszczalny wskaźnik procentowy złych części w dostawach, który skutkuje akceptacją dostawcy,

 Certyfikacja systemów jakości u dostawcy jest widziana jako jeden z warunków wstępnych przed wejściem do łańcucha dostaw81

.

 Rękojmie i gwarancje za produkt, w tym też za produkt finalny, gdyż producenci odlewów są wciągani do odpowiedzialności za cały produkt finalny.

4. W obszarze logistyki:

 Odbiorcy wymuszają na dostawcach dostawy kompletnych podzespołów i komponentów zamiast pojedyńczych części, by zmniejszyc kompleksowość montażu i operacji zaopatrzenia. Ten trend upraszcza logistykę zaopatrzenia JIT poprzez ograniczenie ilości dostawców. W rezultacie bezpośredni dostawca przyjmuje całkowitą odpowiedzialność za poddostawy i na swoją odpowiedzialność, albo też ze wsparciem odbiorców, dokonuje wyboru następnych poddostawców.

 Odbiorcy włączają dostawców do fazy design, by zwiększyć wydajność produkcji.

 Przekazywanie dostawcy szczegółowej wiedzy i wsparcia technicznego w zakresie tolerancji i krytycznych wymagań, technik montażu, produkcji i procedury testowania podzespołów, sposobu integracji komponentów albo podzespołów w produkt finalny, by zapewnić lepsze spełnienie wymagań odbiorcy.

80

Wady odlewnicze jak pęcherze i pory widoczne są dopiero po obrobce mechanicznej, dlatego lepiej jest mieć tą operację jak najbliżej odlewni. W związku z tym odlewnie wchodzą w integrację w przód i dodają obróbkę mechaniczną do swoich operacji.

81

173

 Włączenie dostawcy do etapu planowania produkcji, aby uzyskać jak najkrótszy czas pomiędzy otrzymaniem kontraktu i dostawą. Wcześniejsze planowanie i wykonywanie zadań rownolegle może zredukować czas realizacji, ale wymaga komunikacji, kooperacji i koordynacji działań pomiędzy odbiorcą i dostawcą. Jednoczesne projektowanie ma coraz większe znaczenie w dobie szybkich zmian design, konieczności wykonywania nowych modeli szybciej niż konkurenci.

 Racjonalizacja bazy dostawców ze strony odbiorców i koncepcja strategicznego zaopatrzenia w wyniku kupna podzespołów zamiast komponentów. Kompresja bazy dostawców zwiększa ryzyko bycia wyrzuconym z racjonalizowanej bazy dostawców w przypadku dostarczania tylko pojedyńczych wyrobów zamiast podzespołów. 5. W obszarze komunikacji:

 Wykorzystanie technologii informacyjnych, szczególnie EDI dla przesyłania dokumentacji i kontraktów pomiedzy odbiorcą i dostawcą. Bezpośrednia łączność między dostawcą i odbiorcą jest warunkiem koniecznym bycia w sieci dostaw.

 Wykorzystywanie oprogramowania Autocad, czy tez 3D dla modeli odlewów oraz odlewów.

Autorzy ci podkreślają wzrost znaczenia pozacenowych czynników konkurencyjności, do których należą jakość, dostawa (szybkość, elastyczność) i umiejętność współpracy na etapie design, planowania oraz kompleksowości dostawy.

Badanie przeprowadzone w 2008 roku przez Saarelainen, Nordlund i Niini [2008] w branży odlewniczej w Finlandii potwierdziły zmianę oczekiwań odbiorców wobec odlewni, którzy preferują dostawców dostarczających duże systemy i rozwijają outsourcing produkcji do poddostawców. Odbiorcy ci chcą kupować komponenty gotowe do montażu albo też podzespoły zamiast surowych odlewow. Badania wśród odbiorców odlewów wykazały ponadto, że oczekują oni od odlewni globalnie konkurencyjnego poziomu cenowego, wysokiej punktualności dostaw, i ability dla dostaw szerokiego spektrum odlewów powiązanej z serwisowaniem odbiorcy i wsparciem w obszarze designu komponentów odlewanych. Chociaz respondenci kładli zawsze nacisk na ceny, stwierdzono wzrost czynników pozacenowych przy podejmowaniu decyzji zakupu odlewów. Autorzy zwracają ponadto uwagę na wspieranie rozwoju sieci poprzez zastosowanie elektroniki dla wymiany informacji pomiędzy dostawcą i odbiorcą.

174

4.1.14. Podsumowanie

Odlewnictwo jako branża jest przede wszystkim przemysłem małych i średnich przedsiębiorstw, posiadającym negatywny wizerunek społeczny. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne branży odlewniczej są niższe w relacji do wskaźników osiaganych w przemyśle, czy też w sektorze niefinansowym. Stopień koncentracji branży jest wysoki, co oznacza niski stopień konkurencji. Sytuację w tym zakresie wzmacnia heterogeniczność odlewnictwa, związana z różnorodnością wytwarzanych tworzyw, stosowanych technologii, wytwarzanych produktów oraz rynków docelowych sprzedaży. Brak jednolitej miary grupowania przedsiębiorstw odlewniczych w grupy strategiczne dla celów badawczych stanowi implikację o charakterze poznawczym. Niskie bariery wejścia i wyjścia z branży wzmacniają jej podatność na procesy globalizacji. Cechą charakterystyczną odlewnictwa są partnerskie relacje pomiędzy podmiotami w branży oraz funkcjonowanie silnych instytucji samorządowych, wspierających rozwój tych podmiotów. Jako branża pośrednia stanowi ona ogniwo łańcuchów dostaw wielu przemysłów, w których pełni rolę ogniwa podporządkowanego. Sytuacja ta stwarza konieczność akceptacji standardów ustanowionych przez liederów łańcucha. Długość łańcuchów dostaw branży odlewniczej nie jest jednakowa i może być kształtowana w zależności od ilości operacji technologiczych związanych z danym produktem oraz możliwościami odlewni. Dwubiegunowość łańcuchów dostawy branży odlewniczej i przewaga relacji podporządkowania po obu stronach łańcucha wywierają wpływ na jej pozycję konkurencyjną. Zmiany w globalnych sieciach dostaw, szczególnie w wyniku tendencji do zakupów kompleksowych modułów, względnie podsystemów stanowią wskazanie do określenia kierunków zmian w tej branży.

175