Tworzenie stowarzyszeń

Założyciele

Prawo tworzenia stowarzyszeń mają osoby fizyczne, które:

– posiadają obywatelstwo polskie;

– posiadają pełną zdolność do czynności prawnych (osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione);

– nie zostały pozbawione praw publicznych.

Osoby prawne nie mają legitymacji do tworzenia stowarzyszeń na gruncie pr.stow., mogą przystąpić do już istniejącego stowarzyszenia jako ich członek wspierający. Takie rozwiązanie daje założycielom duży margines swobody w za-kresie uregulowania kwestii udziału osób prawnych w statutach stowarzyszeń, ze względu na brak legalnej definicji pojęcia członkostwa wspierającego³²�

Stowarzyszenia mogą natomiast utworzyć związek stowarzyszeń, którego założycielami i członkami mogą być także inne osoby prawne, np. fundacje, związki zawodowe, związki wyznaniowe, jednostki samorządu gospodarczego lub zawodowego. Ustawodawca zastrzegł, że osoby prawne mające cele zarobko-we (np. spółdzielnie czy spółki prawa handlozarobko-wego) mogą być jedynie członkami wspierającymi (art. 22 ust. 1 pr.stow.). Od tej zasady prawo przewiduje wyjątek, jeżeli chodzi o stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, w których mogą się zrzeszać tylko województwa, powiaty i gminy – nie jest możliwe zrze-szanie się w nich innych osób prawnych czy też fizycznych, a więc osoby te nie mogą być też założycielami tych stowarzyszeń.

Ustawa w obowiązującym brzmieniu wymaga, aby założycieli było minimum siedmiu, nie określając ich liczby maksymalnej³³. Z uzasadnienia do projektu no-welizacji ustawy – Prawo o stowarzyszeniach wynika, że przyjęte rozwiązanie uwzględnia z jednej strony dążenie do obniżenia progu ilości osób, z drugiej za-pewnia zdolność wyboru organów stowarzyszenia³⁴�

Procedura tworzenia stowarzyszenia

Pierwszą formalną czynnością w procedurze tworzenia stowarzyszenia jest zwołanie zebrania założycielskiego, na którym zostaje uchwalony statut oraz wy-brany komitet założycielski albo władze stowarzyszenia (art. 9 pr.stow.). W zebra-niu tym powinno uczestniczyć, jak wspominano wcześniej, co najmniej siedem osób – są to członkowie założyciele. Z praktycznego punktu widzenia należy

roz-32 P� s^usKi, Stowarzyszenia i fundacje…, s. 225.

33 P� s^arnecKi, Prawo o stowarzyszeniach…

34 Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektó-rych innych ustaw, druk nr 3019 Sejmu VII kadencjii, s. 7.

ważyć możliwość uczestnictwa w zebraniu założycielskim przez pełnomocnika.

Możliwość taką dopuszcza orzecznictwo sądowe. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie³⁵ zgodnie z art. 95 kc, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela, przy czym czynność taka w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95

§ 2 kc). Prawo o stowarzyszeniach nie przewiduje wyjątków, o których mowa art. 95 kc. Oświadczenie o założeniu stowarzyszenia nie ma ściśle osobistego charakteru, co oznacza, że może być złożone przez przedstawiciela. Pełnomoc-nictwo upoważniające do udziału w zebraniu założycielskim powinno być pełno-mocnictwem szczegółowym – określającym do utworzenia jakiego stowarzysze-nia pełnomocnik jest umocowany, udzielonym w formie pisemnej z notarialnym poświadczeniem podpisu mocodawcy³⁶�

Przeprowadzenie zebrania założycielskiego należy poprzedzić takimi czynno-ściami jak: wybór jego terminu i miejsca oraz wytypowanie osoby, która skutecz-nie je przeprowadzi oraz sporządzi z skutecz-niego protokół. Ponadto należy przygotować listę założycieli oraz projekty statutu stowarzyszenia oraz uchwał, które należy podjąć w trakcie zebrania założycielskiego, tj. uchwał: o powołaniu stowarzy-szenia, o przyjęciu statutu, o wyborze władz (zarządu i komisji rewizyjnej³⁷).

Fakultatywnie może zostać opracowany również projekt uchwały o powołaniu komitetu założycielskiego, bowiem zgodnie z art. 9 pr.stow. wybór komitetu zało-życielskiego nie jest obowiązkowy – obowiązkowy jest natomiast wybór zarządu, ponieważ w myśl art. 12 ust. 1 pr.stow. organ ten składa wniosek o wpis sto-warzyszenia do rejestru. Także to zarząd ponosi odpowiedzialność za czynności związane z rejestracją stowarzyszenia.

Rejestracja

Rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fun-dacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej wchodzi w skład Krajowe-go Rejestru SądoweKrajowe-go i jest prowadzony w systemie informatycznym. ZKrajowe-godnie z art. 17 ust. 1 pr.stow. stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może roz-począć działalność po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego. Wniosek o wpis do rejestru powinien być złożony przez zarząd na urzędowym formularzu w ciągu

35 Postanowienie SA w Warszawie z dnia 17 października 2000 r., sygn. akt I ACa 119/00, OSA 2001, z. 9, poz. 48.

36 P� s^usKi, Stowarzyszenia i fundacje…

37 Wybór komisji rewizyjnej nie jest konieczny do zarejestrowania stowarzyszenia. Jej człon-kowie mogą zostać wybrani po otrzymaniu wpisu w KRS, ale ze względów praktycznych warto jest powołać ją już na zebraniu założycielskim – wówczas nie trzeba, po zarejestrowaniu w KRS, zwo-ływać walnego zebrania, aby dokonać wyboru tego organu.

7 dni od dnia zebrania założycielskiego. Do wniosku o rejestrację stowarzyszenia w KRS powinny zostać dołączone następujące dokumenty:

– statut stowarzyszenia, podpisany przez jego zarząd;

– protokół z zebrania założycielskiego, podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania;

– lista członków założycieli (zawierająca imię, nazwisko, datę i miejsce uro-dzenia, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego, numer PESEL oraz własnoręczny podpis każdego z nich) wraz z adnotacją, że wszyscy członko-wie założyciele spełniają warunki wymienione w ustaczłonko-wie; tym samym osoby podpisujące się na liście składają jednocześnie oświadczenie o spełnianiu wa-runków ustawowych;

– uchwały podjęte na zebraniu, tj. uchwały: o powołaniu stowarzyszenia, o przyjęciu statutu, o wyborze komitetu założycielskiego, jeśli taka uchwała została podjęta, o wyborze zarządu oraz o wyborze komisji rewizyjnej, pod-pisane przez przewodniczącego i sekretarza zebrania.

Ponadto, zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy o KRS, do wniosku o wpis podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru dołącza się uwierzytelnione nota-rialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania tego podmiotu. W przypadku stowarzyszenia prowadzącego działalność gospodarczą do składanych dokumen-tów należy dołączyć: dowód dokonania opłaty za wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców oraz dowód dokonania opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądo-wym i Gospodarczym. Dokumenty te powinny zostać złożone w dwóch komple-tach, z których jeden przesyłany jest przez KRS do organu sprawującego nadzór nad działalnością stowarzyszenia (tzn. do właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia starosty powiatu lub prezydenta miasta na prawach powiatu).

Składane dokumenty powinny być podpisane przez cały zarząd stowarzyszenia.

Dokumenty stanowiące podstawę wpisu powinny być złożone w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach (art. 694⁴ § 1 kpc).

Zgodnie z art. 20a ust. 1 ustawy o KRS wniosek o wpis sąd rejestrowy roz-poznaje nie później niż w terminie 7 dni od daty jego wpływu do sądu. Wyda-je on postanowienie o oddaleniu wniosku o wpis stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego, jeżeli nie spełnia on warunków określonych w przepisach prawa (art. 16 ust. 3 pr.stow.). Zgodnie z art. 16 ust. 2 pr.stow. sąd przed wy-daniem postanowienia o wpisie do KRS, jeżeli uzna za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń, wyznacza w tym celu posiedzenie wyjaśniające. W posie-dzeniu tym udział biorą uczestnicy postępowania. Jeżeli zdaniem sądu statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą, zostaje wydane postanowienie o wpisie stowarzyszenia do KRS (art. 16 ust. 1 pr.stow.). Postanowienie to jest skuteczne i wykonalne z chwilą wydania, tzn., że sąd dokonuje wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym niezwłocznie po wydaniu postanowienia. O wpisie stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd

zawiadamia właściwy organ nadzorujący, przesyłając mu jednocześnie odpis po-stanowienia o wpisie, statut stowarzyszenia, listę założycieli i podjęte uchwały (art. 16 ust. 4 pr.stow.).

Zgodnie z art. 42a ust. 1 pr.stow. na zasadach określonych ustawą stowarzy-szenie rejestrowe może powstać w drodze przekształcenia stowarzyszenia zwy-kłego, posiadającego co najmniej 7 członków.