Drugą grupę pod względem ilości przedstawicieli w składach placówek stanowiło duchowieństwo. Ich udział w pracy społecznej, m.in. w placówkach RGO unormowano za pomocą ustawodawstwa kościelnego w postaci encyklik, adhortacji oraz szeregu innych aktów i norm prawnych (aktów posynodalnych, listów pasterskich, okólników biskupich, konferencji dekanalnych), dokumentów wygenerowanych przez władzę diecezjalną (okólniki, apele, zarządzenia oraz listy duszpasterskie) ograniczanych w wyniku celowych działań władz okupacyjnych425.
Większość księży dystryktu zanim zasiliło szeregi Pol.KO brało bezpośredni udział w działaniach KSS, PCK oraz innych, regionalnych organizacjach opiekuńczych, zdobywając doświadczenie niezbędne w ekstremalnie trudnych warunkach wojny. W szeregach KSS zbierali je m.in. księża Jan Kołodziejski z Kowiesów, Adam Stajuda z późniejszej delegatury Popień/Jeżów, Mieczysław Hubner ze Skierniewki, proboszcz z Milanówka Jerzy Modzelewski oraz Stanisław Markowski z Mszczonowa. Niezwykle ofiarny w swoich działaniach był również Wacław Milik, pełniący funkcję zarządczą Żelechowskiego Komitetu Rozdzielczego.426
Zasadniczym elementem decydującym o zaproszeniu duchownych do pracy w placówkach RGO była możliwość pozyskania osób znających specyfikę działalności opiekuńczej. Komitety liczyły na skorzystanie z ogromnego wpływu wywieranego przez księży na miejscowe społeczeństwo. Ważną cechą była umiejętność wyzwalania wrażliwości społecznej. Liczono, że za pośrednictwem duchowieństwa idee i cele organizacji trafią do wiernych i zasieją w nich ziarno opiekuńczości. Nie bez znaczenia była tu możliwość pozyskania nowych źródeł wsparcia finansowego i materialnego wobec stale kurczących się wpływów.
Kluczowa stała się znajomość specyfiki terenu i osób tam mieszkających, zarówno potrzebujących jak również tych, którzy potencjalnie mogliby pomocy udzielić. Odbywało się to przy okazji bezpośrednich spotkań m.in. podczas kolędy czy odwiedzin u chorych. Mimo powszechnie panującego przekonania, że „księży raczej
425 J. Gapys, Polskie rzymskokatolickie duchowieństwo diecezjalne w Radzie Głównej Opiekuńczej 1939-1945, Kielce 2010, s. 27.
426 AAN, RGO, sygn. 775, k. 1-3.
100 zapraszano do zarządu, rzadziej to była własna inicjatywa”427, grupa duchownych postanowiła nie czekać na zaproszenie i bezpośrednio zgłosiła swój akces do pracy w organizacji.
Motywy tych działań miały różnorodny charakter i zależały od indywidualnych predyspozycji. Znakomita większość widziała w tym jedyną możliwą drogę spełnienia powołania i wypełniania nauki kościoła. Inni podejmowali się tego obowiązku w celu podniesienia własnego wizerunku społecznego. Warunki pracy jakie oferowała RGO (subwencje, przydziały medykamentów, odzieży, środków czystości i innych towarów deficytowych, korzystanie z podwód gminnych i względna swoboda podczas wykonywania czynności służbowych) czyniły ją w ówczesnym okresie atrakcyjną, z dużymi możliwościami realizacji aspiracji społecznych nie tylko duchowieństwa428. Księża wzięli czynny udział w pracach następujących delegatur:
POL.KO Garwolin429:
Górzno - funkcję przewodniczącego piastował Stanisław Gajewski430;funkcję zastępcy w latach 1941-1942 pełnił Adam Dawidczyk431;
Miastków - przewodniczącym od lutego do sierpnia 1942 r. Jan Karnicki432; Osieck - całością prac kierował Ludwik Liponoga433;
Podłęż - zastępcą przewodniczącego Jan Rosa;
Sobienie-Jeziory - od stycznia 1942 r. zastępcą przewodniczącego Jan Maciejewski, który po aresztowaniu hr. Zofii Jezierskiej zajął stanowisko przewodniczącego;
Żelechów - przewodniczącym mianowano Wacława Milika434, kierownikiem działu rozdawnictwa delegatury s. Febronię Radońską;
427 J. Gapys, Polskie rzymskokatolickie..., ibidem, s. 34.
428 J. Gapys, Działalność charytatywna duchowieństwa diecezjalnego w Generalnym Gubernatorstwie 91939-1945), Kielce 2012, s. 182.
429 AAN, RGO, sygn. 499, 776-777.
430 http://www.horodyszcze.sacro.pl/index.php?s=9405&art=5516, dostęp 11 II 2019 r.
431 Adam Dawidczyk - oddany pracy opiekuńczej kierował również punktem dożywiania w gromadzie Sabiny w okresie 17 II -23 VI 1941 r., do czasu zamknięcia placówki i przejęcia gmachu szkoły dla celów wojskowych ; zob. sprawozdanie referenta Pol.KO Garwolin z lustracji del. Górzno 23 I 1941 r, AAN, RGO, sygn. 775, s. 11; sprawozdanie z lustracji 3 VII 1941 r., ibidem, s. 59.
432 Jan Karnicki - brał udział w kampanii wrześniowej jako kapelan 20. Dywizji Piechoty. Podczas walki w miejscowości Krzywda dostał się do niewoli niemieckiej, skąd wkrótce zbiegł. Po przejściu do partyzantki otrzymał pseud. "Miś". Był kapelanem Oddziału Partyzanckiego 34 Pułku Piechoty Armii Krajowej pod dowództwem mjra Stefana Wyrzykowskiego ps. "Zenon". Ukrywał się na terenach podwarszawskich. Był m.in. pomocnikiem proboszcza, a następnie kapelanem s. urszulanek w Miedzeszynie; Wikipedia, dostęp 11. IV. 2018 r.
433 Ludwik Liponoga – ksiądz, obdarzony przez miejscowych dużą estymą i poważaniem, świetny
organizator, potrafił zjednać wszystkich wokoło, optymista, otwarty na współpracę z parafianami;
http://www.wolkadobrynska.sacro.pl/index.php?a=gl&s=2310&szczeg=434, dostęp 13 VI 2018 r.
101 Wilga – według informacji ze stycznia 1942 r. funkcję przewodniczącego piastował Stanisław Szczepański.
Pol.KO Grójec435:
Belsk – członkiem zarządu Józef Żółtek;
Góra Kalwaria – skarbnikiem delegatury Jan Szlązak;
Grójec - przewodniczącym placówki Aleksander Bujalski;
Jazgarzew – pracami kierował Władysław Madej;
Komorniki – członkiem Gottlib;
Konary – przewodniczącym Stefan Jastrzębski;
Lipie – przewodniczącym Walenty Śliwiński;
Mogielnica - członkiem Edward Grzebnik;
Rykały – przewodniczącym Kazimierz Weber;
Wągrodno – członkiem delegatury Ludwik Kowieski.
Pol.KO Łowicz436:
Antoniewo – członkiem Jan Paliwoda;
Bielawa – przewodniczącym Stanisław Skrzypczak;
Głowno – w 1944 r. zastępcą przewodniczącego mianowano Leona Popławskiego, stanowisko członka piastował Franciszek Gwoździcki437;
Kiernozia - funkcje zastępcy od marca 1942 r. do czasu przeniesienia do innej parafii piastował Bernard Niesłony. Jego miejsce od sierpnia 1943 r. zajął Stanisław Mazierski438;
Kompina – zastępcą przewodniczącego Józef Wieteska439;
434 Wacław Milik - długoletni proboszcz Żelechowa, badacz historii regionalnej, w okresie II wojny światowej współpracował z Sekcją Opieki Społecznej miejscowej komórki AK; Armia Krajowa w Żelechowie (1939-1944): początki organizacji [w:] Rocznik Lubelski 27-28 (1985-1986), s. 271;
http://www.zelechow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135&Itemid=185, dostęp 17 III 2015 r.
435 AAN, RGO, sygn. 500, 778-781.
436 Ibidem, sygn. 501, 782-784.
437 Franciszek Gwoździcki – swoją postawą zyskał posłuch wśród miejscowego społeczeństwa. Podczas okupacji prezes Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Głownie, za swoje zasługi uzyskał tytuł Zasłużonego Obywatela miasta; https://www.glowno.pl/110,franciszek-gwozdzicki.html, dostęp 8 X 2018 r.
438 Stanisław Mazierski – prof. filozofii, wykładowca akademicki, prodziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL, kierownik Katedry Filozofii Przyrody Nieożywionej; http://www.kul.pl/ks-prof-dr-hab-stanislaw-mazierski,art_1692.html, dostęp 8 X 2018 r.
439 Józef Wieteska - prałat prepozyt Prymasowskiej Kapituły Łowickiej, historyk; Z. Skiełczyński, Podejrzliwie patrzył na wszelkie nowości: świętej pamięci ksiądz Józef Witeska, [w:] Nowy Łowiczanin
102 Łyszkowice – przewodniczącym delegatury Wacław Krzywkowski;
Nieborów – zastępcą przewodniczącego Antoni Piórkowski.
Pol.KO Mińsk Mazowiecki440:
Cegłów – od lipca 1942 r., przewodniczącym Franciszek Fijałkowski, pracujący wcześniej na analogicznym stanowisku w Cegłowie441;
Glinianka – od maja 1941 r. przewodniczącym Henryk Wesołowski;
Jakubów – przewodniczącym Eugeniusz Karwacki;
Kałuszyn – przewodniczącym Tadeusz Majchrzak442;
Kołbiel – od początku istnienia do listopada 1941 r. przewodniczącym wcześniej wspominany Franciszek Fijałkowski. W późniejszym okresie dwukrotnie pracami placówki kierował Tadeusz Stefankiewicz. Członkiem delegatury był Trybulski (Trybalski), którego w pracy opiekuńczej zastąpił Jan Massalski;
Latowicz – przewodniczącym Jan Kożuchowski;
Mińsk Mazowiecki – od maja 1944 r. przewodniczącym Władysław Osiński443, funkcje zastępcy i skarbnika pełnił Stanisław Wiśniewski;
Mińsk Mazowiecki Gmina – przewodniczącym wysiedlony Władysław Ebertowski;
Rudzienko gm. Dobre – przewodniczącym Konieczny, w późniejszym okresie stanowisko piastowali również Alfons Jacukowicz oraz Jan Trzepałko, wcześniej członek delegatury;
Siennica – członkiem delegatury Stanisław Gajewski444; Stanisławów - skarbnikiem wysiedlony ks. Sylwester Holec.
nr 21 (1991), s. 6; http://lowiczanin.info/wiki/index.php?title=Wieteska_J%C3%B3zef, dostęp 8 X 2018 r.
440 AAN, RGO, sygn. 502-503, 786-788.
441 Franciszek Fijałkowski - wybitny działacz społeczny, dzięki jego wydatnej pomocy w delegaturze powstała kuchnia dla najbiedniejszych. Duchowny przekazał na ten cel lokal, kuchnie i stołówkę.
442 Tadeusz Majchrzak - cieszył się autorytetem i uznaniem wiernych, prowadził pracę delegatury kałuszyńskiej w czasie organizowania pomocy do wysiedlonych z Zamojszczyzny; Kałuszyn: studia z dziejów miasta, parafii i okolic, red. nauk. Tadeusz Krawczak, Warszawa 2018; P. Anczewski, Działalność delegatury Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Kałuszynie (1941-1944) [w:] Rocznik Kałuszyński, zesz. 6 (2006), s. 93-94; http://studylibpl.com/doc/591686/czasopismo-ka%C5%82uszyna-i-okolic-egz.-bezp%C5%82atny, dostęp 10 X 2018 r.
443Władysław Osiński - zasłynął m.in. uchronieniem dzwonów kościelnych w 1942 r od przetopienia w hucie. Po odzyskaniu niepodległości dzwony ponownie wciągnięto na wieże;
http://www.parafiaminsk.pl/parafia/historia, dostęp 11 XI 2018 r.
444 Stanisław Gajewski - niemal cudem uniknął śmierci w 1939 r., decyzja o jego rozstrzelaniu cofnięta została w ostatniej chwili; T. Wójcik, W. Wójcik, Tajne nauczanie w Mińsku Mazowieckim i powiecie w latach 1939-1944 [w:] Rocznik Mińsko- Mazowiecki nr 2 (1994), s. 195.
103 Pol.KO Ostrów Mazowiecka445:
Brańszczyk – funkcję zastępcy, następnie przewodniczącego pełnił Stanisław Tenderenda446;
Brok – skarbnikiem do lipca 1942 r. był Antoni Milanowski, stanowisko przekazał Stefanowi Dmochowskiemu;
Czerwin – skarbnikiem Stanisław Koćmierowski. Stanowisko członka piastował do marca 1942 r. Franciszek Czajkowski;
Długosiodło – członkiem delegatury Jan Dobecki447;
Goworowo - przewodniczącym od lipca 1944 r. Leon Gościcki448; Małkinia – członkiem Paweł Olędzki449;
Pniewo – zastępcą przewodniczącego Konstanty Lewandowski450;
Poręba – sekretarzem delegatury Ignacy Tuziński451, skarbnikiem zaś Stanisław Wrzesiński;
Somianka – członkiem Stanisław Zając;
Wąsewo - zastępcą przewodniczącego Stanisław Żochowski;
Wyszków – zastępcą przewodniczącego Stanisław Stankiewicz.
Pol.KO Siedlce452:
Czuryły – zastępcą przewodniczącego od stycznia 1941 do lipca 1942 Józef Jastrzębski, stanowisko członka delegatury piastował w 1943 r. Stanisław Kiełbasiński, proboszcz z Krzymoszów;
Domanice – przewodniczącym Władysław Błachnio453, członkiem w okresie maj-lipiec 1942 r. Żurek;
445 AAN, RGO, sygn. 504, 789.
446 Stanisław Tenderenda - późniejszy dziekan Kapituły Katedralnej Płockiej, prof. w Niższym i Wyższym Seminarium Duchownym w Płocku, określany przez referenta Dworaka mianem „człowieka o wybitnym umyśle, niezwykłej zdolności obcowania z ludźmi, doskonałego organizatora, żarliwego, a jednocześnie trzeźwego społecznika”; J. Gapys, Polskie rzymskokatolickie…, ibidem, s. 104;
M Grzybowski, Ksiądz prałat Stanisław Tenderenda 1898-1984, Płock 2004; Wikipedia.
447Jan Dobecki – czynny uczestnik pracy konspiracyjnej, dał się poznać jako gorliwy i pracowity pasterz;
http://okruchyhistorii.pl/o-stupsku/proboszczowie/ks-jan-dobecki/, dostęp 21 XI 2018 r.
448 Leon Gościcki - gorący patriota, znany ze swoich antyhitlerowskich przemówień; J. Dziewirski, Goworowo i okolice, Ostrołęka 2006, s. 239.
449 http://600.lomza.pl/2017/12/27/oledzki-pawel-ks/, dostęp 1 III 2019 r.
450 Konstanty Lewandowski - w VIII 1942 r. został zatrzymany na „zielonej granicy” i przewieziony na Pawiak. Wysiłki w celu jego uwolnienia podejmowane przez rodzinę i znajomych spełzły na niczym. W I 1943 roku został wywieziony do Oświęcimia, gdzie 21 VII 1943 r. zmarł;
http://www.zspniewo.internetdsl.pl/pniewo_czsach_okup.pdf, dostęp 10 X 2018 r.
451 Ignacy Tuziński – usunięty z parafii Przerośl i wysiedlony do GG po tym, jak nie zgodził się podpisać folkslisty; W. Guzewicz, Eksterminacja duchowieństwa katolickiego na Suwalszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej [w:] Studia Ełckie 10 (2008), s. 157-158, 160.
452 AAN, RGO, sygn. 505-506, 790-792.
104 Górki – przewodniczącym Wacław Gąska;
Huszlew – przewodniczącym znany ze swoich patriotycznych kazań Tomasz Odowski454;
Kornica – przewodniczącym Marian Stroiński. Pierwszy raz ustąpił z pracy w marcu 1941 r., wrócił w listopadzie 1942 r. na stanowisko członka a w styczniu 1944 r.
ponownie został przewodniczącym;
Królowa Niwa – przewodniczącym do lipca 1942 r. proboszcz w Krzesku Edward Jabłoński;
Krześlin – w początkowym okresie istnienia delegatury przewodniczącym ks. Tadeusz Wądłowski, od lutego 1942 r. ks. Julian Jaszewski;
Łosice – przewodniczącym do kwietnia 1942 r. Edward Kowalik, proboszcz w Łuzkach, członkiem Marian Bujno;
Łysów – od kwietnia 1941 r. przewodniczącym Tomaszewski;
Mokobrody (Skupiec) – przewodniczącym od lutego 1941 r. Władysław Winer. Od marca 1944 r. funkcję piastował kanonik Józef Pieńkowski455, członkiem Władysław Białowolski;
Mordy – przewodniczącym od początku istnienia delegatury Stefan Traczuk456. W późniejszym okresie stanowisko piastował również Władysław Augustynowicz, pełniąc funkcję z przerwami do końca okupacji;
Olszanka – zastępcą przewodniczącego proboszcz z Hadynowa Mieczysław Grzymała;
skarbnikiem wikary Szymon Soszyński;
453 https://www.niedziela.pl/artykul/8885/nd/Wpisal-sie-w-nasza-historie, dostęp 5 V 2019 r.
454 Tomasz Odowski – był członkiem Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na powiat węgrowski;
http://historia.ofop.eu/Sprawozdanie_OKOP_Powiatu_W%C4%99growskiego; R. Dmowski, Szkice z dziejów Kościoła Garnizonowego w Siedlcach w latach 1918-1939;
http://mazowsze.hist.pl/files/Szkice_Podlaskie/Szkice_Podlaskie-r2003-t11/Szkice_Podlaskie-r2003-t11-s107-115/Szkice_Podlaskie-r2003-t11-s107-115.txt, dostęp 10 XI 2018 r.
455 Józef Pieńkowski - w latach 1935-1942 był proboszczem w Przesmykach. Według relacji Antoniego Górskiego z Kukawek (informacja pozyskana w 2014 r. przez księdza Marka Antonowicza) po inwazji bolszewickiej ponad dwa tygodnie ukrywał się w jego domu. Przyczyną tej sytuacji był konflikt z żołnierzami rosyjskimi, którzy w przesmyckim kościele szukali okryć dla koni. Ich wybór padł na obrusy i dywany znajdujące się w świątyni. Gdy spotkali się ze stanowczym sprzeciwem proboszcza udali się na skargę do dowódcy. Ksiądz w tym czasie się ukrył - prawdopodobnie u Rocha Krasnodębskiego mieszkającego w pobliżu kościoła. Tam spędził jedną noc. Później, ze względów bezpieczeństwa, wyprowadził się z Przesmyk gdyż był poszukiwany przez żołnierzy. Schronienie znalazł w Kukawkach - w gospodarstwie Franciszka Górskiego. By go nie rozpoznano, nie golił się i ubierał w ubogi strój.
Codziennie wożony był przez gospodarza do kościoła w Mordach - tam odprawiał msze i modlił się.
Wieczorami odwiedzał go potajemnie organista z Przesmyk - Kazimierz Szyszko, który prawdopodobnie na bieżąco zdawał relacje z wydarzeń mających miejsce na terenie parafii;
http://www.przesmyki.com.pl/index1.html?http%3A%2F%2Fwww.przesmyki.com.pl%2Fparafiaprzesm yki.html, dostęp 23 III 2018 r.
456M. Izdebska, Dzieje parafii pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Radzikowie Wielkim w latach 1931-2006, Siedlce 2007, s. 25, 51.
105 Paprotnia – przewodniczącym do kwietnia 1941 r. Stanisław Kazimierczak, od marca 1942 r. członkiem Jan Rębisz;
Przesmyki - przewodniczącym Edward Skolimowski, zastąpiony w październiku 1941 r. przez Ernesta Jesionowskiego, pracującego na tym stanowisku jedynie dwa kolejne miesiące. Członkiem zarządu od sierpnia 1943 r. Jan Nojszewski;
Sarnaki – zastępcą przewodniczącego Józef Puszkiewicz;
Skórzec – przewodniczącym Józef Daszuta457;
Stara Wieś – przewodniczącym Konstanty Tomaszewski. Po powrocie do delegatury piastował funkcję członka;
Wiśniew – przewodniczącym. Konstanty Harasin;
Wodynie – zastępcą przewodniczącego Teofil Wągrowski;
Zbuczyn – przewodniczącym Jan Bazak;
Żeliszew – przewodniczącym proboszcz w Kotuniu Józef Niesłony, sekretarzem Adolf Kodym458.
Pol.KO Skierniewice459:
Doleck – przewodniczącym od lutego 1941 r. Jan Wysocki ze Starej Rawy. W marcu 1941 r. złożył podanie o urlop, następnie zrezygnował z funkcji, pozostając na stanowisku członka delegatury;
Głuchów – członkiem delegatury od października 1942 r. Piotr Wilk;
Korabiewice – początkowo członkiem, następnie zastępcą przewodniczącego Władysław Bedowicz z Puszczy Mariańskiej;
Kowiesy – przewodniczącym Jan Kołodziejski, proboszcz w Chojnatach;
Popień (w Jeżowie) – członkiem, następnie od października 1942 r. zastępcą przewodniczącego Antoni Stajuda. W związku z przeniesieniem służbowym według informacji z listopada 1943 r. pracował na analogicznym stanowisku w del. Mroga Dolna. Funkcję członka del. sprawował Frankowski;
Skierniewka - zastępcą przewodniczącego Mieczysław Hubner;
457 Józef Daszuta - za zgodą księdza na wieży kościoła montowana była doraźnie radiostacja konspiracyjna AK; M. Wrzosek, Z dziejów tajnego nauczania i wojskowej konspiracji na południowo-wschodnich obszarach południowego Podlasia w latach 1939-1944 [w:] Studia Podlaskie nr XV (2005), s. 100.
458 Adolf Kodym – poświęcił swoje życie niosąc pomoc chorym na tyfus, którym się zaraził i zmarł w wieku 35 lat.
459 AAN, RGO, sygn. 507, 793-794,
106 Słupia – do lipca 1941 r. przewodniczącym Józef Kostrzewski, z powodu choroby zrezygnował ze stanowiska, przejmując funkcję członka.
Pol.KO Sochaczew460:
Brwinów – członkami delegatury s. Urszulanka Maria Wielowieyska, osoba uzdolniona, z ogromnym doświadczeniem pedagogicznym i społecznym oraz Jan Górny461;
Grodzisk Miasto – zastępcą przewodniczącego Jan Grabowski, a po jego przeniesieniu służbowym Edward Grzechnik, oddelegowany przed lipcem 1942 r. do Skierniewic;
Guzów – zastępcą przewodniczącego od lipca 1942 r. Stanisław Kwiatkowski;
Kampinos – zastępcą przewodniczącego Stanisław Cieśliński462;
Łazy – zastępcą przewodniczącego od lutego 1942 r. Stanisław Kuplicki463, członkiem Bolesław Perka, proboszcz w Wólce Smolnej;
Milanówek – przewodniczącym delegatury ks. dr Jerzy Modzelewski464; Młochów – członkiem s. Maria Szosdówna ze Zgromadzenia Rodziny Marii;
Mszczonów - zastępcą przewodniczącego Stanisław Markowski;
Pass – zastępcą Włodzimierz Obidziński;
Radzików – członkiem od stycznia 1943 r. Zefiryn Kutowski;
Rybno – zastępcą przewodniczącego Tomasz Szymański;
Skuły – przewodniczącym Walenty Malewski;
Szymanów – skarbnikiem gwardian klasztoru o. Fulgencjusz Bąk, ustąpił ze stanowiska w styczniu 1943 r., jego miejsce zajął o. Polikarp Maciejowski, późniejszy pierwszy duszpasterz kołobrzeski.
460 Ibidem, sygn. 508-509, 795-796.
461 Jan Górny - kanonik dekanatu pruszkowskiego, późniejszy kapelan Świątobliwości, kanonik prymasowskiej Kapituły Łowickiej; wikipedia, dostęp 10 IV 2019 r.
462 Stanisław Cieśliński – wykazywał się wielką odwagą nawołując do niesienia pomocy Żydom więzionym w obozie pracy przymusowej w Nartach. W trakcie niedzielnych kazań głośno mówił: „Tam bracia nasi udręczeni konają z bicia i głodu, a my moglibyśmy się temu obojętnie przyglądać i może nam smakować w domu chleb i zupa? Nie macie wiele, ale i tym podzielcie się z tymi nieszczęsnymi, tylko mądrze, żeby nikt nie widział z ich oprawców. Uważajcie na nich i na siebie, ale nie śpijcie spokojnie w domach, póki tamtym nie pomożecie, bo nie wiadomo, kiedy i na kogo teraz przyjdzie dola przeklęta”.
Podjęto starania w celu nadania ks. Cieślińskiemu odznaki Sprawiedliwego wśród Narodów Świata;
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/n/1564-narty/116-miejsca-martyrologii/48952-nazistowski-oboz-pracy-przymusowej-w-nartach, dostęp 17 III 2019 r.
463 Stanisław Kuplicki - podczas okupacji sprawował nad tajną cmentarną drukarnią, zob.:
http://obiektywniej.blogspot.com/2014/11/historia-pewnego-grobu.html, dostęp 28 XI 2018 r.
464Jerzy Modzelewski - biskup pomocniczy warszawski w latach 1959-1986, w czasie powstania warszawskiego uczestniczył w przekazaniu bp. Antoniemu Szlagowskiemu serca Fryderyka Chopina;
Wikipedia.
107 Pol.KO Sokołów465:
Czerwonka (w Grochowie) – początkowo członkiem, następnie zastępcą oraz przewodniczącym delegatury Stanisław Ławicki;
Grębków – przewodniczącym Aleksander Pierzchała;
Jabłonna – przewodniczącym Stanisław Płodzień466;
Korczew – przewodniczącym Władysław Winer, wcześniej działacz del. Mokobrody;
Korytnica – przewodniczącym Michał Gałecki, który zmarł w kwietniu 1942 r., jego zastępcą został wiceprzewodniczący Teodor Jastrzębski;
Kosów – przewodniczącym do maja 1942 r. Franciszek Dąbrowski, członkiem delegatury Piotrowski467;
Miedzna – przewodniczącym Józef Malinowski;
Roguszyn – skarbnikiem K. Abramczuk;
Wierzbno gm. Ossowno – przewodniczącym Eugeniusz Borkowski468, zastępcą Franciszek Osiński;
Prostyń – zastępcą przewodniczącego a następnie przewodniczącym Aleksander Cegłowski469, sekretarzem do listopada 1941 r. Czesław Łupiński;
Ruchna – przewodniczącym Stanisław Golatowski, członkiem delegatury Ostojowski;
Sadowne – przewodniczącym delegatury od kwietnia 1943 r. wcześniejszy zastępca Wacław Ostojski, rolę zastępcy pełnili od początku istnienia placówki Bolesław Dobkowski, uchodźca z diecezji łuckiej oraz od kwietnia 1942 r. Leon Ryder;
Sinołęka (Bojmie) zastępcą przewodniczącego do kwietnia 1943 r. Tadeusz Fręchowicz;
465 AAN, RGO, sygn. 510, 798.
466 Stanisław Płodzień - prorektor KUL, skarbnik Towarzystwa Naukowego KUL, autor prac naukowych z zakresu prawa rzymskiego i jego wpływu na inne prawodawstwo, zwłaszcza kanoniczne;
http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/9055/Cmentarz_rzymskokatolicki_przy_ul_Lipowej_w_Lublini e., dostęp 25 I 2015 r.
467 J. Gapys, Polskie rzymskokatolickie duchowieństwo…, ibidem, s. 247.
468 Eugeniusz Borkowski – członek Narodowych Sił Zbrojnych, pseud. „Batory”; L. Sawicki, Duszpasterstwo Narodowych Sił Zbrojnych w okręgu siedleckim (1942-1945) [w:] Szkice Podlaskie, nr 6 (1998), s. 60-61.
469Aleksander Cegłowski - okres posługi duszpasterskiej ks. Cegłowskiego był bardzo trudny. Na terenie parafii funkcjonowała w tym czasie fabryka śmierci - obóz zagłady w Treblince. Podczas okupacji - jak pisze dziekan węgrowski w protokole powizytacyjnym z 1945 r. - dokonała się demoralizacja okolicznej ludności. Kielich goryczy dopełnił się gdy w sierpniu 1944 r. Niemcy zburzyli kościół. Załamany tym faktem, ze słabnącym już zdrowiem, ks. Cegłowski złożył rezygnację z probostwa w Prostyni. W dowód uznania za swą gorliwą pracę w 1944 r został mianowany kanonikiem honorowym. Dnia 10 I 1945 r.
został mianowany rezydentem w Kosowie Lackim z prawami wikariusza;
http://www.parafiaprostyn.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=10#27._Ks._
Aleksander_Marian_Ceg_owski_1933_-_45, dostęp 2 II 2015 r.
108 Skibniew – przewodniczącym Antoni Łapay470, funkcję skarbnika pełnił Wacław Skibniewski, przeniesiony służbowo w październiku 1942 r.;
Sterdyń – przewodniczącym Feliks Augustyniak471, członkiem zaś Zatyka;
Stoczek – członkiem delegatury odpowiedzialnym za dział finansowo-gospodarczy został ks. Michalik;
Węgrów – przewodniczącym Kazimierz Czarkowski472;
Wyrozęby – przewodniczącym do września 1942 r. Bolesław Kowalczyk, zastąpiony przez nowego proboszcza Adolfa Wlaźlackiego;
Reasumując, w tabeli uwzględniono grupę 143 księży udzielających się w 106
Reasumując, w tabeli uwzględniono grupę 143 księży udzielających się w 106