Kolejną grupę społeczną, która czynnie włączyła się w pracę RGO, stanowiło ziemiaństwo. Chociaż okres wojny okazał się ostatnimi latami istnienia tej grupy, stał się również siłą napędową przeobrażeń dla całego środowiska. Sowiecka władza okupacyjna brutalnymi represjami doprowadziła do kompletnego upadku tej warstwy społecznej na podległym sobie obszarze. W podobny sposób potraktowano właścicieli ziemskich na terenach siłą wcielonych do III Rzeszy. W niezmienionej formie przedstawiciele tej grupy społecznej funkcjonowali jedynie na obszarze GG.
Paradoksalnie rozwój wsi i rolnictwa w odróżnieniu od pozostałych obszarów kwitł tu w odczuwalny sposób. Władze okupacyjne w szeroko pojmowanym własnym interesie postanowiły doinwestować i zmodernizować średniej i dużej wielkości gospodarstwa rolne, uznając je za głównego dostawcę żywności i płodów rolnych dla wojska oraz na rynek niemiecki. Szczególnie duże folwarki mogły liczyć na preferencyjne warunki ekonomiczne w postaci odpowiednio niższych podatków; pojawiły się możliwości zdobycia tanich kredytów, nabycia nowego taboru maszyn rolniczych, wprowadzenia prekursorskich odmian owoców, warzyw i nawozów, zastosowania nowinek technologicznych etc. Efektem dobrej koniunktury była m.in. spłata zaciągniętych wcześniej zobowiązań, modernizacja majątków, zebranie pokaźnych dochodów oraz utworzenie własnych rezerw finansowych. Ziemiaństwo stało się jedną z najsilniejszych warstw społecznych.485 Całość przemian nadzorowana była przez władze okupacyjne, część gospodarstw zostało oddanych pod administrację niemieckich pełnomocników (Treuhänderów), którzy przejmowali pełnię władzy nad majątkiem (tzw. Liegenschaft).
Ziemiaństwo czynnie włączyło się w pracę opiekuńczą. Ogółem na terenie GG w strukturach RGO działało wg J. Gapysa 360 przedstawicieli tej klasy społecznej486. Wielu sprawowało wysokie funkcje w zarządzie organizacji; m.in. najważniejszą sprawował właściciel dóbr Ryki Adam Ronikier, stanowisko dyrektora biura zarządu
485 J. Gapys, Ziemianie: członkowie wspierający Radę Główną Opiekuńczą 1939-1945 [w:] Almanach Historyczny t. 9 (2007), s. 159-163; Cz. Łuczak, Polityka ludnościowa i ekonomiczna…, ibidem, s. 258-278.
486 J. Gapys, Ziemianie…, ibidem, s. 164.
114 pełnili Antoni Starzeński, Andrzej Skrzyński oraz Henryk Woroniecki487. Zaangażowanie i estyma ziemiaństwa pozwoliła z powodzeniem piastować stanowiska w Komitetach powiatowych, o czym była mowa wcześniej. Wielu przedstawicieli ziemskich poświęciło się pracy opiekuńczej na poziomie delegatur.
Udział ziemian w pracach delegatur (dla pełnego obrazu dane uzupełniono o informacje dotyczące większościowego udziału rolników w pracach delegatur).
Pol.KO Garwolin488:
Łaskarzew Wieś – przewodniczącym był rolnik Stanisław Markowski, zastępcą gospodarz z Dąbrowy Władysław Popiołek489;
Sobienie-Jeziory – przewodniczącą hr. Zofia Jezierska, równocześnie członkini zarządu komitetu powiatowego w Garwolinie490;
Wola Rębkowska – zastępcą przewodniczącego rolnik Stanisław Włodarczyk.
Pol.KO Grójec491:
Belsk Duży – przewodniczącą delegatury Julia z Lubomirskich Morawska, żona właściciela majątku Mała Wieś492;
Czersk – sekretarzem rolnik Antoni Kruk;
Drwalew – sekretarzem rolniczka Halina Maliszewska;
Jasieniec – przewodniczącym administrator majątku w Kociszewie Wiesław Racięcki;
Kąty – członkiniami rolniczki Maria Ritnerowa, Agnieszka i Waleria Należyte;
487 B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza.., ibidem, s. 75; D. Sitkiewicz, Ziemianie w agendach Rady Głównej Opiekuńczej w regionie siedleckim podczas drugiej wojny światowej, [w:] Dwór podlaski:
tradycje, tożsamość, przyszłość [red., wybór S. Kordaczuk], Siedlce 2014, s. 19.
488 AAN, RGO, sygn. 499, 776-777.
489 Władysław Popiołek - członek władz SL „Roch” w powiecie garwolińskim, zob.: http://vilca.pl/ruch-ludowy-i-bataliony-chlopskie-w-rejonie-wilgi-podczas-okupacji-niemieckiej/, dostęp 10.11.2018 r.
490 J. Cygan, dzieje parafii Sobienie-Jeziory, Biała Podlaska 2001, s. 216-218. Hrabina Jezierska została aresztowana 15 VI 1942 r. i wywieziona. Niedoszły mąż, Michał Jaczyński, były rotmistrz 1 pułku ułanów, ciężko ranny, bez jednej nogi i z „pogruchotaną” drugą był czynnym działaczem organizacji podziemnej ZWZ AK w Sobieniach-Jeziorach. Hrabina również brała czynny w pracach tej organizacji, zaprzysięgała jej nowych członków, przywoziła prasę podziemną z Warszawy. Po aresztowaniu gestapo przedstawiło jej zarzut przechowywania w dworze poszukiwanych oficerów Wojska Polskiego. W organizacji udzielał się też ks. Maciejski, który wg relacji por. Michała Ostrołęckiego pseud. „Pietruszka”
był jej kapelanem.
491 AAN, RGO, sygn. 500, 778-781.
492 Mieszkańcy majątku w Małej Wsi znani byli ze swojej działalności w AK oraz ofiarnej pomocy dla innych, w tym również dla osób pochodzenia żydowskiego; http://palacmalawies.pl/historia, dostęp 20 XI 2018 r.
115 Komorniki – członkiem Alina Latoszyńska;
Lechanice – przewodniczącym właściciel majątku Kazimierz Brzeziński,493funkcję zastępcy pełnił ziemianin-wysiedleniec Zbigniew Bęski, sekretarza zaś córka administratora majątku Palczew Stella Czajkowska. Członkiem zarządu delegatury była Maria dal Trozzo spokrewniona z przewodniczącym placówki;
Lipie - członkiem zarządu delegatury rolnik Jan Jakubowski;
Pniewy-Konie – od listopada 1943 r. przewodniczącym właściciel majątku Michrów Włodzimierz Sosnowski494, stanowisko członków zajmowali gospodarze Piotr Wiechowski, Władysław Sałaciński i Stanisław Zagórski;
Promna – przewodniczącym Władysław Kołacz, właściciel majątku Wola Biejkowska, zastępcą właściciel majątku Biejków Stefan Zbysław. Członkiem rolniczka z Falenic Janina Berkieta.
Pol.KO Łowicz495:
Antoniewo – przewodniczącym rolnik Franciszek Tomczak, zastępcą właścicielka majątku Glińsk Irena Czarnkowska. Zarząd uzupełniali właścicielka młyna Lucyna Mirowska oraz rolnik Władysław Pająkowski;
Bąków – zastępcą przewodniczącego od marca 1943 r. rolnik Wojciech Ząbka496; Bielawa – przewodniczącym właściciel majątku Bosów Andrzej Grabski;
Bolimów – przewodniczącym ziemianin Stefan Jagura, zastępcą rolnik Henryk Kuzalski;
Bratoszewice - przewodniczącym rolnik Jan Piotrowski;
Dąbkowice – delegatura niemal w całości złożona z miejscowych rolników.
Przewodniczącym placówki Józef Burzyński, zastępcą Adam Burzyński; stanowiska członków piastowali Jan Wójcik oraz Jan Kotecki;
Dmosin – przewodniczącą ziemianka Czesława Ottawa;
493 Kazimierz Brzeziński – znany z wielkiej ofiarności, wspierał finansowo m.in. wykształcenie Stefana Wyszyńskiego, późniejszego Prymasa Tysiąclecia. Działacz polityczny (prezes Stronnictwa Narodowego w powiecie grójeckim i SN Warszawa Ziemska podczas okupacji) i działacz społeczny. Poseł na Sejm II RP. Więzień polityczny w czasach stalinowskich. Spoczywa w grobie rodzinnym rodziny Dal Trozzo na warszawskich Powązkach: http://warka24.pl/20499/brzezinski-z-lechanic, dostęp 12 IV 2018 r.
494 Sprawozdanie referenta Pol.KO Grójec za XI 1943 r., ibidem, sygn. 500, s. 255.
495 Ibidem, sygn. 501, 782-784.
496 Wojciech Ząbka - działacz podziemia, bliski współpracownik przewodniczącego Kazimierza Jędrzejczyka. Po wyrzuceniu przez okupanta Jędrzejczyka z rodziną z domu mieszkalnego przy szkole, Ząbka przyjął ich pod swój dach; http://lowiczanin.info/kazimierz-jedrzejczyk-nauczyciel-i-spolecznik/, dostęp 3 XII 2018 r.
116 Domaniewice – przewodniczącym rolnik Stanisław Majewski, zastępcą rolnik Wacław Kantorek;
Jeziorko – przewodniczącym miejscowy gospodarz Andrzej Jaska, zastępczynią wspominana wcześniej Janina Grabińska, skarbnikiem, a po jej ustąpieniu rolnik Jan Sierota497;
Miętusia – przewodniczącym rolnik Jan Dybał;
Nieborów – przewodniczącą ks. Izabella Radziwiłłówna, równocześnie członek zarządu Komitetu Pol.KO Łowicz498.
Pol.KO Mińsk Mazowiecki499:
Cegłów – członkiem delegatury Franciszek Piotrowski, wysiedlony ziemianin, w składzie komisji pomocy żywnościowej delegatury;
Dębe Wielkie – członkiem rolniczka Wanda Chełmicka;
Glinianka - członkiem rolnik Goździkiewicz;
Iwowe – przewodniczącym od września 1941 r. rolnik zarazem rachmistrz w miejscowej spółdzielni Jan Kowalski. Zastępcą Franciszek Grabowski500, sekretarzem od września 1941 r. Władysław Prus, skarbnikiem zaś Jan Szaniawski;
Jakubów – zastępcą przewodniczącego i skarbnikiem rolnik Andrzej Kaczanowski, od maja 1942 r. stanowisko przejął kolejny rolnik Stefan Laskowski. Funkcję członka pełnił również miejscowy sołtys i pośrednik pracy Wincenty Krupa;
Kołbiel – przewodniczącą od września 1941 r. ziemianka Anna Suchecka;
Latowicz – członkiem kolejny sołtys i pośrednik pracy Władysław Fiołek;
Mińsk Mazowiecki Gmina - zastępcą przewodniczącego Mieczysław Schielle, właściciel zespołu dworskiego Stara Niedziałka501, członkami komitetu rolnicy Wojciech Czyż i Henryk Karwowski;
497 Jan Sierota - pseud. ”Kołach”; członek sekcji specjalnej AK obwodu Kocierzew;
http://lowiczanin.info/pamietam-cz-i/, dostęp 3 XII 2018 r.
498 P. Anczewski, Księżna Izabella Radziwiłłowa i jej podopieczni: organizacja i funkcjonowanie Polskiego Komitetu Opiekuńczego (Pol.KO) w Nieborowie w czasie II wojny światowej [w:] Różnymi drogami do niepodległości: studia z historii najnowszej, pod red. Barbary Świtalskiej i Małgorzaty Żuławnik, Warszawa 2014, s. 137-152.
499 AAN, RGO, sygn. 502-503, 786-788.
500 Franciszek Grabowski - sympatyk przedwojennego BBWR, wybrany do Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka.
501 Mieczysław Schielle – ceniony działacz społeczny, własność ziemską odwiedzał w wolnych chwilach, był również współwłaścicielem browaru „Browar Schielle-Busch S.A.”;
http://www.dwory.cal.pl/podstrony/stara_niedzialka.php?wojew=mazowieckie, dostęp 8. V 2018 r.
117 Rudzienko – skarbnikiem gospodarz Kazimierz Bajger;
Siennica – przewodniczącą hr. Wanda Rzewuska właścicielka majątku w Lasominie502; członkiem delegatury rolnik Ambroży Przybyłko;
Wielgolas – przewodniczącą właścicielka miejscowego majątku Celina Wyleżyńska503.
Pol.KO Ostrów Mazowiecka504:
Brańszczyk – przewodniczącą od września 1942 r. ziemianka Leonia Rudzka, córka właściciela miejscowego majątku Adolfa Rudzkiego505. Skarbnikiem wójt-rolnik Stanisław Klimek, członkami delegatury rolnik Piotr Kulasiński506 oraz administrator majątku Rudzkich Wiktor Kniedziałkowski;
Brok – członkiem rolnik Józef Wójcicki507;
Długosiodło – członkiem właścicielka majątku Lipnik Maria Dąbrowska;
Goworowo – skarbnikiem pszczelarz Michał Tarkowski;
Małkinia – członkiem rolnik Marian Krysiak;
Pniewo – członkiem rolnik Stanisław Przybysz;
Poręba – przewodniczącym od listopada 1943 r. gospodarz Antoni Kulesza, członkami rolnicy Franciszek Kulesza, Janina Świderska, Władysław Leszczyński, Stanisław Kalinowski oraz zmarły we wrześniu 1943 r. Antoni Rytelewski;
502Wanda Rzewuska - znana ze swojej działalności opiekuńczej jak również służbie w AK, http://mazowsze.hist.pl/files/Rocznik_Minsko-Mazowiecki/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998- t4-n1/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s142-217/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s142-217.txt, dostęp 8 V 2018 r.
503 Dwoje spośród czwórki dzieci Bohdana i Celiny Wyleżyńskich zginęło podczas wojny; plutonowy - podchorąży Ludomir Bohdan Wyleżyński pseud. "Trzaska", żołnierz Uderzeniowych Batalionów Kadrowych Konfederacji Narodu, zginął 22 VII 1944 r. podczas potyczki z oddziałami sowieckimi w Puszczy Grodzieńskiej. Janina Celina pseud. "Nina", wojenna łączniczka i sanitariuszka w Grupie Podlasie Konfederacji Narodu walczyła w Powstaniu Warszawskim w składzie batalionu "Miotła", zginęła od niemieckich bomb 2 IX, kiedy ranna i chora, wycofała się sprzed włazu do kanału do szpitala przy ul. Długiej. Zginęła z dziewięcioma innymi łączniczkami i sanitariuszkami. Miała 21 lat.
Najmłodsza z sióstr Teresa pseud. "Maja" – 16 letnia w 1944 r. łączniczka wywiadu przy Delegaturze AK wzięła również udział w Powstaniu Warszawskim. Śmierci uniknęła wraz z mężem (Jerzym Hagmajerem) tylko dlatego, że Niemcy wymordowawszy lekarzy potrzebowali dla nich zastępstwa do opatrywania rannych w powstaniu żołnierzy;
http://pther.net/PDF/Ziemianie%20XX%20wieku/Ziemianie%20XX%20wieku%2007.pdf, dostęp 8.05.2018; http://zswielgolas.pl/patron.html, dostęp 9 XI 2018 r.
504 AAN, RGO, sygn. 504, 789.
505Leonia Rudzka - osoba „o wysokim poziomie inteligencji” i zaangażowania w pracę; według referenta prace w delegaturze w całości spoczywały na jej barkach; sprawozdanie referenta Pol.KO Ostrów Mazowiecka z lustracji del. Brańszczyk 22-23 V 1943 r., ibidem, sygn. 789, s. 346;
http://www.dpsbranszczyk.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=56:jubileusz-65-lecia&catid=6:z-ycia-domu&Itemid=15, dostęp 10 V 2018 r.
506 Piotr Kulasiński - przedwojenny podoficer, działacz niepodległościowy oraz organizator tajnego nauczania, patron szkoły w Trzciance.
507 Józef Wójcicki - przedwojenny burmistrz miasta Brok, czynny działacz PSL „Wyzwolenie”.
118 Somianka – zastępcą przewodniczącego rolnik Czesław Rakowski. Członkiem delegatury ekonom miejscowego folwarku Franciszek Wróbel;
Wąsewo – członkiem rolnik Mateusz Jarzyna;
Wyszków – członkiem rolnik Adam Kujawski;
Pol.KO Siedlce508:
Czuryły – przewodniczącym Zenon Wachowicz ziemianin w Krzymoszach,509 sekretarzem rolnik Stanisław Łastowiecki, członkiem gospodarz Józef Golec;
Domanice - zastępcą rolnik Ignacy Potyra, członkiem Józef Płozka;
Górki – przewodniczącą hr. Helena Maria Plater Potulicka, ziemianka z Hruszniewa, dziedziczka Platerowa510;
Huszlew – przewodniczącą od lipca 1942 r. ziemianka Barbara Chrzanowska herbu Korab; skarbnikiem placówki rolnik Stanisław Szwed511;
Królowa Niwa – zastępcą przewodniczącego rolnik i działacz spółdzielczy Franciszek Pasiak;
Krześlin – zastępcą rolnik Ludwik Protasiuk, funkcje członków pełnili gospodarze z Grabowca Stanisław Malicki, Henryk Limuza oraz Stanisław Dąbrowa;
Łosice – przewodniczącą placówki od maja 1942 r. żona właściciela majątku w Polinowie Michalina Kobylińska512, zastępcą rolnik z Zakrza Stanisław Tchórzewski, skarbnikiem ziemianin z Rudnika Zygmunt Pliszka, członkiem od września 1943 r.
gospodarz Feliks Wieżan;
Łysów – przewodniczącym miejscowy ziemianin Michał Gniazdowski513;
Mokobrody – początkowo skarbnikiem, następnie przewodniczącym placówki rolnik Marceli Dębski, cieszący się powszechnym uznaniem miejscowego społeczeństwa;
508 AAN, RGO, sygn. 505-506, 790-792.
509 Zenon Wachowicz - pseud. „Motor”, czynny działacz zarówno RGO jak również podziemia niepodległościowego. M.in. w okresie akcji „Burza” w dworku w Krzymoszach schronienie znalazł komendant Obwodu Siedlce AK Marian Zawarczyński, pseud. „Ziemowit”; S. Kordaczuk, Tradycja Mazowsza: powiat siedlecki, Warszawa, 2013, s. 90.
510 Sz. Konarski, Platerowie; http://www.stowbial.pl/pk/plater.pdf, dostęp 9 XII 2018 r.
511 D. Sitkiewicz…, ibidem, s. 20.
512 Michalina Kobylińska; http://www.polinow.pl/kobylinscy-kobylinscy_na_polinowie, dostęp 9 XII 2018 r.
513Michał Gniazdowski – znany z przedsiębiorczości, stworzył z majątku nowoczesne, zelektryfikowane gospodarstwo rybne;
http://www.przesmyki.com.pl/index1.html?http%3A%2F%2Fwww.przesmyki.com.pl%2Fdworwlysowie.
html, dostęp 11 XI 2018 r.
119 Mordy – zastępca przewodniczącego rolnik Stanisław Wielogórski, skarbnikiem Wacław Łastowiecki;
Niwiski – przewodniczącym ziemianin Włodzimierz Wysocki znany z działalności spółdzielczej. W dobrach majątku mieściła się również siedziba delegatury514. Funkcję zastępcy pełnił rolnik z Żukowic Stanisław Zalewski, skarbnika zaś również rolnik Franciszek Mickiewicz. Przy pracach delegatury jako jej członek brał czynny udział Konstanty Seyda;
Olszanka – przewodniczącym od lutego 1942 r. rolnik Zygmunt Szawłowski, skarbnikiem właściciel młyna Jan Jaszczuk, członkiem zaś Edward Wroczyński;
Paprotnia – zastępca przewodniczącego rolnik Marian Żółkowski;
Sarnaki – przewodniczącą żona miejscowego wójta Melania Przesmycka. Wg informacji w październiku 1943 r. przewodnictwo po żonie przejął wójt Tadeusz Przesmycki. Sekretarzem placówki był rolnik Tadeusz Zaborowski;
Skórzec – zastępcą przewodniczącego Jerzy Kozierawski, członkami zarządu delegatury był właściciel majątku Cisie baron Jerzy Konopka, ziemianin Czesław Stencel oraz rolnik Franciszek Marciszewski;
Stara Wieś – przewodniczącym od lutego do kwietnia 1941 r. rolnik Michał Stencel, zarządca miejscowego folwarku, który piastował stanowisko do czasu wysiedlenia z majątku i przejęcia go przez Liegenshaft515. Skarbnikiem placówki był rolnik Józef Kolańczyk;
Wiśniew – zastępcą przewodniczącego rolnik Antoni Gawron516, następnie wcześniej wspominany Andrzej Świętochowski: wójt, właściciel dóbr Kolonia Wiśniew, a także członek zarządu spółdzielni Kółek Rolniczych. Członkiem zarządu gospodarz Walenty Dutkiewicz;
Wodynie – aktywnie w działalność delegatury włączyła się rodzina Pszczółkowskich.
Przewodnictwo delegatury sprawował właściciel majątku Szostek Jan Pszczółkowski, a funkcje członka zarządu stanowiła mieszkanka miejscowego majątku Zofia z
514 W. Charczuk, Spółdzielczość na terenie powiatu siedleckiego w latach 1907-1944 [w:] Radzyński Rocznik Humanistyczny t.14 (2006), s. 255.
515 Sprawozdanie referenta Pol.KO Sochaczew z lustracji del. Stara Wieś 30 IV 1941 r., AAN, RGO, sygn. 790, k. 62.
516 W. Charczuk, Wiśniew jako siedziba gminy w latach 1658-2013 [w:] Wiśniew: miejscowość-gmina 1914-2013, Wiśniew 2013, s. 39.
120 Pszczółkowskich Bero517. Stanowisko sekretarza piastował ziemianin z Leszczyn wójt Michał Wojciechowski;
Zbuczyn – zastępcą przewodniczącego rolnik Julian Rosiński, członkiem Jan Podgórski;
Żeliszew – skarbnikiem rolnik w Rososzy Józef Kukla, zamordowany podczas pacyfikacji Rososzy 18 maja 1944 r.518Członkiem gospodarz Bolesław Dąbkowski.
Pol.KO Skierniewice519:
Dębowa Góra– przewodniczącym w początkowym okresie Kazimierz Suszkiewicz, następnie jego posadę przejął Kazimierz Wilczyński, właściciel majątku Strobów.
Członkami delegatury według danych z lutego 1941 r. byli Leonia Mazaraki z Żelaznej520, rolnik z Józefatowa Broniarek oraz Zygmunt Krajewski z Balcerowa;
Doleck – funkcję skarbnika, potem również zastępcy przewodniczącego pełnił rolnik Józef Domaradzki;
Głuchów – przewodniczącym Jan Kornacki z Głuchowa521; członkiem do czasu wyjazdu poza teren gminy we wrześniu 1941 r. właścicielka ziemska Helena Pruska;
Grzymkowice – przewodniczącym od początku istnienia delegatury Mieczysław Kasperski, usunięty ze stanowiska za słabą pracę oraz wiele niejasności. Kolejnym przewodniczącym od maja 1943 r. był Konstanty Słomkowski, właściciel majątku Podlesie, skarbnikiem gospodarz z Tunik Maksymilian Rylski; funkcję członka, następnie zastępcy przewodniczącego pełnił Stanisław Bajkowski, właściciel ziemski w Glinkach;
Korabiewice – członkiem rolnik Stanisław Zieliński;
517 Właściciele majątku nieśli również bezpośrednią pomoc zarówno rodzinie uciekającej z Warszawy, jak również osobom postronnym, kierowanym do majątku z polecenia różnych organizacji niepodległościowym. Schronienie w majątku znaleźli harcerze z regionu poznańskiego, skierowani tu przez ZWZ.; Ziemianie polscy XX wieku, cz. 4, Warszawa 1998, s. 3; D. Sitkiewicz… ibidem, s. 20; A.
Latour, Dwa dwory [w:] Dwór Podlaski: tradycje, tożsamość, przyszłość [red., wybór S. Kordaczuk], Siedlce 2014, s. 51.
518http://www.kotun.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=981, dostęp 11 XI 2018 r.;
https://www.echokatolickie.pl/index.php?str=100&id=7675&idd=21, dostęp 11 XI 2018 r.
519 AAN, RGO, sygn. 507, 793-794.
520 Leonia Mazaraki - osoba o nieprzeciętnym charakterze, pełna patriotyzmu i woli niesienia pomocy innym. W majątku mimo stacjonowania oddziału okupanta pracowało i znalazło schronienie wielu wysiedlonych. Na terenie majątku w leśniczówce Leonów ostatnie chwile życia spędziła przyjaciółka domu, wybitna pisarka Maria Rodziewiczówna, zob.: https://kapselleek.flog.pl/wpis/9931862/w-zelaznej-dostęp 11 XI 2018 r.
521 J. Józefecki, Szkic dziejów wsi Białynin i Janisławice na tle dziejów gminy Głuchów, Skierniewice 2006; http://www.jozwik.org/bialyninhistoria.htm, dostęp 17 II 2017 r.
121 Kowiesy – sekretarzem właścicielka ziemska w Paplinie Eugenia Zaniewska-Chlipalska522, od stycznia 1943 r. stanowisko przejęła Róża Górska, ziemianka z Woli Pękoszewskiej;
Mroga Dolna – przewodniczącym Aleksander Zbigniew Wilski, właściciel majątku Rogów523, sekretarzem rolnik Antoni Strzechowski;
Skierniewka - funkcję skarbnika i sekretarza pełnili Janina i Eugeniusz Brzezińscy z Miedniewic; członkiem zarządu placówki rolnik z Godzianowa Franciszek Jagielski524; Słupia - przewodniczącym od lipca 1942 r. rolnik Stanisław Trocki, sekretarzem Mikołaj Nowak, rolnik z Winnej Góry. Członkiem delegatury był również sołtys z Lipiec Władysław Koszewski.
Pol.KO Sochaczew525:
Chodaków – przewodniczącą hr. Julia Czetwertyńska. Od września 1942 r. rolę przewodniczącego piastował właściciel majątku Kożuszki Zygmunt Donimirski526; Grodzisk Gmina - członkiem właścicielka majątku ziemskiego Chlewnia Michałowska;
Guzów- przewodniczącą ks. Teresa z Sobańskich Adamowa Sapieżyna527;
Kaski – zastępcą Jan Daszewski, właściciel Rokotowa, skarbnikiem delegatury od maja 1942 r. Wacław Szymańczak, rolnik z Baranowa;
Kozłów Biskupi – przewodniczącym właściciel majątku Dębsk Cezary Jabłoński. W delegaturze funkcję członka pełnił rolnik Stanisław Kowalski, W kwietniu 1943 r.
delegatura zyskała nowego członka Zdzisława Ptaszyńskiego z majątku Bzurówka i p.
Zielińską z Gradowa. W lutym 1944 r. zastępcą przewodniczącego został rolnik Jan Wojda;
Łazy– zastępcą przewodniczącego Apolinary Wypyszyński z Andrzejowa;
522Eugenia Zaniewska-Chlipalska – dr petrografii, mineralog, ceniony gleboznawca; zob.:
http://www.asgp.pl/sites/default/files/volumes/51_3-4_617_622.pdf, dostęp 22 II 2017 r.
523 Zbigniew Wilski - zasłużony działacz łowiecki, współpracował z Delegaturą Rządu na Kraj oraz lokalną komendą AK, udzielał schronienia osobom wysiedlonym i ukrywającym się przed Niemcami;
wikipedia, dostęp 14 XII 2018 r.
524 Franciszek Jagielski – organizator życia społecznego i gospodarczego w regionie, starosta konspiracyjny powiatu sochaczewskiego; wg napisu z płyty nagrobnej na cmentarzu w Godzianowie.
525 AAN, RGO, sygn. 508-509, 795-796.
526W nowo wzniesionym dworze w Kożuszkach schronienie znalazły rzesze wysiedlonych z Poznańskiego oraz Pomorza; właściciele przygarniali wszystkich zgłaszających się o pomoc, ofiarując im dach nad głową i miłą gościnną atmosferę. W majątku przez całą okupację przebywało 20-30 osób; zob.
Ziemianie polscy XX wieku: słownik biograficzny. Cz. 9, Warszawa 2010, s. 64-65; sprawozdanie II referenta Pol.KO Sochaczew Błaszczaka za IX 1942 r., AAN, RGO, sygn. 795, k. 340.
527 W pałacu w Guzowie Adolf Hitler podpisał rozkaz o ostatecznym zdobyciu Warszawy; Wikipedia, dostęp 17 III 2019 r.
122 Pass – początkowo członkinią, następnie przewodniczącą delegatury ziemianka Józefa Brzozowska;
Piekary – opiekunem rejonowym (10 gromad) ziemianka Kozicka; opiekunami byli również hr. Platerówna, (5 gromad), oraz rolnicy Janasz ze wsi Gurba i Wieczorek z Janówka;
Radziejowice – przewodniczącym ziemianin Henryk Bielecki528;
Radzików – zastępcą przewodniczącego ziemianin Antoni Marczewski. W późniejszym terminie objął stanowisko przewodniczącego Murzyńskiego, zawieszonego za ignorowanie zaleceń RGO. Skarbnikiem delegatury w lipcu 1942 r. został Stefan Lubański, rolnik, wójt gminy.
Pol.KO Sokołów529:
Specyficzną cechą społeczeństwa w powiecie sokołowskim była niewielka ilość majątków ziemskich: Ceranów rodziny Górskich, Sterdyń Krasińskich, Korczew ks.
Ostrowskich oraz duża ilość szlachty w zaściankach i w licznych małych dworach530. Droguszyn – niemal cały skład delegatury stanowili rolnicy: przewodniczącym Antoni Laskowski, zastępcą Wacław Rogalski, sekretarzem (sekretarz i rolnik) Czesław
Ostrowskich oraz duża ilość szlachty w zaściankach i w licznych małych dworach530. Droguszyn – niemal cały skład delegatury stanowili rolnicy: przewodniczącym Antoni Laskowski, zastępcą Wacław Rogalski, sekretarzem (sekretarz i rolnik) Czesław