2. Prawa socjalne uchodźców i emigrantów
2.3. Ustawodawstwo polskie
Od początku lat 90. XX wieku normy prawne dotyczące kwestii migracji zaczęły się two-rzyć również w Polsce i obecnie są one zgodne ze standardami międzynarodowymi i przy-jętymi rozwiązaniami w tym zakresie w Radzie Europy i Unii Europejskiej.
Konstytucja RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej81 w rozdziale II pt. „Wolności, prawa i obowiązki
czło-wieka i obywatela” wśród zasad ogólnych wart. 37.zawiera zapis: „Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.
80 COM(2008) 820 nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/ UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpań-stwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony (Dz. Urz. UE L 337 z 20.12.2011). 81 Tekst uchwalony w dniu 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe. Tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
ogłoszono w Dz.U. z 1997 r, nr 78 ., poz. 483, zm. Dz.U. z 2001 r., nr 28, poz. 319, zm. Dz.U. z 2006 r., nr 200, poz. 1471, zm. Dz.U. z 2009 r., nr 114, poz. 946.
Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa”.
W art. 38. Konstytucja RP gwarantuje każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tym-czasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami (art.41).
W Konstytucji RP z 1997 r. zostały wpisane prawa dotyczące cudzoziemców. Art. 56 Konstytucji stanowi, że cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w RP na zasadach określonych w ustawie, a cudzoziemcowi, który w RP poszukuje ochrony przed prześlado-waniem może być przyznany status uchodźcy. Każdy obywatel może swobodnie opuścić terytorium RP (art.52).
Ustawa o cudzoziemcach
25 czerwca 1997 r. została uchwalona pierwsza ustawa o cudzoziemcach82, a nowa ustawa
o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r., która weszła w życie 1 maja 2014 r.83. Definiuje
ona cudzoziemców w Polsce, określa zasady i warunki ich wjazdu na terytorium RP, przejaz-du, pobytu i wyjazprzejaz-du, wskazuje jak postępować z osobami mającymi kilka obywatelstw. Do
tej ustawy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał akty wykonawcze84. w art.1
ustawa określa zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego, tryb postępo-wania oraz organy właściwe w tych sprawach.
Ze względu na swą objętość i strukturę redakcyjną (ustawa liczy sobie 522 artykuły i jest podzielona na działy i rozdziały), nowy akt prawny można nazwać kodeksem
cudzoziem-ców. Kwestie dotyczące legalizacji pobytu cudzoziemców zostały uregulowane w dziale
V (zezwolenie na pobyt czasowy) i w dziale VI (zezwolenie na pobyt stały i zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE).
Zezwolenie na pobyt czasowy będzie udzielane:
Î na pracę (jako łączne zezwolenie na pobyt i na pracę),
Î w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
Î w celu wykonywania pracy przez cudzoziemca delegowanego przez pracodawcę
zagranicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
Î w celu prowadzenia działalności gospodarczej,
82 Dz. U., z dnia 26 września 1997 r., nr 114, poz. 739.
83 30 grudnia 2013r. została opublikowana w Dzienniku Ustaw nowa ustawa o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013r. poz. 1650). Ustawa wejdzie w życie 1 maja 2014 r.
84 Min: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 grudnia 1997r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu postępowania oraz wzorów dokumentów w sprawach cudzoziemców oraz Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie warunków wykonywania zatrzymania i aresztu w celu wydalenia cudzoziemca, wa-runków jakim powinny odpowiadać strzeżone ośrodki, a ponadto w sprawie regulaminu pobytu w tych ośrodkach.
Î w celu kształcenia się na studiach,
Î w celu prowadzenia badań naukowych,
Î członkom rodzin obywateli Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkom rodzin
cudzoziemców,
Î ofiarom handlu ludźmi,
Î ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu,
Î ze względu na inne okoliczności.
Zezwolenie na pobyt stały będzie udzielane:
1. dziecku cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwole-nia na pobyt rezydenta długoterminowego UE pozostającemu pod jego władzą rodzicielską,
2. urodzonemu po udzieleniu rodzicowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, lub
3. urodzonemu w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonemu temu cudzoziemcowi,
4. dziecku obywatela polskiego pozostającemu pod jego władzą rodzicielską,
5. osobie o polskim pochodzeniu zamierzającej osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe,
6. cudzoziemcowi pozostającemu w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim przez co najmniej 3 lata przed dniem złożenia wniosku i przebywającemu bezpośrednio przed złożeniem wniosku na te-rytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego ze względu na małżeństwo z obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzu-pełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych,
7. ofierze handlu ludźmi,
8. cudzoziemcowi przebywającemu nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio przed złożeniem wniosku przez okres nie krótszy niż 5 lat na podstawie statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze wzglę-dów humanitarnych,
9. cudzoziemcowi przebywającemu nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio przed złożeniem wniosku przez okres nie krótszy niż 10 lat na postawie zgody na pobyt tolerowany,
10. cudzoziemcowi, któremu udzielono na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azylu, 11. cudzoziemcowi posiadającemu Kartę Polaka i zamierzającemu osiedlić się na
Do postępowań administracyjnych niezakończonych do dnia wejścia w życie nowej usta-wy o cudzoziemcach decyzją ostateczną i wszczętych przed tym dniem będą stosowane dotychczasowe przepisy.
Ustawa o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej85określa zasady, warunki i tryb udzielania cudzoziemcom
ochro-ny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz orgaochro-ny właściwe w tych sprawach.
Dział II ustawy reguluje zasady nadawania, odmowy nadania i pozbawiania statusu uchodźcy oraz udzielania, odmowy udzielenia i pozbawiania ochrony uzupełniającej. Zgodnie z art. 13 ustawy „cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uza-sadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, na-rodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju.
Status uchodźcy nadaje się także małoletniemu dziecku cudzoziemca, który uzyskał status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, urodzonemu na tym terytorium.
Cudzoziemcowi, który nie spełnia warunków do nadania statusu uchodźcy udziela się ochrony uzupełniającej, w przypadku gdy powrót do kraju pochodzenia może narazić go
na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez86:
1) orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji,
2) tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie,
3) poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z po-wszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowe-go lub wewnętrznemiędzynarodowe-go konfliktu zbrojnemiędzynarodowe-go – i ze względu na to ryzyko nie może lub nie chce korzystać z ochrony kraju pochodzenia.
Podmiotami dopuszczającymi się prześladowań lub wyrządzającymi poważną krzywdę mogą być:
1. organy władzy publicznej kraju pochodzenia;
2. ugrupowania lub organizacje kontrolujące kraj pochodzenia lub znaczną część jego terytorium;
3. podmioty inne niż określone w pkt. 1 i 2, w przypadku gdy podmioty, w tym organizacje międzynarodowe, nie mogą lub nie chcą zapewnić ochrony przed prześladowaniem lub ryzykiem doznania poważnej krzywdy.
Na podstawie art. 17. tejże ustawy cudzoziemiec może powoływać się na uzasadnioną oba-wę przed prześladowaniem lub rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy, spowo-dowane wydarzeniami, które nastąpiły po opuszczeniu kraju pochodzenia. W przypadku,
85 Dz. U. z 2009 r., Nr 189, poz. 1472, z późn. zm.
o którym mowa powyżej, uzasadniona obawa przed prześladowaniem lub rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy mogą być spowodowane działaniem cudzoziemca po opuszczeniu kraju pochodzenia, w szczególności gdy były one wyrazem i kontynuacją przekonań lub orientacji seksualnych posiadanych w kraju pochodzenia.
Małoletni cudzoziemiec
Zgodnie z art.61 organ przyjmujący wniosek o nadanie statusu uchodźcy, złożony przez małoletniego bez opieki występuje niezwłocznie do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce pobytu małoletniego z wnioskiem o ustanowienie kuratora do repre-zentowania małoletniego w postępowaniu w sprawie nadania statusu uchodźcy i umiesz-czenie małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Oznacza to, że organ przyjmujący wniosek doprowadza małoletniego bez opieki do rodzi-ny zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego lub placówki opiekuń-czo-wychowawczej typu interwencyjnego.
Małoletni bez opieki przebywa w rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję po-gotowia rodzinnego lub placówce opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego do
czasu wydania orzeczenia przez sąd opiekuńczy87.
Małoletniego bez opieki, któremu odmówiono nadania statusu uchodźcy i udzielenia ochrony uzupełniającej, pozostawia się w placówce opiekuńczo-wychowawczej do czasu przekazania go organom lub organizacjom kraju pochodzenia, do których zadań statuto-wych należą sprawy małoletnich.
Rozdział 7 określa prawa i obowiązki cudzoziemca, który posiada status uchodźcy lub ko-rzysta z ochrony uzupełniającej. Cudzoziemca koko-rzystającego z ochrony czasowej po przy-jeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poucza się w języku dla niego zrozumiałym o trybie i zasadach postępowania związanego z ochroną czasową oraz o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach.
Ustawa o pomocy społecznej
W myśl ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej88 cudzoziemiec
zamieszkują-cy i przebywajązamieszkują-cy na terytorium RP, posiadajązamieszkują-cy ochronę uzupełniającą lub status
uchodź-cy nadany w Rzeczpospolitej Polskiej ma prawo do świadczeń pomouchodź-cy społecznej89.
Przepis ten realizuje tym samym treść artykułu 23. Konwencji Genewskiej z dnia 28 lip-ca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźcy, zobowiązującego umawiające się państwa do przyznania uchodźcom legalnie przebywającym na ich terytorium takiego samego traktowania w zakresie opieki i pomocy społecznej, z jakiego korzystają ich obywatele.
87 Art.62 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP. 88 Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.
Cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt tolerowany mają prawo do pomocy w formie
schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego90.
Prawa socjalne cudzoziemców
Ustawa o pomocy społecznej w art. 5. ustanawia, że „ prawo do świadczeń z pomocy spo-łecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje: …2) „cudzo-ziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
a. na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta
długoter-minowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13
usta-wy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach91, zgody na pobyt tolerowany lub
w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
b. na podstawie zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbęd-nego ubrania oraz zasiłku celowego”.
Artykuł 7 cytowanej ustawy jako przyczyny trudnych sytuacji życiowych, ze względu na które potrzebującym udziela się pomocy, wymienia: sieroctwo, ubóstwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwałą lub ciężką chorobę, przemoc w rodzinie, potrzebę ochrony dziecka i rodziny, uzależnienia, sytuacje nagłe i nieprzewidywalne, trudności w przystosowaniu i integracji z powodu opuszczenia placówki opiekuńczo wychowawczej lub zakładu karnego, trudności w integracji osób, które otrzymały sta-tus uchodźcy. Problemy integracyjne uchodźców zostały tu zakwalifikowane jako jedna z przyczyn trudnej sytuacji życiowej. Warto jednak podkreślić, że sytuacja, w której znajdu-ją się uchodźcy i osoby, którym udzielono zgody na pobyt tolerowany, sama w sobie jest przyczyną ubóstwa, bezdomności i bezrobocia.
Świadczenia pomocy społecznej
Artykuł 36 ustawy o pomocy społecznej dzieli świadczenia z pomocy społecznej na:
a. Świadczenia pieniężne:
• zasiłek stały,
• zasiłek okresowy,
• zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
• zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
• pomoc dla rodzin zastępczych,
• pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
90 Art. 5 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej. 91 Dz. U. Nr 128, poz. 1175 z poźn. zm.
• świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców.
b. świadczenia niepieniężne:
• praca socjalna,
• bilet kredytowany,
• składki na ubezpieczenie zdrowotne,
• składki na ubezpieczenie społeczne,
• pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
• sprawienie pogrzebu, • poradnictwo specjalistyczne, • interwencja kryzysowa, • schronienie, • posiłek, • niezbędne ubranie,
• usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w
ro-dzinnych domach pomocy,
• specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach
wsparcia,
• mieszkanie chronione,
• pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
• opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce
opiekuńczo-wychowawczej,
• pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w
miesz-kaniu chronionym,
• pomoc w uzyskaniu zatrudnienia,
• pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób
usamodzielnia-nych, szkolenia,
• poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki
adopcyjno-opiekuńcze.
Społeczna integracja cudzoziemców
Rozdział 5 (art. od 91 do 95) ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej jest w całości poświęcony społecznej integracji uchodźców.
Art. 91. ustawy o pomocy społecznej reguluje kwestie udzielania pomocy mającej na celu wspieranie procesu jego integracji. Oznacza to, że prawo do pomocy integracyjnej jest szczególnym uprawnieniem przyznawanym osobom, które uzyskały status uchodźcy bądź ochronę uzupełniającą.
Pomocy dla cudzoziemca udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca.
Pomocy dla cudzoziemca udziela się na wniosek cudzoziemca złożony do starosty, za po-średnictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od dnia uzyska-nia przez niego w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełuzyska-niającej. Wniosek obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.
Wniosek powinien zawierać:
1. pisemną deklarację o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa; 2. pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem cudzoziemiec nie zwrócił się na
terenie innego województwa;
3. pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
Formalności przyznawania pomocy cudzoziemcom
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, do wniosku należy dołączyć kopie:
1. decyzji o nadaniu statusu uchodźcy;
2. dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej; 3. karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy.
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę uzupełnia-jącą, do wniosku należy dołączyć kopie:
1. decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, w której udzielono cudzoziemcowi ochrony uzupełniającej;
2. karty pobytu wydanej w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej.
Cudzoziemiec dołącza do wniosku także inne dokumenty będące w jego posiadaniu, któ-re mogą pomóc w opracowaniu programu integracji.
Pomoc dla cudzoziemca przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec złożył wniosek.
Pomoc dla cudzoziemca przebywającego w ośrodku dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w któ-rym cudzoziemiec opuścił ośrodek.
Pomoc dla cudzoziemca nie przysługuje cudzoziemcowi będącemu małżonkiem obywa-tela polskiego.
Pomoc małoletnim cudzoziemcom
Art. 91a. reguluje z kolei kwestie udzielenia pomocy małoletniemu cudzoziemcowi przeby-wającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez przedstawiciela ustawowego, który
uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Powinien ją zapewnić starosta właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego, zaś dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej lub regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycz-nej, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, za-wiadamia właściwy sąd opiekuńczy o udzielaniu pomocy małoletniemu cudzoziemcowi. Zgodnie z art.92. pomocy dla cudzoziemca udziela się w okresie nie dłuższym niż 12
mie-sięcy. Rodzaje pomocy przewidzianej dla cudzoziemca są następujące92.
Rodzaje przyznawanej pomocy społecznej
a. świadczenia pieniężne na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na
żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe, pokry-cie wydatków związanych z nauką języka polskiego; opłacanie składki na ubezpiecze-nie zdrowotne określonej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych93;
b. pracę socjalną;
c. poradnictwo specjalistyczne, w tym poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne;
d. udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami, w szcze-gólności z instytucjami rynku pracy, ze środowiskiem lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi;
e. inne działania wspierające proces integracji cudzoziemca.
Ramowe programy kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców uwzględniają różni-ce kulturowe między różnymi grupami cudzoziemców.
Wydatki, są pokrywane w uzgodnieniu z cudzoziemcem bezpośrednio przez powiatowe centrum pomocy rodzinie.
Artykuł 93 reguluje kwestie realizacji indywidualnych programów integracji oraz zobowią-zania powiatowego centrum pomocy rodzinie w tej kwestii.
Kolejny artykuł nr 94 określa kwestie zamieszkania i wyboru miejsca zamieszkania przez cudzoziemca i wynikające z tego prawo do pomocy, natomiast art.95 wskazuje na okolicz-ności, które powodują wstrzymanie pomocy dla cudzoziemca.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym94z dnia 13 czerwca 2003 r. ma na celu zwalczanie
wy-kluczenia społecznego wśród siedmiu grup społecznych: bezdomnych, uzależnionych od alkoholu, narkotyków, chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, zwalnianych
92 Art.92 ustawy o pomocy społecznej. 93 Dz.U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027, z późn. zm. 94 Dz.U. z 2003 r ., nr 122, poz.1143.
z zakładów karnych i uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w ro-zumieniu przepisów o pomocy społecznej. Na mocy tej ustawy została powołana nowa instytucja rynku pracy – centra integracji społecznej, których celem jest reintegracja za-wodowa i społeczna grup marginalizowanych. Zgodnie z art. 6 ustawy o zatrudnieniu socjalnym po zakończeniu uczestnictwa w zajęciach w Centrum Integracji Społecznej, a w uzasadnionych przypadkach także przed jego zakończeniem, na wniosek kierownika Centrum, pracownika socjalnego i uczestnika – lub po uczestnictwie w klubie integracji społecznej na wniosek pracownika socjalnego lub uczestnika – uczestnicy mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w formie spółdzielni socjalnej, na zasadach określonych
w ustawie z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych95. W lipcu 2007 r.
wprowa-dzono nowelizację ustawy o zatrudnieniu socjalnym96. Nowa regulacja wprowadziła kilka
istotnych zmian w realizacji programów reintegracji społecznej i zawodowej podejmowa-nych przez centra i kluby integracji społecznej. Wzbogacony został pakiet instrumentów oddziaływania – np. stworzono integracyjną premię motywacyjną, a także wprowadzo-no zmiany zwiększające dyscyplinę wśród osób biorących udział w zajęciach (limit dni zwolnienia lekarskiego). Nowelizacja ustawy poszerzyła również katalog osób, mogących uczestniczyć w zajęciach centrum integracji społecznej o osoby niepełnosprawne, wpro-wadzone zostały także nowe przepisy umożliwiające organizowanie przez kluby integracji społecznej lokalnych programów prac społecznie użytecznych.
Ideą zatrudnienia socjalnego jest odejście od rozwiązań o charakterze pasywnym w ob-szarze polityki społecznej („zasiłki zamiast pracy”) i przejście do rozwiązań o charakterze aktywnym i prorozwojowym („dochody z pracy zamiast zasiłków”).
Ustawa o obywatelstwie polskim
Dnia 15 sierpnia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie
polskim97. Na mocy tej ustawy nastąpiło rozszerzenie dostępu do nabywania
obywatel-stwa polskiego w trybie administracyjnym. Pojawiło się nowe wymaganie, które musi zostać spełnione przez cudzoziemców ubiegających się o polskie obywatelstwo. Muszą oni wykazać się znajomością języka polskiego. W ustawie zostało wskazane, iż znajomość tę można wykazać w dwojaki sposób – legitymując się certyfikatem wydanym przez Państwową Komisję Poświadczającą Znajomość Języka Polskiego jako Obcego, bądź przedkładając świadectwo ukończenia szkoły z językiem wykładowym polskim. W Polsce egzaminy certyfikacyjne odbywają się od poziomu B1, więc w tej chwili właśnie ten po-ziom jest obowiązujący. Egzamin tej jest przeznaczony przede wszystkim dla studentów i osób polskiego pochodzenia chcących podjąć naukę na polskich uczelniach. Jest bardzo
95 Dz.U. z 2006r., 94 poz. 651. 96 Dz.U. z 2007r., nr 115, poz.793. 97 Dz. U. z 2012 r., poz. 161.
trudny dla gorzej wykształconych osób. Przepisy ustawy znoszą ponadto wymóg 5- letnie-go zamieszkania na terenie Polski przy nabywaniu obywatelstwa w drodze nadania przez
Prezydenta RP98.
2.3.1. Akty wykonawcze
Do ustaw zostały wydane akty wykonawcze w postaci rozporządzeń regulujących szcze-gółowe kwestie związane z udzielaniem pomocy socjalnej dla cudzoziemca.
Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 6 grudnia 2011 r. w sprawie regulaminu pobytu w ośrodku dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie