Wpływ zróżnicowanych rodzajowo szoków gospodarczych na funkcjonowanie rynków pracyna funkcjonowanie rynków pracy

Funkcjonowanie rynku pracy w cyklu koniunkturalnym pozostaje w ścisłej zależności z charakterem szoków gospodarczych, jakim poddawany jest ten rynek . Wstrząsy gospodarcze, rozumiane jako gwałtowne zmiany warunków równowagi, wywołują najpierw dostosowania na rynku produktów . W zależności od rodzaju zakłóceń, należy tu wskazać przede wszystkim na dostosowania poziomu oraz struktury produkcji, choć mogą występować również inne skutki, np . zmiany cen . Zmiany produkcji nie pozostają bez wpływu na rynek pracy, wywołując reakcję zarówno zatrudnienia i bezrobocia, jak też i płac, czasu pracy i wydajności . W tej części pracy uwaga zostanie skoncentrowana na problema-tyce szoków gospodarczych i mechanizmów ich oddziaływania na rynek pracy .

W literaturze opisywanych jest wiele różnorodnych szoków ekonomicz-nych . Klasyfikuje się je najczęściej na podstawie rodzaju zdarzenia będącego źródłem zaburzenia . Można je porządkować również według innych kryteriów, jak choćby ze względu na zasięg oddziaływania, czas trwania lub to, czy dany wstrząs pochodzi spoza gospodarki narodowej czy też powstał w jej obrębie .

41 Zob . np . A . Lindbeck, Unemployment and Macroeconomic, MIT Press, 1995, s . 129; O . Blanchard, European unemployment: the evolution of facts and ideas, „NBER Working Paper” 2005, no 11750, s . 16 .

Prezentowanie kompletnej typologii tych zjawisk nie wydaje się jednak zasadne z perspektywy niniejszej pracy . Ekonomiści zajmujący się rynkiem pracy zwracają szczególną uwagę na rozróżnienie wstrząsów ogólnej aktywności gospodarczej i wstrząsów realokacyjnych oraz szoków podażowych i popytowych .

W sytuacji powstania wstrząsu ogólnej aktywności zmiany produkcji powinny dotyczyć wielu sektorów i mieć przeciwny kierunek w fazie ekspansji i recesji . Ich konsekwencją będą cykliczne wahania zatrudnienia i bezrobocia . Natomiast w sytuacji szoku realokacyjnego spadkom produkcji w jednych sektorach towarzyszą wzrosty w innych, co wywołuje konieczność realokacji siły roboczej . Rozróżnienia między szokiem ogólnej aktywności a realokacyjnym można dokonać przy zastosowaniu koncepcji krzywej Beveridge’a, wyjaśniającej związki między liczbą bezrobotnych i liczbą wolnych miejsc pracy .

Punktem wyjścia tej koncepcji jest stwierdzenie, że wskutek dynamicznych zmian zachodzących w gospodarce zawsze istnieje pewna liczba zarówno bezrobotnych, jak i wolnych miejsc pracy . Jednoczesne występowanie bezro-bocia i wakatów wynika z niedoskonałości rynku pracy, charakteryzującego się istnieniem frykcji i niedopasowań strukturalnych . Nawiązując do teorii poszukiwań i dopasowań na rynku pracy, położenie krzywej Beveridge’a można interpretować jako kombinację bezrobocia i wolnych miejsc pracy cechującą się określoną efektywnością dopasowań⁴² . W następstwie wstrząsu ogólnej aktywności gospodarczej stopy bezrobocia i wolnych miejsc pracy zmieniają się w przeciwnych kierunkach . Oznacza to przesunięcie wzdłuż krzywej Beverid-ge’a, bez zmiany jej położenia . Jeśli mamy do czynienia z szokiem negatywnym, jego konsekwencją jest spadek popytu na pracę, a rosnącemu bezrobociu towa-rzyszy zmniejszenie stopy wolnych miejsc pracy . Na rysunku 1 odzwierciedla to przesunięcie z punktu A do B wzdłuż krzywej . Taka zmiana oznacza przede wszystkim wzrost bezrobocia nierównowagi, utożsamianego z bezrobociem cyklicznym . W rozważaniach wykorzystujących krzywą Beveridge’a nie podej-muje się kwestii źródła zakłóceń, jednak dostrzega się, że mogą one dotyczyć zarówno uwarunkowań popytowych, jak i podażowych . Wstrząsy realokacyjne (strukturalne) powodują zachodzące w tym samym kierunku zmiany stopy bezrobocia i wakatów . Znajduje to wyraz w przesunięciu całej krzywej: jej

42 Bardziej formalną postać funkcji dopasowań można znaleźć np . w pracy: J . Stasiak, T . Tokarski, Analiza odpływów z bezrobocia. Funkcja dopasowań, [w:] Przepływy siły roboczej a efekty aktywnej polityki państwa na rynku pracy, E . Kwiatkowski [red .], Wyd . Uniwersytetu Łódzkiego 1996, s . 79–82 .

przybliżaniu bądź oddalaniu się od początku układu współrzędnych . Takie przesunięcia mogą być rezultatem dwóch procesów, przy czym dla uproszczenia zostaną one przedstawione w odniesieniu do sytuacji wstrząsu strukturalnego . Po pierwsze, jednoczesny wzrost bezrobocia i zwiększenie liczby wolnych miejsc pracy mogą być następstwem przyspieszenia zmian struktury popytu na rynku produktów, spowodowanych zmianami preferencji czy technologii . W ich wyniku pewne miejsca pracy przestają być produktywne i są likwidowane, a tworzone są nowe . Przyspieszenie zmian struktury popytu na pracę pociąga za sobą konieczność realokacji siły roboczej, czego rezultatem są większe niedo-pasowania strukturalne . Drugim powodem jednoczesnego wzrostu bezrobocia i zwiększenia liczby wakatów mogą być obniżenie intensywności poszukiwań

Stopa bezrobocia Stopa

wolnych miejsc pracy

A C

B

Rys. 1. Zmiany stopy wolnych miejsc pracy i bezrobocia w następstwie różnych szoków gospodarczych

Objaśnienia: stopa wolnych miejsc pracy stanowi relację liczby wolnych miejsc pracy do liczby ak-tywnych zawodowo .

Źródło: opracowanie własne .

osób pozostających bez pracy, skutkujące spadkiem efektywności dopasowań i zmniejszeniem liczby wolnych miejsc pracy . W obu przypadkach znajdzie to wyraz w przejściu z punktu A do C (por . Rys . 1) . Powstające w ten sposób bezrobocie ma charakter frykcyjny i strukturalny⁴³ .

43 Por . R . Jackman, Ch . Pissarides, S . Savouri, Labour Market Policies and Unemployment in the OECD, „CEP Discussion Papers” 1990, no 11, s . 463; O . Blanchard, P . Diamond, The Beveridge Curve, „Brooking Papers of Economic Activity” 1989, no 1, s . 6–8; E . Kwiatkowski, Bezrobocie… ., s . 61–65 .

Rozstrzygnięcie, czy wzrost bezrobocia podczas recesji jest wynikiem szoku agregatowego, czy realokacyjnego, w praktyce wzbudza wiele kontrowersji . Wątpliwości dotyczą tego, jakie relatywne znaczenie dla wahań cyklicznych mają poszczególne typy wstrząsów . Analizując literaturę przedmiotu możemy wyróżnić trzy główne stanowiska . Według pierwszego, główną siłą napędową wahań cyklicznych w gospodarce, w tym również przyczyną zmienności bez-robocia, są szokowe zmiany w strukturze produkcji (sectoral shift hypothesis).

Taką hipotezę wysunął D . Lilien . W swoich badaniach empirycznych udo-wadniał, że co najmniej połowa cyklicznej zmienności bezrobocia w Stanach Zjednoczonych w okresie powojennym miała swoje źródło w przesunięciach popytu między poszczególnymi sektorami . Zakłócenia sektorowe powodują konieczność międzysektorowych przesunięć siły roboczej, jednak proces ten wymaga czasu, co jest przyczyną wzrostu bezrobocia w okresie recesji i jego powolnego spadku w okresie ożywienia gospodarczego⁴⁴ . Zgodnie z przeciw-nym stanowiskiem, główną siłą napędową wahań cyklicznych w gospodarce, w tym również na rynku pracy, są wstrząsy ogólnej aktywności (normal cycle hypothesis) . Taki pogląd, podważający wyliczenia Liliena, zaprezentowali najpierw Abraham i Katz, a następnie Blanchard i Diamond oraz Brainard i Cutler⁴⁵ . Abraham i Katz udowodnili, że niejednakowe spadki zatrudnienia w przekroju sektorów i branż nie są – jak twierdził Lilien – dowodem zmian realokacyjnych, ale odzwierciedleniem niejednakowego wpływu zagregowanych wstrząsów popytowych na poszczególne rodzaje działalności gospodarczej . Za-uważają również, że w sytuacji opisanej przez Liliena liczba wakatów w okresie recesji i następującego po niej ożywienia powinna być wysoka, tymczasem w rzeczywistości jest odwrotnie . Współcześnie największym uznaniem wśród ekonomistów cieszy się pogląd, że główną siłą napędową wahań cyklicznych są wstrząsy agregatowe, jednak w okresach niskiej koniunktury zmiany struk-tury popytu na pracę są większe niż w okresach boomów (reallocation timing hypothesis). Nowsze badania dowodzą, że w okresach wysokiej koniunktury przedsiębiorstwa są zorientowane przede wszystkim na zwiększanie produkcji,

44 D . Lilien, Sectoral Shifts and Cyclical Unemployment, „Journal of Political Economy”

1982, no 4, s . 777–793 .

45 K . Abraham, L . Katz, Cyclical unemployment: Sectoral Shift or Aggregate disturbances?,

„Journal of Political Economy” 1986, no 3, s . 507–522; O . Blanchard, P . Diamond, The Beveridge…; S . Brainard, D . Cutler, Sectoral Shifts and Cyclical Unemployment Reconsidered, „NBER Working Paper” 1990, no 3491 .

dlatego bodźce dokonywania kosztownych i czasochłonnych procesów reorga-nizacji produkcji są słabe . Inaczej jest w okresach recesji, gdy presja na wzrost produkcji i sprzedaży zanika, a silniejsze stają się bodźce do redukcji kosztów . Oznacza to, że przedsiębiorstwa mogą być bardziej skłonne do dokonywania restrukturyzacji w okresach niskiej koniunktury, kiedy alternatywne koszty takich działań są niższe⁴⁶ .

Podsumowując przeprowadzoną dyskusję warto przytoczyć wyniki empi-ryczne niektórych badań, w których podjęto próbę oszacowania relatywnego znaczenia czynników strukturalnych i cyklicznych dla wahań bezrobocia . Borjas wskazuje, że wstrząsy realokacyjne mogą wyjaśniać około 25–40 % zmienności bezrobocia⁴⁷ . Dla poszczególnych recesji wartość ta jest jednak zróżnicowana⁴⁸ . Brainard i Cutler zauważają, że ogólna stopa bezrobocia w gospodarce amerykańskiej wykazuje znacznie większą zmienność niż ta wynikająca ze zmian strukturalnych . Wskazują tym samym na szoki ogólnej aktywności gospodarczej jako główną przyczynę fluktuacji bezrobocia w krót-kim okresie⁴⁹ . Podobne wnioski formułują Balmaseda, Dolado i Lopez-Salido dla 16 krajów OECD⁵⁰ . Warto zwrócić uwagę także na brak konsensu zarówno co do pomiaru realokacji, jak i uzyskiwanych szacunków cyklicznych i struk-turalnych komponentów bezrobocia⁵¹ .

Z perspektywy badania rynku pracy istotna jest także identyfikacja szoków podażowych i popytowych . W przypadku wstrząsów podażowych dynamika produkcji i inflacja zmieniają się w przeciwnych kierunkach, natomiast podczas zakłóceń popytowych – w kierunkach zgodnych . Recesja może więc wynikać odpowiednio albo z załamania się opłacalności produkcji na skutek wzrostu

46 Więcej na ten temat: S . Davis, J . Haltiwanger, Gross Job Creation, Gross Job Destruction and Employment Reallocation, „Quarterly Journal of Economics” 1992, no 3; R . Cabal-lero, M . Hammour, On the Timing and Efficiency of Creative Destruction, „Quarterly Journal of Economics” 1996, no 3 .

47 G . Borjas, Labor Economics, McGraw-Hill Irwin, 2005, s . 502 .

48 Zob . np . E . Groshen, S . Potter, Has Structural Change Contributed to a Jobless Recovery?,

„Current Issues in Economics and Finance” 2003, no 8, s . 4 .

49 S . Brainard, D . Cutler, op. cit., s . 40 .

50 M . Balmaseda, J . Dolado, J . Lopez-Salido, The dynamic effects of shocks to labour markets:

evidence from OECD countries, „Oxford Economic Papers” 2000, no 52, s . 22 .

51 Por . S . Schuh, R . Triest, Job Reallocation And The Business Cycle: New Facts An Old Debate, „Center for Economic Studies Working Papers” 1998; J . Chen, P . Kannan, P . Loungani, B . Trehan, New Evidence on Cyclical and Structural Sources of Unemployment,

„IMF Working Paper” 2011, no 11/106 .

cen czynników produkcji, albo ze spadku łącznego popytu na towary . Należy jednak mieć na uwadze, że choć rozważania teoretyczne izolują wpływ obu rodzajów szoków na rynek pracy, to w rzeczywistości mechanizmy popytowe i podażowe w czystej postaci – na skutek mechanizmów kumulacyjnych – nie występują .

Negatywny szok podażowy, oznaczający wzrost kosztów produkcji, może być przejściowy lub trwały . Według ekonomii głównego nurtu, negatywny wstrząs podażowy może prowadzić do stagflacji: jednoczesnego obniżenia produkcji i wzrostu ogólnego poziomu cen . Generalnie przyjmuje się, że krót-kookresowymi konsekwencjami tych szoków na rynku pracy jest wzrost stopy bezrobocia i obniżenie płac realnych . Przebieg procesów dostosowawczych jest jednak w istotny sposób uwarunkowany rodzajem zdarzenia wywołującego wstrząs gospodarczy . Spośród zakłóceń podażowych, w literaturze tradycyjnie wymienia się szoki produktywności (w tym szoki technologiczne), wstrząsy cenowe wynikające ze zmiany cen dóbr importowanych oraz szoki wynikające ze zmian wysokości obciążeń podatkowych nakładanych na pracę⁵² .

Wystąpienie szoku produktywności wywołanego zmianą technologiczną powoduje zwiększenie dynamiki produktywności, natomiast trudno wyobrazić sobie efekty postępu technicznego oddziałujące w kierunku przeciwnym⁵³ . W literaturze przedmiotu panuje dobrze ugruntowane przekonanie, że pozytywny szok podażowy wywołany zmianą technologiczną nie prowadzi do wzrostu bezrobocia w długim okresie . Nawet jeśli szok produktywności może prowadzić do przejściowej wzmożonej destrukcji miejsc pracy i wzrostu bezrobocia, to z czasem efekty wstrząsu skutkujące wypieraniem siły roboczej ustępują efektom kapitalizacji, wpływającym korzystnie na kreację miejsc pracy w długim okresie . Inaczej rzecz ujmując, szoki technologiczne w długim okresie prowadzą do realokacji siły roboczej, nie powodują natomiast zmniejszenia popytu na pracę . Trwałymi konsekwencjami szoków jest natomiast

podniesie-52 Bardziej obszerną klasyfikację i omówienie szoków podażowych można znaleźć w pracy:

A . Lindbeck, Unemployment…, s . 75–92 .

53 Wprawdzie szkoła realnego cyklu koniunkturalnego wyjaśniała przyczyny wahań cyklicz-nych losowymi zmianami technologicznymi, jednak przyjęcie technologicznego regresu jako przyczyny recesji nie uzyskało aprobaty zdecydowanej większości ekonomistów . Por . np . D . Snower, Evaluating unemployment policies: what do underlying theories tell us?, [w:] Unemployment policy…, op . cit ., s . 19–20 .

nie poziomu produktywności oraz wynagrodzeń realnych⁵⁴ . Szoki technolo-giczne mające swoje źródło w powstaniu i dyfuzji innowacji nie powinny być wykorzystywane także w tłumaczeniu krótkookresowych wahań bezrobocia . Dyfuzja technologii jest procesem stosunkowo powolnym, a wywołane nią zmiany produktywności i zatrudnienia mogą okazać się silne w odniesieniu do indywidualnych firm czy nawet branż, a nie całej gospodarki⁵⁵ .

Warto również wskazać na źródła negatywnego szoku produktywności, niezwiązane z postępem technicznym . Wpływ na obniżenie produktywności mogą mieć regulacje prawne nakładające restrykcje na korzystanie z określonych technologii, np . w celu ochrony zdrowia pracowników czy środowiska natural-nego, a także wzrost barier handlowych ograniczający korzyści ze specjalizacji w wysoko produktywnych rodzajach działalności gospodarczej⁵⁶ . Możliwa jest również sytuacja zmniejszenia dynamiki produktywności w dłuższym hory-zoncie czasowym, np . na skutek niższych inwestycji w edukację czy badania i rozwój . Spadek produktywności przy założeniu sztywności płac w krótkim okresie powoduje zwiększenie udziału kosztów pracy w cenie produktu (pro-duct wage), co prowadzi do obniżenia popytu na pracę i wzrostu bezrobocia . W długim okresie – dostosowania płac powinny jednak doprowadzić do zmniejszenia udziału kosztów pracy w cenie produktu i powrotu popytu na pracę do poziomu równowagi . Szoki produktywności nie powinny więc wy-wierać trwałego wpływu na wysokość stopy bezrobocia .

W przeciwieństwie do szoków technologicznych, negatywne szoki poda-żowe wynikające ze wzrostu cen dóbr importowanych powodują znacznie szybszą reakcję agregatów makroekonomicznych, gdyż wstrząs cenowy dotyka w podobny sposób wszystkie podmioty gospodarcze jednocześnie . Rezultatem negatywnego wstrząsu cenowego na rynku produktów jest spadek produkcji, wzrost ogólnego poziomu cen i obniżenie produktywności. W następstwie szoku głównym dostosowaniem na rynku pracy w krótkim okresie jest

ob-54 Zob . P . Cahuc, A . Zylberberg, Labor…, s . 565–582; P . Cahuc, A . Zylberberg, The Natural Survival of Work. Job Creation and Job Destruction in a Growing Economy, MIT Press, Cambridge-London 2006, 8–9 . Obszerne rozważania na ten temat w języku polskim prezentuje publikacja: Zmiana technologiczna na polskim rynku pracy, M . Bukowski, J . Zawistowski [red .], MPiPS, Warszawa 2008 .

55 Zob. A . Lindbeck, Unemployment…, s . 77–79 .

56 Por . N . Mankiw, Principles of Economics, South-Western Cengage Learning, Mason 2012, s . 734; B . Snowdown, H . Vane, P . Wynarczyk, Współczesne nurty…, s . 277 .

niżenie popytu na pracę z powodu sztywności płac nominalnych . Na skutek rosnącej inflacji maleją jednak płace realne, co – zwłaszcza w warunkach ro-snących oczekiwań inflacyjnych – może prowadzić do wysuwania śmielszych postulatów płacowych . Dopóki pracownicy będą bronić realnego poziomu wynagrodzeń w relacji do spodziewanego wzrostu cen, opłacalność produkcji będzie pogarszać się jeszcze bardziej i prowadzić do rzeczywistego wzrostu inflacji . Taka sytuacja, określana mianem spirali cenowo-płacowej, powinna jednak w pewnym momencie ustąpić z powodu rosnącej presji na obniżenie płac, wywołanej niższym poziomem produkcji i rosnącym bezrobociem .

Kolejną przyczyną pogorszenia opłacalności produkcji może być zwiększe-nie opodatkowania pracy . Ekonomiści są zgodni, że w długim okresie wzrost pozapłacowych kosztów pracy nie powoduje obniżenia popytu na pracę, gdyż ich ciężar zostaje przenoszony na pracowników w formie niższych płac⁵⁷ . Inaczej rzecz ujmując, negatywny szok podażowy wywołany wzrostem opodatkowania pracy zostanie zaabsorbowany zmniejszeniem dynamiki płac, nie przyczyniając się do wzrostu bezrobocia równowagi . Takie dostosowanie wynika z przyjęcia założeń o długookresowej elastyczności płac i nieelastyczności podaży pracy w odniesieniu do wynagrodzenia . Analizy empiryczne potwierdzają, że podaż pracy typowego pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wykazuje niewielką wrażliwość na większe obciążenia podatkowe . Pewne grupy podaży pracy charakteryzuje jednak wyższa elastyczność względem wzrostu podatków . Dotyczy to osób pracujących z wysokimi dochodami, pracujących o niskich dochodach posiadających uprawnienia do zasiłków przysługujących pracującym, zbliżających się do wieku emerytalnego oraz rozważających wejście na rynek pracy⁵⁸ . Inaczej niż w długim okresie, w krótkim horyzoncie czasowym wzrost podatków może prowadzić do przejściowego zmniejszenia zatrudnienia z powodu sztywności płac . Skala i trwałość wpływu wzrostu podatków na zatrudnienie i bezrobocie zależą od elastyczności popytu na pracę i płac: im niższa elastyczność popytu na pracę, tym mniejszy spadek popytu na pracę; z kolei im niższa elastyczność płac, tym dłuższy powrót zatrudnie-nia do poziomu równowagi . W analizie krótkookresowych konsekwencji zwiększenia obciążeń istotne znaczenie ma rodzaj podwyższanych podatków .

57 Por . R . Layard, S . Nickell, R . Jackman, Unemployment…, s . 31; T . Boeri, J . van Ours, Ekonomia…, s . 125-129 .

58 R . Disney, The impact of Tax and Welfare Policies on Employment and Unemployment in OECD Countries, „IMF Working Paper” 2000, no 164, s . 34–35 .

Wzrost opodatkowania pracy obciążający pracodawców może prowadzić do obniżenia zgłaszanego popytu na pracę, natomiast wzrost opodatkowania pracy części płaconej przez pracownika bez podniesienia całkowitych kosztów pracy oddziałuje na dochody pracowników⁵⁹ .

Obok zakłóceń podażowych, przyczyną fluktuacji na rynku pracy mogą być również wstrząsy popytowe . Spadek zagregowanego popytu na produkty przy danym poziomie płac może wynikać z ograniczenia konsumpcji gospodarstw domowych, zmniejszenia inwestycji przedsiębiorstw, redukcji wydatków rządo-wych czy pogorszenia relacji między eksportem a importem . W tradycyjnych poglądach nawiązujących do teorii Keynesa, niższy popyt powoduje spadek cen oraz obniżenie poziomu produkcji i zatrudnienia . Mechanizm transmisji spadku popytu na towary na obniżenie popytu na pracę wynika z przyjętych założeń o elastyczności cen i sztywności płac w krótkim okresie . W ekonomii głównego nurtu wskazuje się, że powstała w ten sposób nierównowaga powinna być jednak przejściowa . W dłuższym okresie oczekiwania inflacyjne adaptują się do niższego poziomu cen, co przekłada się na obniżenie poziomu wynagrodzeń uzgadnianych w negocjacjach płacowych . Zmniejszenie kosztów pracy poprawia opłacalność działalności gospodarczej i skłania przedsiębiorstwa do zwiększenia produkcji i zatrudnienia . W ten sposób gospodarka powinna osiągnąć poziomy produkcji i zatrudnienia sprzed wstrząsu, przy nominalnym spadku cen i płac . Oznacza to, że w długim okresie negatywny wstrząs popytowy powinien mieć wpływ wyłącznie na zmienne nominalne, nie oddziałując na zmienne realne⁶⁰ . W poglądach nowych keynesistów zakłada się nie tylko sztywność płac, ale także cen . Szoki gospodarcze, w warunkach krótkookresowych sztywności na rynku produktów i rynku pracy, prowadzą do znacznych fluktuacji na rynku pracy, a procesy dostosowawcze zachodzą powoli⁶¹ .

Z przeprowadzonych rozważań wynika, że bezrobocie powstałe w na-stępstwie szoków podażowych i szoków popytowych będzie różniło się pod względem powiązań z procesami inflacyjnymi . W ocenie dominującego rodzaju szoku oddziałującego na rynek pracy użyteczna może być koncepcja krzywej Philipsa . Krzywa ta ewoluowała od rozpoznanej przez Phillipsa empirycznej zależności między bezrobociem a inflacją płacową, uzasadnioną później od

59 Por . Lindbeck, Unemployment…, s . 91 .

60 Zob . np . N . Mankiw, Principles of…, s . 741–744; A . Lindbeck, Unemployment…, s . 95–96 .

61 Por . np . A . Wojtyna, Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, Wyd . PWN, War-szawa 2000, s . 198 .

strony teoretycznej przez R . Lipsey’a, przez jej rozwinięcie do zależności bezro-bocia i ogólnego poziomu cen w gospodarce dokonane przez P . Samuelsona i R . Solowa, po krytykę ze strony przedstawicieli monetarystów czy nowej ekonomii klasycznej⁶² . Obecnie w literaturze dominuje pogląd, że w długim okresie nie istnieje wymienność inflacji i bezrobocia, a położenie krzywej Phillipsa jest pionowe, natomiast w okresie krótkim wymienność jest możliwa, a krzywa Phillipsa wsparta oczekiwaniami inflacyjnymi jest nachylona ujemnie .

Analizę skutków negatywnego szoku podażowego na bezrobocie i inflację w krótkim okresie warto przeprowadzić na przykładzie negatywnego wstrząsu cenowego . Szok ten prowadzi do jednoczesnego wzrostu bezrobocia i inflacji, co na rysunku 2, przedstawiającym krzywą Philipsa wspartą oczekiwaniami, będzie oznaczało przejście z punktu A do punktu B i przesunięcie całej krzy-wej w prawo . Warto zauważyć, że w rezultacie szoku nastąpi przewyższające wzrost faktycznej stopy bezrobocia podwyższenie bezrobocia w równowadze do poziomu NAIRU 2 .

Zmiana ta wynika z przyjętej definicji NAIRU, w której równowaga oznacza stan gospodarki, przy którym następuje stabilizacja procesów in-flacyjnych w sytuacji uzasadnionego ekonomicznie wzrostu płac . Skoro w następstwie negatywnego szoku cenowego relacja między poziomem pro-duktywności i poziomem płac ulega pogorszeniu, zachowanie tak rozumianej równowagi wymaga zneutralizowania rosnącej presji płacowej przejściowym wzrostem NAIRU . Natomiast w dłuższym okresie efekty wstrząsu powinny zostać zaabsorbowane zmniejszeniem dynamiki płac realnych, sprowadza-jąc „krótkookresowe” NAIRU do poziomu długookresowej równowagi w punkcie A⁶³ .

62 Szerszą prezentację poglądów na zależność inflacji i bezrobocia można znaleźć w pracach:

E . Kwiatkowski, Bezrobocie…, s . 140–147; Ł . Arendt, Krzywa Philipsa i NAIRU – teoria i praktyka, „Acta Universitatis Lodziensis” 2007, Folia Oeconomica 207, s . 22–28 .

E . Kwiatkowski, Bezrobocie…, s . 140–147; Ł . Arendt, Krzywa Philipsa i NAIRU – teoria i praktyka, „Acta Universitatis Lodziensis” 2007, Folia Oeconomica 207, s . 22–28 .