Współczesne pojęcie ratownictwa

Ratownictwo doczekało się wielu interpretacji. Za B. Michailiukiem, najogólniej można je „określić jako organizację niesienia pomocy w sytuacjach nieszczęśli-wych zdarzeń”237. Także wielu innych autorów poczyniło próby określenia, czym ono jest w swojej istocie, prezentując różne koncepcje i konteksty definicyjne. Sam autor podjął to wyzwanie przy okazji realizacji badań naukowych nad istotą, or-ganizacją i  integracją ratownictwa238. Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że

237 B. Michailiuk, Ochrona ludności. Wybrane problemy, Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej, Warszawa 2017, s. 62.

238 W ramach samodzielnej realizacji statutowego tematu badawczego pt. Polski System Ratowni-czy – istota, organizacja i integracja (MN-422/28/15), sfinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w 2015 r.

103

2.3. Współczesne pojęcie ratownictwa

sieciowość jest jego cechą (własnością). Jednakże w dalszym ciągu dostrzega się luki w wiedzy dotyczącej mechanizmów determinowania i funkcjonowania ratow-nictwa. O ile stworzono podstawy teoretyczne ułatwiające lepsze zrozumienie jego istoty, to stale brakuje informacji, w oparciu o które będzie można zaprojektować narzędzia pozwalające sformułować ogólne założenia do rozwiązania współcze-snych jego problemów. Warto w tym miejscu podkreślić, że badania autora nad istotą ratownictwa były realizowane na fundamencie innych założeń poznawczych niż te aktualne, co odzwierciedla przyjmowana przez niego do tej pory definicja ratownictwa. Nie jest ona satysfakcjonująca w świetle sformułowanych założeń ak-sjologicznych, ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych. Dlatego warto ponownie zająć się zdefiniowaniem ratownictwa. Tym razem uwzględniając filozoficzne założenia badań naukowych, które wynikają z systemowych, koopera-cyjnych i funkcjonalnych przesłanek wyboru problematyki badań.

Rozważania warto rozpocząć od przeglądu definicji słownikowych i encyklo-pedycznych. Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN, ratownictwo to „ogół środków i metod ratowania życia ludzkiego i niesienia pomocy w warunkach za-grożenia, służby ratunkowe”239. Na tej podstawie za byty, w sensie ontologicznym, przyjmuje się podmioty niosące bezpośrednią pomoc w sytuacji wystąpienia grożenia bezpieczeństwa powszechnego. To także, pośrednio, oddziaływania za-chodzące pomiędzy tymi podmiotami, nimi a innymi interesariuszami (np. osoba-mi znajdującyosoba-mi się w okolicznościach bezpośredniego zagrożenia życia), a także zewnętrzne oddziaływania względem nich, o naturze fizycznej (np. zagrożenia). Natomiast niewiele można powiedzieć na temat struktury tych bytów, w tym po-wiązań łączących poszczególne ich elementy. Dedukując, zakłada się, że mogą one przybierać postać zbiorów. Wnioskowanie o ich strukturalnym, systemowych bądź organizacyjnych charakterze jest jednak zbyt daleko idącą interpretacją w  tym przypadku.

Jeszcze bardziej wąska znaczeniowo jest definicja ratowania, czyli czynnościo-wego wyrazu ratownictwa. Utożsamia się je z udzielaniem komuś pomocy w nie-bezpieczeństwie lub w trudnej sytuacji (pomaganiem w pilnej potrzebie), ochro-ną od nieszczęścia i/lub kłopotów240. Owe zawężenie interpretacyjne nie wpływa negatywnie na właściwy potencjał poznawczy. Ratowanie wpisuje się w katalog przedmiotów w  sensie epistemologicznym. Może przyjmować postać zbiorów, kompleksów, systemów, nawet organizacji działań ludzkich, a także związanych z nimi procesów. Ma też operacyjny, czyli zmierzający do wykonania określonego zadania lub celu, charakter241. Ponieważ nie wskazano tego wprost, nie wyklucza się rozpatrywania ratowania w świetle zarówno prostych, jak i bardzo złożonych układów działań (czynności). Z teoretycznego punktu widzenia ratowanie (jako

239 Zob. https://sjp.pwn.pl/szukaj/ratownictwo.html (18.01.2018 r.).

240 Por. https://sjp.pwn.pl/szukaj/ratowanie.html (18.01.2018 r.).

byt partykularny niższego rzędu) może wpisywać się w ratownictwo (jako byt par-tykularny wyższego rzędu).

Pojęcie ratownictwa zawarte w Małej encyklopedii wojskowej wskazuje na jego bardzo cenną poznawczo cechę. Z definicji mówiącej o spieszeniu z pomocą w na-głych okolicznościach zagrażających zdrowiu i życiu ludzi, we wszystkich stanach funkcjonowania państwa, wynika konieczność zapewniania ciągłości tego rodzaju działań242. Nie mogą one ograniczać się do tzw. stanu permanentnego czuwania i doraźnego reagowania. Powinny być pochodną warunków nieprzerwanego za-pewniania bezpieczeństwa powszechnego, bez względu na okoliczności i charak-ter występujących zagrożeń.

Biorąc pod uwagę wyniki analizy literatury przedmiotu, stwierdza się, że przedmiotem ochrony są ludzie i rzeczy243. Nawiązując do rozważań o podłożu aksjologicznym, ich przetrwania i rozwoju nie można utożsamiać z wartościami na tym samym poziomie ważności. Za najistotniejszy przedmiot ochrony uznaje się bowiem człowieka – jego życie i zdrowie. Kwestia ochrony rzeczy (przedmio-tów materialnych) ma znaczenie o tyle, o ile służy przeżyciu ludzi i zapewnieniu im minimum egzystencjalnego. Dlatego autor podkreśla swoje stanowisko, że „na ratownictwo powinny (…) składać się działania zmierzające do ochrony ludzi, a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym”244.

Ciekawe podejście zaprezentowano w Słowniku terminów z zakresu bezpieczeń-stwa narodowego oraz Słowniku rekomendowanych pojęć dotyczących zarządzania kryzysowego. Tam ratownictwo to „ogół środków i metod ratowania życia ludzkie-go i niesienia pomocy osobom w warunkach zagrożenia, a także służących rato-waniu lub zabezpieczeniu sprzętu, pomieszczeń i innych dóbr bez wykorzystania sprzętu ciężkiego”245. Pierwsza część definicji ściśle nawiązuje z wynikami dotych-czasowych rozważań. Kontrowersje budzi natomiast fakt, iż działania z zakresu ratownictwa to takie, które z założenia nie uwzględniają stosowania tzw. sprzętu ciężkiego (bez względu na to, co oznacza to z naukowego punktu widzenia). Au-tor, opierając się na ratowniczych doświadczeniach własnych, podkreśla, że

242 Zob. Mała encyklopedia wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1971, t. III, s. 34, J. J. Skoczylas, Prawo ratownicze, LexisNexis, Warszawa 2011, s. 44.

243 Słownik współczesnego języka polskiego, red. B.  Dunaj, Wyd. Wilga, Warszawa 1996, s.  932, A. Skrabacz, Ratownictwo w III RP…, s. 9 [za:] Nowy słownik języka polskiego, red. E. Sobol, Wy-dawnictwo PWN, Warszawa 2000, s. 415-416, US Coast Guard Addendum to the United States National Search and Rescue Supplement (NSS) To The International Aeronautical and Mariti-me Search and Rescue Manual (IAMSAR), US DepartMariti-ment of HoMariti-meland Security, Waszyngton 2013, PPO-2, s. 37.

244 P. Gromek, Ratownictwo w ochronie…, s. 17.

245 Słownik rekomendowanych pojęć [w:] Rekomendacje formalno-prawne z  zakresu zarządzania kryzysowego, red. D.  Wróblewski, Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowego Instytutu Badawczego, Józefów 2015, s. 136 [za:] Słownik ter-minów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, red. W. Łepkowski, wersja on-line, s. 108.

105

2.3. Współczesne pojęcie ratownictwa

gnalizowane ograniczenie poznawcze nie przystaje do praktyki organizacji działań ratowniczych. Ponieważ są one nastawione na ochronę najważniejszych wartości utylitarnych, bezzasadnym wydaje się interpretacyjne rozstrzyganie o tym, co jest ratownictwem, a co nim nie jest – na podstawie wykorzystywanych (lub niewy-korzystywanych) zasobów. Przykładowo, PSP dysponuje pojazdami specjalnymi określanymi mianem „ciężkich”, wyposażonych w równie „ciężki” sprzęt burzący czy też hydrauliczny.

Cennym źródłem informacji ułatwiającym zdiagnozowanie istoty ratownictwa są regulacje normatywne, w tym akty prawne. Ich kompleksową analizę przepro-wadził R. Radkowski. Posiłkując się wynikami jego badań, można sformułować następujące przesłanki o stosowaniu terminów powiązanych z ratownictwem246:

1. W nawiązaniu do pożarnictwa, działanie ratownicze to każda czynność podjęta „w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także li-kwidacji przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub in-nego miejscowego zagrożenia”247.

2. Akcja ratownicza to termin używany w stosunku do działań ratowniczych prowadzonych przez podmioty KSRG oraz inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty dobrowolnie godzące się na współdziałanie z tym systemem248.

3. Sposób rozumienia akcji ratowniczej doprecyzowuje się i zawęża do posta-ci działań ratowniczych, które są organizowane i kierowane przez PSP249. W tym kontekście każda akcja ratownicza jest działaniem ratowniczym, ale nie każde działanie ratownicze spełnia rygory akcji ratowniczej. Zaznacza się, że założenie to odnosi się głównie do działalności KSRG i jednostek ochrony przeciwpożarowej. Nie jest jednak dla nich zarezerwowane. Poję-cie akcji poszukiwawczej i ratowniczej jest stosowane także w kontekśPoję-cie działalności podmiotów ratownictwa morskiego250.

4. Czynności ratownicze realizowane w ramach KSRG przyjmują formę pod-stawową lub specjalistyczną, w zależności od tego, czy wymagają użycia spe-cjalistycznych wiedzy i/lub sprzętu czy też nie251.

246 Szerzej: R. Radkowski, Działania ratownicze i ratowniczo-gaśnicze. Przegląd terminologii, „Ze-szyty Naukowe SGSP” 2015, nr 55, s. 67-82.

247 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 620), art. 2 pkt 2.

248 Zob. tamże, pkt 4.

249 Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej…, art. 7 pkt 1.

250 Zob. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych warun-ków i sposobu wykonywania zadań poszukiwania i ratowania życia na morzu przez Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa oraz sposobu realizacji uprawnień członków ochotniczych drużyn ratowniczych (Dz.U. z 2013 r. poz. 552).

251 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szcze-gółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1319), § 2 pkt 1.

5. Medyczne działania ratownicze rozumie się w świetle działalności realizo-wanej przez podmioty KSRG, zogniskorealizo-wanej na zachowanie, ratowanie, przywracanie lub poprawę zdrowia, realizowane podczas działań ratowni-czych z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy lub świadczeń zdrowot-nych inzdrowot-nych niż medyczne czynności ratunkowe252.

6. Nawiązując do perspektywy funkcjonowania systemu PRM, medyczne czynności ratunkowe to świadczenia opieki zdrowotnej udzielane przez jed-nostki systemu PRM w warunkach pozaszpitalnych, służące ratowaniu osób będących w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego253.

7. Sprowadzenie rozważań na grunt reagowania na zagrożenia materializujące się w górach i na terenach narciarskich generuje implikacje znaczeniowe ratownictwa do postaci ratownictwa górskiego. To natomiast zostało zdefi-niowane prawnie jako „organizowanie i udzielanie pomocy osobom, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na zorganizowanych terenach narciarskich”254.

8. W przypadku udzielania pomocy ratowniczej na wodach, definicyjne jej ujęcie jest bardzo zbliżone co do treści do poprzedniego. Analogizując, mia-nem ratownictwa wodnego określa się „prowadzenie działań ratowniczych, polegających w szczególności na organizowaniu i udzielaniu pomocy oso-bom, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na obszarze wodnym”255.

Badając poszczególne zakresy znaczeniowe formalnych terminów związanych z ratownictwem, można dojść do przekonania o znacznym braku jednoznaczności i spójności. Różne pojęcia są nie do końca jednakowo rozumiane w różnych kon-tekstach interpretacyjnych, które z kolei bardzo mocno nawiązują do konkretnych okoliczności prowadzenia działań ratowniczych. Nie wpływa to przeważnie na za-kres chronionych wartości (zdrowie i życie ludzkie, a także środowisko i mienie we właściwym świetle), ile na uwarunkowania tejże ochrony. Utrudnia natomiast formułowanie odniesień badawczych. Poszczególne dokumenty prawne regulu-ją stosunkowo niezależne przedmioty w sensie epistemologicznym. Z przepisów szczegółowych wynikają co prawda liczne stosunki je łączące, jednak nie znajduje to swojego odzwierciedlenia w materii terminologicznej.

Definicje słownikowe, encyklopedyczne i prawne niejednokrotnie służyły za punkty odniesienia w  badaniach nad ratownictwem. Wielu naukowców podej-mowało próby porządkowania terminologii w tym zakresie. Warto zaprezentować wybrane podejścia, które pokierują procesy badania naukowego ku określeniu syntetycznej jego definicji oraz zidentyfikowaniu właściwych atrybutów.

252 Tamże, § 2 pkt 6.

253 Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym…, art. 3 pkt 4.

254 Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach…, art. 2 pkt 8.

255 Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1482), art. 2 pkt. 4.

107

2.3. Współczesne pojęcie ratownictwa

A. Ferenc wiąże ratownictwo bezpośrednio z działaniami ratowniczymi podej-mowanymi głównie przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, w tym podmioty KSRG. Dzieli je na rodzaje według okoliczności prowadzenia działalności ope-racyjnej. Wśród wartości chronionych wymienia życie i zdrowie ludzi i zwierząt, a także mienie i środowisko, bez ograniczania tych ostatnich w ich zakresie do mi-nimum egzystencjalnego osób zagrożonych. W jej rozważaniach można odnaleźć wskazania co do interdyscyplinarności badań ratownictwa, związanej z koniecz-nością czerpania z dorobku nauk m.in. medycznych, humanistycznych, technicz-nych oraz teorii organizacji i zarządzania. Można odnieść wrażenie otwartości na bardzo rozbudowane instrumentarium poznawcze i metodologiczne, pozwalające badać sfery zarówno realną, jak i konceptualną, w ich pełnej złożoności i wielo-aspektowości256.

Cenne badawczo stanowisko zaprezentowała A.  Skrabacz. Sprowadziła po-strzeganie ratownictwa do dziedziny bezpieczeństwa powszechnego. Wskazała, że to działalność na wszystkich szczeblach organizacji państwa, we wszystkich stanach jego funkcjonowania (pokoju, kryzysu i wojny) jest realizowana za po-mocą różnych metod, sił i środków. Ukierunkowanie na zdrowie i życie ludzkie i/lub dobra materialne ukazuje wprost wartości przyświecające podmiotom ratow-nictwa257. Niedoprecyzowanie form tak rozumianej działalności pozwala sądzić, że mogą one przybierać postać układów, struktur, systemów, a nawet organiza-cji. Mogą być również rozpatrywane jako procesy. Co istotne, z opisanej definicji wynika pełny katalog uwarunkowań tejże działalności, co pozwala wnioskować o bardzo rozbudowanych układach oddziaływań związanych z ratownictwem.

W tym miejscu warto przytoczyć informacje na temat podejścia P. Sowizdra-niuka. Charakteryzuje on organizację działań ratowniczych, którą, zdaniem au-tora, można potraktować jako jedną z form ratownictwa – z uwagi na konotacje definicyjne oraz możliwość rozpatrywania go jako organizacji bezpieczeństwa. Badacz traktuje o niej w optyce szerokiego kręgu przedsięwzięć mających na celu „zbudowanie jednolitego systemu, składającego się z powiązanych ze sobą części, które w mniejszym bądź większym stopniu oddziałują wzajemnie na siebie, po-wodując określone skutki”258. Podkreśla tym samym realizm relacji zachodzących w obrębie badanego zbioru działań (owych przedsięwzięć). Wskazuje na ich sys-temowy sposób postrzegania, za czym mogą iść konkretne wytyczne poznawcze i metodologiczne. Ponieważ nie zostało to doprecyzowane, zakłada się zróżnico-wanie sposobów powiązania ze sobą wspomnianych części.

Z. Zamiar czerpie z definicji słownikowych i encyklopedycznych. Stwierdza, że „ratownictwo to ogół przedsięwzięć mających na celu ratowanie zdrowia

256 Szerzej: A. Ferenc, dz. cyt., s. 14-16.

257 Szerzej: A. Skrabacz, Ratownictwo [w:] dz. cyt., s. 89-90.

258 P. Sowizdraniuk, Organizacja działań ratowniczych [w:] Racjonalizacja zarządzania jednolity-mi formacjajednolity-mi umundurowanyjednolity-mi odpowiedzialnyjednolity-mi za bezpieczeństwo wewnętrzne, red. B. Wi-śniewski, t. 1, Wydawnictwo Szkoły Głównej Służby Pożarniczej, Warszawa 2017, s. 110.

cia ludzkiego, niesienie pomocy osobom w warunkach zagrożenia, a także służą-cych ratowaniu dóbr materialnych. Ratownictwo prowadzone jest na wszystkich szczeblach organizacji państwa w czasie pokoju i wojny”259. W jego koncepcji na szczególną uwagę zasługuje ścisłe powiązanie ratownictwa ze strukturą systemu bezpieczeństwa kraju. Dotyczy takich kategorii poznawczych, jak procesy zarzą-dzania i wykonawstwa, stosunki podległości (służbowe), a także struktury organi-zacyjne. Uwzględnia hierarchiczność zależności służbowych pomiędzy szczeblami zarządczego komponentu ratownictwa, przy równoczesnej otwartości na bardziej złożone układy relacji w obrębie zbioru systemów bezpieczeństwa rejonów (po-wiatów)260.

M. Tobolski pojmuje ratownictwo w kategoriach ściśle systemowych. Za jego fundament przyjmuje KSRG, z którym współdziałają – w związku z prowadze-niem działań z zakresu ratownictwa – różne podmioty zarządcze i wykonawcze. Integrowane są fragmentarycznie (głównie zasobowo oraz informacyjnie) przez system powiadamiania ratunkowego261. Podejście tego badacza odzwierciedla ak-tualne ujęcie formalne z implikacjami pozytywnymi i negatywnymi właściwego stanu rzeczy. Powiązanie z  problematyką systemów działań ludzkich podkreśla jednak szerokie możliwości poznawcze w analizowanym kontekście.

Na gruncie status quo wyrasta także stanowisko B. Kosowskiego, który pre-zentuje koncepcję budowy jednolitego systemu ratowniczego. Z założenia, w myśl jego koncepcji, KSR będzie podobny funkcjonalnie do KSRG. Rozszerzone nato-miast zostanie spektrum prowadzonych działań ratowniczych, w istocie więc zbiór potencjalnych okoliczności ich realizacji262. Z założenia wpłynie to na podniesie-nie stopnia złożoności całokształtu stosunków łączących poszczególne podmioty ratownictwa. Najprawdopodobniej bez wprowadzenia odpowiednich, porządku-jących regulacji prawnych utraci się w ten sposób hierarchiczność struktur ratow-nictwa na rzecz ich bardziej złożonych (nawet sieciowych) odpowiedników.

J. Gołębiewski opisał ratownictwo przy okazji prezentowania założeń kon-cepcji KSR. Nawiązując do definicji umiejscowionej w treściach projektu ustawy o tym systemie, przedmiot niniejszych badań jest nazywany całokształtem przed-sięwzięć organizacyjnych i technicznych, które są podejmowane w celu zmniejsze-nia lub usunięcia (co bardziej pożądane) zagrożeń dla życia, zdrowia, miezmniejsze-nia i śro-dowiska – zagrożeń, których źródeł można upatrywać w katastrofach naturalnych, awariach technicznych i innych zdarzeniach (również o charakterze militarnym). Uwypukla się również konieczność zapewnienia elastyczności tak rozumianego

259 Z. Zamiar, dz. cyt., s. 10.

260 Tamże.

261 M. Tobolski, dz. cyt., s. 55-67, 105-116.

262 Szerzej: B. Kosowski, Współpraca Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego w wymiarze we-wnętrznym i zewe-wnętrznym – perspektywy rozwoju [w:] Współczesność oraz perspektywy Krajowe-go Systemu Ratowniczo-GaśniczeKrajowe-go, red. B. Kogut, t. 2, Wydawnictwo Szkoły Aspirantów Pań-stwowej Straży Pożarnej w Krakowie, Kraków 2015, s. 56.

109

2.3. Współczesne pojęcie ratownictwa

przedmiotu konceptualnego. To więc pewnego rodzaju całość, zbiór działań ludz-kich zmierzających w swoim celu do ochrony konkretnych wartości. Nie bez zna-czenia pozostaje tu bezpośrednie nawiązanie do systemowego sposobu postrze-gania. Bez wątpienia koncepcja KSR była (i pozostaje) odważnym oraz naukowo uzasadnionym pomysłem na ratownictwo w Polsce. Umocowanie w teoriach cy-bernetycznych umożliwiło zaczerpnięcie z  gotowych rozwiązań poznawczych  – rozwiązań uwzględniających konieczność pogodzenia takich kwestii, jak wielość i zróżnicowanie podmiotów ratownictwa, koordynacja działań, współpraca oraz optymalne wykorzystanie zasobów263.

Wkład w  problematykę istoty ratownictwa wnosi J.  Zboina. Konstatuje, że działania ratownicze mogą być realizowane zarówno w fazie przygotowania do materializacji zagrożeń, jak i reagowania po ich wystąpieniu264. Z jego stanowi-ska wynika podejście systemowe, uwzględniające współdziałanie jako charaktery-styczną formę aktywności w zakresie ratownictwa.

Autor niniejszej dysertacji również podjął wyzwanie uporządkowania termi-nologicznego analizowanej sfery poznawczej. Dokonał tego w ramach badań nad istotą, organizacją i integracją ratownictwa w Polsce. W swoich rozważaniach wy-szedł od podejścia dziedzinowego przez stwierdzenie, że „ratownictwo to dziedzi-na bezpieczeństwa powszechnego ozdziedzi-naczająca działalność operacyjną dziedzi-na wszyst-kich poziomach zarządzania bezpieczeństwem państwa, we wszystwszyst-kich stanach jego funkcjonowania, ukierunkowana na ochronę ludzi, a także mienia i środo-wiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia w wymiarach biologicznym i byto-wo-kulturowym, w okolicznościach lub w związku z okolicznościami reagowania na zagrożenia w trybie niezwłocznym (natychmiastowym, pilnym)”265. Zdaje się to nawiązywać, mniej bądź bardziej bezpośrednio, do wszystkich ukazanych po-dejść i definicji. Przede wszystkim przypisuje ratownictwo (jako byt partykularny niższego rzędu) do bezpieczeństwa powszechnego (bytu partykularnego wyższego rzędu). Wynika to ze spójności wartości chronionych, wśród których wymienia się zdrowie i życie ludzkie, a także mienie i środowisko w zakresie niezbędnym do zapewnienia minimum egzystencjalnego zagrożonej ludności. Omawiana dzia-łalność jest prowadzona we wszystkich okolicznościach funkcjonowania państwa, czyli w niezwykle rozbudowanej sieci zależności – zarówno stosunków pomiędzy poszczególnymi podmiotami bezpieczeństwa państwa (w  szerokim ujęciu), jak i oddziaływań na te podmioty266.

263 Szerzej: J. Gołębiewski, dz. cyt., s. 73-76.

264 Szerzej: J. Zboina, Miejsce i rola ochrony przeciwpożarowej w systemie bezpieczeństwa państwa [w:] Ochrona przeciwpożarowa a bezpieczeństwo państwa, red. J. Zboina, B. Wiśniewski, Wydaw-nictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowego Instytutu Badawczego, Józefów 2014, s. 73-84.

265 P. Gromek, Ratownictwo w ochronie…, s. 17.

266 Przez podmiot bezpieczeństwa państwa w szerokim ujęciu rozumie się każdy podmiot, którego działalność jest związana (jest on przedmiotem bądź podmiotem działania lub oddziaływania)

Opierając się na wynikach dotychczasowych rozważań, a także posiłkując się kontekstami interpretacyjnymi przytoczonych definicji i stanowisk, można sfor-mułować następujące przesłanki, przemawiające za istotą ratownictwa jako przed-miotu badania naukowego:

1. Działania w  zakresie ratownictwa są ukierunkowane na ochronę takich wartości utylitarnych, jak zdrowie i życie ludzkie, a także mienie i środowi-sko niezbędne do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo--kulturowym.

2. Ratownictwo to byt podrzędny znaczeniowo w stosunku do bezpieczeństwa powszechnego, powiązany z nim z uwagi na wspólnotę wartości chronio-nych.

3. Bytami realnymi (przedmiotami w sensie ontologicznym) w ratownictwie są podmioty ratownictwa i właściwi interesariusze, a także oddziaływania zachodzące pomiędzy nimi oraz oddziaływania między nimi a ich otocze-niem.

4. Działalność w zakresie ratownictwa może być opisywana przy wykorzysta-niu takich terminów, jak:

a) w ujęciu syntetycznym: − działania,

− czynności, − zbiory działań, − zbiory czynności, − procesy (i ich składowe), − całości, − kompleksy, − struktury, − systemy, − organizacje, b) w ujęciu branżowym: − działania ratownicze, − akcje ratownicze, − akcje poszukiwawczo-ratownicze, − działania ratowniczo-gaśnicze, − operacje ratownicze, − współdziałanie ratownicze, − współpraca ratownicza.

5. Dążąc do wprowadzenia ostrego podziału znaczeniowego w katalogu