Ograniczenia w procesie kształtowania stosunków współdziałania
3.3. Współdziałanie jako najwyższa forma pracy zespołowej
człowiek sam w sobie jest niedoskonały12 – konstatuje k kalin – i dopiero przez intensywne współdziałanie (interakcje) z innymi ludźmi może się w pełni realizować bez pomocy zespołu pojedynczy człowiek nie jest w stanie ani zaspokoić wielu swoich podstawowych potrzeb, ani rozwiązać decydujących problemów Wskutek tego jest poniekąd skazany przez całe swoje życie na członkostwo w dającej mu schronienie gromadzie13
powodzenie zespołu – zdaniem autorów niniejszego opracowania – jest determi‑
nowane kreowaniem warunków na rzecz współdziałania Współdziałanie jako naj‑
wyższa forma pracy zespołowej tworzy potencjał dla synergicznego zwielokrotnienia możliwości pracy jednostki z wykorzystaniem komplementarnych umiejętności, wie‑
dzy i doświadczeń członków zespołu14 za podstawę integrującą zespół przyjmuje się zaufanie i zaangażowanie, a poczucie bezpieczeństwa za jeden z ważniejszych warun‑
ków dla kreowania innowacji przez zespół15 zaufanie i zaangażowanie oraz poczucie
11 zob b haus, Uwarunkowania podmiotowości i przedmiotowości pracownika w procesie reorganizacji życia gospodarczego, w: Zmiana warunkiem sukcesu. Zmiana a innowacyjność organizacji, red j skalik, akademia ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2004, s 430
12 prawdziwa doskonałość – zdaniem W tatarkiewicza – leży w nieustannym ulepszaniu, stałym dopełnianiu, wzbogacaniu, pojawianiu się nowych rzeczy, właściwości, wartości (W tatarkiewicz, O doskonałości, ossolineum, Wrocław 1976, s 16–17)
13 k kalin, Kierować sobą i innymi. Psychologia dla kadry kierowniczej, profesjonalna szkoła biznesu, kraków 1998, s 99
14 a całek, Podstawowe cechy zespołu, w: Zarządzanie zespołem: motywacja i działanie, red a całek, m jaśniok, k kasperek, m piłat, g polok, uniwersytet ekonomiczny w katowicach, katowice 2011, s 9
15 zob a c edmonson, j p mogefol, Explaining Psychological Safety In Innovation Teams: Organi‑
zational Culture, Team Dynamics, or Personality?, w: Creativity and Innovation in Organizational Teams, eds l thompson, h s choi, taylor&francis e‑library, 2008, s 112
bezpieczeństwa pozostaje w bezpośrednim związku z konfiguracją dominujących w organizacji wartości, norm i założeń dotyczących praktyki, a więc z kulturą orga‑
nizacyjną innymi słowy, kultura organizacyjna jest tym czynnikiem, który kształtuje społeczny kontekst procesów organizacyjnych na poziomie interakcji społecznych, a więc tworzy swoisty układ relacji – ich potencjał warunkujący procesy integracji i adaptacji oraz zdolność do współdziałania W tym też sensie kultura organizacyjna tworzy swoistą „przestrzeń znaczenia” (zasób informacji, wiedzy organizacyjnej), wyznaczając kontekst działania podmiotów16, tj obszar społecznej interakcji
W najbardziej podstawowym sensie kultura organizacyjna jako system wspólnie podzielanych znaczeń – informacji związanych z praktyką organizacyjną – tworzy wyobrażenie tego, czym powinna być i jak powinna funkcjonować organizacja ze względu na przyjętą strategię kultura organizacyjna może więc być rozumiana jako zasób wiedzy, której jakość ułatwia wzajemne rozumienie kontekstu kulturo‑
wego i wzajemną koorientację zachowań Wszelkie treści kultury podlegają bowiem interpretacji oraz procesom tworzenia i kreowania wiedzy organizacyjnej w obowią‑
zującym układzie aksjonormatywnym, który kształtuje zachowania ludzi w organi‑
zacji17
na gruncie nauk o zarządzaniu wskazuje się, z jednej strony, na rezygnację z poj‑
mowania zatomizowanego człowieka racjonalnie gospodarującego (homo oeconomi‑
cus) na rzecz człowieka w relacji z innymi, z drugiej zaś na charakter relacji współ‑
działania między podmiotami ludzkimi jako warunek konstytucji osoby (w sensie tożsamościowym)18 model ten nie uwzględnia jednak współdziałania podmiotów w sensie oddziaływania na siebie W tym sensie zdefiniowanie „człowieka ekono‑
micznego” jako racjonalnej i autonomicznej jednostki podejmującej decyzje optyma‑
lizujące własne korzyści w kontekście różnego rodzaju ograniczeń jest zbyt wąskie nie pozwala bowiem dostrzec konstytutywnej roli innych czynników determinujących kształtowanie się takich podmiotów, jak partycypacja w kulturze czy przynależność do określonej grupy społecznej, zawodowej19 bez interobiektywności jako warunku nie można myśleć o współdziałaniu i porozumieniu podmiotów
pytanie o intersubiektywność jest pytaniem o możliwość przezwyciężenia subiek‑
tywnych perspektyw, a więc o warunki porozumienia i współdziałania indywidual‑
nych podmiotów ludzkich na poziomie społecznej komunikacji (intersubiektywna symetryczność sytuacji komunikacyjnej)20 zwrot intersubiektywny w rozumieniu
16 zob a l zachariasz, Kultura jej status i poznanie, Wsp, rzeszów 2001, s 29
17 zob j stachowicz, j machulik, Jakość informacji w przedsiębiorstwie a zmiany w kulturze organi‑
zacyjnej, w: Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego. Dylematy cywilizacyjno‑
‑kulturowe, red l h habera, agh, kraków 2002, s 289
18 k nowak, O postulacie zwrotu ku intersubiektywności w ekonomii głównego nurtu, w: Intersubiek‑
tywność, red p makowski, universitas, kraków 2012, s 240
19 ibidem, s 241
20 zob p dybel, Kłopot z „intersubiektywnością”, w: Intersubiektywność, op cit , s 18, 28
Anna Molter, Kazimierz Jaremczuk
48
interakcji międzyludzkich nie oznacza rezygnacji z subiektywności konkretu – osoby, ale wskazuje na możliwość porozumienia i współdziałania, a niewspółmierność, separacja, asymetria nie stwarzają nieredukowalnego przedziału, odstępu, przepa‑
ści między ja a innym, ale przeciwnie, dopiero one ustanawiają ich odniesienie do siebie
Zakończenie
człowiek jest systemem biopsychicznym i społecznym, a jego zachowanie w zespole jest regulowane przez świadome cele i intencje oraz przez określone warunki ramowe, które to zachowanie ograniczają21 W procesie wzrastającej roli celów niematerialnych, oprócz celów materialnych, te warunki ramowe zostają jednak skorelowane z ideą podmiotowości człowieka kontekst wzrastającej roli celów niema‑
terialnych osłabia więc rozpoznanie granic, a podmiotowość jako idea regulatywna, oprócz przedmiotowości, stanowi przesłankę rozwoju zespołu, organizacji
Bibliografia
ackoff r l , migidson j , addison h j , Projektowanie ideału. Kształtowanie przyszłości organizacji, Wydawnictwa akademickie i profesjonalne, Warszawa 2007
aniszewska g , Kultura organizacyjna w zarządzaniu, pWe, Warszawa 2007 barnard ch i , Funkcje kierownicze, Wyd nowoczesność, Warszawa 1997
bieńkowska j , Zmiana wyznaczników zachowań ludzi w organizacji, w: Historia i per‑
spektywy nauk o zarządzaniu, red b mikuła, uniwersytet ekonomiczny w krakowie, kraków 2012
całek a , Podstawowe cechy zespołu, w: Zarządzanie zespołem: motywacja i działanie, red a całek, m jaśniok, k kasperek, m piłat, g polok, uniwersytet ekonomiczny w katowicach, katowice 2011
dybel p , Kłopot z „intersubiektywnością”, w: Intersubiektywność, red p makowski, uni‑
versitas, kraków 2012
edmonson a c , mogefol j p , Explaining Psychological Safety in Innovation Teams: Organi‑
zational Culture, Team Dynamics, or Personality?, w: Creativity and Innovation in Orga‑
nizational Teams, eds l Thompson, h s choi, taylor&francis e‑library, 2008 haus b , Uwarunkowania podmiotowości i przedmiotowości pracownika w procesie reorga‑
nizacji życia gospodarczego, w: Zmiana warunkiem sukcesu. Zmiana a innowacyjność organizacji, red j skalik, akademia ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2004
21 j penc, Motywowanie w zarządzaniu, profesjonalna szkoła biznesu, kraków 1996, s 76
kalin k , Kierować sobą i innymi. Psychologia dla kadry kierowniczej, profesjonalna szkoła biznesu, kraków 1998
kotarbiński t , Traktat o dobrej robocie, ossolineum, Wrocław 1973
kozielecki j , O człowieku wielowymiarowym. Eseje psychologiczne, pWn, Warszawa 1988
kurnal j , Zarys teorii organizacji i zarządzania, pWe, Warszawa 1969
lichtarski j , O współczesnych orientacjach w teorii i praktyce zarządzania przedsiębiorstwem, w: Kierunki i dylematy rozwoju nauki o przedsiębiorstwie, red j lichtarski, uniwersytet ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008
mises von l , Podstawy wolności ekonomicznej, „prakseologia” 1996, nr 1–4
Natura ludzka w filozofii nowożytnej i współczesne, red j miklaszewska, p spryszak, uni‑
wersytet jagielloński, kraków 2010
nowak k , O postulacie zwrotu ku intersubiektywności w ekonomii głównego nurtu, w: Inter‑
subiektywność, red p makowski, universitas, kraków 2012
penc j , Motywowanie w zarządzaniu, profesjonalna szkoła biznesu, kraków 1996 stachowicz j , machulik j , Jakość informacji w przedsiębiorstwie a zmiany w kulturze orga‑
nizacyjnej, w: Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego.
Dylematy cywilizacyjno ‑kulturowe, red l h habera, agh, kraków 2002 tatarkiewicz W , O doskonałości, ossolineum, Wrocław 1976
Wojtyła k , Osoba i czyn, kul, lublin 1994
zachariasz a l , Kultura jej status i poznanie, Wsp, rzeszów 2001