Szeœædziesi¹ta pi¹ta rocznica powstania Wydzia³u Architektury na naszej uczelni sk³ania do retrospektywnych refleksji i wspomnieñ o pierwszych profesorach, o kole¿ankach i kolegach, a przede wszystkim o bujnym nurcie ¿ycia akademic-kiego, jakie zaczyna³o siê rozwijaæ w trudnych warunkach pierwszych lat powo-jennych.
Czas nieub³aganie zaciera szczegó³y, wykrusza siê grono ówczesnych nauczy-cieli i wychowawców, przerzedzaj¹ siê i nasze szeregi – dlatego wydawa³o siê potrzebne przypomnienie tamtych lat, mimo wszystko piêknych i bogatych w wydarzenia.
Jubileuszowe wydawnictwa Politechniki Wroc³awskiej szczegó³owo podaj¹ dane statystyczne i fakty dynamicznego rozwoju Uczelni, jej dzia³alnoœci naukowej i dy-daktycznej, pomijano natomiast sprawy dotycz¹ce ¿ycia akademickiego, dzia³al-noœci studenckich kó³ naukowych i spontanicznie rozwijaj¹cych siê ró¿nych form organizacyjnych w pierwszych latach powojennych. Charakteryzowa³y siê one wielkim zaanga¿owaniem w studiach. Dla wielu kole¿anek i kolegów mo¿liwoœæ nauki po przejœciach wojennych i okupacyjnych by³a celem najwa¿niejszym. Nie liczy³o siê czasu, a zajêcia 40–50 godzin tygodniowo by³y zjawiskiem normalnym. Mimo to wielu z nas by³o czynnie zaanga¿owanych spo³ecznie, znajdowa³o siê czas na ¿ycie towarzyskie i kontakty kole¿eñskie.
Ta garœæ wspomnieñ, które chcemy utrwaliæ, zebrana dziêki pomocy wielu ko-legów, a przede wszystkim Tadeusza Kozaczewskiego, Tadeusza Biesiekierskie-go, Stanis³awa BêdkowskieBiesiekierskie-go, Kazimierza Kabata i Witolda Skowronka – choæ na pewno nie daje pe³nego obrazu – niech bêdzie przyczynkiem i zapisem tego, co by³o autentyczne, pe³ne inicjatywy, twórcze i realizowane nie na zasadzie odgór-nych zarz¹dzeñ, ale spontaniczne, jako przejaw chêci dzia³ania przez samych stu-dentów. Warto to odnotowaæ porównuj¹c tamte lata z dniem dzisiejszym.
Na wstêpie wypada jednak przypomnieæ w skrócie historiê naszego Wydzia³u i pionierów rozpoczynaj¹cych tworzenie jego zrêbów.
Ju¿ 30 czerwca 1945 roku pracê w Referacie Odbudowy Uniwersytetu i Poli-techniki rozpocz¹³ Tadeusz Kozaczewski, wkrótce potem zjawi³ siê tam Jerzy Haw-rot i prof. Tadeusz Wróbel. Potem przybyli inni. Pierwszym dziekanem Wydzia³u Budownictwa i jednoczeœnie jego organizatorem by³ prof. Tadeusz Wróbel, by³y kierownik Katedry Urbanistyki Politechniki Lwowskiej. Wydzia³ Budownictwa,
59
Wydzia³ Architektury
sk³adaj¹cy siê z Oddzia³u Architektury i Oddzia³u In¿ynierii by³ kreowany 24 sierpnia 1945 r.
Pierwszym dziekanem Wydzia³u Architektury, którego powo³ano w roku aka-demickim 1949/50 by³ prof. Tadeusz Broniewski, a prodziekanem prof. Andrzej Frydecki.
Pierwsi architekci, profesorowie i kierownicy katedr: prof. Tadeusz Wróbel – Katedra Urbanistyki,
prof. Tadeusz Broniewski – Katedra Historii Architektury, prof. Dobros³aw Czajka – Katedra Rysunku Odrêcznego,
prof. Aleksander Kapuœciñski – Katedra Architektury I (po jego œmierci w 1946 r. Katedrê obj¹³ prof. Zbigniew Kupiec),
prof. Tadeusz Brzoza – Katedra Architektury I, prof. Andrzej Frydecki – Katedra Architektury II,
prof. Stanis³aw Mielnicki – Katedra Budownictwa Ogólnego,
prof. Konrad Dyba – pocz¹tkowo dzia³a³ w ramach Wydzia³u Mat.-Fiz.-Chem., dopiero potem powo³ano Katedrê Geometrii Wykreœlnej na Wydziale Archi-tektury.
Pionierami w dydaktyce byli tak¿e pierwsi adiunkci i asystenci: Jerzy Hawrot, Czes³aw Wajdzik, Helena Ciechanowska, Kazimierz Ciechanowski, Marcin Bu-kowski, Zygmunt Haich, Zbigniew Kato³a, Edward Krzy¿ewski, Jan £obodzki.
Na stanowiska m³odszych asystentów byli anga¿owani tak¿e zdolni, dobrze zapowiadaj¹cy siê studenci.
PóŸniej, tj. od roku 1952, powstawa³y kolejne katedry, przychodzili nastêpni profesorowie. Wydzia³ siê rozrasta³, przechodzi³ ró¿ne ewolucje organizacyjne a¿ do formy, jak¹ ma obecnie. Jest to jednak odrêbny rozdzia³.
Nurt ówczesnego ¿ycia akademickiego jest prawdopodobnie ca³kowicie nie-znany dzisiejszym studentom, a gronu m³odszych kolegów asystentów nie-znany je-dynie chyba fragmentarycznie.
W jesieni 1946 r. powsta³ Zwi¹zek S³uchaczy Architektury – jako studenckie ko³o naukowe. Pierwszym prezesem by³ kol. Tadeusz Kozaczewski, a nastêpnie przez dwie kadencje prezesowa³ Kazimierz Kabat (do roku 1949 – kiedy to decyzj¹ w³adz centralnych w wyniku powo³ania Zwi¹zku Studentów Polskich – istniej¹ce ko³a naukowe, w tym tak¿e ZSA rozwi¹zano, a maj¹tek zosta³ przekazany do ZSP). Celem dzia³alnoœci ZSA by³a organizacja odczytów, wyg³aszanych przez za-praszanych profesorów. Stanowi³y one rozszerzenie zakresu wyk³adów z archi-tektury. Taka kameralna forma s³u¿y³a wzajemnemu siê poznawaniu.
Zorganizowano bibliotekê z ksiêgozbiorem dostêpnej literatury z architektury i urbanistyki oraz dostêpnych podrêczników szkolnych. Przy ich braku sami stu-denci zorganizowali powielanie ocala³ych, unikatowych egzemplarzy podrêczni-ków (oko³o 6 tytu³ów).
60 Czêœæ II. Biogramy pierwszych absolwentów PWr.
Chc¹c przyjœæ z materialn¹ pomoc¹ potrzebuj¹cym kolegom – niezale¿nie od dzia³alnoœci „Bratniaka” oraz wychodz¹c naprzeciw potrzebom kulturalnym stu-denckiego œrodowiska – w ramach ZSA zosta³ zorganizowany sklep materia³ów papierniczych w zaadaptowanym na ten cel parterze naro¿nika ul. Norwida i Sk³o-dowskiej-Curie. Kierownikiem sklepu by³ z pocz¹tku Tadeusz Izbicki, a potem Kazimierz Kabat. Sklep ten, jako jedyny wtedy we Wroc³awiu, zaopatrywa³ stu-dentów w artyku³y kreœlarskie i papiernicze. Dochód z tego sklepu umo¿liwi³ ju¿ w 1947 r. zorganizowanie i wyposa¿enie œwietlicy ZSA (na zapleczu sklepu) – ze specjalistyczn¹ bibliotek¹, czytelni¹ i kreœlarni¹ oraz umo¿liwia³ udzielanie zapo-móg potrzebuj¹cym kolegom. W œwietlicy odbywa³y siê prelekcje, spotkania z profesorami, spotkania kole¿eñskie, zebrania Zarz¹du ZSA i inne imprezy. Nad sprawami finansowymi od jesieni 1946 bardzo sprê¿yœcie czuwa³ Witold Skowro-nek, który tê funkcjê sprawowa³ prawie do koñca istnienia ZSA.
W tym okresie zorganizowano 3 wycieczki studenckie: do Poznania, Warsza-wy (na ruiny zabytków) i w Tatry.
Przygotowano i wys³ano na Miêdzynarodow¹ Wystawê Prac Studentów Ar-chitektury w Londynie prace projektowe i rysunki naszych studentów. By³y to w tej formie pierwsze kontakty miêdzynarodowe.
Przygotowano oprawê plastyczn¹ kolumny studenckiej na pochodzie pierw-szomajowym – za co ZSA otrzyma³o podziêkowanie od w³adz centralnych.
W roku 1948 ZSA opracowa³ oprawê graficzn¹ Kongresu Intelektualistów w gma-chu Politechniki we Wroc³awiu.
ZSA mia³ swój znaczek. By³ rozpisany konkurs miêdzy studentami. Pierwsz¹ nagrodê zdoby³a Jadwiga Grabowska (Hawrylakowa) za znaczek w kszta³cie splotu trzech liter. Posiadacze tego znaczka przechowuj¹ go z pieczo³owitoœci¹ jako cen-n¹ pami¹tkê. ZSA mia³ te¿ swoje wydawnictwo – by³ to periodyk „Tryglif” – ukaza³o siê kilka numerów.
Tadeusz Biesiekierski Tadeusz Izbicki
61