Kilka konstytucji przypisuje godność wyodrębnionym kategoriom osób lub ich grupom. Klasycznym przykładem są dokumenty konstytucyjne Watykanu. Według nich godność oznacza zaszczytną funkcję lub stanowisko w administracji Stolicy Apostolskiej. W identycznym znaczeniu używa omawiane pojęcie art. 16 (3) ustawy zasadniczej Rumunii. Do „godności narodu” nawiązuje konstytucja
11 Łącznie 12 odrębnych postanowień dotyczących godności człowieka. W pozostałych konstytu-cjach, nie przekraczają one zwykle pięciu odwołań do tej kategorii. Jedynie w polskiej konstytucji termin godność pojawia się dziewięć razy. Zaledwie w trzech miejscach mowa jest o godności w on-tycznym omawianym tutaj znaczeniu (wstęp, art. 30 i art. 233).
12 J.-Fr. Aubert, P. Mahon (red.), Petit commentaire de la Constitution fédérale de la Confédération
Białorusi oraz polska. W specyficzny sposób stosuje się w tych dwóch krajach ba-dane pojęcie, gdy mówi się o ochronie godności prezydenta republiki Białorusi czy jak w Polsce piastunów szeregu urzędów. W tych przypadkach nie ma się na myśli urzędu, lecz majestat czy szczególne namaszczenie związane z daną funkcją. Dla-tego też w całkowitym zapoznaniu do nauki I. Kanta13, polska konstytucja wyma-ga wyznaczenia wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego. Za-kazuje się też prowadzenia działalności publicznej przez sędziów TK, prezesa NIK, RPO i członków KRRiT, niedającej się pogodzić z godnością sprawowanych przez te osoby stanowisk. Do tego aspektu godności nawiązuje art. 54 ust. 2 Konstytucji Włoch, stanowiąc, że obywatele, którym powierzono funkcje publiczne, mają obo-wiązek ich wykonywania w sposób zdyscyplinowany i godny.
Szczególnie uprzywilejowaną grupą społeczną objętą ochroną godności czło-wieka są pracujący. W przeciwieństwie do polskiej regulacji konstytucyjnej, która objęła taką ochroną wyłącznie sędziów, omawianą korzyścią obdarzono w sześciu krajach europejskich robotników i ich rodziny, zatrudnionych, pracowników najemnych oraz „obywateli Białorusi”. Tym ostatnim Konstytucja zapewniła prawo do pracy „jako najbardziej godnemu sposobowi samo potwierdzenia się człowieka” tzn. prawo do wyboru zawodu, rodzaju zatrudnienia i pracy zgodnie z powołaniem, zdolnościami, wykształceniem, przygotowaniem fachowym oraz z uwzględnieniem potrzeb spo-łecznych. Ponadto ‒ kierując się tymi samymi względami godnościowo człowieczymi ‒ przyznano im prawo do zdrowych i bezpiecznych warunków pracy. Pracownikom najemnym ‒ obywatelom Białorusi ‒ ustawa zasadnicza gwarantuje również spra-wiedliwy udział w wynagrodzeniu w związku z wynikami gospodarczymi pracy zgodnie z ich ilością, jakością i znaczeniem społecznym. Nie może ono być poniżej poziomu zapewniającemu im i ich rodzinom niezależny i godziwy byt.
W Andorze ‒ w przeciwieństwie do Konstytucji Białorusi ‒ prawem do pra-cy „dla podniesienia życiowego, kulturalnego i socjalnego poziomu życia”, dla wy-nagrodzenia wystarczającego dla zapewnienia robotnikowi i jego rodzinie bytu odpowiadającego ludzkiej godności ‒ obdarzono „każdego człowieka”. W Chorwa-cji tarcza godności człowieka chroni zaledwie wynagrodzenie osób zatrudnionych. Powinno ono zapewnić zatrudnionemu i rodzinie swobodne i godne życie. Art. 13 Konstytucji Węgier proklamuje, że siła wspólnoty oraz szacunek do siebie każdej istoty ludzkiej opierają się na pracy oraz na osiągnięciach ducha i umysłu. Akt ten
13 Jak pisał I. Kant, w świecie wszystko ma cenę albo godność. To, co ma cenę, można zastąpić jakimś jej równoważnikiem. To, co jest natomiast bezcenne i nie można tego niczym zastąpić, ma god-ność. Por. też inne wersje tej słynnej wypowiedzi myśliciela z Królewca w książce F.J. Mazurka,
przyznaje każdemu zatrudnionemu prawo do warunków pracy szanujących jego zdrowie, bezpieczeństwo oraz wymienioną na trzecim miejscu godność.
Dziewięć ustaw zasadniczych państw Europy ma na celu ochronę godności osób słabszych ekonomicznie. Wstęp do azerbejdżańskiej Konstytucji „oświadcza uroczyście” o zamiarze zapewnienia wszystkim godziwego poziomu życia. Obowią-zująca ustawa zasadnicza Belgii przyznaje każdemu prawo prowadzenia życia odwiadającego wymogom godności ludzkiej. W tym celu akty prawne tego kraju po-winny gwarantować „przy uwzględnieniu odpowiednich zobowiązań” pięć praw: do pracy lub ściślej do „swobodnego wyboru aktywności zawodowej w ramach ogólnej polityki zatrudnienia”; do zabezpieczenia socjalnego; przyzwoitego mieszkania14; ochrony zdrowego środowiska; rozwoju kulturalnego i społecznego. Inne teksty konstytucyjne zaledwie uściśliły te rozstrzygnięcia o prawo do odpowiedniego wy-żywienia, ubioru (Białoruś); do obowiązkowego zabezpieczenia socjalnego i troski (Belgia); o zobowiązanie państwa do podejmowania działań w dziedzinie rozwoju gospodarczego i ochrony socjalnej (Rumunia, częściowo Słowenia); do pomocy i opie-ki oraz środków niezbędnych do zapewnienia egzystencji godnej człowieka (Szwaj-caria); do „przewidzenia i zapewnienia” środków odpowiednich do potrzeb pracują-cych w razie wypadku, choroby, inwalidztwa i starości czy niezawinionego bezrobocia (Włochy).
Siedem konstytucji łączy godność z osobami pozbawionymi wolności. W spo-sób dosadny wypowiada się w tym zakresie wchodząca w blok konstytucyjny Austrii federalna ustawa o ochronie wolności. Jej art. 1 pkt 4 głosi, że „Aresztowanego lub zatrzymanego należy traktować z poszanowaniem godności człowieka oraz z naj-większą delikatnością dla osoby i można poddać tylko takim ograniczeniom, które odpowiadają celowi tych środków albo są niezbędne dla zachowania bezpieczeństwa i porządku w miejscu pozbawienia wolności”. Przepis ten jest jedyną normą formu-łującą na poziomie konstytucyjnym ochronę godności ludzkiej. Według panujących poglądów w orzecznictwie oraz w doktrynie nie można go uogólnić15. Nie oznacza to, że w kraju tym nie obowiązuje zasada godności człowieka. Wynika ona między innymi z niepisanych założeń i wartości, dorozumianych postanowień Konstytucji,
14 Odnośnie mieszkania warto zauważyć, że tym aspektem zainteresowała się też konstytucja Szwajcarii. Nie łączy ona go jednak z wymogiem godziwego czy godnego mieszkania, lecz mówi w trzech obowiązujących wersjach językowych o „odpowiednim” mieszkaniu. Dodam, że jest to norma programowa, mówiąca o angażowaniu się federacji i kantonów „w uzupełnieniu osobistej odpowie-dzialności i indywidualnej inicjatywy aby [...] poszukujący takiego mieszkania «dla siebie i swoich ro-dzin» mogli je znaleźć”.
15 Por. K. Burger, Das Verfassungdprinzip des Menschenwürde in Osterreich, wyd. Peter Lang, s. 142
w tym z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 r.16 Konstytucje chor-wacka i serbska dodają nakaz humanitarnego obchodzenia się z więźniami, a czar-nogórska i słoweńska poszanowania „godności ludzkiej oraz godności we wszelkich [...] postępowaniach” związanych z utratą wolności.
Trzy konstytucje wybrały sobie za przedmiot ochrony ‒ z punktu widzenia godności człowieka ‒ nasciturusa. Regulacje te nie zabraniają przerywania ciąży, lecz jedynie biorą w ochronę ‒ jak w Czechach ‒ „życie człowieka [...] jeszcze przed urodzeniem” albo jak na Węgrzech „życie płodu [...] chwilą poczęcia”. Podobną ochronę życia istotom ludzkim w łonie matki, lecz bez wyraźnego uzasadnienia względami godnościowo-człowieczymi, zapewnia Konstytucja Słowacji17.