Wywiad ustrukturyzowany

Ostatnią metodą badawczą, która zostanie wykorzystana podczas badań jest wywiadem ustrukturyzowanym. Jest to forma wywiadu osobistego. Polega na przeprowadzeniu rozmowy z badanym na podstawie przygotowanego wcześniej kwestionariusza wywiadu. Wywiad ten posiada cztery cechy⁶¹:

1. Odbywa się z udziałem tych respondentów, o których wiadomo, że mają określone doświadczenia.

2. Odwołuje się do sytuacji, które były analizowane przed rozpoczęciem wywiadu. 3. Przeprowadzany jest zgodnie z planem, który określa tematy istotne z punktu

widzenia hipotezy badawczej.

4. Skupia się na tych doświadczeniach badanych osób, które dotyczą badanej sytuacji. Pierwsza cecha polega na właściwym doborze próby. Jest to dobór celowy. Do wywiadu zostanie użyta baza danych ogólnie dostępna na stronie http://www.ngo.pl/. Z tej bazy zostaną wybrane wszystkie organizacje społeczne, których działania są związane z Kresami, wielokulturowością, Polską wschodnią i tragedią smoleńską. W doborze zostanie także wykorzystana metoda kuli śnieżnej.

Druga cecha określa nie tyle tematykę, ile okres badawczy. Chodzi o wydarzenia z przeszłości. Badany powinien być uczestnikiem lub mieć pewną wiedzę i własne zdanie na temat problemu badawczego. Z powodu subiektywności podejścia często do wywiadów są dobierane elity lokalne, których zdanie jest ważne wśród społeczności. Badacz nie powinien

61

Ch. Frankfort- Nachmias , D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, rozdział 10 Badania sondażowe, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 251.

44 pytać o prognozy, czy o przyszłość, ponieważ badany nie musi być ekspertem, który będzie się starał przewidzieć przyszłość.

Trzecia cecha dotyczy kwestionariusza wywiadu. Jest to narzędzie badawcze, które składa się zapisanych w określonej kolejności pytań otwartych, które zostaną zadane badanemu podczas rozmowy. Rozmowa powinna przebiegać swobodnie, a pytania powinny być zadane w takiej kolejności, w jakiej zostały zapisane. Kolejność ta jest niezwykle ważna, ponieważ z jednej strony zaczyna się od pytań dość ogólnych i kolejne są coraz bardziej szczegółowe. Z drugiej strony chodzi też o pogrupowanie pytań tak, aby dotyczyły jednego zagadnienia, do którego nie trzeba później się znów odwoływać.

Ostatnia cecha dotyczy już samych pytań stawianych w kwestionariuszu. Musimy pytać tylko o to, co nas interesuje w kontekście problemu badawczego. Nie możemy stawiać pytań, które nie dotyczą interesującej nas problematyki. To może zdezorientować badanego, który powinien czuć się w miarę komfortowo i bezpiecznie, bo to przełoży się na duży stopień wiarygodności odpowiedzi.

Wywiad ustrukturyzowany różni się od wywiadu swobodnego, gdyż ten ostatni opiera się na luźniejszej formie rozmowy, w której określa się raczej jej kierunek oraz problemy, które powinny zostać w niej poruszone. Metoda ta wymaga większego zaangażowania badacza podczas prowadzenia rozmowy. Przejawia się to między innymi w umiejętnym naprowadzeniu badanego na właściwy tok rozmowy, w przypadku gdy zacznie mówić o czymś co nie jest związane z tematem rozmowy. W sytuacji wywiadu swobodnego rola badacza jest istotna i może przyczynić się do uzyskania zniekształconych informacji. Z tego powodu zasadniejsze jest zastosowanie wywiadu ustrukturyzowanego.

W trakcie przeprowadzenia wywiadów ważne jest ich kodowanie. Do odpowiedniego zakodowania posłużą dwie zmienne, a całość kodu będzie składała się z trzech znaków. Pierwszym będzie numer wywiadu. Następnie ukośnik. Po nim pierwszą zmienną, będzie wykształcenie. Odpowiednio: P – podstawowe, Ś- średnie oraz W- wyższe. Drugą zmienną, która jednocześnie będzie trzecim znakiem, odpowiadać będzie miejscu pracy lub zawodu jakie badany wykonuje. Odpowiednio: I – instytucja publiczna, O – organizacja pozarządowa, U – uczelnia wyższa, D – dziennikarz.

45 Po przeprowadzonych wywiadach należy przyjąć ogólne ramy, aby rzetelnie zbadać spisany materiał. Jackie Abell i Greg Myers podają cztery kontakty wywiadów badawczych62

, które mogą być pomocne przy analizie materiału badawczego:

1. Bezpośrednie otoczenie, język lub tekst towarzyszący, z angielskiego co – text, znajdujący się w tekście: czyli w przypadku każdej badanej wypowiedzi należy zwrócić uwagę na treść, która ją poprzedza, ale również która po niej następuje. Badana wypowiedź nie powinna być oddzielona od całego kontekstu, który może okazać się kluczowy podczas badania danego wyrażenia.

2. Intertekstualne i interdyskursywne relacje między wypowiedziami, tekstami, gatunkami i dyskursami dotyczą powiązania tematu rozmowy z innymi obiegowymi opiniami przywoływanymi przez badacza. W trakcie rozmowy te elementy pełnią istotną rolę. Bardzo ważne jest, aby ustalić co to za elementy i dlaczego badany podczas swojej wypowiedzi korzysta właśnie z intertekstualności.

3. Pozajęzykowe zmienne społeczne/socjologiczne oraz instytucjonalne ramy danego kontekstu sytuacyjnego. Dotyczy to aranżacji przeprowadzenia wywiadu, czyli oczekiwań badanego co do postawy moderatora. Badacz powinien być elastyczny na tyle, aby z jednej strony zapewnić badanemu komfort wypowiedzi, a z drugiej by rzetelnie przeprowadzić dany wywiad.

4. Szersze konteksty społeczno – polityczne i historyczne. Podczas przeprowadzania badań należy pamiętać, że sytuacja wywiadu nawet najbardziej obiektywnego, który jednocześnie zapewnia komfort badanemu nie jest oderwana od obecnej rzeczywistości społecznej. Należy o tym pamiętać, że zarówno badacz jak i badany pozostają pod jej wpływem. Dość istotnym też jest przygotowanie badacza do przeprowadzenia wywiadu. Powinien posiadać wiedzę na temat badanego co pomoże mu w efektywnym przeprowadzeniu badania.

Podczas wywiadu ustrukturyzowanego zostanie zastosowany nieprobabilistyczny dobór próby. Oznacza to, że za pomocą pewnych kategorii badani zostaną dobrani do badania. Próba ta jest także nazywana w naukach społecznych próbą ekspercką. W tym przypadku badanymi będą elity lokalne: osoby z trzeciego sektora, czyli organizacji pozarządowych. Organizacje, w których badani działają muszą być zainteresowane kwestiami poruszanymi w dysertacji. Kategorią doboru będą te problemy. Koniecznym aspektem jest,

62

J. Abell, G. Myers, Analiza wywiadów badawczych, w: R. Wodak, M. Krzyżanowski (red.), Jakościowa

analiza dyskursu w naukach społecznych, tłumaczenie Danuta Przepiórkowska, Oficyna Wydawnicza Łośgraf,

46 aby dana organizacja posiadała minimum jedną z tych kategorii wpisaną w zakres działań. Kategorie te to: społeczeństwo lokalne Białegostoku, obszar dawnych Kresów, kwestie mniejszości narodowych, Polska wschodnia, tragedia smoleńska. Metodą do znalezienia badanych pod kątem kategorii będzie Internet, w szczególności baza danych organizacji pozarządowych63. Metoda kuli śnieżnej będzie drugą wykorzystaną podczas badań. Pod koniec wywiadu badacz będzie zadawał dodatkowe pytanie badanym odnośnie osób, które mogą odpowiedzieć się na pytania i wypowiedzieć się w kwestiach poruszanych podczas badania. Planowane jest zrealizowanie trzydziestu takich wywiadów.

47