Zasady finansowania

A. Zasada koncentracji

Zasada koncentracji jest główną zasadą europejskiej polityki regionalnej. Polega ona przede wszystkim na skoncentrowaniu zarówno działań jak i środków finansowych na określonej ilości celów priorytetowych, które wyznaczone zostały z góry jako mające największe znaczenie z punktu widzenia sytuacji społeczno-gospodarczej Wspólnoty.

Realizacja tej zasady następuje głównie poprzez:

- przeznaczenie środków na realizację określonych celów;

- ustalenie odpowiednich kryteriów, które będą słuŜyły do wyznaczenia regionów borykających się a największymi trudnościami;

- przeznaczenie znacznej ilości środków na wsparcie dla krajów najsłabiej rozwiniętych i regionów opóźnionych w rozwoju poprzez wstępne ustalenie wysokości oraz zakresu pomocy uwzględniając zarówno ogólną sytuację społeczno-gospodarczą kraju jak równieŜ sytuację ekonomiczną poszczególnych regionów biorąc pod uwagę takie czynniki jak np. bezrobocie.

Stosowanie zasady koncentracji doprowadziło do tego, iŜ w latach 2000-2006 nastąpiło zredukowanie celów polityki regionalnej do dwóch celów regionalnych i jednego celu funkcjonalnego a takŜe zmniejszyła się liczba osób objętych tą polityką. Ponadto zgodnie z zasadą koncentracji przewaŜającą część funduszy strukturalnych skierowano jako pomoc do krajów najsłabiej rozwiniętych. Dzięki stosowaniu kryterium wyboru, jakim był poziom PKB

per capita niŜszy od 75% średniej wspólnotowej osiągnięto porównywalną z okresem

poprzednim skalę pomocy dla regionów najbardziej jej potrzebujących.

Zasada koncentracji stała się zasadą naczelną europejskiej polityki regionalnej równieŜ z powodu często pojawiającej się krytyki wcześniej stosowanej strategii charakteryzującej się rozproszeniem środków wspólnotowych na zbyt wielu rozbieŜnych celach i na zbyt rozległych obszarach. Niemniej jednak w latach 1994-1999 pomocą wspólnotową objęte zostało 50% ludności UE oraz 75% jej terytorium. Główną przyczyną tego zjawiska było dokonywanie selekcji regionów na postawie nie tylko kryteriów wspólnotowych lecz równieŜ krajowych i o charakterze drugorzędnym. RównieŜ znaczenie miały czynniki polityczne polegające na wywieraniu nacisków przez największych płatników budŜetu wspólnotowego w celu skierowania pomocy do ich regionów priorytetowych.

B. Zasada dodawalności

Zasada dodawalności odnosi się do finansowania działań prowadzonych w ramach krajowej polityki regionalnej. Mówi ona, iŜ środki pochodzące z funduszy strukturalnych nie mogą zastępować krajowych środków wydatkowanych w ramach realizowanych działań na terenie kraju ale stanowią jedynie ich uzupełnienie. Zasada ta została wprowadzona jako środek zaradczy przeciwko często występującemu zjawisku, jakim było refinansowanie sobie przez rządy państw członkowskich (szczególnie Francji i Wielkiej Brytanii) wydatków budŜetowych prowadzonych w ramach polityki regionalnej. Zadaniem wspólnotowej polityki

regionalnej nie jest natomiast zasilanie krajowych budŜetów lecz wspieranie zrównowaŜonego rozwoju regionów upośledzonych, podnoszenie ich konkurencyjności tak, aby w przyszłości miały moŜliwość funkcjonować niezaleŜnie.

Jako, Ŝe kontrola stosowania zasady dodawalności w praktyce nastręczała wielu trudności sformułowano w roku 1993 standardową klauzulę dotyczącą tego kryterium weryfikacji. Państwa członkowskie zobowiązane były do jej przestrzegania i informowania na bieŜąco Komisji w tym zakresie. Ponadto ustanowiony został przepis mówiący o tym, iŜ państwa członkowskie zobowiązane są do utrzymania wydatków na politykę regionalną przynajmniej na wysokości równej wydatkom ponoszonym na ten cel w okresie poprzednim. Wyjątkiem od tej zasady mogły być sytuacje zdeterminowane czynnikami o charakterze makroekonomicznym, znacznie zwiększona skala tych wydatków w okresach wcześniejszych, ewolucja systemu gospodarczego, znaczny spadek koniunktury itp. Ponadto odstępstwo od tej reguły moŜe być spowodowane znacznym zmniejszeniem dofinansowania z funduszy strukturalnych. NaleŜy zaznaczyć iŜ w dokonywaniu podsumowanie wydatków na politykę regionalna w poszczególnych krajach osobno uwzględniane są środki w ramach celu nr 1 i łącznie dla celów nr 2 i 3 w związku z prowadzeniem aktywnej polityki rynku pracy na terenie całego kraju.

C. Zasada komplementarności

Zasada ta powstała jako uzupełnienie zasady dodawalności i zasady partnerstwa. Oznacza ona traktowanie działań wspólnotowych jako uzupełnienia dla działań prowadzonych przez podmioty krajowe. Jej stosowanie przejawia się w nawiązywaniu oraz prowadzeniu ciągłej współpracy i uzgadnianiu poszczególnych stanowisk pomiędzy Komisją a władzami krajowymi zarówno centralnymi jak i regionalnymi oraz lokalnymi w tym równieŜ kompetentnymi w tym zakresie podmiotami wyznaczonymi przez jednostki decyzyjne. W związku ze stosowaniem taj zasady został określony pułap wysokości dofinansowania jako udział w wydatkach krajowych (w tym takŜe w wydatkach budŜetów samorządowych). W przypadku celu nr 1 wydatki wspólnotowe stanowią przynajmniej 50% wydatków publicznych, natomiast w przypadku pozostałych celów jest to 25%.

Oprócz ustalenia wysokości wydatków wspólnotowych jako określonej części wydatków krajowych wyznaczono równieŜ ich udział w całości kosztów danej inwestycji. W ramach celu 1 wkład środków wspólnotowych moŜe wynosić maksymalnie 75% kosztów całego przedsięwzięcia. W roku 1993 wprowadzono jednakŜe wyjątek od tej reguły dotyczący czterech najsłabiej rozwiniętych krajów korzystających ze wsparcia z Funduszu Spójności.

Określony w tych przypadkach maksymalny pułap pomocy wynosi 80%, natomiast dla terenów ultraperyferyjnych oraz najbardziej oddalonych wysp greckich – 85%. W przypadku zaś celów 2 i 3 wysokość ta została ustalona na poziomie 50%.

Regulamin ogólny określił oddzielnie maksymalny udział pomocy wspólnotowej w zakresie przedsięwzięć realizowanych przez przedsiębiorców. Środki pomocowe nie mogę przekraczać 35% wartości całej inwestycji w regionach zakwalifikowanych do celu 1 oraz 15% w regionach celu 2. Jedyny wyjątek stanowią przedsięwzięcia realizowane przez MŚP z zakresu inŜynierii finansowej, w tym przypadku poziom pomocy moŜe być zwiększony o 10%.