Zasady organizacji

A. Zasada programowania

Zasada programowania polega na zmianie dotychczasowego sposobu finansowania działań w ramach polityki regionalnej polegającej na wspieraniu pojedynczych projektów inwestycyjnych na finansowanie zintegrowanych programów rozwoju regionalnego opracowywanych przez państwa członkowskie. Jest to jedna z kluczowych zasad europejskiej polityki regionalnej, która ma za zadanie zapewnić trwałą realizację jej celów oraz kompleksową analizę problemów regionalnych a takŜe zachęcać do współpracy podmioty regionalne i lokalne oraz władze na róŜnych szczeblach, które w normalnych warunkach działają oddzielnie. Warto równieŜ zaznaczyć iŜ okres programowania wyznaczony dla tych programów często jest determinowany reformami budŜetowymi Unii Europejskiej.

1. Poziom strategiczny – obejmuje określenie głównych celów, strategii rozwoju regionalnego oraz wysokości środków przeznaczonych na realizację poszczególnych działań priorytetowych;

2. Poziom szczegółowy – obejmuje określenie sposobów realizacji strategii, podprogramów oraz opisanie konkretnych przedsięwzięć itd.

O ile pierwszy z poziomów dotyczy raczej władz szczebla centralnego o tyle drugi skierowany jest raczej do podmiotów o charakterze terytorialnym, natomiast włączenie w wykonywanie tych działań niŜszych szczebli władz pozostawione jest w wyłącznej kompetencji danego państwa członkowskiego.

Procedura programowania określona w regulaminie ogólnym na lata 2000-2006 definiuje następujące etapy tego procesu:

I. Sporządzenie przez wyznaczone do tego celu władze krajowe lub regionalne planów rozwoju (w zakresie celu 1 i 2) lub ram odniesienia dla celu 3. KaŜdy kraj członkowski jest zobowiązany do przedstawienia tych planów Komisji w toku konsultacji;

II. Określenie, na postawie sporządzonych wcześniej planów, Wspólnotowych Ram Wsparcia (WRW), które opracowywane są przez Komisję w drodze konsultacji z państwami członkowskimi oraz przedstawicielami Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Zatwierdzone WRW pełnia rolę swego rodzaju kontraktu wiąŜącego obydwie strony.

III. Sporządzenie przez państwa członkowskie programów operacyjnych w oparciu o WRW, które są następnie przedstawiane Komisji (równocześnie z planami). Zatwierdzone programy operacyjne są później podstawą przyznania pomocy wspólnotowej;

IV. Sporządzenie przez państwo członkowskie dokumentu uzupełniającego dany program operacyjny (complément de programmation), który zawierać ma szczegółowy opis działań realizowanych w ramach programu, ostatecznych beneficjentów oraz alokacji na poszczególne cele. Dokument musi być sporządzony nie później niŜ w okresie 3 miesięcy po przyjęciu programu operacyjnego i przedłoŜony Komisji do zaopiniowania. Stanowi on równieŜ podstawę do współfinansowania przez Komisję wyszczególnionych działań.

B. Zasada partnerstwa

Zasada partnerstwa jest ściśle powiązana z wyŜej omawianą zasadą subsydiarności i dotyczy dwu rodzajów relacji:

1 Pomiędzy róŜnymi szczeblami władzy publicznej: wspólnotowej, krajowej, regionalnej oraz lokalnej która nosi nazwę partnerstwa instytucjonalnego;

2 Pomiędzy instytucjami publicznymi a organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi, która to z kolei nosi nazwę partnerstwa publiczno-prywatnego (lub partnerstwa transwersalnego).

Zasada ta w europejskiej polityce regionalnej polega głównie na obowiązku konsultowania i uzgadniania przez wszystkich partnerów wszelkich działań i decyzji dotyczących procesu programowania a więc zarówno przygotowywania planów regionalnych, Wspólnotowych Ram Wsparcia, opracowywania programów operacyjnych, ich celów, ustalania wysokości środków finansowych przeznaczonych na poszczególne cele priorytetowe, realizacji tych celów oraz ich oceny pod kątem wpływu na rozwój regionalny. Partnerami w toku tych ustaleń są zarówno szeroko rozumiane władze publiczne jak równieŜ organizacje społeczno-ekonomiczne, podmioty gospodarcze, inwestorzy, instytucje finansowe oraz organizacje zawodowe. Tak szeroki zakres stosowania zasady partnerstwa wiąŜe się ściśle z dwoma innymi zasadami mianowicie: zasadą subsydiarności oraz zasadą komplementarności zgodnie z którymi pomoc wspólnotowa ma stanowić wyłącznie uzupełnienie inicjatyw prowadzonych na poziomie krajowym.

Z punktu widzenia roli pełnionej przez poszczególnych partnerów w powyŜej opisanych procesach moŜna wyróŜnić dwa rodzaje partnerstwa:

- partnerstwo decyzyjne – polegające na podejmowaniu decyzji odnośnie współfinansowania konkretnych programów lub projektów;

- partnerstwo konsultacyjne – oznacza, iŜ rolą partnera jest jedynie formułowanie oraz wygłaszanie opinii dotyczących konkretnych kwestii problemowych.

Samo pojęcie partnerstwa oznacza rozwijanie współpracy pomiędzy podmiotami społeczno-gospodarczymi danego terytorium w celu realizacji określonych zadań w ramach przyjętej strategii rozwoju. Współpraca ta zapobiega nakładaniu się kompetencji oraz pokonuje bariery instytucjonalnych podziałów i ograniczeń.

W regulaminie ogólnym europejskiej polityki regionalnej zostało jednoznacznie określone, iŜ państwa członkowskie (ich władze centralne) są wyłącznie odpowiedzialne za wyznaczanie partnerów zarówno w ramach szczebli administracji jak równieŜ instytucji

pozarządowych o charakterze prywatnym lub społecznym, które są w stopniu wystarczającym kompetentne do brania udziału w procedurze uzgadniania. Jako, Ŝe zarówno w regulaminie jak w Ŝadnym innym dokumencie wspólnotowym nie zostało wyraźnie zdefiniowane określenie „władz regionalnych oraz innych kompetentnych władz publicznych” zakres swobody krajów członkowskich w tym zakresie jest bardzo duŜy.

C. Zasada kompatybilności.

Zasada kompatybilności odnosi się do zgodności polityki regionalnej krajów członkowskich z innymi politykami realizowanymi przez Wspólnotę. NajwaŜniejsze z nich to:

1. Polityka ochrony wolnej konkurencji;

2. Polityka przejrzystości zamówień publicznych; 3. Polityka ochrony środowiska;

4. Polityka przestrzegania równości szans kobiet i męŜczyzn.

To właśnie w trosce o zapewnienie przestrzegania reguł wolnej konkurencji określonych w Traktacie Rzymskim Komisja ustaliła reguły i zasady udzielania pomocy regionalnej i sektorowej w krajach członkowskich. Ingerencja ta, poza dbałością o zgodność polityki regionalnej z innymi politykami wspólnotowymi, tłumaczona jest równieŜ koniecznością zapobiegania nadmiernej rywalizacji władz centralnych i samorządowych w kwestii przyciągania najbardziej atrakcyjnych inwestorów. Brak nadzoru nad tym procesem mógłby równieŜ doprowadzić do tego, iŜ najlepiej rozwinięte kraje i regiony, które byłyby w stanie zaoferować najwyŜsze dotacje zmniejszałyby w znaczny sposób szanse regionów zacofanych na pozyskanie inwestorów prywatnych.

Państwa członkowskie zobowiązane są przedkładać Komicji plany realizowanej polityki regionalnej i mogą być one wykonywane dopiero po potwierdzeniu przez Wspólnotę ich zgodności z wyŜej wymienionymi politykami. Komisja ustala kryteria zgodności dla kaŜdego państwa członkowskiego biorąc pod uwagę regiony kwalifikujące się do otrzymania wsparcia oraz wysokość środków pomocowych im przyznanych.

Kryteria odnoszące się do zasady kompatybilności dotyczą zarówno pomocy o charakterze regionalnym jak równieŜ horyzontalnym i sektorowym. Obejmuje to pomoc dla upadających przedsiębiorstw, na ochronę środowiska, na wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, sfery badawczo-rozwojowej oraz na utrzymanie miejsc pracy, która przyznawana jest przedsiębiorcom działającym na obszarach charakteryzujących się ubóstwem.

D. Zasada spójności

Zasada ta jest bezpośrednio związana z prowadzoną polityką makroekonomiczną kaŜdego państwa członkowskiego. Wiadomo bowiem, iŜ polityka regionalna jest integralną częścią polityki gospodarczej prowadzonej na terytorium danego kraju. Wobec powyŜszego w celu zapewnienia skuteczności realizowanych działań w ramach polityki regionalnej naleŜy zagwarantować jej spójność z polityką krajową. W tym celu w Akcie Jednolitym sformułowane zostały następujące zasady odnoszące się do polityki społeczno-gospodarczej państw:

1. KaŜde państwo członkowskie zobowiązane jest do koordynowania polityk gospodarczych realizowanych na jego terytorium w taki sposób, by zapewnić ujednolicenie systemów gospodarczych. Wobec wprowadzenia unii monetarnej zasada ta odnosiła się głównie do instrumentów polityki budŜetowej i nakładała liczne wymogi, których nieprzestrzeganie karane było stosownymi sankcjami;

2. Państwa członkowskie zobowiązane są prowadzić swoje polityki gospodarcze w taki sposób, aby przyczyniały się one do równomiernego rozwoju wszystkich regionów. Druga zasada dotyczy głównie najmniej zamoŜnych państw członkowskich, które ze względu na swoją sytuację gospodarczą korzystają w największym stopniu z pomocy wspólnotowej. Ich zadaniem jest, wobec tego, prowadzenie polityk krajowych w sposób zapewniający zrównowaŜony rozwój równieŜ zacofanych regionów.

Podkreślane jest równieŜ, iŜ „to do zadań państw członkowskich naleŜy tworzenie sprzyjającego otoczenia makroekonomicznego, stanowiącego pierwszy warunek zbieŜności gospodarek regionalnych. To takŜe w ramach państwa dokonywane są znaczne transfery finansowe, które redukują róŜnice w dochodach między regionami tego samego kraju. Redystrybucja ta odbywa się za pośrednictwem systemu podatkowego, transferów społecznych, poprzez bezpośrednie wydatki publiczne administracji centralnej, a takŜe poprzez specjalne subwencje.”