Znaczenie rodziny i jej funkcjonowania na wybrane wskaźniki

Według A. Pocztarskiej-Dec w kształtowaniu postaw zdrowotnych na efektywność wychowania zdrowotnego wpływ mają takie czynniki jak:

wykształcenie rodziców, status ekonomiczny, liczebność rodziny oraz kondycja zdrowotna i psychiczna jej członków. Autorka skupiła swoją uwagę głównie na wpływie rodziców na zachowania zdrowotne dzieci, gdyż to oni według niej

191

kształtują w młodej osobie nawyki żywieniowe (przygotowanie posiłków w stałych porach), które procentują w dorosłym, samodzielnym życiu (Pocztarska-Dec, 2011, s. 109).

„To właśnie rodzina jest pierwszym miejscem, gdzie młody człowiek spotyka się z różnego rodzaju formami ruchu. Rola rodziców powinna skupiać się na wdrażaniu do aktywnego spędzania wolnego czasu poprzez oddziaływanie na świadomość, że ruch jest nieodzownym kompanem ludzkiego życia” (Pocztarska-Dec, 2011, s. 109).

Tab. 44. Struktura rodziny oraz liczba dzieci w rodzinie, a sprawność fizyczna badanych (korelacje rho Spearmana)

Wskaźniki z indeksem _p: dane punktowe.*: p < ,05 Źródło: badania własne

W toku badań okazało się, że liczba dzieci w rodzinie nie wpływa w sposób istotny na sprawność fizyczną badanych osób. Jedyna wykryta korelacja istotna statystycznie dotyczyła biegu zwinnościowego 10x5. W tym wypadku dzieci z uszkodzonym słuchem z rodzin pełnych miały wyższe wyniki sprawności fizycznej niż z rodzin innego typu. Można zatem wysnuć wniosek, że zarówno

192

wielodzietność, jak i struktura rodziny w niedużym stopniu wpływa na stan sprawności fizycznej w dwóch badanych grupach dysfunkcyjnych.

Tab. 45. Metody wychowawcze, a sprawność fizyczna badanych uczniów

Analizując kwestię metod wychowawczych okazało się, że wśród badanych rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem nie wszystkie odpowiedzi z kwestionariusza zostały wykorzystane. W związku z tym korelacje nie są liczone, jeśli zmienna nie ma wariancji (wszyscy badani mają taki sam wynik, w tym przypadku zero).

193

Analiza statystyczna wykazała liczne, bardzo interesujące ujemne korelacje dla pochwały w grupie dzieci z lekką niepełnosprawnością, co oznacza, że chwalenie przez rodziców wydaje się być związane z gorszą sprawnością fizyczną. Dotyczy to aż ośmiu z dziewięciu interesujących nas prób sprawności fizycznej, a także wyniku ogólnego. Wynika z tego, że pochwała, jako środek wychowawczy stosowany przez rodziców dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, wpływa demotywująco na dziecko i jego wyniki sprawnościowe.

Zupełnie inne wyniki można zaobserwować u uczniów z uszkodzonym słuchem, gdzie pochwała rodzica wiąże się wyższymi wynikami sprawnościowymi w skoku w dal (R=0,62), biegu zwinnościowego (10x5) (R=0,47), gibkości (R=0,48) oraz wyniku ogólnego (R=0.48). Według analizy statystycznej podawanie dobrych przykładów, jako metoda wychowawcza daje lepsze wyniki sprawnościowe (bieg 20m) u dzieci z uszkodzonym słuchem, ale już badani z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim osiągają gorsze statystycznie wyniki w próbie równowagi. Interesującym w niniejszej analizie jest fakt, że ta sama metoda wychowawcza, może dla jednej grupy badawczej pełnić funkcję motywującą, zachęcającą, natomiast dla innej, rozluźniającą, a co za tym idzie przynoszącą gorsze efekty w indywidualnych wskaźnikach sprawności fizycznej badanych.

194

Tab. 46. Czas przeznaczony przez rodziców na rozmowę z dzieckiem, zainteresowania dzieci, a także obowiązki badanych, a sprawność fizyczna (korelacje rho Spearmana)

Niepełnosprawni Z uszkodzonym słuchem

Czas na rozmowę Zainteresowania Obowiązki Czas na rozmowę Zainteresowania Obowiązki

Równowaga ,21 -,07 ,11 -,05 ,26 ,42*

Tapping -,03 -,13 ,21 -,14 ,05 ,03

Skok ,05 -,15 ,31* -,04 ,31 ,19

Zaciskanie ,01 -,13 ,02 -,25 -,24 -,33

Siady ,05 -,12 ,29* -,36 -,06 -,12

Zwis ,09 -,17 ,36* -,03 ,28 ,28

Bieg 20m ,09 -,10 ,27 ,25 ,02 ,37

10x5 ,02 -,18 ,26 -,27 ,15 -,13

Gibkość ,26 -,13 ,24 -,15 ,39 -,04

SUMA ,11 -,20 ,33* -,09 ,27 ,07

*: p < ,05 Źródło: badania własne

Wyniki badań wykazały, że zarówno ilość czasu przeznaczonego dla dziecka na rozmowę jak i posiadanie oraz rodzaj zainteresowań nie wpływa w sposób istotny na sprawność fizyczną żadnej z badanych grup. Posiadanie natomiast przez uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim obowiązków wiązało się z lepszymi wynikami w skoku w dal, siadach z leżenia, zwisie na drążku oraz wyniku ogólnym. W grupie uczniów z uszkodzonym słuchem posiadanie obowiązków wiązało się z lepszymi wynikami w próbie równowagi (R=0,42). Z analizy statystycznej można wysnuć wniosek, że posiadanie określonych obowiązków przez badanych pozytywnie koreluje z niektórymi wskaźnikami sprawności fizycznej, co oznacza, że sumienność, rzetelność w wypełnianiu obowiązków kształtuje poczucie m.in. zaradności życiowej, co ma istotny wpływ, na jakość wyników sprawnościowych wśród badanych z dwóch grup dysfunkcyjnych. Niewielkim zaskoczeniem można nazwać wyniki dotyczące wpływu czasu przeznaczonego przez rodzica dla dziecka, a jego sprawnością

195

fizyczną. Badania nie wykazały żadnych istotnych statystycznie zależności, choć mogło się wydawać, że większa ilość czasu poświęconego dla dziecka, więcej uwagi, powinno stwarzać liczniejsze możliwości do podjęcia działań aktywizujących, a także zwiększyć świadomość oraz celowość ruchu przez uczniów biorących udział w badaniach.

Tab. 47. Wpływ otrzymywania nagród, na sprawność fizyczną badanych uczniów (korelacje rho Spearmana)

Grupa

inne Pochwała nagrody rzeczowe zakupy kieszonkow e kino nie stosuję wyjście do kol. Słodycze gra na komputerze

Niepełnosprawni

196

Analiza statystyczna nagród, jakie otrzymują badani uczniowie wykazała, że niektóre sposoby nagradzania korelowały dodatnio ze sprawnością w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Stosowanie nagrody w postaci wyjścia do koleżanki/kolegi wpływało na lepsze wyniki w gibkości.

Osoby zaznaczające odpowiedź „inne” w kategorii metody wychowawcze odznaczały się wysokimi wynikami w tappingu (R=0,29), zwisie na drążku (R=0,30), biegu zwinnościowym (10x5) (R=0,30), a także w wyniku ogólnym (R=0,32). Jedyna nagroda, która negatywnie wpływała na wyniki sprawnościowe dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim to wspomniana przy poprzednich analizach pochwała.

Wśród dzieci z uszkodzonym słuchem odpowiedzi „inne” również skorelowane były ze sprawnością fizyczną, ale tym razem negatywnie. Tak odpowiadający badani osiągali wyniki gorsze w próbie: równowaga (R=-0,43), skok w dal (R=-0,49), a także we wskaźniku ogólnym (R=-0,47). Podobnie jak przy analizie poprzedniej grupy pochwała, jako nagroda, wpływa negatywnie na wyniki sprawnościowe dzieci z uszkodzonym słuchem. Jest to dosyć ciekawa zależność sugerująca, że uwarunkowania pozytywne, czyli: dobre słowo, aprobata czy komplement kierowany przez rodziców w stronę swojego dziecka powoduje niejako rozprężenie, zadowolenie z osiąganych przez siebie wyników i słabą motywację do dalszej pracy nad sobą. To samo dotyczy wskaźnika gibkości, której wskaźniki były dużo niższe, gdy wśród badanych podstawową formą nagradzania było kieszonkowe.

197

Tab. 48. Wpływ otrzymywania kary, a sprawność fizyczna badanych uczniów (korelacje rho Spearmana)

Grupa

Inne zakaz gry na komp zakaz oglądanie TV nie stosuję kar brak wyjścia do kol odmowa przyjemności zakaz używania tel.

Niepełnosprawni Gimnazjum) zauważył, że „rozwój technologii cyfrowych powoduje niechęć do podejmowania tradycyjnych form aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży, na rzecz rozrywki, jaką można znaleźć za pomocą komputera” (Kaczor-Szkodny, 2016, s. 116).

Podczas analizy statystycznej kar stosowanych przez badanych rodziców, ponownie pojawiła się tendencja, dla niektórych wskaźników sprawności fizycznej, że w grupie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim korelacje są dodatnie, a u osób z uszkodzonym słuchem - ujemne.

198

Wśród uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim zakaz oglądania TV korelował z ich wzrostem sprawności fizycznej ogólnej, a także poszczególnych prób: tapping (R=0,31), bieg na 20m (R=0,32), gibkość (R=0,34).

Wart uwagi jest również fakt, iż odmowa przyjemności także pozytywnie działała na wzrost sprawności fizycznej, a konkretnie próby siły statycznej (zaciskanie ręki) (R=0,29).

Powyższa analiza ukazuje ciekawą zależność pomiędzy zakazem oglądania telewizji, a wzrostem wyników sprawności fizycznej przez badanych. Można wnioskować, iż badani częściej realizują się pod kątem sportowym w sytuacjach, kiedy nie mogą przesiadywać w domu przed telewizorem, co znowu wymusza na nich realizację swojego czasu wolnego w inny sposób, na przykład w formie aktywności fizycznej.

Uczniowie z uszkodzonym słuchem mieli natomiast niższe wyniki sprawnościowe w biegu zwinnościowym (10x5) (R=-0,48), skoku w dal (R=-0,40) oraz zręczności manualnej (tapping) (R=-0,42) w sytuacjach, kiedy były karane przez rodziców zakazem używania telefonu. Istotne również, z punktu widzenia statystycznego, były bardzo ujemne korelacje nie stosowania kar przez rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem z niskimi wynikami w próbie równowagi.

Z badań wynika, że dla ankietowanych uczniów z uszkodzonym słuchem wraz ze stosowaniem niektórych kar, pogarszają się wyniki w kilku wskaźnikach ich sprawności fizycznej. Można to tłumaczyć chęcią ukazania przez nich swojej dezaprobaty w stosunku do rodziców, którzy zabierając telefon chcą osiągnąć jakiś zamierzony skutek, a wyniki badań pokazują, że w przypadku uczniów z uszkodzonym słuchem efekt może być odwrotny.

6.5. Znaczenie stylu wychowania w rodzinie dla sprawności fizycznej