Wiadomości Elektrotechniczne, R. 4, Zeszyt 6

Idealne

B E Z P I E C Z E Ń S T W O I S P R A W N O Ś Ć R U C H U O R A Z U R Z Ą D Z E Ń E L E K ­ T R Y C Z N Y C H S I Ł Y I Ś W I A T Ł A

zapew niajq tylko nasze W Y Ł Ą C Z N I K I S A M O C Z Y N N E

łypu KMt, VHt, W Z i U S, przystosowane do pracy nawet w najcięższych warunkach: w kopalniach, hutach, fabrykach chemicznych i t. p. ___________

S A M O C Z Y N N E R O Z R U S Z N I K I I P R Z E Ł Ą C Z N IK I G W IA Z D A - T R Ó JK Ą T

z wyzwalaczami lub bez

K O M P L E T N E B A T E R JE R O Z D Z IE L C Z E C E L O W A K O N S T R U K C J A

S O L I D N A B U D O W A N I E Z A W O D N E D Z I A Ł A N I E

J A K O Ś Ć B E Z K O N K U R E N C J I

M o d e r n i z u j c i e u rz q d z e n ia e le k try c z n e !

Ż ą d a j c i e o f e r t

S ł u g Ł y m y b e z p ł a t n e m i p o r a d a m i .

U S

CEN Y WYDATNIE O BN IŻO N E!

STR. 146 W A D O M O S C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 6

P Ł Y T Y

P R Ę T Y

i R U R K I

e b o n i t o w e

O R A Z

W S Z E L K I E

m a t e r j a ł y

g u m o w e

I Z O L A C Y J N E

ZAKŁADY KAUCZUKOWE

PIASTÓW ^{SP. AKC.}

W A R S Z A W A , Z Ł O T A 3 5 , T E Ł . 5 3 3 - 4 9 i 5 6 2 - 6 0

F A B R Y K A K A B L I

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

KRAKÓW PŁASZÓW

p r o d u k u j e :

Linki an ten ow e, sznury radjow e, drut dzw onkow y, taśm y izolacyjne, druty em a lio w a n e, druty n aw ojow e, g o łe dru­

ty i linki m ied zian e, b ronzow e i m o sięż­

ne, przew odniki w izolacji gum ow ej k a b le gu m ow e, k a b le ziem n e do 60.000 V, k a b le telefon iczn e, armatury k a b lo ­ w e (w szelk iego rodzaju), rurki izo la ­ cyjne, puszki, fajki, tulejki, sk o b elk i do kabli.

B akelitow e proszki i m a sy p rasow n icze (futurolowe) oraz lakiery izolacyjn e i kry­

jące (lakiery futurolowe, b ak elito w e) futurolowe kity.

Lam py stołow e, biurkow e, n ocn e, gór­

n icze n ieła m liw e, w yłączn ik i, p rzełą cz­

niki, g n iazd k a, w tyczki, opraw ki, rozetki, przyciski d zw on k o w e, kinkiety ścien n e, dzw onki, transformatorki d zw on k ow e,

płyty, pręty i rury g u m o id o w e i t. p.

' B akelitow e: p od staw k i do lam p radio­

w ych , przełączniki a n ten o w e, sk a le , guziki, c z ę śc i p ra so w a n e.

B a k elitow e artykuły galan teryjn e.

E bonitow e płyty, pręty, rury, n a czy n ia ak um ulatorow e, przepony d o akum ulat

Zeszyt Nr 9/36

,Przeglqdu Elektrotechnicznego"

wydany z okazji Zjazdu Elek­

tryków, który odbył się w W ilnie w dniach 30.5 — 1.6. 1936 r.

z a w i e r a n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y :

Sekcja naukowa.

Warunki możliwości zastąpienia dtugiej linji elektrycznej sztucznym układem. O cieplnym spółczynniku indukcyjności cew ek. Usuwanie w yład ow ań krawędziowych przy badaniu m aterjałów instalacyjnych i kabli. Szkolnictwo elektrotechniczne w edług now ego ustroju. Nauczanie urzą­

dzeń elektrycznych w gimnazjach elektrycznych. Warsztaty elektrotechniczne gimnazjum elektrycznego. Kierunek tele­

techniczny i radjotechniczny w Gimnazjum elektrycznem.

Nauczanie fizyki w Liceach elektrycznych.

Sekcja elektryfikacyjna.

Uwagi o zakresie uprawnień nada­

wanych z mocy art. 1 ustawy elektrycznej. Linje dalekosięż­

ne prądu zmiennego. Aktualne zagadnienia taryfowe zakła­

dów elektrycznych. Ochrona urządzeń elektrycznych od prze­

pięć atmosferycznych. Ograniczanie prądów zwarć. Wpływ rozbudowy sieci w ysokiego napięcia na kształtowanie się system ów zabezpieczeń selektywnych. Burze i przepięcia w polskich sieciach elektrycznych w ysokiego napięcia w r.

1935. Turbinowe siłow nie parow e. Siły w odne w Polsce.

O w yborze najodpow iedniejszego typu turbin wodnych dla zakładów b spadkach zachodzących w Wileńszczyźnie.

Sekcja przemysłowa.

Statystyka porażeń elektrycznych w Polsce za r. 1934 i ich analiza na tle naszych przepisów bezpieczeństwa. Statystyka porażeń elektrycznych w Polsce za r. 1935 i ich analiza na tle naszych przepisów bezpie­

czeństwa. Organizacja bezpieczeństwa pracy zagranicą i w Polsce. Elektryfikacja przemysłu włókienniczego. Elek­

tryfikacja portowych nabrzeżnych urządzeń przeładunko­

wych. Gospodarka elektryczna w papierniach. Zastosowanie elektryczności w przemyśle cukrowniczym.

Sekcja trakcyjna.

Trakcja elektryczna w Polsce. Komunikacja publiczna w Wilnie. Now y środek komunikacyjny — trolej­

bus. W spółczesne sposoby zaopatrywania kolei w energję elektryczną dla trakcji.

• Sekcja telekomunikacyjna.

Urządzenia prostownikowe zasi łające dla central telegraficznych. Badanie czułości odbior­

ników radiotelegraficznych. O możliwościach usuwania za­

kłóceń pochodzących od trakcji elektrycznej. O pomiarze prądu em isyjnego metodami chwilowych obciążeń. Zme kształcenie nielinjow e mikrofonów w ęglow ych. Kuliste rezo­

natory piezoelektryczne. Podstawy fizyczne geometryczne]

optyki elektronów oraz jej zastosowania w technice i nauce^

Teorja sprzężenia zwrotnego w odbiornikach. Interferencje w superheterodynach.

Z e s z y t z a w ie r a o k o ło 2 5 0 sfron druku

C e n a z e s z y t u 3 zł«

d la p r e n u m e r a t o r ó w „ W ia d o m o ś c i Elek­

t r o t e c h n ic z n y c h " c e n a u lg o w a łqcznie z p r z e s y łk q — zł . 2. —

IJ w a a a' Za zaliczeniem pocztowem pisma nie wysyłamy.

Mfllpżność za zeszyt prosimy przesyłać w yłącznie za pośred- nirtwpm P K o konto Nr. 255 z adnotacją na odwrocie b ankietu nadawczego: „za zeszyt 9-ty „P. E.". W tym wy- nariku zbedne jest przesyłanie specjalnego zamówienia. Dla uniknięcia pomyłek prosimy o czytelne podaw anie nazwiska

i adresu. £

N A K Ł A D 3 0 0 0 E G Z E M P L A R Z Y

_ ^ E N A Z E S Z Y T U i 7 t 2 0 G R

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

— ° ^K !_y • C Z E R W I E C 1 9 3 6 R. . Z E S Z ^{Y T ~ 6}

PRAWA AKUMULATORÓW Ł U G O W Y C H ^ r r z i e u L k i 0 ^ ! PRAKTYKI "r uC H U ^ N O 'h*'"®1' T' Ku,iSZewskL 2‘ NA"

KA POCZT OWA. 6 BiBLDOGRAFTA. ^ ELEK^OTECHN.CZNE. 5. SKRZYN-

U rzq d zen ia elektryczne kolejki linowej

K a s p r o w y W ie rc h . na

Inż. el. T A D E U S Z K U L IS Z E W S K I.

W stę p .

M y ś l b u d o w y k o le jk i lin o w e j w T a t r a c h , u m o ż liw ia ją c e j d o s tę p d o s z c z y tu g ó r n ie t y lk o ru t y n o w a n y m tu ry s to m , le c z i s z e rs z e j, m n ie j sp o rto w e j, p u b lic z n o ś c i, p o w s t a ła ju ż d o ś ć d a w ­ no, z ro ż n y c h je d n a k ż e w z g lę d ó w n ie m o g ła b y ć d o tych cz a s z re a liz o w a n a . D o p ie ro n a p o c z ą tk u r.

zaczęto r e a ln ie się z a s t a n a w ia ć n a d m ożli-

Kasprony Wierch

r

-»ag o n .— h n a n o s n a

/

v h

= r

cem w T - w ie p o s ia d a ją c y m w ię c e j, n iż p o ło w ę u d z ia łó w , ,e s t M in is t e r s t w o K o m u n ik a c ji.

Z a r o w n o p o sz c z e g ó ln e p r o j e k t y a r c h it e k t o n i­

czne, ja k i p r o je k t y k o n s t r u k c y j ż e la z n y c h o ra z ż e lb e to w y c h o p ra c o w a n e z o s t a ły p rz e z M i n is t e r ­ stw o K o m u n ik a c ji, p r o je k t zaś c a ło ś c i i o g ó ln y n a d z ó r n a d m o n ta ż e m u rz ą d z e ń p o w ie r z o n y z o s ta ł fir m ie „ A . B le ic h e r t & C o " w L ip s k u , p o s ia d a ją c e j du ze d o ś w ia d c z e n ie w d z ie d z in ie b u d o w y g ó rs k ic h k o le je k lin o w y c h . F i r m a ta d o s t a r c z y ła p o z a te m u rz ą d z e ń s p e c j a 1 n y ch, w k r a j u n ie w y ra b ia - n y c h , ja k : w a g o n y , s p rz ę g ła , r o lk i do k ó ł n a p ę d o ­ w y c h , u rz ą d z e n ia te le fo n ic z n e , s y g n a liz a c y jn e i t. p. R e s z t a u rz ą d z e ń , a w ię c k o n s t r u k c je żelaz- ne, u rz ą d z e n ia m e c h a n ic z n e i e le k tr y c z n e , a ta k ż e ro b o ty b u d o w la n e i ż e lb e to w e w y k o n a n e z o s t a ły p rz e z f ir m y k r a jo w e , w z g l. c z ę ś c io w o — sp o so bem g o s p o d a rc z y m p rz e z k ie r o w n ic t w o b u d o w y k o le j ­ k i. B a r d z o w a ż n a i o d p o w ie d z ia ln a c z ęść s k ła d o ­ w a k o le jk i, ja k ą s t a n o w ią l i n y — r ó w n ie ż w y ­ k o n a n a z o s t a ła w k ra ju .

C a łk o w i t y k o sz t b u d o w y k o le jk i w y n ió s ł ok.

3 m il jo n ó w z ło t y c h . O p ie r a ją c się n a d o tyc h c z a -

~ 1 K u i n / c e i

r f -6

Se

X - ' • -■ r z i —_

yS’ L (Idteranń0^ ^ ^ d " . f 0'6’1“ Hn° Wei Kuźnice ~ Kasprowy Wierch, mi. a,

b,

c,

d,

e, f _ oznaczone są wieże podporowe).

w o ś c ia m i b u d o w y k o le jk i i ju ż w k r ó t c e n rz v s ła - u i 1 ,

p io n o d o p r a c w s tę p n y c h . Z a in t e r e s o w a n e w bu- Y y n a c ^ e k s p lo a t a c ji^ k o le jk i, k ie r o w n i- d o w ie k o le jk i M in is t e r s t w o K o m u n ik a c ji t o z d o- ° o w y p r z e w id u je , że k o s z t te n z o s ta n ie c z ę ło s t u d ja te re n o w e i w e w rz e ś n iu 1935 r p r z y z a m o r t Y z o w a n y w p r z e c ią g u n ie c a ły c h 10 l a t * ).

S S v = S ł e A z s r t L r ,

i E k s p lo a t a c j i K o l e j k i L in o w e , Z a k o p a n e (K u ź n i- wrotem w ynosi obecnie 8 d- o d osoby, przyczem stoso- c e ) - K a s p r o w y W i e r c h " . G łó w n y m u d z ia łó w - r " K i t ? “ ’1 ^ d k w ^cieczek dla członków

STR. 148 • W I A D O M O S C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr - 6

W p o r ó w n a n iu d o k o s z tó w b u d o w y p o d o b n y c h k o le je k z a g r a n ic ą w S z w a jc a r ji, A u s t r ji, W ło s z e c h i in n .) k o s z t te n n ie je s t z b y t w ie lk i, z w ła s z c z a je ż e li u w z g lę d n im y c ię ż k ie w a r u n k i t e r e n o w e i k lim a t y c z n e , s z y b k ie te m p o p r a c y , k o n ie c z n o ś ć s t o s o w a n ia s z y b k o t w a r d n ie ją c e g o c e m e n tu (o w i e ­

le d ro ż sz e g o od z w y k łe g o ) i t. d. 0 t r u d n y c w a r u n k a c h p r a c y n a s z c z y c ie K a s p r o w e g o w ler- c h u ś w ia d c z y c h o c ia ż b y fa k t, że d la w y k o n a n ia ż e lb e to n o w e g o b u d y n k u trz e b a b y ło z b u d o w a ć s p e c ja ln ą c e n t r a ln ie o g rz e w a n ą h a lę d r e w n ia n ą .

C a łk o w it a d łu g o ś ć t r a s y k o le jk i w y n o s i w rz u ­ c ie p o z io m y m 4181,65 m, p r z y c z e m tra s a p o d z ie ­ lo n a je s t na d w a n i e z a l e ż n e o d c in k i. P 1®*-' w s z y o d c in e k p r o w a d z i od K u ź n ic do T u r n i M y

ś le n ic k ic h (ry s . 1) i w y n o s i — m ie r z o n y p o z io m o — 1973,75 m ; d ru g i zaś o d c in e k p r o w a d z i od T u r n i M y ś le n ic k ic h n a sz c z y t K a s p r o w e g o W ie r c h u , p rz y c z e m jego d łu g o ść w y n o s i 2207,9 m. R ó ż n ic a p o z io m ó w s t a c y j w y n o s i n a o d c in k u p ie r w s z y m 327,95 m, zaś n a o d c in k u d ru g im 608 m, c a ł k o- w i t e zaś w z n ie s ie n ie s t a c ji k o ń c o w e j p o n a d s ta c ję w y j ś c io w ą w y n o s i 932,9 m — ze w z g lę d u n a to, że n a s t a c ji w T u r n ia c h M y ś le n ic k ic h n a s tę p u je p rz e s u n ię c ie p o m ię d z y w y s o k o ś c ia m i obu tra s o 3,05 m.

K o le j k a je s t w s ta n ie w y k o n a ć d z ie n n ie 50 k u r s ó w ta m i s p o w ro te m p r z y n a jw ię k s z e j s z y b ­ k o śc i 5 m e tró w n a se k u n d ę . C z a s t r w a n ia ja z d y n a d o ln y m o d c in k u w y n o s i 7 m in u t, n a g ó rn y m zaś o d c in k u 8 m in u t. V0Taz z przesiadaniem ^ P®

d ró ż ze s t a c ji w K u ź n ic a c h n a K a s p r o w y W i e r c h t r w a ok. 20 m in u t.

P r z e d p r z y s tą p ie n ie m do o m ó w ie n ia e le k ­ t r y c z n y c h u rz ą d z e ń k o le jk i, ro z p a trz m y p o k ró tc e je j u rz ą d z e n ia m e c h a n i c z n e .

U rz q d z e n ia m ec h a n ic z n e .

N im z a c z n ie m y o m a w ia ć p o sz cz eg ó ln e cz ę ś c i u rz ą d z e ń m e c h a n ic z n y c h k o le jk i, ro z p a trz m y s a ­ m ą z a s a d ę d z ia ła n ia k o le jk i lin o w e j t y p u

„ B le ic h e r t - Z u e g g " , p o k a z a n ą s c h e m a ty c z n ie na ry s . 2. J e s t to t. zw . z a s a d a w a h a d ł o w a ,

p r z y k tó re j k a ż d y o d c in e k k o le jk i o b s łu g iw a n y je s t p rz e z d w a ru c h o m e w a g o n ik i. R u c h ty c h w a g o n ik ó w je s t je d n o c z e s n y , t. zn., że w c h w ili, g d y je d e n z w a g o n ik ó w w c ią g a n y je s t k u górze, d ru g i (je d n o c z e ś n ie ) o p u sz cz a się n a d ó ł — i o d ­ w ro tn ie . W c z a s ie ru c h u k a ż d y z w a g o n ik ó w t o-

c z y się n a 4-ch p a r a c h k ó łe k (r o le k ) — po g r u ­ b e j, s t a lo w e j

linie nośnej,

(p r z y c z e m k a ż d y z n ic h to c z y się p o o sobn ej lin ie ; lin y te p o d t r z y m y w a n e są p rz e z s p e c ja ln e w ie ż e . N a k a ż d y w ię c o d c in e k k o le jk i p r z y p a d a ją d w ie n ie z a le ż n e od sie b ie (po je d n e j d la k a ż d e g o w a g o n ik a ) li n y nośne, z a k o t­

w ic z o n e n a g ó rn e j s t a c ji d a n e g o o d c in k a p r z y p o ­ m o c y 3 - kro tn eg o o w in ię c ia ic h d o k o ła w ie lk ic h w a lc ó w b e to n o w y c h o ra z d o d a tk o w e g o p r z y m o c o ­ w a n ia (z a p o m o c ą s p e c ja ln e g o u c h w y t u ) do n ie r u ­ ch o m e j ż e la z n e j b e lk i p o p rz e c z n e j. D l a u t r z y m a ­ n ia s ta łe g o n a c ią g u li n y n o ś n e j — n ie z a le ż n ie od t e m p e r a t u r y i o b cią ż e ń d o d a t k o w y c h (s a d ź ) lin y n o śn e p o s ia d a ją n a d o ln e j ^ s t a c ji k a ż d e g o z o d ­ c in k ó w

urządzenie napinające

w p o s ta c i z a w ie ­ szo nego n a t y c h lin a c h w ie lk ie g o b lo k u c em e n to ­ w e g o — t. zw . p r z e c iw w a g i. P r z e c iw w a g i te, o w a ­ dze 45,5 to n k a ż d a , m ie s z c z ą się w s p e c ja ln e j stu ­ d z ie n ce , p o d n o s z ą c się lu b o p u s z c z a ją c (n a jw y ż e j) o

_ j _

2 m

—

w z a le ż n o ś c i o d t e m p e r a t u r y i o b cią ­ ż e n ia lin n o ś n y c h .

D o

przesuw ania

o b u w a g o n ik ó w p o lin a ch n o ś n y c h s łu ż y

lina napędow a,

w y k o n a n a w p o sta c i z a m k n ię te j p ę t li bez k o ń c a , do k t ó r e j to lin y przy p o m o c y s p e c ja ln y c h u c h w y tó w , p rz y m o c o w a n e są z a w ie s z e n ia o b u w a g o n ik ó w . L in a n a p ę d n a p rz e­

rz u c o n a je s t p r z e z

dwa k oła p row adzące.

Je d n o z t y c h k ó ł o sad z o n e je s t w p o ło ż e n iu p o z i o ­ m e m — n a s a n k a c h ś liz g a ją c y c h się n a specjal- n e m p r o w a d z e n iu ; do sa n e k t y c h p rz y m o c o w a n a je s t g ru b a , k r ó t k a lin a s t a lo w a , t. z w .

lina napi­

nająca

( p r z e c iw w a g o w a ), p r z e r z u c o n a p rz e z osa­

d z o n e n a o s i k ó łk o p io n o w e i z a k o ń c z o n a b lo k ie m b e to n o w y m ( p r z e c iw w a g ą ), w p u s z c z o n y m do tej sa m e j s tu d z ie n k i, w k t ó r e j z n a jd u ją się p rz e c iw ­ w a g i obu lin n o ś n yc h .

D r u g ie k o ło p r o w a d z ą c e lin ę n a p ę d n ą , osa­

d zo n e je s t w p o ło ż e n iu p i o n o w e m i sp rzęgn ię­

te je s t z w a łe m e le k tr y c z n e g o s iln ik a n a p ę d o w e ­ go, p rz y c z e m k o ło to je s t w ła ś c iw e m k o łe m na- p ę d z a ją c e m lin ę na­

p ę d n ą . Z ch w ilą w p r a w ie n ia w ruch s iln ik a napędowego, k o ło to z a c z y n a się o b ra c a ć i p rz esu w a lin ę n apędną,pow o- d u ją c w te n sposób w a h a d ł o w y ruch w a g o n ik ó w po li­

n a c h n o ś n y c h p rz y­

c z e m k ie r u n e k ru­

c h u z a ró w n o liny n a p ę d n e j, ja k i w a ­ g o n ik ó w z m ie n ia się p r z y k a ż d y m kursie.

P i o n o w e koło n a p ę d z a ją c e , sprzę­

ż o n e z w a łe m sil­

n ik a n a p ę d o w e g o , z n a jd o w a ć się może b ą d ź n a g ó rn e j, b ą d ź też n a d o ln e j s t a c ji danego o d c in k a k o le jk i i w ó w c z a s s t a c ja ta b ę d z ie t. zw.

s t a c ją s iln ik o w ą . N a ry s . 2 p o k a z a n y je s t s c h e m a ­ ty c z n ie o d c in e k t r a s y k o le jk i, n a k t ó r y m s t a c ją s iln ik o w ą je s t s t a c ja g ó rn a , d o ln a zaś s t a c ja jest s t a c ją , w k tó re j u m ie s z cz o n e są u r z ą d z e n ia

na-

ófoLyct silnikowa

J j a k o t w i e z e n i e V H n n o ś n y c h

/!

S t a c j a n a p/n aja,ca

napinająca

s— prowadzenie sanek

—p o z io m e hotą p n o w a d z p c e lin ę n a p ę d n a , n a s a n k a c h

“- p r z e c iw w a g i h n nośn ych

R ys. 2.

Zasada działania ko lejki linowej typu w ahad łow ego B le ic h e rt - Zuegg.

- s t u d z i e n k a

- p r z e c i w w a g a H n y n a p ę d n e j

■

■ <1

It. i

i Zlkot-

x i t l t i

ITZ7niOi-

to fflitj.

u ta ® .

ileżnis;;

s a ii| If

iqj

aci a „ i ca n a l i t e j t c j a ln jj

N»te

iry idle

1 pot

la w p o s to limp;

iocoibi

pyJiap- a c e . Ja iti poi:

na spec

zymocoiT t lilH

przez:

jonalAfc

mym t

sie piK

ipeJai i sprzę:

i napeo' i Lota' aceulis

.tt

fienia*’

.napetlt*

izacz ö liip is *

pędna/

u te n f;

i ! o » ' :

W

o iltcip tier

#1

¡r o t« / ijjjii!1

0 $ 0 ,o#

ące, $

wJtf

• M

i ¡ja«2

e t '

¡ c b &

s t t

\ i f t i 0

c Z

N

F. STR. 149

p in a ją c e lin y . D la u p ro sz c z e n ia n a ry s . 2 p o k a z a n a z o s ta ła t y lk o je d n a w ie ż a p o d p o ro w a .

O ile c h o d z i o k o le jk ę n a K a s p r o w y W i e r c h , to tu s t a c je s iln ik o w e o b u je j o d c in k ó w u s t a ­ w io n e z o s t a ły n a T u r n ia c h M y ś le n ic k ic h , w o b e c czego d la d o ln e g o o d c in k a k o le jk i (K u ź n ic e — t u r n ie M y ś le n ic k ie ) s t a c ją s iln ik o w ą je s t s ta c ja g ó rn a, d la g o rn eg o zaś o d c in k a je s t n ią s t a c ja d o l­

na. D la t e g o też s t a c ja w y jś c io w a w K u ź n ic a c h z a o p a trz o n a je s t w u rz ą d z e n ie do n a p in a n ia lin n o ś n y c h o ra z lin y n a p ę d n e j o d c in k a d o l n e g o

— w r a z z s a n k a m i i k o łe m p o z io m e m p ro w a d z ą - cem lin ę n a p ę d n ą , — s t a c ja zaś k o ń c o w a (n a K a s p r o w y m W i e r c h u ) p o s ia d a (p o d o b n ie , ja k n a s t a c ji w K u ź n ic a c h ) z a k o tw ic z e n ia o b u lin n o ś ­ n y c h o ra z u rz ą d z e n ie do n a p in a n ia lin y n a p ę d n e j o d c in k a g ó r n e g o .

S t a c j a ś r o d k o w a (s iln ik o w a ) n a T u r n ia c h M y ś le n ic k ic h z a o p a tr z o n a je s t w s i ł o w n i ę w k tó r e j m ie sz c z ą się d w i e n i e z a l e ż n e o d s ie b ie m a s z y n o w n ie . W k a ż d e j z n ic h u s t a w io n e są 2 e le k t r y c z n e s iln ik i n a p ę d o w e : g łó w n y i zapaso- w y . S il n ik g łó w n y n a p ę d z a lin ę n a p ę d n ą d an e g o o d c in k a k o le jk i p r z y p o m o c y w s p o m n ia n y c h w y ­ żej k ó ł p io n o w y c h , s p rz ę ż o n y c h z w a łe m s iln ik a , r o z a t e m m ie ś c i się tu c e n t r a ln a a p a r a t u r a r o z ­ d z ie lc z a , a p a r a t u r a te le fo n ic z n a o ra z s y g n a liz a ­ c y jn a . S t a c j a n a T u r n ia c h M , p o s ia d a p o z a te m z a ­ k o t w ic z e n ie lin n o ś n y c h d o ln e g o o d c in k a k o le jk i o raz u rz ą d z e n ie n a p in a ją c e li n y n o ś n e g ó r n e g o o d c in k a k o le jk i. S t a c ja ta je s t s t a c ją p r z e s ia d k o w ą , na k tó re j n a s t ę p u je p r z e s ia d a n ie p a s a ż e r ó w z k a ­ b in y d o ln e g o o d c in k a do k a b in y o d c in k a g ó rn ego lu b n a o d w ró t.

W s z y s t k ie t r z y s t a c je k o le jk i z b u d o w a n e są cz ęścio w o z g ra n itu , c z ę ś c io w o zaś z ż e lb e tu . R ó w ­ n ież z ż e lb e tu w y k o n a n e są f u n d a m e n ty p o d p o ­ szczegó lne w ie ż e p o d p o ro w e , n a k t ó r y c h p o d p a r t e są lin y nośne. W i e ż e te w y k o n a n e są w p o s ta c i k o n s tr u k c y j s t a lo w y c h , p o d o b n ie , ja k to m a m ie j ­ sce p r z y s łu p a c h k r a t o w y c h d la lin ij w y s o k ie g o n a ­ p ięcia. P o s z c z e g ó ln e w y s o k o ś c i w ie ż p o d p o ro w y c h p o d a n e są w t a b e li I i u w id o c z n io n e są n a ry s , 1.

R o z p ię to ś ć m ię d z y s ą s ie d n ie m i w ie ż a m i w a h a się od 123 m do 998 m, p r z y c z e m p r z y o s ta tn ie j te j ro z p ię to śc i m a k s y m a ln y z w is li n y n o ś n e j w y n o s i 50,3 m. W s z y s t k ie z w is y i in n e s z c z e g ó ły p o k a ­ zane są n a ry s . 1.

L in a n a p ę d n a , ja k ju ż z a z n a c z y liś m y , p r z y ­ m o c o w a n a je s t do z a w ie s z e ń o b u k a b in p r z y po-

T a b e l a I.

Odcinek dolny trasy Odcinek górny trasy W ie ż a W ysokość w ieży W ie ż a | Wysokość wieży

a ₁₈ d _{3 0}

b 2 3

e

¹⁴

c _{2 2 f}

2 4

m o c y s p e c ja ln y c h u c h w y t ó w . P o n ie w a ż u c h w y t y te sp rz ę ż o n e są p r z e g u b o w o z z a ­ w ie s z e n ie m w a g o n ik a , p ę tla w ię c , ja k ą t w o r z y l i ­ n a n a p ę d n a , je s t w tern m ie js c u p rz e c ię ta , n ie s t a ­ n o w i z a te m id e a ln e j, z a m k n ię te j, c a ło ś c i; k o ń c e

m y tej z a m o c o w a n e są w d w u c h u c h w y t a c h po- łą c z o n y c h m ię d z y so bą p rz eg u b e m . W o b e c tego c a ła lin a n a p ę d n a d a n e g o o d c in k a k o le jk i s k ła d a się f a k ty c z n ie z d w u c h p o łó w e k — g ó rn e j i d o l­

n e j. Ś r e d n ic a g ó rn e j p o ło w y li n y n a p ę d n e j je s t n ie c o w ię k s z a od ś r e d n ic y d o ln e j je j p o ło w y , g d y ż ta p ie r w s z a o b cią ż o n a je s t d o d a tk o w o c ię ż a re m o b u w a g o n ik ó w . G ó r n a p o ło w a li n y o d g r y w a z a ­ tem ro lę w ła ś c iw e j li n y n a p ę d n e j, d o ln a zaś p o ło ­ w a te j li n y je s t to t. z w . lin a o d c ią ż n a . W d o l­

n y m o d c in k u k o le jk i (a w ię c n a o d c in k u K u ź n i- T u r n ie M . ) lin a n a p ę d n a je s t z a ra z e m lin ą c ią g n ą c ą , w g ó rn y m n a to m ia s t o d c in k u (T u r n ie

• ~ ~ Z K a s p r o w y ) lin ą c ią g n ą c ą je s t lin a o d c ią ż n a . O p ró c z w s p o m n ia n y c h w y ż e j lin k a ż d y o d c i­

n e k k o le jk i p o s ia d a jesz cz e d o d a tk o w ą lin ę p o ­ m o c n i c z ą , z a o p a trz o n ą w ta k ie sam e u r z ą d z e ­ n ie n a p in a ją c e i o p o d o b n e m p r o w a d z e n iu , ja k l i ­ n a n a p ę d n a . L in a p o m o c n ic z a s łu ż y do z a s tą p ie ­ n ia g łó w n e j li n y n a p ę d n e j n a w y p a d e k z e r w a n ia się te j o s ta tn ie j i z a w ie s z o n a je s t n a w ie ż a c h p o d ­ p o r o w y c h n a d w s p o m n ia n e m i w y ż e j lin a m i.

Z a m ie s z c z o n a n iż e j ta b e la I I z a w ie r a sz ereg d a n y c h , d o t y c z ą c y c h p o s z c z e g ó ln y c h lin n a o b u o d c in k a c h k o le jk i.

N a ry s . 3 p o k a z a n e są ( w p r z e k r o ju ) k o n ­ s t r u k c je p o s z c z e g ó ln y c h lin .

J a k ju ż w s p o m n ie liś m y w y ż e j, li n y n o ś n e p o d ­ p a r t e są p r z y p o m o c y w ie ż p o d p o r o w y c h — w n a s t ę p u ją c y sposób. N a g ó rn e j p o p rz e c z c e k a ż ­ d e j z w ie ż u m ie s z cz o n e są p o obu k o ń c a c h p o ­ p r z e c z k i d w a ł o ż y s k a d la lin n o ś n y c h , p r z y ­ c z e m ic h ro z s ta w ie n ie w y n o s i 4,5 m ; w ło ż y s k a c h ty c h lin a n o ś n a s p o c z y w a lu ź n o . P r ó c z tego k a ż ­ d y k o n ie c p o p rz e c z k i p o s ia d a d w a z e s p o ły r o ­ le k — d la p r o w a d z e n ia lin n a p ę d n e j w z g l. od ciąż-

G e n e r a t o r y p r q d u t r ó jf a z o w e g o m a ł y c h m o c y (d o 1 5 k V A ) , M a s z y n y p r q d u s t a ł e g o i p r z e ­ t w o r n ic e ,

S i l n i k i r e p u ls y jn e m a ł e j m o c y , S y r e n y a la r m o w e ,

S z l i f i e r k i e le k t r y c z n e ,

T

r a n s f o r m a t o r y ,

N a s t a w n ik p rq d u s t a łe g o z r e g u la c jq o b r o t ó w

A u t o m a t y r o z r u c h o w e ,

A p a r a t y e l e k t r y c z n e d o su w n ic , d ź w ig ó w i ż ó r a w i,

N a s t a w n i k i , e le k t r o m a g n e s y h a ­ m u lc o w e , w y ł q c z n i k i k r a ń c o w e i t. p.,

R o z r u s z n i k i i r e g u l a t o r y o b r o t ó w d o s iln ik ó w w i ę k s z y c h m o c y (p o- n a d 1 0 0 K M )

W Y T W Ó R N I A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

K. i W. PU STO ŁA

Spółka Komandytowa

W A R S Z A W A , M A Z O W I E C K A 1 1 . T E L . 5 - 0 3 - 3 0

STR. 150 W A D O M O S C E L E K T R O T E C H N C Z N E Nr. 6

T a b e l a II.

Dane liczbowe, dotyczące poszczególnych lin kolejki.

Rodzaj lin y

Liczba lin

Długość Średnica w

I

w m ili­

metrach! metrach

1

Ciężar jednego metra liny

w kg

W ytrz ym a­

łość na zer­

w anie w k ilo ­ gramach

Odcinek dolny: Kuźnice — Turnie M yślenickie.

nośna napędna odciążna pomocnicza napinająca

2 2110

1 2 050 1 2 040 1 4 100

1 50

45 19 17 16 41

10,9 1,297 1,046 0,933 7,26

203 000 21 100 16 600 17 200 117 000

O dcinek górny: Turnie M yślen ickie — Kasprow y W ierch .

nośna napędna odciążna pomocnicza napinająca

2 1 1 1 1

2 410 2 330 2 330 4 670 58

48 21 19 17 55

12,48 1,615 1,268 1,035 13,72

229 000 25 600 22 400 19 200 250 000

nej o ra z d la lin y p o m o c n ic z e j. N a ry s . 4 p o k a z a n y je s t u k ła d l i n k o le jk i n a w ie ż y p o d p o ro w e j o ra z m ija n ie się d w u c h w a g o n ik ó w n a tra s ie .

N a ry s . 5 p o k a z a n y je s t w a g o n ik w ru c h u w r a z z w ie ż ą p o d p o r o w ą p o w y k o ń c z e n iu je d n e j s t r o n y k o le jk i.

W a g o n ik k o le jk i z b u d o w a n y je s t w p o s ta c i p u d ła d w u n a sto śc ie n n e g o , a to w c e lu z m n ie js z e ­ n ia s i ły p a r c ia w ia t r u ; s k ła d a się on z k a b in y (k — ry s . 5), z a w ie s z e n ia (z — ry s . 5) o ra z w ó z ­ k a (w — r y s . 5). Ś c ia n k i k a b in y w y k o n a n e są z b la c h y d u r a lu m in jo w e j, s z y b y zaś — ■ z p r z e z r o ­ c z ysteg o c e llo fa n u . Z a w ie s z e n ie k a b in y t w o r z y

,

Lina nośna $ = ‘t S l * 3 . S ' 6 0 ’ 2 S S - 2 S - S S * 2 9 p r s e i

> = ‘f S / * 3,7 * 6 0 * $ 2 + 28 '3,h £ r 6*6

p o d p o r o w ą (w id z ia n e w k ie r u n k u t r a s y ) z z a z n a ­ c z e n ie m sp o so b u u ło ż e n ia lin n o śn ej i n a p ę d n e j n a w ie ż y . S p o s ó b u ło ż e n ia li n y p o m o c n ic z e j n ie je s t z a z n a c z o n y n a r y s u n k u ; je s t o n z re s z tą p o d o b n y do sp o so bu u ło ż e n ia l i n y n a p ę d n e j — n a ro lk a c h .

R ys. 4.

U k ła d lin na w ieży podporowej oraz m ijanie się wagoników na trasie kolejki.

W ó z e k w a g o n ik a z a o p a t r z o n y je s t w a u to m a ­ t y c z n y h a m u le c m e c h a n ic z n y , k t ó r y z o s ta je n a ­ ty c h m ia s t u ru c h o m io n y w w y p a d k u z e r w a n ia się li n y n a p ę d n e j, a to w te n sposób, że jeg o szczęki, z a o p a trz o n e w s p e c ja ln e w k ł a d k i m ie d z ia n e , m oc­

no o b c h w y t u ją lin ę n o śn ą. H a m u le c te n można u ru c h o m ić ró w n ie ż rę c z n ie — ze ś r o d k a k ab in y,

f-.ht 6(3 *0 , »•S*/.7*/S*/.í*<V»í.»j

Lina napinająca ^

« y j * / ■ ; .9, 2v / • n-iis-ii-zjsj

' . ,

i = H H 1 9 S '6 (9 - 0 93 + 9 * t.b )

Lm a n a p r a n a p, 19 1* i.yy *b(9-o.e2S'9*iM) 1 o dciążn a , , )£ ,6(9-0.726 -9 -n )

Lin a pom ocnicza 6 ( C Z - t . 3 )

£ ( 9 2 - 1 . 3 7 S )

Rys. 3.

B ud o w a lin stalow ych kolejki z zaznaczeniem średnic oraz liczby poszczególnych żył.

s p e c ja ln a k o n s tr u k c ja s t a lo w a , do k t ó r e j o d d o łu p r z y m o c o w a n a je s t k a b in a , o d g ó ry zaś — w ó ­ zek z 4-ma p a r a m i k ó łe k ś liz g a ją c y c h się p o l i ­ n ie n o śn ej.

Na

ry s . 6 p o k a z a n e je s t — w sp o só b s c h e m a t y c z n y — p r z e jś c ie w a g o n ik a p r z e z w ie ż ę

Rys. 5.

W id o k w ieży podporowej w raz ze zbliżającym się do niej wagonikiem (w stadjum końcowem budowy).

p o c ią g a ją c za o d p o w ie d n ią d ź w ig n ię . O d h a m o w a - n ie n a to m ia s t h a m u lc a n a s tą p ić m oże t y lk o rę c z ­ n ie z a p o m o cą s p e c ja ln e g o k lu c z a . W t y m c e lu o b e c n y z a w sz e w k a b in ie k o n d u k to r — po telefo - n ic z n e m p o ro z u m ie n iu się z m a s z y n is tą (n a T u r-

Nr. 6

W A D O M O S C E L E K T R O T E C H N

zna.

zna a iest

C Z N E

STR. 151

c M . ) w c h o d z i n a d a c h k a b in y i z w a ln ia ha- t u 3 a n *e *4 d ro g ą h a m u lc a m o ż liw e je s t U k* y ' z a h a m o w a n ie n a s t ą p iło rę c z n ie z k a b in y ; p r z y z e r w a n iu się n a to m ia s t lin y na- p ę d n e j z w o ln ić h a m u le c m o ż n a t y lk o w ó w c z a s ,

U c h w y t H n y p o m o c n ic zej

m a n o ś n a

l i n a n a p ę d n a . u c h w y t l i n y

n a p ę o i n e j

z a w ie s z e n ie

r o l k a n a s t u p i e p r o w a d z ą c a l/ n e

n a p ę d n ą

Rys- 6.

Szkic wagoniku w przejściu przez w ieżę podporową (w idok w kierunku trasy).

g d y do z a c z e p u d o d a tk o w e g o , z n a jd u ją c e g o się u g ó ry w a g o n ik a , p r z y m o c o w a n a z o s ta n ie lin a p o ­ m ocnicza.

P o z a te m w k a b in ie z n a jd u ją s ię :

a p a r a t te le f o n ic z n y do p o ro z u m ie w a n ia się ze s ta c ja m i d a n e g o o d c in k a , z k a b in a m i o ra z z m a ­ sz y n is tą d an e g o o d c in k a , k t ó r y z n a jd u je się na s t a c ji s iln ik o w e j n a T u r n ia c h M . ;

p r z y c is k d z w o n k o w y ( b i a ł y ) do w y w o ł y ­ w a n ia ;

, ~ P r z y c is k a la r m o w y (c z e r w o n y ) S. O . S . w y ­ łą c z a ją c y a u to m a ty c z n ie p r ą d w s iln ik a c h n a p ę ­ d o w y c h n a w y p a d e k g ro ż ą c e g o n ie b e z p ie c z e ń s t w a ;

— d w u b ie g u n o w y p r z e łą c z n ik d o p r z e łą c z a ­ n ia o b w o d ó w t e le fo n ic z n y c h i s y g n a liz a c y jn y c h n a linę p o m o c n ic z ą , o ra z

— 2 w y łą c z n ik i do ś w ia t ła .

K a b in a p o m ie ś c ić m o że 30 p a s a ż e r ó w i 1 k o n ­ d u k to ra , p r z y o z e m p o s ia d a 8 m ie js c s ie d z ą c y c h ; od p rz o d u k a b in y p r z e w id z ia n e je s t m ie js c e do p rz e w o ż e n ia 30 p a r n a rt. W a g a n ie o b cią ż o n e g o w a g o n ik a w y n o s i 1 425 kg., c a łk o w i c ie zaś o b c ią ­ żon ego — 3 950 kg.

J a k z p o w y ż s z e g o w y n ik a , n a j w a ż n i e j ­ s z ą c z ę ś c ią k o le jk i je s t lin a n o śn a. J a k k o l w i e k n ie je s t o n a z a b e z p ie c z o n a o d z e rw a n ia , to je d n a k z e rw a n ie je j je s t b. m a ło p ra w d o p o d o b n e , a to ze w z g lę d u n a w ie lo k r o t n y s to p ie ń b e z p ie c z e ń s tw a je j p r z e k r o ju . Z e r w a n ie się li n y te j, p r a k t y c z n ie b io rą c , n a s t ą p ić m o ż e t y lk o b ą d ź w m ie js c u z a w ie ­ s z e n ia p r z e c iw w a g i, b ą d ź też w m ie js c u z a k o t w i­

c z e n ia lin y . D la t e g o też z a ró w n o u m o c o w a n ie li n y w p r z e c iw w a d z e , ja k i je j z a k o tw ic z e n ie o d g r y w a ją z p u n k t u w id z e n ia b e z p ie c z e ń s tw a ru c h u k o le jk i b. d o n io s łą ro lę .

U rz q d z e n ia e le k try c z n e

P o z a p o z n a n iu się z z a s a d ą d z ia ła n ia k o le jk i o raz z g łó w n e m i je j u rz ą d z e n ia m i m e ch a n ic z n e m i, p r z e jd z ie m y do o p is u

napędu elek tryczn eg o

o ra z e le k t r y c z n y c h

zabezpieczeń.

N a obu o d c in k a c h k o le jk i do n a p ę d u p io n o ­ w y c h k o ł n a p ę d z a ją c y c h s łu ż ą , ja k ju ż w spo m n ie-

ism y, s iln ik i e l e k t r y c z n e . P r ą d d o z a s ila n ia ty c h s iln ik ó w o ra z in n y c h u rz ą d z e ń e le k t r y c z n y c h d o s ta r c z a n y je s t z a s a d n ic z o p rz e z e le k t r o w n ię w o d n ą w K u ź n ic a c h , n a le ż ą c ą do N a d le ś n ic t w a a n s tw o w e g o Z a k o p a n e . E l e k t r o w n ia ta w y p o s a ­ ż o n a je s t w d w ie tu r b in y w o d n e o ra z d w a t r ó j f a ­ z o w e g e n e r a to r y o m o c y łą c z n e j 260 k W . W ra z ie p o trz e b y p r ą d do z a s ila n ia s iln ik ó w k o le jk i lin o ­ w e j m oże b y c c z e r p a n y ró w n ie ż z E l e k t r o w n i M ie j- n n ń ™ Z a k o P a n e m — o m o c y z a in s ta lo w a n e j U U U k W , p ę d z o n e j s iln ik a m i s p a lin o w e m i i za d n ia cz ęsto n ie c z y n n e j. O b ie te e le k t r o w n ie p o łą ­ czon e są ze so b ą d w ie m a n a p o w ie trz n e m i lin ja m i p r z e s y ło w e m i n a n a p ię c ie 5000 V . W d z ie ń p r a ­ c u je z a s a d n ic z o t y lk o E l e k t r o w n ia w o d n a w K u ź ­ n ic a c h , w ie c z o r e m zaś o r a z w g o d z in a c h d u żeg o o b c ią ż e n ia p r a c u ją ró w n o le g le o b i e e le k tr o w n ie . U rz ą d z e n ia s y n c h r o n iz a c y jn e z n a jd u ją się w e le k ­ t r o w n i w o d n e j w K u ź n ic a c h ; ta m też m o że b y ć d o ­ k o n a n e p r z e łą c z e n ie s ie c i z a s ila ją c e j s iło w n ię n a

t u r n ia c h M y ś le n ic k ic h z s ie c i je d n e j e le k t r o w n i n a d ru g ą lu b też n a ob ie — ró w n o le g le .

O d e le k t r o w n i w o d n e j w K u ź n ic a c h p r ą d d o ­ p r o w a d z o n y z o s ta je do s iło w n i n a T u r n ia c h M . za- p o m o c ą t r ó jf a z o w e j l i n j i p r z e s y ło w e j w y s o k ie g o

| Z h n ji tego n ap ię cia R S T

tra s u

250

y ro z d z ie lc z e j g o rn eg o o d c in k a

k a b e l / * 6

2

i

7 J d o t a b lic y ro z d z ie lc z e j

_J

‘t o o lz s i ol/a s iln ik ó w d o ln e y o o d c in k a k a b e l 1 *6

k ab . 3 *9 5 /

\

k a b . 3 *S 5

v

56, BGZ

Rys. 7.

U k ła d połączeń przew odów zasilających w raz z transform a­

torem (oznaczenia w tekście)

napięcia — na słupach drew nianych. Po w prow a­

dzeniu zapom ocą izolatorów przepustow ych p rz e ­

w odów linji n apow ietrznej do budy nk u podstacji

na T urniach M. przew ody te są zabezpieczone z a ­

pom ocą ochronników p rzeciw przepięciow ych OK

Nr. 6

STR 152

•

W I A D O M O Ś C I

E L E K T R O T E C H N I C Z N E

m a t y c z n ie z a h a m o w a n e . W t e d y w ła ś n ie w in n a b y ć (ry s . 7), p o c z e m — p o p rz e z o d łą c z n ik i — d o p r o ­

w a d z o n e są do n a d m ia ro w e g o w y łą c z n ik a o le jo ­ w e g o

WM,

k t ó r e g o w y z w a la c z e z o s ta ją u r u c h a ­ m ia n e p r z y p r ą d z ie 30 A . P r z e d w y łą c z n ik ie m w łą c z o n y je s t t r ó jf a z o w y lic z n ik e n e rg ji

LG;

c e w k i n a p ię c io w e lic z n ik a z a s ila n e są p o p rz e z d w a tran - s f o r m a t o r k i n a p ię c io w e

TNj

o r a z

TN2

o p r z e k ła ­ d n i 5000/100 V . O b w o d y p r ą d o w e lic z n ik a z a s ila ­ n e są p o p rz e z d w a t r a n s f o r m a t o r k i p r ą d o w e T P i i

TP,

o p r z e k ła d n i 50/5 A . P o p r z e z w y łą c z n ik o le ­ jo w y p r ą d w y s o k ie g o n a p ię c ia d o p r o w a d z o n y z o ­ s t a je d o u z w o je n ia górn ego n a p ię c ia t r ó jfa z o w e ­ go t r a n s f o r m a t o r a

T W

o m o c y 250 k V A . T r a n s f o r ­ m a to r te n o p r z e k ła d n i 5250/400/231 V p o s ia d a u k ła d u z w o je ń : t r ó jk ą t — z y g z a k z p r z e w o d e m ze-

r o w y m (u z ie m io n y m ). P o w y jś c iu z t ra n s fo r m a t o ra p r ą d n is k ie g o n a p ię c ia ro z g a łę z ia się i p o p rz e z b e z p ie c z n ik i g łó w n e

BG,

i

B G 2

z o sta je d o p r o w a ­ d z o n y k a b la m i o p r z e k r o ju 3 X 95 m m 2 do sz yn z b io rc z y c h , u m ie s z c z o n y c h n a t a b lic a c h ro z d z ie l­

c z y c h o d d z ie ln ie w k a ż d e j z o b u m a s z y n o w n i.

W k a ż d e j m a s z y n o w n i z n a jd u je się k a b in a d la m a ­ s z y n is ty d a n e g o o d c in k a tra s y . S t o ją c w k a b in ie , m a o n p r z e d so b ą n a p u lp ic ie c a łą a p a r a t u r ę ro z ­ ru c h o w ą o ra z k o n tro ln ą , a je d n o c z e ś n ie w id z i p rz e z o k n o ru c h w a g o n ik ó w n a s w y m o d c in k u . P o - z a te m w k a b in ie u m ie s z c z o n a je s t t a b lic a r o z d z ie l­

cz a m a s z y n o w n i, do k t ó r e j d o p ły w a p r ą d n is k ie g o n a p ię c ia z t r a n s fo r m a t o ra

TW.

W k a b in ie , n a le ­ ż ą cej do g ó rn e g o o d c in k a t r a s y u m ie s z c z o n a je s t d o d a t k o w o t a b lic a ro z d z ie lc z a w ła s n e j e le k t r o w n i z a p a s o w e j (ry s. 8). W w y p a d k u b o w ie m , g d y b y o b ie w s p o m n ia n e w y ż e j e le k t r o w n ie z o s t a ły u n ie ­ ru c h o m io n e i g d y b y w s k u t e k teg o n a s t ą p iła p r z e r ­ w a w d o s ta rc z a n iu p r ą d u d la k o le jk i, — n a ro z ­ d z ie ln i w p o d s t a c ji n a T u r n ia c h M . w y ł ą c z ą n a t y c h m ia s t s a m o c z y n n e w y łą c z n ik i z a n ik o w e , a je d n o c z e ś n ie o b a s iln ik i n a p ę d o w e z o s ta n ą auto-

u ru c h o m io n a w ł a s n a e le k t r o w n ia z a p a s o w a , u s t a w io n a w s iło w n i n a T u r n ia c h M . P o p r z e łą ­ c z e n iu u rz ą d z e ń n a p ę d o w y c h n a tę e le k t r o w n ię , k o le jk a m o ż e w p r a w d z ie p r a c o w a ć d a le j, a le już p r z y z m n ie jsz o n e j c z t e r o k r o t n ie s z y b k o ś c i ru c h u w a g o n ik ó w , g d yż u ru c h a m ia n e , są w ó w c z a s t y lk o s iln ik i z a p a s o w e — m n ie jsz e j m o c y .

W ł a s n a e le k t r o w n ia z a p a s o w a s k ła d a się z d w u s u w o w e g o b e z s p rę ż a rk o w e g o s iln ik a D ie s la t y ­ p u R B — 34, p ę d z a n e g o ro p ą . S il n ik te n o licz b ie o b ro tó w 500 obr/m in. r o z w ija w m ie js c o w o ś c ia c h g ó rs k ic h m o c 80 K M . Z w a łe m s iln ik a sp rzężo n a je s t b e z p o ś re d n io 3 - fa z o w a p r ą d n ic a s y n c h ro n ic z ­ n a o m o c y 50 k V A , o n a p ię c iu m ię d z y p rz e w o d o -

R ys. 9.

U k ła d połączeń przew odów tab licy rozdzielczej w elek tro w n i zapasowej na Turniach M yślenickich.

PZ

— generator prądu zmiennego 50 k V A , 400/231 V, 50 okWsek;

PW

— wzbudnica-prądnica bocznikow a 1,9 kW, 65 V , 29,5 A ;

B

— bezpieczniki główne;

RW

— regulator n apięcia (ręczny);

ON

— opornik d o d atko w y do nastawiania napięcia;

AR

—• sam oczynny regulator napięcia;

TR

— trans­

form ator dod atkow y 230 V A , 400/100 V ; W i i W2 — wyłącz­

n iki dla przejścia z regulacji n apięcia ręcznej na regulację samoczynną;

PV

— przełącznik woltomierza.

w e m 400 V , 72 A . 50 okr./sek., u k ła d uzw o jeń p r ą d n ic y — g w ia z d a z p rz e w o d e m z e ro w y m . N o r ­ m a ln y p r ą d w z b u d z e n ia w y n o s i 24,5 A p r z y n a ­ p ię c iu 65 V i o t r z y m y w a n y je s t z w z b u d n ic y o m o­

c y 1,9 k W o s a d z o n e j na w s p ó ln y m w a le .

P r ą d n ic a ta m oże d o s ta rc z a ć p r ą d n a sz yn y z b io rcz e , sk ą d , ja k w s p o m n ie liś m y , ro z g a łę z ia się o n do t a b lic ro z d z ie lc z y c h p o s z c z e g ó ln y c h m a s z y ­ n o w n i. J e s t on a z a o p a trz o n a w s a m o c z y n n y re g u ­ la t o r n a p ię c ia .

S z c z e g ó ło w y sch e m a t t a b lic y ro z d z ie lc z e ) w ła s n e j e le k t r o w n i z a p a s o w e j w r a z z u rz ą d z e n ie m d o sa m o c z y n n e j r e g u la c ji n a p ię c ia p o k a z a n y jest

n (D. n,).

n a ry s . 9.

sowi

»14

ale -

i ^{m ę}

# t i

^ S t f e s ll -

0 llQ5

ł o t ó

i?ner>

nłmn- insu

Naprawa akumulatorów ługowych.

i *

Inż. JÓ Z E F ZIELIŃSKI.

Szczegóły budow y ogniw ługowych, jak również opis postępowania przy kon serw acji tych ogniw podaliśm y w swoim czasie.*)

W czasie n o r m a l n e j p ra cy akum ulatora ługowego żadnych prac w zw iązku z obsługą ogniw w e wnętrzu pudła w yk o n yw ać nie należy. O ile natom iast ogniwo w y ­ kazuje pewne ob jaw y anorm alne należy przystąpić do jego naprawy, przyczem musimy uprzednio zbadać przyczynę uszkodzenia akum ulatora. M o żliw e są tu w p ra k tyce róż­

ne rodzaje uszkodzeń, k tó re też om ówim y pokrótce.

R o d z a j e s p o t y k a n y c h u s z k o d z e ń .

Do najczęściej spotykanych uszkodzeń akum ulatorów ługowych należą:

a.

brak pojemności lub zbyt niskie napięcie, — o ile nie pochodzą one z zaniedbań w uzupełnianiu poziomu elektrolitu w odą destylow aną, lecz z innych przyczyn:

b.

zły stan m echaniczny lub elektryczny, w yn ik a jący z zaniedbania w dolew aniu w o d y destylow anej;

c.

przeciekanie pudła skutkiem uszkodzenia m echa­

nicznego;

d.

zupełny brak nap ięcia lub pojemności — naw et przy w łaściw em trak to w an iu elektrycznem ogniwa.

W w yp ad ku uszkodzenia podanego w p. a ogniwo akumulatora może być doprowadzone do w łaściw ego sta­

nu przez zastosowanie t. zw. r e g e n e r a c j i ogniwa; ogni­

wa natomiast w ykazu jące uszkodzenia podane w p.

b,

c i

d

— należy zdem ontować, o tw ierając ich pudła celem bliższego zbadania stanu płyt.

Należy przytem podkreślić, że rozbieranie ogniw mo­

że być w yk o n yw an e ty lk o przez odpowiednio do tego p rz y­

gotowane

w arsztaty

n ap raw y akum ulatorów ługow ych (al­

kalicznych). W sz e lk ie natom iast n ap raw y ogniw w nieod­

powiednio urządzonych w arsztatach, jak rów nież w obec­

ności akum ulatorów kwasowrych, spow odow ać mogą je d y ­ nie jeszcze w iększe zniszczenie akum ulatorów ługowych.

Oznaki poszczególnych uszkodzeń oraz środki zarad­

cze omówimy pokolei.

Brak pojem ności lub zbyt niskie napięcie, pochodzące z niewłaściwego traktow ania elektrycznego ogniwa.

G d y baterje ładow ane są niedostatecznie, lub też gdy zbyt czę­

sto zostają w yła d o w an e do zupełnego ich w yczerpania, — zdarzyć się może, że pojemność lub n apięcie b aterji c h w i­

lowo się zmniejszy, przyczem dobroć czynnych składników płyt nie ulegnie zmianie.

T ak ą baterję poddać należy parokrotnem u n o r m a l ­ n e m u ład o w an iu i w yład o w an iu , przez co stopniowo po­

wróci ona do norm alnego stanu.

Zły stan m echaniczny lub elektryczny, pochodzący z zaniedbania w dolew aniu w ody destylow anej.

B ra k e le k ­

trolitu w

ogniwie stać się może powodem pow ażnych uszko­

dzeń akum ulatora. N iszczący w p ły w , jak i w y w ie ra na ogni­

wo brak elektro litu , objaw ia się w ten sposób, że

— po p i e r w s z e w sku tek w yp aro w an ia w o d y z elek tro litu gęstość jego zaczyna w zrastać do w ielk o ści szko­

d liw ych ;

— po d r u g i e zaś — poziom elek tro litu obniża się tak dalece, że górne kraw ęd zie p ły t zaczynają z niego w y ­ staw ać, przez co narażone zostają na zgubne działanie po­

w ietrza.

R ys. 1. W id o k rozsadzonego

pudła ogniowego.

„ W . E . "

por. zeszyty 1, 2 i 3/1934 r. oraz 11 i 12/1934 r.

Sku tek szkodliwego zagęszczania się elektro litu moż­

na zaobserw ow ać w postaci n a b r z m i e w a n i a zanurzo­

nych w elek tro licie części płyt. T e natom iast części płyt, które nie są zwilżane elektrolitem , a przytem stykają się z powietrzem , — będą się utleniać i mogą tak dalece się zagrzać, że spowodują zapalenie się znajdujących w ew n ątrz ogniwa gazów (tlenu i wodoru), powodując ich

wybuch

i kom pletne zniszczenie ogniwa wzgl. jego rozsadzenie.

W yb u ch ta k i w yw o łu je najczęściej oderwanie się górnej części pudła ogniwowego, powodując odstaw anie po­

k ry w y od ścianek pudła. W id o k rozsadzonego tą drogą pudła pokazany jest na rys. 1.

Po rozebraniu ogniwa łatw o można stw ierdzić, czy przyczyną jego zniszczenia b y ł b rak e le k tro ­ litu, gdyż wów czas p ły ty w yraźnie w ykazują d w a odmienne zabar­

w ienia, w yraźn ie odgraniczone lin- ją poziomu elektro litu ; pozatem to ­ reb k i p ły t są n a b r z m i a ł e . J e ­ dyny sposób doprowadzenia p ły t tego rodzaju do pierw otnego ich sta­

nu polega na poddaniu ich c i ś n i e ­ n i u w prasie hydraulicznej, —

lecz tylk o w m acierzystej fabryce akum ulatorów żelazo- niklow ych. Najczęściej jednakże się zdarza, że p ły ty są do tego stopnia zniszczone, iż należy je w ym ienić na nowe.

Przeciekanie pudła ogniw ow ego.

Z w y k łe w ycie k an ie elektrolitu jest w yn ikiem niew łaściw ego u trzym yw an ia po­

w ierzchni m etalow ej stalowego pudła i pochodzi od prze­

żarcia elektrolitycznego. Je ż e li same p ły ty nie zostały p rz y­

tem zniszczone w skutek braku elektrolitu, to uszkodzone pudło ogniwowe zastąpić można nowem, umieszczając w niem stare kom plety płyt, w yję te z uszkodzonego ogniwa.

Zupełny brak pojem ności albo napięcia. Spadek p o ­ jemności.

P rz ycz yn y tego zjaw iska mogą b yć rozmaite. Z u ­ p e łn y brak pojemności wzgl. napięcia w ystąp ić może w og­

niwach, do k tó ry ch dostał się kwas, lub też do któ rych dolano w o d y zanieczyszczonej kw asem (np. w o d a akum u­

lato ro w a do akum ulatorów ołow ianych).

Zd arzyć się to rów nież może w ogniwach czynnych od kilkunastu lat — skutkiem zestarzenia się m asy czyn­

nej w torebkach płyt.

Z u p e ł n y brak n apięcia i pojemności w ystąp ić mo­

że także naskutek przypadkow ego w prow ad zenia do ogni­

w a k a w a łk a m etalu lub też w skutek zniszczenia pałeczek izolujących, co powoduje z w a r c i e sąsiadujących ze so­

bą p ły t o przeciw nej biegunowości. 0 ile p ły ty nie zostały przytem zniszczone, w ystarcz y usunąć przyczynę zw arcia poczem należy w budow ać p ły ty spowrotem do pudła ogni­

w a. N ależy jednakże zaznaczyć, że dla usunięcia z w arcia w ogniwie to ostatnie w inno być całk o w icie rozebrane, co, jak wspom nieliśmy, może b yć uskutecznione jedynie w od­

powiednio urządzonym w arsztacie reparacyjnym .

W zależności od zauważonych b rak ó w w ym ien ić n a ­ leży w szystkie p ły ty lub ich część na nowe.

Przysłan e do w arsztatu w celu n ap raw y ogniwa, k tó ­ re w czasie p ra cy - z niew iadom ej przyczyn y — w y k a ­ zały spadek norm alnej pojemności, należy poddać przede- w szystkiem badaniu gęstości zawartego w nich elektrolitu, a następnie t. zw. próbie pojemności.

Celem w yk o n an ia prób y pojemności ogniwa otrzym a­

nego do napraw y, należy n ajp ierw w y ł a d o w a ć ogniwo (lub też całą baterję), obciążając je przez 3 godziny n aj­

większym dopuszczalnym prądem — bez względu na w ie l­

kość istniejącego na jego zaciskach napięcia. Następ nie ł a- d u j e m y akum ulator prądem n o r m a l n y m w czasie

STR. 154 W

^{a d o m o s c i}

e l e k t r o t e c h n i c z n e Nr. 6

dw ukrotnie większym od normalnie przepisanego dla da- nejgo typu ogniwa.

M ając już akum ulator w stanie naładow anym , p rzy­

stąpić możemy do w łaściw ej próby pojemności, w y ła d o w u ­ jąc go n o r m a l n y m prądem w yład o w an ia i notując przy- tem — co 15 minut — w artości napięcia na sworzniach biegunowych poszczególnych ogniw baterji. Norm alne w y ­ ładow anie w zakresie normalnej pojemności akum ulatora winno być prowadzone do chwili, gdy napięcie na poszcze­

gólnych ogniwach spadnie do w ysokości 1 wolta.

A b y móc ustalić dalszy przebieg krzyw ej napięcia po­

za normalną granicę w yładow ania, należy przedłużyć w y ­ ładow anie do chwili, gdy napięcie spadnie do ok. 0,6 w olta na ogniwo...

Je ż e li k tó rek o lw iek z ogniw nie w ykazuje odrazu n a­

pięcia przy przystępowaniu do próby pojemności, to p rz y­

puszczalnie jest ono „z w a rte "; należy je w ted y usunąć i od­

dać do napraw y celem rozebrania oraz blizsizego zbadania, W rezultacie powyższych prób możemy naogół otrzy­

mać jedną z pokazanych na rys. 2, 3 i 4 krzy w y ch (cha­

rakterystyk ) w yładow ania. K rz y w e tego rodzaju w yk reślić należy .d la każdego ogniwa osobno. Ogniwo, posiadające ch arakterystykę w yład o w an ia przebiegającą wdg. rys. 2 jest d o b r e i nie wym aga żadnej reparacji. Ogniwo nato­

miast z ch arakterystką w yład o w an ia wdg rys. 3 posiada u j e m n e p ły ty osłabione, co mogło być np. spowodowane przez niedostateczne ładow ania lub też w skutek zbyt dłu­

giego odpoczynku ogniwa.

Ogniwo z ch arakterystyką wdg krzyw ej rys. 4 po­

siada d o d a t n i e p ły ty osłabione, co mogło być spowo­

dowane bądź starzeniem się płyt, bądź też zanieczyszczę- oltlj

0.6 / 2 3 4 5 6 7 8 9 10

g o d z i n y

Rys. 2.

Przebieg krzywej w yład o w an ia normalnego nieuszkodzonego ogniwa.

1.4 I . 3 1.2 1 .1 I 0 50.8

0.7

0 6 1 0

g o d z i n y Rys. 3.

Przebieg krzyw ej w yład o w an ia ogniwa, którego u j e m n e p ły ty są uszkodzone.

wołhj ■

0.7

9 10

godziny

Rys. 4.

Przebieg krzyw ej w yład o w an ia ogniwa, którego d o d a t n i e p ły ty są uszkodzone.

niem elektrolitu. Dlatego też zarówno ogniwa, po­

siadające k rzyw e w yład o w an ia o przebiegu wdg rys. 3, jak i wdg rys. 4, otrzym ać muszą ś w i e ż y elektrolit, poczem należy je poddać t. zw. r e g e n e r a c j i .

R e g e n e r a c j a o g n iw .

E le k try c z n a regeneracja ogniwa składa się z szeregu czynności i w inna być przeprowadzona w następujący spo­

sób oraz w następującej kolejności;

a. zw arcie ogniwa na przeciąg 2 godzin. W

tym

celu

łączym y sworznie biegunowe (+ ) i (— )

jednego ogniwa

wzgl. całej b aterji g r u b e m i przew odnikam i,

zwierając je

w ten sposób. P rz y w y k o n y w an iu z w arcia całej b a t e r j i należy zarówno dla bezpieczeństwa obsługi, jak

i dla uni­

kn ięcia opalania zacisków baterji, dokonać ostatecznego zw arcia obwodu w y ł ą c z n i k i e m drążkow ym o

odpo­

w iedniej w ielkości. Z w ie ra n ie ogniw, czy też całej baterji, dokonyw ać należy przew odam i o dużym przekroju,

gdyż

prąd w ch w ili zw arcia jest b. w ie lk i (kilkaset amperów);

b. ładow anie przeciw ne.

Po zw arciu należy natych­

miast rozpocząć ład ow an ie akum ulatorów , przez 7 godzin prądem normalnym, jednakże przy o d w r o t n e j bieguno­

wości. W tym celu biegun dodatni (+ ) b aterji w inien być połączony z biegunem ujemnym (— ) źródła prądu (prądni­

cy), biegun zaś ujemny (— ) b aterji — z biegunem dodat­

nim (+ ) prądnicy. Ł ad o w an ie to odbyw a się przy w y­

dzielaniu w ielk iej ilości gazów (tlenu i w odoru) i dlatego też nie należy się zbliżać z ogniem do baterji, b y nie spo­

w odow ać w ybuchu w yd zielających się gazów.

c.

ładow anie formalne.

N astępnie ładujem y akumula­

tor w ciągu czterokrotnego czasu norm alnego ładowania prądem n o r m a l n y m , przy norm alnej biegunowości, a w ię c biegun dodatni ( + ) p rąd n icy łącz ym y z biegunem do­

datnim ( + ) baterji, ujem ny zaś biegun (— ) prądnicy — z biegunem ujemnym (— ) baterji,

d. w yładow anie pomiarowe.

W resz cie należy w y ł a d o ­ w a ć baterję prądem norm alnym, notując co 15 minut w ar­

tość napięcia na zaciskach każdego ogniwa wzgl. na za­

ciskach baterji.

G d y w yła d o w an e w ten sposób ogniwo w ykazuje po regeneracji przebieg n apięcia wdg krzy w e j rys. 3, — do­

wodzi to, iż sposób regeneracji jest n iew ystarczający i że stare ujemne p ły ty ogniwa zastąpić należy nowemi.

Je ż e li natom iast k rzy w a w yła d o w an ia w ykazuje prze­

bieg wdg rys. 4, przyczem pojemność akum ulatora przy w y­

ładow aniu do 1 w o lta na ogniwo okazała się niedostatecz­

na, należy d o d a t n i e p ły ty zmienić na nowe.

P rz y w yk o n yw an iu w szystkich tych czynności pamię­

tać trzeba o dolewaniu do ogniwa w o d y destylowanej przed każdem jego ładowaniem .

N a p r a w a g ł ó w n a o g n i w w w a r s z t a c i e .

W celu w yko n an ia w ew nętrznej n ap raw y ogniwa w y­

konać należy kolejno n a s t ę p u j ą c e czynności:

a. opróżnić pudła ogniw z elektrolitu.

Przed przystą­

pieniem do rozebrania pudła ogniwowego akum ulatora łu­

gowego należy je o p r ó ż n i ć z zaw artości przez zlanie starego elektrolitu do specjalnej kadzi — żelaznej lub szkla­

nej. Po n iew aż jednakże trudno jest odrazu dokładnie opróż­

nić ogniwo z płynu, przeto ustaw iam y na specjalnej zlew nicy — ogniwo dnem do góry, jak to pokazane jest na rys. 5, aby przez k ilk a godzin resztki elek tro litu mogły swobodnie ściekać. Po kompletnem w ypróżnieniu ogniwa z elektrolitu należy zdjąć n ak rętki oraz k rąż ki izolujące ze sworzni biegunowych.

b.

zdjąć

pokrywę ogniwa.

P o k ry w a ogniwa przypa- w ana

jest

na obrzeżu do pudła ogniwowego;

w obec tego