Nr. ¡t W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 169
N A D S Z E D Ł JUŻ O K R E S B U R Z - N A J W Y Ż S Z Y
C Z A S
ZAINSTALOWAĆ O C H R O N N I K I K A T O D O W E !
W ł a s n e 30.
N A J L E P S Z E Z E Z N A N Y C H Z A B E Z P I E C Z E Ń D LA W S Z E L K I C H N A P I Ę Ć
O C H R O N N I K I K A T O D O W E
» K A T O D Ę X« Z Z A W O R E M
b e z p i e c z e ń s t w a
b a d a n e o sc y lo g r a fe m k a to d o w y m n a P o l i t e c h n i c e W arszaw skiej
F A B R Y K A a p a r a t ó w e l e k t r y c z n y c h
ScKLEIMAN i S-wie
W A R S Z A W A . O K O P O W A 19
C E N T R A L N E B I U R O S
„ C E N T
31
1
F
5 P R Z E D A Ż Y P R Z E W O D Ó W
R O P R Z E W Ó D "
Spółka z ogr. odp.
W A R S Z A W A , K R Ó L E W S K A 2 3 . T e l . 3 4 0 - 3 1 , 3 4 0 - 3 2 , 3 4 0 - 3 3 i 3 4 0 - 3 4
PRZEWODY IZOLOWANE
I F A B R Y K K R A J O W Y C H W W Y K O N A N I U 3R Z E P I S O W Y M , O Z N A C Z O N E Ż Ó Ł T Ą N I T K Ą S . E . P .
S z w a j c a r s k a F a b r y k a C A l A A p a r a t ó w E l e k t r y c z n y c h ' J i l l ł
d o sta rcza od lat 3 5
e le k t r y c z n e a p a r a t y d o s a m o c z y n n e g o s t e r o w a n ia ja k :
P rz e łą c z n ik i dw utaryfow e i m aksym alne.
^A^yłączniki zega ro w e dla lam p ulicznych, wystaw sklepow ych, reklam świetlnych i t.d.
z ta rczą astronom iczną lub z foto
kom órką.
f a w o r y sam oczynne do sterow ania z od' ległości.
P rz e k a ź n ik i rtęciowe.
Term ostaty i Term ore
gulatory
N I E Z A W O D N E i P R E C Y Z Y J N E . P r z e s z ł o 200.000 s z t u k
w u ż y c i u .
G e n e r a ln a R e p r e z e n t a c j a :
„ I N D U S T R I A ”
Lw ów , 3 M aja 7. Tel. 2 2 8 - 7 8 S k ła d y w W a rsz a w ie , K ra k o w ie i K a to w ica ch
Z A K Ł A D Y E L E K T R O - M E C H A N I C Z N E
K. i W. DWORAKOWSCY
W a r s z a w a 1, W s p ó ln a 4 6 Telefon 9 7 4 - 0 6
L I C Z W I K i
energii elektryczn ej na prąd stały i zm ienny.
Sp rze d a ż, wym iana, naprawa, urzędow a legalizacja.
ELE K T R O M IE R N IC ZY J U L I A N S Z W E D E
W a rsza w a , K o p e rn ik a 14, te l. 250-03 i <31-31
I n s t a l a c j e W a r s z t a t y e l e k t r o m e c h a n i c z n e L e g a l i z a c j a l i c z n i k ó w D o sta w a w sze lkich a rty kułów e le ktro tech n iczn ych
POMOC IN Ż Y N IE R S K A
S p . z o. O.
W ilno, ul. M ick ie w icza 1 tel. 1 7 -4 8
Z E S Z Y T
7
„ W I A D O M O Ś C I ELEKTROTECHNICZNYCH"
za miesiąc
L I P I E C
ukaże się w drugiej połowie lipca r. b.
J A N M A K O W S K I
F A B R Y K A M A T E R I A Ł Ó W P R A S O W A N Y C H I E L E K T R O T E C H N I C Z N Y C H Ł Ó D Ź , S I E N K I E W I C Z A 7 8
TEL 182-94
GWARANTOWANA JAKOŚĆ
Nr. 6 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 171
MOŻLIWOŚĆ W ŁAŚCIW EGO I TANIEGO ZABEZ
PIECZENIA MAŁYCH SILNIKÓW DAJE NO W A SA M O C Z Y N N A SKRZYNKA PRZYŁĄCZOW A:
N H 1 —z napędem ręcznym
N M l — sterow ana elektrycznie z o d legło ści
• Bezpośrednio ogrze
w an e w y z w a l a c z e dwum ełaliczne o du
żej o d p o r n o ś c i na zw arcia.
• S k a la w y cech o w an a na prąd nominalny silnika.
• K om pensacja tempe
ratury.
• Solidna obudow a że
liw na—małe w ym iary
• W szechstronne m o ż l i w o ś c i doprow a
dzenia przewodów.
• Duża wytrzym ałość kontaktów.
R O H N —Z I E L I Ń S K I
B R O W N B O Y E R I
S I L N I K
ZABEZPIECZONY
w jla & J it k i& M ,
¿ le k t t t jc / a u f # u s a m c r a a fn m p fu
E L E K T R O A UTO AA AT
WARSZAWA U L . D Z I E L N A NR 72 T E L . 1 1 - 9 4 - 7 * , 1 1 - 9 4 - 8 8
Nr. 6 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 173
W Y R A B I A
W Y T W Ó R N IA A P A R A T Ó W EL EKTRYCZNYCH
K. i W. P U S T O Ł A
S P Ó Ł K A K O M A N D Y T O W A
W a r s z a w a 4, ul. J a g i e l l o ń s k a 4/6. T e l e f o n 10.33-26 A p a raty elek try czn e do suw
nic i żó raw i.
R eg u la to ry o b ro tó w i rozru
szniki sa m o c z y n n e d o silni
k ó w w ię k sz y c h m pcy.
M aszyny i a p a r a ty e lek try c zn e d o sp e c ja ln y c h c e lów.
M aszyny i A p a ra ty Elektry
czn e do statk ó w m orskich.
M aszyny, tran sfo rm ato ry i dław iki d la ra d io s ta c ji n a daw czych.
P rzetw ornice ro d z aju p rą d u , n a p ię c ia i okresów . P rą d n ic e trójfazow e i je d n o fazow e.
M aszyny elek try czn e d la statk ó w m o rsk ich
Zawsze się opłaci
za m ie n ić stare filtry pow ietrzne na nowe
system u
D E L B A G Y I S C I N
C h ro ń c ie przed szko d liw ym działaniem kurzu g e n e r a t o r y , k o m p r e s o r y , s i l n i k i i t. p.
B . F I L I P S K I
Ż O R Y , G Ó R N Y Ś L Ą S K , U L. N O W A 6 , TEL. 3 0 O s z c z ę d n o ś ć
m i e j s c a D o s k o n a ł e o c z y s z c z e n i e p o w i e t r z a T r w a ł o ś ć p r a k t y c z n i e n i e o g r a n i c z o n a
W A Ż N E D LA ELE K T R O W N I
W O K R E S I E B U R Z ---
---ZABEZPIECZAJCIE
U N IE N I S K IE G O N A P IĘ C IA ---
O D W Y Ł A D O W A Ń A T M O S F E R .
---I N S T A L U J Ą C N A S Z E :
N r. 7 6 9 5
O D G R O M N I K I ---
--- N I S K I E G O N A P I Ę C I A Z W B U D O W A N Y M S Z E R E G O W O
O P O R E M O C E L I T O W Y M
P G . N A J N O W S Z E J K O N S T R U K C J I
F A B R Y K A A R T Y K U Ł Ó W E L E K T R O T E C H N I C Z N Y C H
| N Ż . S T E F A N CISZEWSKI
S P Ó Ł K A A K C Y J N A
- B Y D G O S Z C Z -
S A M O C Z Y N N E R E G U L A T O R Y N A P I Ę C I A
dla obw odów an odow ych i obw odów ża rze n ia we w zm acniakach i g e n e ra to ra ch lam pow ych, p rq d n ica ch prqdu s ta łe g o i zm ie n n e g o do re g u la cji b ezp o śre d n ie j a lb o przy pom ocy w zb u d nicy. S ta b ilizo w a n ie n apię cia, p o b ie ra n e g o z sie ci prqdu sta łe g o i zm ien n ego. R e g u la ło ry Pintscha nie posiadajq ża d n ych kontaktów — d la te g o sq n ie zw ykle trw ałe, nie w ym agajq d o zo ru i nie stanow iq źró d ła za k łó ce ń w o d b io rze radiow ym .
D O K Ł A D N O Ś Ć R E G U L A C JI:
rh 2 % d la re gu lato ró w zw ykłych , 0 ,5 % — w w ykonaniu p re cyzyjn ym ,
«*• " , „ q 4 4 - t e t e ł 01' ^
P r z e s z ło 5 0 0 0 0 re g u la to ró w w użyciu
PINTSCH J U L I U S P I N T S C H K. G. B E R L I N 0 1 7
ELEKTRYCZNE ŚWIATŁOMIERZE
z w b u d o w a n ą fo to c e lą d la c e ló w fo to g ra fik i i k in e m a t o g ra fii
L u k s o m ie r z e k ie s z o n k o w e i la b o r a t o ry jn e do m ie r z e n ia n a t ę ż e n ia ś w ia tła
E le k t r y c z n e p r z y r z ą d y p o m ia ro w e d la w a r s z t a t ó w , s z k ó ł i la b o ra to rió w
Z e g a r y e le k t r y c z n e n a p rą d s ła ły i z m ie n n y
^ £ K T ^ K A Z I M I E R Z K W l E S I E L E W l C Z L W Ó W , U L. S Z A J N O C H Y 2, T E L . 2 5 8 - 5 8
PROSTOWNIK---
STYKOWY
• ł a d u j e a k u m u l a t o r y
• z a sila a p a r a ty i ce n tra le telefo n iczn e, a p a r a ty M orse'a i Juza
• u r z ą d z e n ia sy g n a liz a c y j
n e i a la r m o w e
• u r z ą d z e n ia g a lw a n o te c h - n ic z n e
W Y T W Ó R N I A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H
INŻ. J. R O D K IE W IC Z
W a r s z a w a 36, ul. P o d c h o r q ż y c h 57, t el . 7- 22- 80
Inż. EDMUND ROMER
L W Ó W , U L . O B M I Ń S K I E G O N r . 1 6
TEL. 2 7 8 - 3 7
N o w e d e n n ik i n a d s y ła m y na ż ą d a n ie .
E L E K T R Y C Z N E P R Z Y R Z Ą D Y PO M IARO W E
a m p e ro m ie rze , w oltom ierze, p rzy rzq d y w ie lo za - kreso w e, ohm om ierze, oporniki p re cyzyjn e
O P O R N I K I S U W A K O W E
w s z e l k i c h t y p ó w i w i e l k o ś c i
D R O B N E O G Ł O S Z E Ń
M ł o d y t e c h n i k — m e ch an ik z p ra k ty k ą — s z u k a p r a c y . Ł a sk a w e o fe rty p ro s z ą k ie ro w a ć d o A d m . „W iad . E le k tr ," . W a rs z a w a, K ró le w s k a 15 p o d „M ło d y ",
D y p lo m o w a n y te c h n ik - e le k - t r y k p osiad ający p rak tyk ę i k o n cesję na p row ad zen ie p rzem ysłu i in st. elek tr. bez ogran iczen ia co do w y so k o ści n ap ięcia p o s z u k u je z a ję c ia . O ferty proszę k iero w a ć do A dm . „W. E .“, W arszaw a 1, K ró lew sk a 15 pod „W. F.“
E l e k t r y k - m o n t e r
z u k o ń cz o n y m i k u rs a m i B u d o w y M aszy n i E le k tro te c h n ik i T .K .T . w W a rs z a w ie i w ie lo le tn ią p r a k ty k ą w s iło w n ia c h , w ru c h u i n a m o n ta ż u , w y sp e c jalizo w an y w p r a c a c h p rz y w y so k im n a p ię c iu i u rz ą d z e n ia c h p rz e k a ź n ic z y c h
poszukuje posady.
O fe rty u p ra s z a się n a d s y ła ć do A d m in „ W ia d . E le k tr W a rs z a w a 1, K ró le w s k a 15 p o d „ E l.W R " .
S iln ik i e le k tr y c z n e p r. zm ien n eg o 3000 V , o d 20 d o 250 K M stale n a sk ład zie. B iu ro T e c h n ic z n e In ż . S. L e b e n h a f t Ł ó d ź , ul.
W ó lczań sk a 35, te le fo n 205-59.
W ię k sz a E le k tro w n ia O krę
g o w a PO SZU KUJE d w ó c h te c h n ik ó w - e le k tr y k ó w z uk oń czon ą szkołą prze
m y sło w ą z n ie w ie lk ą p rak tyk ą, do pracy b iu
row ej i ew en tu a ln ie do obsługi tran sform atorów i sie c i elek try czn ej.
O ferty z pod an iem ży c io r y su , od p isów św ia d e c tw i p ra k ty k i oraz w y n a g ro d ze
nia k iero w a ć do A d m in istra
cji „W iadom ości E lek tro te c h n ic z n y c h “ , W arszaw a 1, K rólew sk a 15 pod „Sieć".
E L E K T R Y K
z w ie lo le tn ią p r a k ty k ą w k ra ju i z a g ra n ic ą w n ajw ię k s z y c h p rz e d s ię b io rs tw a c h e le k tr o te c h n ic zn y ch p r z y b u d o w ie e le k tr o w ni, z n a ją c y k ilk a ję z y k ó w w s ło w ie i p iśm ie, s p e c ja lis ta o d u r z ą d z e ń ro z d z ie lc z y c h i n a s ta w c z y c h
p o s z u k u j e p o s a d y . O f e r ty ’u p ra s z a się k ie ro w a ć do A d m n is tra c ji „ W ia d . E l e k tr o t ," , W a rs z a w a I, K ró le w s k a 15 p o d
„ P r a k t y k a z a g ra n ic z n a " .
S I L N I K I E L E K T R Y C Z N E n a prąd sta ły 110, 220 i 440 V sprzedaje ze składu
Z a k ła d E le k tro m le rn . J U L I A N S Z WE D E W arszawa, ul. K opernika 14.
N a jm n ie js z e o g ło s z e n ie te j w ie lk o ś c i k o s z t u je z ł. 2 . —
O g ł o s z e n i a d r o b n e w » W i a d o m o ś c i a c h E l e k t r o t e c h n i c z n y c h « p ł a t n e s q z g ó r y
E L E K T R O W N I A W O Ł Y C E p ragn ie n a b y ć je d e n z e s p ó ł s p r z ę ż o n y b ezp o śr ed n io lub za p om ocą p rzek ła d n i p a so w ej; s iln ik n a p ę d o w y — na gaz d rzew n y lub olej gazo
w y; p r ą d n ic ę — n a prąd sta ły 2 x 230 V , o m o cy 100 — 150 kW, w raz z ta b licą roz
d zielczą.
S zczeg ó ło w e op isy w raz z rysun k am i lub fotografiam i oraz ceną p ro sim y n a d sy ła ć pod adresem E lek tro w n ia w
O łyce Sp. z ogr. odp.
N ajm n ie jsze o g ło sze n ie w u kła d zie 4 -szp a lło w y m na w ysokość 15 mm kosztuje 2 zł.
K a żd y następny w iersz m ilim etrow y 15 g ro szy.
O g ło s ze n ia d rob n e w „ //ia d o m o ścia c h E le k tro te ch n ic zn y ch ' p ła tn e sq z góry.
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 175
S P R Z Ę T D O ZAW IESZENIA
O P R A W
W I E S Z A K I , S P R Z Ę G Ł A , W IN D K I, L IN K I, N A P R Ę Ż N I K I, U C H W Y T Y , K Ó Ł K A L IN O W E , I Z O L A T O R Y i t. p.
A . M A R C I N I A K s . a
F A B R Y K A W W A R S Z A W IE , W RO N IA 23. T E L . 592-02 i 614-81 O D O ZIA Ł W B Y D G O S Z C Z Y , ul. D ŁU G A 6. T E L E F O N 13-43
P o le ca m y ze skład u w W a rsza w ie lub w krótkim c z a s ie z fa b ryki
F R . S A U T E R To w. A k c . w B a z y l e i
S a m o c z y n n e w y ł ą c z n i k i c z a s o w e (automaty zegarowe) Z e g a r y p r z e ł ą c z a j ą c e do licz
ników 2-taryfowych i m aksym al
nych
A u t o m a t y s c h o d o w e P r z e k a ź n i k i
A p a r a t y e le k t r y c z n e do sam o
czynnego ładow ania akum ula
torów
Z e g a r y e l e k t r y c z n e
Z a w o r y e l e k t r y c z n e odległo
ściowe od gazów i płynów T e r m o s t a t y i t e r m o r e g u la t o r y R e g u la t o r y c i i n i e n l a
A p a r a t y e le k t r y c z n e do ste
rowania urzgdzeń centralnego ogrzewania
A p a r a t y e le k t r y c z n e do stero
wania urządzeń chłodniczych A p a r a t y e le k t r y c z n e do stero
wania urządzeń wentylacyjnych E le k t r y c z n e n a w i l ż a c z e p o
w ie t r z a
A p a ra ty e le ktryczn e do uruchom ienia syren a la rm o w ych i m om entalnego w y łą c ze n ia św ia tła w w ypadku
ataku lo tn iczeg o .
„ P O L A Mff Sp. z ogr. odp.
W A R S Z A W A , W I L C Z A 4 7 , T E L E F O N 9 2 7 - 6 4
L A M P O W E
STABILIZATORY
N A P I Ę C I A
dla urzqdzeń do wzorcowania liczników.
D o k ł a d n o ś ć s t a b i l i z a c j i ± 0 , 1 %.
C z a s r e g u l a c j i 0 , 3 s e k . U r z ą d z e n ia do w z o r c o w a n ia liczn ik ó w p r q d u z m i e n n e g o i s t a ł e g o
d o s ł a r c z a
Koncesjonowany przez Urząd Miar
Z A K Ł A D E L E K T R O M I E R N I C Z Y„ E L E K T R O L I C Z N I K “
J A N O L S Z E W S K I I
S P Ó Ł K A F I R M O W A
W a rs z a w a , ul. M a rs z a łk a Fo ch a 2 , telefon 2 9 1 - 0 9
P o l s k i P r z e m y s ł E l e k t r y c z n y
A »ELIN« A
S p ó łk a z o g ra n ic zo n q o d p o w ie d z ia ln o ś c i
Patentowane zesp oły
dla spaw ania elektryczn ego
systemu D ra R O S E N B E R G A
Z a l e t y :
Spaw anie prądem stałym
Zup ełnie cią g ła re gu la cja prądu bez dodatkow ych aparatów i bez strat Sam oczynna regulacja napięcia W ysoka spraw ność i w ydajność
K o szto rysy, p orad y i referencje na żą d an ie
3 0 0 q m perow y p rze w o źn y ze sp ó ł
W a r s z a w a K r a k ó w
W i l c z a 50 m . 13, t e l. 81213 i 71319 K o p e r n ik a 6/II p ., t e l. 11137
L w ó w
Z im o r o w ic z a 15, t e l. 27100
W y d z ia ł P o w ia to w y w K a r t u z a c h
o g ła sza
K O N K U R S
na stanowisko
KIEROWNIKA
Okręgowej Elektrowni po
wiatu kartuskiego „Rutki"
w a ru n k i;
1. O b yw ate lstw o polskie, 2. w iek do 4 5 lat,
3. dyplom in żyn ie ra e le ktryka w zgl.
technologa,
4. 3-letnia p raktyka elektrow niana.
W yn a gro d ze n ie wg. V II w zgl. V I stopnia p łac dla urzędników sam o rząd o w ych , wolne m ie szkan ie z ośw ietleniem i ogrzew an iem . Po d an ia z życio ryse m , dokum entam i i re feren cjam i n ależy n ad syłać w n ie p rze k ra cza ln ym term inie do dnia 2 0 lipca 1 9 3 8 r.
P r zew o d n ic zq c y W yd zic lu P o w ic t o w e g o (— ) J a n B e li n a
S ta ro s t a P o w ia to w y
LICZNIKI ENERGII ELEKTRYCZNE!
PRĄDU STAŁEGO I ZMIENNEGO
S p r z e d a ż , k u p n o .
L E G A L I Z A C J A
n apraw y, p rzerób ki.
A M P E R O M I E R Z E , W O L T O M I E R Z E , W A T O M I E R Z E
N a p ra w a , sp rze d a ż.
T R A N S F O R M A T O R Y M I E R N I C Z E
d o s t a r c z a :
Koncesjonowany przez Urząd Miar
Z A K Ł A D E L E K T R O M I E R N I C Z Y„ E L E K T R O L I C Z N I K “
J A N O L S Z E W S K I I S I Ł
S P Ó Ł K A F I R M O W A
W a rszcw a , ul. M a rs z c łk c Fo ch c 2, te le fo n 2 9 1 - 0 9
N a k l a d 5 s o o e g z e m p l a r z y • c e n a z e s z y t u 1 z ł . 2 0 g r .
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E
C Z A S O P I S M O D L A E L E K T R Y K Ó W - P R A K T Y K Ó W Redaktor: inż. el. W ło dzim ierz Kołelew ski • W arszaw a, ul. Królew ska 15. Tel. 522 - 54
R O K V I • C Z E R W I E C 1 9 3 8 R . • Z E S Z Y T 6
Treść zeszytu 6-go. 1. ELEKTROTECHNIKA NA TEG O RO CZNYCH TARGACH POZNAŃSKICH inż. P. J. 2. ELEKTRYCZNE ROZRUSZNI
KI SAM OCHODOWE ini-el. L. Gaszyński. 3. SILNIKI WIETRZNE ORAZ ICH ZASTOSOW ANIE DO W YTW ARZANIA ENERGII ELEK
TRYCZNE] inż.-el. P. Jaros. 4. Z PRAKTYKI I RUCHU. O USUWANIU USZKODZEŃ W TRANSFORM ATORACH R. 5. LAMPY SODOWE I RTĘCIOWE inż. M. Wodnicki. 6. NOWINY ELEKTROTECHNICZNE. 7. SKRZYNKA TECHNICZNA. 8. RÓŻNE.
Elektrotechnika na tego ro czn ych Targach Poznańskich
T e g o ro czn e, o s ie m n a s te z k o lei, T a rg i P o z n a ń s k ie s ta n o w iły w y j ą t k o w o b o g a ty , z w ie lk im ro z m a c h e m z a k ro jo n y p rz e g lą d z a ró w n o w y ro b ó w , ja k ie w y tw a r z a m y w k r a ju , ja k ró w n ie ż i to w a ró w im p o rto w a n y c h z z a g ra n ic y . O w ie lk o ś c i te g o ro c z n y c h T a rg ó w i z a in te re s o w a n iu , ja k ie w z b u d z iły o n e w ś ró d p rz e m y sło w c ó w , h a n d lo w có w o ra z sz e rsz e j p u b lic z n o śc i, św ia d c z y ć m o g ą n a j w y m o w n ie j n ie k tó r e liczb y . I ta k n p . lic z b a w y s ta w c ó w się g a ła ok. 2200. E k s p o n a ty w y p e łn iły w s z y s tk ie b e z w y ją tk u p a w ilo n y w y s ta w o w e , p r z y c z y m z a ję to ta k ż e te r e n y n a w o ln y m p o w ie trz u . L ic z b a z w ie d z a ją c y c h p r z e k r o czy ła w c ią g u p ie rw s z e g o ty g o d n ia c z a su tr w a n i a T a r gów — 315.000 osób (rys. 1).
S zczeg ó ln y n a c is k b y ł p o ło żo n y n a a p a r a t u r ę sto so w a n ą p rz y ro z b u d o w ie n o w o c z e sn y c h z a k ła d ó w p r z e m y sło w y c h . A w ię c w d z ia le w y s o k i c h n a p ię ć z a d e m o n s tro w a n o f r a g m e n t 1 1-p o lo w e g o o k a p tu rz o n e g o u r z ą d z e n ia ro zd zielczeg o n a 3 kV z d w o m a u k ła d a m i sz y n zb io rczy ch , su c h y m i tr a n s f o r m a to r a m i m ie rn ic z y m i o ra z n a b u d o w a n y m s c h e m a t e m p ó ła u to m a ty c z n ie w s k a z u ją c y m k a ż d o ra z o w y u k ła d p o łą c z e ń (rys. 2). W dziale n i s k i e g o n a p ię c a z n a la z ło się o k a p tu r z o n e u rz ą d z e n ie ro z d z ie lc z e s k rz y n k o w e o ra z liczn e i ró ż n o ro d n e p r z y rz ą d y do o c h ro n y s te ro w a n ia siln ik ó w . D u ży n a c is k p o łożono n a a p a r a t u r ę e le k try c z n ą do d ź w ig ó w p rz e m y s ło w ych, w y s ta w ia ją c k ilk a ty p ó w n a s ta w n ik ó w , lu z o w n ik i e le k tro m a g n e ty c z n e , w y łą c z n ik i k ra ń c o w e , z b ie ra c z e p r ą d u itp .; o b o k u m ieszczo n o ta k ż e n a s ta w n ik tr a m w a jo w y . O d m ie n n ą g ru p ę s ta n o w iły su c h e tr a n s f o r m a to r y m ie r n i
cze o ra z o c h ro n n ik i p rz e c iw p rz e p ię c io w e z a w o ro w e. B y ły
R ys. 1.
O g ó ln y w id o k w e jś c ia n a te r e n y w y s ta w o w e T a rg ó w P o z n a ń sk ic h .
O b o k w s z y s tk ic h n ie m a l d z ia łó w p rz e m y s łu , ja k ie p o k a z a n o n a T a rg a c h , b o g a to b y ł r e p r e z e n to w a n y ró w n ież p rz e m y s ł e l e k t r o t e c h n i c z n y , św ia d c z ą c o sw e j d u ż e j ż y w o tn o śc i i c ią g ły m ro z w o ju .
K ilk a d z ie s ią t k r a jo w y c h w y tw ó r n i e le k tro te c h n ic z n y c h , z a ró w n o s iln o -, j a k i s ła b o p rą d o w y c h o ra z r a d io te c h n ic z n y c h , z a p re z e n to w a ło sw ó j d o ro b e k , b u d z ą c ż y w e z a in te re s o w a n ie w ś ró d z w ie d z a ją c y c h .
W d z ia le p rz e m y s łu siln o p rą d o w e g o w y ró ż n ia ła się s w y m b o g a to w y p o s a ż o n y m sto is k ie m F a b r y k a A p a r a tó w E l e k t r y c z n y c h K. S zpotański i S -k a , S. A., k tó r a w y s ta w iła d u ż ą lic z b ę p rz y r z ą d ó w i u rz ą d z e ń ze sw eg o z a k re s u p ro d u k c ji.
R ys. 2.
F r a g m e n t s to is k a F a b r y k i A p a ra tó w E le k try c z n y c h K . S z p o ta ń s k i i S -k a .
to e k s p o n a ty , św ia d c z ą c e o b a rd z o p o w a ż n y m p o stę p ie w y tw ó r n i w te j d zied z in ie.
„P olsk ie T ow a rzy stw o E lek tryczne S. A .“ (P. T. E.) — W a rs z a w a , w y s ta w iło n a sw y m s to is k u tr ó jfa z o w e s il
n ik i a s y n c h ro n ic z n e , m . in . zaś s iln ik o m o cy 100 K M n a ło ż y s k a c h k u lk o w y c h , 220/380 V, 720 o b r/m in (rys. 3), tr ó jfa z o w y tr a n s f o r m a t o r o le jo w y o w y k o n a n iu do u s t a w ie n ia n a p o w ie tr z u , o m o c y 125 k V A i p rz e k ła d n i 6000/400 V, s iln ik i z w a r te w ró ż n y c h w y k o n a n ia c h o ra z
w y r o b y n o w o w p ro w a d z o n e n a r y n e k — p rą d n ic e s a m o ch o d o w e.
O k a z a le z a p re z e n to w a ł się sz e re g w y tw ó rn i, p r o d u k u ją c y c h ró ż n e g o ty p u a r m a tu r y o ś w i e t l e n i o w e , o p r a w y i ż y ra n d o le . W p ie rw s z y m rz ę d z ie n a le ż y tu w y m ie n ić fir m ę „A. M arciniak, S. A .“, k tó r a w y s ta w iła n a
R ys. 3.
S iln ik a s y n c h ro n ic z n y 100 K M , w y s ta w io n y n a sto is k u f irm y P o ls k ie T -w o E le k try c z n e .
T a r g a c h k o le k c ję la m p i ż y ra n d o li (rys. 4), w y r ó ż n ia ją c y c h się s w o is ty m w d z ię k ie m i e le g a n c ją — c e c h a m i c h a ra k te r y s ty c z n y m i d la w y ro b ó w te j w y tw ó rn i. N a sto isk u w y tw ó r n i u m ieszczo n o ta k ż e k ilk a re f le k to ró w w ię k sz e j m o cy , j a k n p . 1000 W do o św ie tla n ia fa s a d b u d y n k ó w o ra z ró ż n e ty p y la m p p rz e n o ś n y c h .
B o g a tą k o le k c ję la m p p o k a z a ły te ż i in n e w y tw ó r n ie , j a k „ C e n tra la Ś w ia tła i Ś lą s k a F a b r y k a W y ro b ó w M e ta lo w y c h “ — K a to w ic e (la m p y i ż y ra n d o le ), f irm a
„ G u rw ic z “ — w y tw ó rn ia o p ra w i a b a ż u ró w , „W. M a k o w s k i“ — P o z n a ń , o ra z „ S to p a i Ż a b c z y ń sk i“ — P o z n a ń — (a b a ż u r y i la m p y ).
F ir m a „H elio s“ w y s ta w iła b o g a ty k o m p le t ż a ró w e k n a jr o z m a its z e j m o c y (do 2000 W), ty p u i p rz e z n a c z e n ia , n ie w y łą c z a ją c ż a ró w e k ty p u sp e c ja ln e g o , j a k fo to g ra fic z n e , m e d y c z n e (do n a ś w ie tle ń ), re k la m o w e , c h o in k o w e itp . F ir m a „Ć m ielów “ o b o k d u ż e g o s to is k a p o rc e la n y sto ło w e j, p o k a z a ła ró w n ie ż c ie k a w e e k s p o n a ty sw e j p ro d u k c ji p o rc e la n y e le k tro te c h n ic z n e j. W p ie rw s z y m r z ę dzie, ja k o n o w o ść n a le ż y w y m ie n ić iz o la to ry w y ra b ia n e p rz e z f a b r y k ę w C h o d zieży d la lin ii p rz e s y ło w e j S t a r a ch o w ice — M ościce n a n a p ię c ie 150 kV . P o z a ty m w y tw ó r n ia w y s ta w iła ró w n ie ż sz e re g ró żn eg o ty p u iz o la to ró w p o rc e la n y c h w isz ą c y c h , w sp o rc z y c h , p rz e p u s to w y c h i te le te c h n ic z n y c h o ra z p o rc e la n o w y d ro b n y s p r z ę t in s ta la c y jn y .
N a s to is k u Z a k ła d ó w „Tudor“ o g lą d a liś m y b o g a ty k o m p le t a k u m u la to r ó w w sz e lk ic h ty p ó w , ja k : s ta c y jn e , p rz e n o ś n e , sa m o ch o d o w e, ra d io w e itd . — z a ró w n o o ło w ia n y c h , ja k i k a d m o -n ik lo w y c h . O b o k k o m p le tn y c h b a - te r y j a k u m u la to r o w y c h w y s ta w io n e b y ły ró w n ie ż części w y m ie n n e o ra z p o m o c n ic z y s p r z ę t a k u m u la to ro w y .
P o z a ty m k r a jo w y p rz e m y s ł a k u m u l a t o r o w y re p r e z e n to w a n y b y ł n a T a rg a c h ta k ż e p rz e z in n e w y tw ó rn ie , a m ia n o w ic ie : f irm ę „ P e te a “ (P o lsk ie T o w a rz y stw o A k u m u la to ro w e , S. A. — B ielsko), k tó r a w y s ta w iła a k u m u la to r y o ło w ia n e ró ż n y c h ty p ó w , o ra z f irm ę
„S. F. A .“ — S a n o c k a F a b r y k a A k u m u la to ró w ; ta o s ta t
n ia w y tw ó r n ia p o k a z a ła m . in . c ie k a w y n o w y ty p m a łeg o a k u m u la to r a o ło w ian eg o w e b o n ito w e j o p ra w ie c a ł
k o w ic ie n ie w ra ż liw e g o n a p r z e w ra c a n ie i w y c h y la n ie (z a m ia s t p ły n n e g o e le k tr o litu z a sto so w a n o t u w e łn ę sz k la n ą n a s y c o n ą k w a se m ); w re s z c ie w y s ta w iła a k u m u la to r y ró w n ie ż fir m a „In ż. C zesław G o ts c h a lk “ — P o z n a ń .
F a b r y k a A p a r a tó w E le k try c z n y c h „Era“ (W łochy k /W a rsz a w y ) w y s ta w iła n a sw y m s to is k u sz e re g w y łą c z n ik ó w , a u to m a tó w o ra z p rz y r z ą d ó w p o m ia ro w y c h w ła s n e j p ro d u k c ji.
E lek trow n ia m. P ozn an ia n a o b s z e rn y m sto isk u u m ie ś c iła — c e le m p r o p a g o w a n ia z u ż y c ia p r ą d u e le k try c z n e g o — szereg p rz y r z ą d ó w e le k try c z n y c h , u ż y w a n y c h w g o s p o d a rs tw ie d o m o w y m , ja k ró ż n e g o ro d z a ju g rz e jn ik i, o d k u rz a c z e , c h ło d n ie itd .
F ir m a „Inż. K. G aertig“ — P o z n a ń z a d e m o n s tro w a ła w ła s n e j p ro d u k c ji s u s z a rk i e le k try c z n e o ra z e le k tr y c z n e p r z y r z ą d y szk o ln e.
S p o śró d firm , k tó r y c h s to is k a z n a jd o w a ły się p oza o b rę b e m d z ia łu p rz e d s ię b io rs tw e le k tro te c h n ic z n y c h , n a leży w y m ie n ić F a b r y k ę M a s z y n „M axim “ o ra z firm ę
„Prąd“ — Ł ódź, k tó r e p o k a z a ły n a sw y c h s to is k a c h sz e re g siln ik ó w o ra z a p a r a tó w w e w ła s n y m w y k o n a n iu , a n a s tę p n ie w y tw ó rn ię „E lektrodyn“ — C z ęsto ch o w a (w p a w ilo n ie sam o c h o d o w y m ); je s t to p ie r w s z a p o ls k a f a b r y k a la m p i p r ą d n ic ro w e ro w y c h , k tó r a z a d e m o n s tro w a ła d u ż y w y b ó r e le k try c z n y c h u rz ą d z e ń o św ie tle n io w y c h d la ro w e ró w w e w ła s n y m w y k o n a n iu . Z k o le i w y m ie n ić ta k ż e n a le ż y f irm ę „D ea“ (A n to n i D ą b ro w s k i — W y tw ó rn ia A p a ra tó w E le k try c z n y c h , W a rsz a w a ), k tó r a z a d e m o n s tro w a ła sz e re g n o w e g o ty p u z e le k try fik o w a n y c h n a rz ę d z i, ja k e le k try c z n e w ie r ta r k i, sz lfie rk i itp . N a le ż a ło b y p o d k re ś lić , że teg o r o d z a ju z e le k try fik o w a n e n a rz ę d z ia z n a jd u ją o b ecn ie c o ra z w ię k s z e z a sto so w a n ie — z a ró w n o w p rz e m y śle , ja k i w rz e m io śle .
A
à
R ys. 4.
A r m a tu r y o św ie tle n io w e ze s to is k a firm y A. M a rc in ia k , S. A.
Z z a k re s u e le k tro te c h n ic z n e g o p rz e m y s łu s ł a b o - p r ą d o w e g o w y m ie n ić n a le ż y w p ie r w s z y m rz ę d z ie s to is k a firm : „C entra“ — P o z n a ń , o ra z „T ytan“ — W a r szaw a, k tó r e -w ystaw iły z n a c z n ą ilo ść o g n iw i b a te r y j g a l
w a n ic z n y c h (m o k ry c h , su c h y c h i s u c h o -m o k ry c h ) o ra z la t a r e k k iesz o n k o w y c h .
P rz e d s ię b io r s tw o „P olska Poczta, T e le g r a f i T e le fo n “ w y s tą p iła n a te g o ro c z n y c h T a r g a c h P o z n a ń s k ic h w
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 179
c h a r a k te r z e n a jw ię k s z e g o o d b io rc y p rz e m y s łu p r o d u k u ją c e g o a p a r a t y i łą c z n ic e te le fo n ic z n e . N a s to is k u P o czty w y s ta w io n e b y ły ró ż n e g o ty p u a p a r a ty te le fo n ic z n e o ra z 50-cio n u m e r o w a a u to m a ty c z n a c e n tr a la te le fo n ic z n a w w y k o n a n iu „P a ń stw o w y ch Z ak ład ów T e le - i R a d io tech n icznych“.
F ir m a „M agnafon“ — W ilno, o b e jm u ją c a z a k re s e m sw ej p r o d u k c ji u rz ą d z e n ia e le k tro a k u s ty c z n e , ja k : g ło śniki, m ik ro fo n y , u rz ą d z e n ia ro z g ło śn ik o w e itp ., p o k a z a ła n a in te r e s u ją c y m s w y m s to is k u sz e re g u rz ą d z e ń te g o r o d z a ju w e w ła s n y m w y k o n a n iu .
Z z a k r e s u ra d io te c h n ic z n e g o p rz e m y s łu k ra jo w e g o o g lą d a liś m y b liż e j sto isk o f irm y „ E le k tro m ie rz “ — P o z n ań , k tó r a w y s ta w iła o d b io r n ik i ra d io w e i p r z y r z ą d y do b a d a n ia la m p ra d io w y c h o ra z sto isk o „ P o z n a ń sk ie g o T o w a rz y s tw a R a d io w e g o “ , k tó r e w y s ta w iło o d b io rn ik i ra d io w e o ra z ic h części.
O b o k p rz e m y s łu k ra jo w e g o n a T a rg a c h z n a jd o w a ł się sz e re g sto is k e le k tro te c h n ic z n y c h f i r m z a g r a n i c z n y c h . W p ie r w s z y m rz ę d z ie w y m ie n ić n a le ż y n ie m ie c k ie z a k ła d y „A EG “ — B e rlin , n a k tó r y c h o b sz e rn y m i b o g a to w y p o sa ż o n y m s to is k u z n a jd o w a ły się e k s p o n a ty o b ra z u ją c e o r ie n ta c y jn ie c a ły n ie m a l ic h z a k re s p r o d u k cji. W y sta w io n o : w y łą c z n ik i w y so k ie g o n a p ię c ia do 20 kV , 600 A, o m o c y o d łą c z a ln e j 250 000 kV A , w y łą c z n ik i s te ro w a n e z o d leg ło ści, w y łą c z n ik i m a ło o le jo w e , t r a n s f o r m a to ry , tr a n s f o r m a to r k i m ie rn ic z e , p ro s to w n ik i sty k o w e i la m p o w e , ró ż n e g o ro d z a ju s p r z ę t ta b lic o w y , m a te r ia ły in s ta la c y jn e , p rz y r z ą d y p o m ia ro w e (ta k ż e sam o p isząc e), n a rz ę d z ia o n a p ę d z ie e le k try c z n y m (m ięd zy in n y m i p o m y sło w ą p iłę d r g a ją c ą do w y c in a n ia w d rz e w ie o z n i
k o m y m p o b o rz e m ocy), a w re s z c ie z e g a ry sy n c h ro n ic z n e o raz e le k try c z n e z e g a ry k o n tro ln e .
n a p ę d z a u m ie sz c z o n ą tu ż o bok n ieg o p rą d n ic ę p r ą d u s t a łego o m o cy ok. 140 W n a n a p ię c ie 6 w o ltó w ; p rą d n ic a ła d u j e a k u m u la to r y , k tó r e z a s ila ją o św ie tle n io w ą in s ta la c ję d o m o w ą. Z a in s ta lo w a n a n a s to is k u firm y „ W ia tro - p r ą d “ in s ta la c ja o ś w ie tle n io w a (w n am io cie) d a ła m oż
n o ść z a p o z n a n ia z m a ło u n a s z n a n y m i ż a ró w k a m i n a n a p ię c ie 6 V z n o rm a ln y m g w in te m e d iso n o w sk im .
Z c o ra z b a rd z ie j a k tu a ln e j u n a s d z ie d z in y z a sto so w a n ia s iln ik ó w w ie tr z n y c h do w y tw a rz a n ia e n e rg ii e l e k t r y c z n e j w y s ta w io n y b y ł p o za ty m w p a w ilo n ie w y n a la z k ó w b u d z ą c y p o w sz e c h n e z a in te re s o w a n ie m o d e l (w n a tu r a ln e j w ielk o ści) u rz ą d z e n ia w ie tr z n o -e le k try c z - n eg o w y ro b u J . K ra sic k ie g o ; je s t to s iln ik o w ir n ik u 4 -ro s k rz y d ło w y m n a p ę d z a ją c y p rą d n ic z k ę ty p u sa m o ch o d o w eg o o m o cy ok. 100 W, u m ieszczo n ą w r a z z p rz e k ła d n ią p o d p o k ry w ą z b la c h y s ta lo w e j (rys. 6). O g lą d a liśm y t a k że m a ło z re s z tą p rz e k o n y w u ją c y m o d e l siln ic z k a w ie tr z n eg o o osi p io n o w e j w y s ta w io n y n a p la c u p rz e d p a w i
lo n e m w y n a la z k ó w p rz e z P . B oczkow skiego. G łó w n ą w a d ą te g o „ s iln ik a w ie trz n e g o “ b y ło to, iż n ie c h c ia ł on w c a le się o b ra c a ć , n a w e t w c h w ila c h siln ie jsz e g o w ia tr u .
W p a w ilo n ie w y n a la z k ó w z a u w a ż y liśm y jeszcze k il
k a e k s p o n a tó w z z a k re s u e l e k t r o t e c h n i k i , ja k : p ie c w o d n o -e le k try c z n y , e le k try c z n e u rz ą d z e n ie do s a m o czy n n e g o w y z w a la n ia b o m b lo tn iczy ch , w e n ty la to r z e lip ty c z n ą p ro w a d n ic ą , p o w o d u ją c ą w a h a d ło w y r u c h w ia tr a c z k a , i in;
N a s to is k u w y tw ó rn i Inż. J. Zubko (B rw in ó w ) o g lą d a liśm y sz e re g u rz ą d z e ń z z a k re s u te c h n ik i c ie p ln o -e le k - try c z n e j, ja k : u rz ą d z e n ie do a u to m a ty c z n e g o u tr z y m y w a n ia te m p e r a tu r y , n o w e ty p u e le k try c z n y c h s p a w a re k o ra z u rz ą d z e n ie do h a r to w a n ia s ta li z o g rz e w a n ie m e le k try c z n y m .
R y s. 5.
P rz e n o ś n y a g r e g a t b e n z y n o w o -e le k try c z n y o m o c y 2 k W , 220 V, w y s ta w io n y p rz e z fir m ę „ R o b e rt W a c k e r“, D rezn o .
F ir m a „S tem ag - S te a tit“ — B e rlin , w y s ta w iła k o m p le t o g n io trw a ły c h iz o la to ró w , rd z e n i, p o d k ła d e k itp . — d la e le k try c z n y c h g rz e jn ik ó w , o p o rn ik ó w itp . W id z ie li
śm y ta k ż e k il k a s to is k w y tw ó r n i z a g ra n ic z n y c h w d z ia le r a d i o w y m .
N a te r e n ie o tw a r ty m u m ie sz c z o n e b y ło sto isk o w y tw ó rn i „R obert W acker“ — D re z n o , w y r a b ia ją c e j p r z e n o śn e z e sp o ły s p a lin o w o -e le k try c z n e , s to so w a n e do w y tw a r z a n ia p r ą d u e le k try c z n e g o p rz y p r a c a c h b u d o w la n y c h (ry s. 5) — do z a s ila n ia sie c i o św ie tle n io w e j i s iln i
k ó w n a p ę d o w y c h ; p o z a ty m p o k a z a n o n a s to is k u te j f i r m y p r z y r z ą d y i n a rz ę d z ia z e le k try f ik o w a n e sto so w a n e w d z ie d z in ie b u d o w n ic tw a .
N a le ż y te ż z a n o to w a ć in te r e s u ją c y e k s p o n a t, u m ie s z czo n y n a w o ln y m p o w ie tr z u — a m e r y k a ń s k i zesp ó ł w ie tr z n o - e le k try c z n y w y tw ó r n i „ W in d c h a rg e r - P a r r i s - D u n n - C o rp o ra tio n , U. S. A .“, w y s ta w io n y p rz e z r e p r e z e n t u ją c ą j ą w P o z n a n iu f irm ę „W iatroprąd“. S iln ic z e k w ie tr z n y ty p u śm ig ło w e g o o ś r e d n ic y w ir n i k a 180 cm
R y s. 6.
I n t e r e s u ją c y m o d e l w w y k o n a n iu J . K ra s ic k ie g o u rz ą d z e n ia d o w y tw a r z a n ia e n e rg ii e le k try c z n e j z n a p ę d e m w ie tr z n y m , (ś re d n ic a s k r z y d e ł w ir n i k a 240 cm , m o c p rą d n ic z k i
u k r y t e j p o d ż e la z n ą p o k ry w ą 100 W).
C ało ść te g o ro c z n y c h T a rg ó w P o z n a ń s k ic h p r z e d s ta w ia ła się d o s k o n a le — z a ró w n o p o d w z g lę d e m ilości, ja k i b o g a c tw a w y s ta w io n y c h e k s p o n a tó w . O bok o m ó w io n y c h p o w y ż e j e k s p o n a tó w z d z ie d z in y e le k tro te c h n ik i r e p r e z e n to w a n e b y ły n a T a r g a c h w s z y s tk ie n ie m a l g a łę z ie p rz e m y s łu , a w ię c : p rz e m y s ł cię ż k i i m e ta lo w y , p rz e m y s ły : b u d o w la n y , d rz e w n y , fu tr z a r s k i, c e ra m ic z n y i s z k la rs k i, te k s ty ln y , c h e m ic z n y , p rz e m y s ł p rz e tw ó rc z y i sp o ży w czy o ra z w sz e lk ie g ałęz ie rz e m io sł. B a rd z o b o g a to p r z e d s ta w ia ł się d z ia ł sam o ch o d o w y , św ia d c z ą c d o b itn ie o ż y w y m z a in te re s o w a n iu p rz e m y s łu z a g a d n ie n ie m m o to ry z a c ji k r a j u .
W ra ż e n ie ro z m a c h u , ja k ie n a k a ż d y m z w ie d z a ją c y m w y w ie r a ły te g o ro c z n e T a r g i P o z n a ń sk ie , p o w ię k sz a ł f a k t u d z ia łu w T a rg a c h szeregu p a ń stw zagranicznych, k tó r e w c e la c h n a w ią z a n ia z n a m i h a n d lo w y c h sto s u n k ó w w y k o r z y s ta ły d o g o d n y m o m e n t r e k la m y n a te g o ro c z n y c h T a rg a c h P o z n a ń sk ic h . I ta k w h a li N i e m i e c o g lą d a n o lic z n e e k s p o n a ty z z a k r e s u o b r a b ia r e k i części m a s z y n ; z w ra c a ły u w a g ę k o ła z ę b a te i ło ż y s k a w y k o n a n e z m a s y
„ N o v o te x t“ , a ta k ż e w y ro b y z d z ie d z in y w łó k ie n n ic z e j.
W p a w ilo n ie I t a l i i w y s ta w io n e b y ły m a r m u ry , c e r a m ik a , ow oce, w y d a w n ic tw a k sią ż k o w e o ra z w y ro b y ze sz tu c z n e j w e łn y (la n ita l); z a n o to w a ć n a le ż y z a d e m o n s tr o w a n ie c ie k a w e g o m o d e lu k o le i e le k try c z n e j. C z e c h o s ł o w a c j a w y s ta w iła m . in . m o to c y k le , siln ik i lo tn i
cze, c e ra m ik ę , szk ło (k ry sz ta ły ) i iz o la to ry . S z e re g in n y c h p a ń s tw , j a k J u g o s ł a w i a , B e l g i a i F r a n c j a u ję ł y sw e, sto su n k o w o szc z u p łe z re s z tą sto isk a , r a czej p o d k ą te m re k la m y tu r y s ty c z n e j.
R e a s u m u ją c w ra ż e n ia , ja k ie o d n ie ś liśm y z p rz e g lą d u s to is k i e k s p o n a tó w z d z ie d z in y e l e k t r o t e c h n i - k i, stw ie rd z ić m o żem y , iż T a rg i p o z w o liły z o rie n to w a ć się cz y n n ik o m , p ra g n ą c y m n a w ią z a ć o d p o w ie d n ie k o n ta k ty h a n d lo w e , w ró ż n o ro d n y c h , b a rd z o ju ż d z iś sze
ro k ic h , m o ż liw o śc ia c h n a szeg o p rz e m y s łu e le k tro te c h n ic z n eg o . D la p rz e d s ię b io rs tw b io rą c y c h u d z ia ł w T a rg a c h s ta n o w iły one n ie w ą tp liw ie c z y n n ik b a rd z o p o ży te c z n e j re k la m y , św ia d c z ą c d o b itn ie o d u żej celow ości teg o r o d z a ju im p re z y . N a m a r g in e s ie n a le ż y s k ą d in ą d z a z n a czyć, iż z w ra c a ł u w a g ę osób o rie n tu ją c y c h się w n a s z y m p rz e m y ś le e le k tro te c h n ic z n y m b r a k n a T a rg a c h sze
re g u z n a n y c h w k r a j u , p o w a ż n y c h f irm e le k tro te c h n ic z
n y c h . inż. P. J.
Elektryczne rozru szn iki
sam ochodow e.
I n ż .- e l. L . G A S Z Y Ń S K I(C iąg dalszy).
Przekładnia.
Z a z n a c z y liśm y ju ż p o p rz e d n io , że p o m ię d z y w a łe m ro z r u s z n ik a a w a łe m k o rb o w y m s iln ik a sam o ch o d o w eg o is tn ie je przekładnia zębata. N a k o ń c u w a łu ro z ru s z n ik a o sad zo n e je s t m a łe k ó łk o z ę b a te czołow e (Z2 — ry s . 11), k tó r e w czasie p ra c y ro z r u s z n ik a z a z ę b ia się z k o ro n ą z ę b a tą Z, n a s a d z o n ą n a o b w o d zie k o ła za m a c h o w e g o kz s iln ik a i sz ty w n o z n im z w ią z a n a . W ielk o ść p r z e k ła d n i pz, czy li s to s u n e k śre d n ic p o d z ia ło w y c h k ó łk a zęb a te g o Z2 i k o ro n y z ę b a te j Zlt w a h a s ię zazw y czaj w g ra n ic a c h o d 1 : 8 d o 1 : 26. W ty m s a m y m s to s u n k u p o z o sta ją d o sie b ie liczb y zęb ó w k ó łk a i k o ro n y , ja k ró w n ie ż m o m e n t o b ro to w y n a ś re d n ic y p o d z ia ło w e j k ó łk a o ra z m o m e n t o p o ro w y n a ś re d n ic y p o d z ia ło w e j k o ro n y z ę b a te j kz.
P r z y d o b o rz e p rz e k ła d n i n a le ż y m ieć n a u w a d z e , a b y w c zasie ro z r u c h u ro z r u s z n ik p ra c o w a ł m o żliw ie
z n a jw ię k s z ą m o cą, p rz y te m p e r a tu r z e o to c z e n ia w g r a n ic a c h od 0 do — 10° C, g d y ż w te d y je s t on n a jle p ie j w y k o rz y s ta n y .
M o m e n t o p o ro w y je s t p r z y n is k ie j te m p e r a tu r z e b. d u ży , m o m e n t zaś o b ro to w y r o z r u s z n ik a m a le je w ó w czas ze w z g lę d u n a s p a d e k n a p ię c ia b a te r ii. W y n ik a ło b y
R y s. 11.
W id o k p r z e k ła d n i z ę b a te j, r o z r u s z n ik a (r) o ra z p rą d n ic y (p) w s iln ik u sa m o c h o d o w y m d u ż e j m ocy.
s tą d , że n a le ż y sto so w ać m o żliw ie d u ż ą p rz e k ła d n ię . J e d n a k ż e p rz e c iw k o z b y t d u żej p rz e k ła d n i p rz e m a w ia w zg ląd n a w ie lk o ś ć m o m e n tu o b ro to w e g o , k tó r y n ie p rzeb ieg a w ó w czas p ro s to lin ijn ie , g d y ż — s k u tk ie m b r a k u n a sy c e n ia o b w o d u m a g n e ty c z n e g o (żelaza) w ro z r u s z n ik u — za
leży o n od d ru g ie j p o tę g i (k w a d ra tu ) n a tę ż e n ia p rą d u . P r z y z a sto s o w a n iu z a te m z b y t d u ż e j p r z e k ła d n i n ie w ie l
k ie n a w e t z m ia n y n a tę ż e n ia p r ą d u w u z w o je n iu ro z r u s z n ik a p o w o d o w a ły b y d u ż e z m ia n y m o m e n tu ob ro to w eg o . W ta k ic h w a r u n k a c h ro z r u s z n ik p ra c o w a łb y n i e r ó w - n o, z m ie n ia ją c szy b k o ść o b ro to w ą w a łu sk o k am i.
P rz y d o b o rze w ie lk o ś c i p r z e k ła d n i n a le ż y p o n a d to u w z g lę d n ić , że z c h w ilą , g d y s iln ik sa m o c h o d o w y zaczy n a p ra c o w a ć sa m o d z ie ln ie , n a s tę p u je s a m o c z y n n e w y z ę - b ie n ie k ó łk a z ę b a te g o z k o ro n y z ę b a te j. J e s t to k o n ie c z ne, gd y ż w p rz e c iw n y m ra z ie w a ł r o z r u s z n ik a b y łb y n a p ę d z a n y p rz e z w a ł k o rb o w y z n a d m ie r n ą szy b k o ścią, co m u s ia ło b y sp o w o d o w ać u sz k o d z e n ie tw o r n ik a w ro z r u s z n ik u . I ta k n p . p rz y lic z b ie o b ro tó w w a łu k o rb o w e g o s il
n ik a w y n o sz ą c e j 1000 o b r/m in i p rz e k ła d n i 1 : 15 — w a ł ro z r u s z n ik a o b ra c a łb y się z o lb rz y m ią w rę c z szy b k o ścią 15 000 o b r/m in .
O tóż z d a rz y ć się m oże, że ju ż po p ie rw s z y m u d a n y m z a p ło n ie w je d n y m z c y lin d ró w s iln ik a , w a ł k o rb o w y z w ię k sz y szy b k o ść o b ro tu i r o z r u s z n ik z o s ta n ie p r z e d w c z e śn ie w y p rz ę g n ię ty , p o d c z a s g d y w in n o to w ła śc iw ie n a s tą p ić d o p ie ro po k ilk u r e g u la r n y c h z a p ło n a c h . A by te m u zap o b ie c, w ie lk o ść p rz e k ła d n i n a le ż y ta k u s ta lić , a b y w czasie ro z r u c h u p r ą d p ły n ą c y w u z w o je n iu ro z ru s z n ik a p o s ia d a ł d o s ta te c z n e n a tę ż e n ie , in n y m i słow y, a b y ro z r u s z n ik n ie p ra c o w a ł p rz y n a jw ię k s z e j sw e j m o cy, lecz p r z y n ie c o w ię k sz y m p o b o rz e p rą d u .
Budowa e le ktryczn e go ro zru szn ik a sam ochodow ego.
M a g n e ś n ic a .
J a k z o b aczy m y d a le j, is tn ie je k i l k a ty p ó w e le k tr y c z n y c h ro z ru sz n ik ó w , ró ż n ią c y c h się m ię d z y so b ą o ile ch o d zi o z a sa d ę d z ia ła n ia , a ty m s a m y m i szcz e g ó ła m i
Nf- 6 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 181
k o n s tr u k c ji. W sz y s tk ie te ty p y p o s ia d a ją je d n a k ż e p e w n e w s p ó l n e ce c h y b u d o w y , k tó r e k o le jn o o m ó w im y w o d n ie s ie n iu d o p o sz c z e g ó ln y c h części s k ła d o w y c h ro z r u s z n ik a , ja k o e le k try c z n e g o s iln ik a szereg o w eg o p r ą d u s t a łego.
R ys. 12.
W id o k e le k try c z n e g o ro z r u s z n ik a sa m o c h o d o w e g o , kz — kółk o z ę b a te ; z — ś r u b a z a c isk o w a do p rz y łą c z a n ia ob w o d u p r ą d u ; k — k o m u ta to r ; st — tr z y m a d ło szczotkow e.
N a ry s . 12 w id z im y e le k try c z n y ro z r u s z n ik sa m o chodow y n a n a p ię c ie 12 V, k tó r e g o n a jw ię k s z a m oc w y n o s i. 1,5 K M , — w w y k o n a n iu je d n e j z w y tw ó rn i k r a jo w ych. R y s. 13 p r z e d s ta w ia w id o k m a g n e ś n ic y teg o ż r o z r u s z n ik a p o w y ję c iu tw o m ik a . M a g n e ś n ic a w y k o n y w a n a je s t z r e g u ły w p o s ta c i r u r y , d o k tó r e j p rz y m o c o w a n e są ś ru b a m i o d w e w n ą t r z b ie g u n y e le k tro m a g n e s ó w m (ry s.
13) z u m ie sz c z o n y m i n a n ic h c e w k a m i m a g n e s u ją c y m i c.
N a z e w n ą trz m a g n e ś n ic y o sa d z o n y je s t o d iz o lo w a n y od n ie j z a c isk z d la d o p ro w a d z e n ia p r ą d u w p o s ta c i s w o rz n ia z n a k r ę tk a m i. D o te g o s w o rz n ia p rz y łą c z o n y je s t (od w e w n ą trz ) k o n ie c u z w o je n ia e le k tro m a g n e s ó w , k tó re g o d ru g i k o n ie c p o łą c z o n y je s t ze sz c z o tk ą n a k o m u ta to r z e . D la z a o sz c z ę d z e n ia w a g i o ra z m ie js c a m a g n e ś n ic a w y k o
n y w a się z m ię k k ie j w y ż a rz o n e j s ta li o d u ż e j p r z e n ik a l- ności m a g n e ty c z n e j.
B ie g u n y m a g n e ś n ic y (m — ry s . 13) w y k o n y w a n e są n a jc z ę śc ie j, ja k o m a s y w n e (n ie b la c h o w a n e ), — a to ze
(m e c h a n ic z n ą ) n a w s tr z ą s y , ja k im p o d le g a r o z r u s z n ik w c zasie ja z d y s a m o c h o d u ; n ie d o ty c z y to tw o m i k a , b u d o w a k tó r e g o p o z w a la n a s to s o w a n ie c ie n k ic h b la c h p r z y z a p e w n ie n iu d u ż e j w y trz y m a ło śc i m e c h a n ic z n e j;
i n n a z r e s z tą k o n s tr u k c ja n ie w c h o d z i p r z y tw o r n ik u w o- g ó le w ra c h u b ę .
l i c z b a b ie g u n ó w r o z r u s z n ik a w y n o si p r a w ie za w sz e 4. C e w k i m a g n e s u ją c e u m ie sz c z o n e n a p o sz c z e g ó ln y ch b ie g u n a c h łą c z y się ró w n o le g łe p a r a m i; rz a d z ie j spo
t y k a s ię p o łą c z e n ie w zg lęd u n a w ię k s z ą
R y s. 13.
W id o k m a g n e ś n ic y ro z r u sz n ik a po w y ję c iu tw o m i k a i o d ję c iu b o c z
n y c h ta r c z ło ż y sk o w y c h . _ s r b a z a c is k o w a ; m — b ie -
„ - m a g n e ś n ic y ; c — c e w k a m a g n e s u ją c a .
w sz y s tk ic h c e w e k w szereg . W s to s u n k u do z acisk u , k tó r y słu ż y d la d o p ro w a d z e n ia p r ą d u z b a te r ii a k u m u la to r ó w c e w k i m a g n e s u ją c e w łą c z o n e są p rz e d u z w o je n ie m t w o m i k a
Z u w a g i n a d u że n a tę ż e n ie p rą d u , ja k i w czasie ro z r u c h u p rz e p ły w a p rz e z u z w o je n ie w z b u d z e n ia ro z
r u s z n ik a , c e w k i m a g n e s u ją c e c p o s ia d a ją sto su n k o w o m a łą lic z b ę z w o jó w i n a w in ię te są z m ie d z i p ła s k ie j. D la p r z y k ła d u p o d a je m y , że w y m ia r y p rę tó w , z ja k ic h n a w in ię te są c e w k i m a g n e s u ją c e ro z ru s z n ik a , p o k a z a n e g o n a ry s . 1 2 i 13, w y n o sz ą 2 m m X 8 m m , p r z y czym k a ż d a c e w k a s k ła d a się z 7 p e łn y c h zw o jó w . P o szczeg ó ln e zw o je izo lo w a n e są p a s k a m i p re s z p a n o w y m i. N a z e w n ą trz c ew k i o w in ię te są ta ś m ą b a w e łn ia n ą i p o la k ie ro w a n e . T w o r n i k i k o m u t a t o r .
T w o m ik ro z r u s z n ik a w y k o n a n y je s t, ja k z re s z tą w k a ż d y m s iln ik u e le k try c z n y m p r ą d u sta łe g o , z d u żej liczb y c ie n k ic h b la c h (o g ru b o ś c i 0,3 — 0,5 m m k ażd a) izolowTa n y c h o d sie b ie b . c ie n k im p a p ie r e m lu b la k ie re m iz o la c y jn y m — d la z m n ie js z e n ia s t r a t n a tzw . p r ą d y w i
ro w e . P r z y d o b o rz e m a te r ia łu n a b la c h ę tw o m ik o w ą n a le ż y b r a ć p o d u w a g ę n ie ty lk o w z g lę d y czysto e le k try c z n e (a w ię c m a łą stra tn o ś ć ), le c z ta k ż e i w z g lę d y p ro d u k cy jn e . O ile b o w ie m b la c h a tw o m ik o w ą z d u ż ą z a w a r to śc ią k rz e m u p o w o d u je m a łe s t r a ty n a p r ą d y w iro w e ,
R ys. 14.
W id o k tw o m i k a ro z r u s z n ik a sam o ch o d o w eg o po w y ję c iu z m a g n e śn ic y .
w — w a ł tw o m ik a ; o — o sło n a sp rz ę g ła ; k — k o m u ta to r .
o ty le je s t o n a tr u d n ie js z a w o b ró b c e m e c h a n ic z n e j i b a r d z ie j k r u c h a . O s t r a ta c h w żelazie d e c y d u je ró w n ie ż s t a ra n n o ś ć w y k o n a n ia tw o m ik a , n a s k u te k b o w ie m u sz k o d z e n ia iz o la c ji b la c h p rz y w y tła c z a n iu ż ło b k ó w lu b p rz y b la c h o w a n iu tw o m ik a s t r a ty n a p r ą d y w iro w e , m o g ą w z ro s n ą ć w b a rd z o z n a c z n y m s to p n iu , o b n iż a ją c i ta k n ie w ie lk ą s p ra w n o ś ć ro z ru s z n ik a , k tó r a — ze w z g lę d u n a k o n ie c z n o ść u tr z y m a n ia w y m ia ró w r o z r u s z n ik a w m o żli
w ie m a ły c h g ra n ic a c h , w y n o si ok. 0,3 — 0,4. Ś ro d k ie m z a ra d c z y m je s t w ty m w y p a d k u u m ie sz c z e n ie m ięd zy b la c h a m i t w o m i k a d o d a tk o w y c h w id a d e k iz o la c y jn y c h w o d le g ło śc i ok. 2 c m je d n a od d ru g ie j.
S z c z e lin a p o w ie tr z n a p o m ię d z y tw o m ik ie m a b ie g u n a m i je s t w ro z r u s z n ik a c h sa m o c h o d o w y c h b a rd z o m a ł a i w y n o s i ok. 0,3 — 0,35 m m . D la „ p rz e p c h a n ia “ lin ij s ił p o la m a g n e ty c z n e g o p rz e z sz czelin ę p o w ie tr z n ą n a le ż y z u ż y tk o w a ć ok. 80*'» c a łk o w ite j lic z b y a m p e ro z w o jó w u m ie sz c z o n y c h n a b ie g u n a c h , a z a te m w ię k s z a sz czelin a p o w ie tr z n a sp o w o d o w a ła b y z n a c z n e o b n iż e n ie s p r a w n o ś c i ro z r u s z n ik a , co p r z y u w rzg lęd n ien iu o b ecn o ści ź ró d ła p r ą d u o o g ra n ic z o n e j p o je m n o śc i, ja k i m je s t sam o c h o d o w a b a te r ia a k u m u la to r ó w (a ty m sa m y m n ie m o ż n o śc i d o p r o w a d z e n ia do ro z r u s z n ik a w ię k s z e j m ocy), r ó w n a ło b y się o b n iż e n iu m o c y n a w a le ro z r u s z n ik a .
N a ry s . 14 p o k a z a n y je s t t w o r n i k z k o m u ta to r e m b w y ję ty z r o z r u s z n ik a u w id o c z n io n e g o n a ry s . 1 2.
U z w o je n ie tw o r n ik a m oże b y ć w y k o n a n e b ą d ź ja k o f a li
ste , b ą d ź też, ja k o p ę tlic o w e ; częściej je d n a k ż e s p o tk a m y się z u z w o je n ie m fa lis ty m . P r z y u z w o je n iu p ę tlic o w y m tw o r n i k a i 4 -c h b ie g u n a c h m a g n e ś n ic y lic z b a szczo tek n a k o m u ta to r z e w y n o s i 4. P r z y u z w o je n iu fa lis ty m w y s ta r czy w p ra w d z ie w ty c h s a m y c h w a r u n k a c h u m ie śc ić 2
szczo tk i, d z ię k i c z e m u s t r a t y n a ta r c ie szczo tek o p o w ie rz c h n ię k o m u t a to r a w y p a d a ją w ty m p r z y p a d k u m n ie js z e , — to je d n a k — ze w z g lę d u n a k o n ie c z n o ść u tr z y m a n ia g ę sto śc i p r ą d u p o d s z c z o tk a m i *) w d o p u s z c z a ln y c h g r a n ic a c h — u m ie sz c z a się ró w n ie ż p r z y u z w o je n iu f a lis ty m 4 szczo tk i n a k o m u ta to rz e .
D la o r ie n ta c ji p o d a je m y , że u z w o je n ie tw o rn ik a , p o k a z a n e g o n a ry s . 14 je s t fa lis te . L ic z b a ż ło b k ó w tw o r n ik a w y n o si tu 29, lic z b a p r ę tó w w ż ło b k u 2, w s k u te k czego lic z b a w y c in k ó w k o m u ta to r a w y n o s i 29; p o sk o k ż ło b k o w y 17, p o sk o k k o m u ta to r o w y 14; w y m ia r y p r z e k r o j u k a ż d e g o z p r ę tó w tw o rn ik o w y c h (bez ilo zacji)
2 m m X 8 m m .
Do n a w ija n i a tw o r n ik a s to s u je się n a jc z ę śc ie j p r ę t y o p r z e k r o ju p ro s to k ą tn y m . Z a s to so w a n ie m p rę tó w p rz e m a w ia m . in . ła tw o ś ć ich w y g in a n ia p rz y w y k o n y w a n iu c e w e k o ra z le p s z e w y p e łn ie n ie ż ło b k a m ie d z ią niż m a to m ie js c e p r z y d r u ta c h o k rą g ły c h . I z o l a c j ę o k r ą g ły c h d r u tó w s ta n o w i ta ś m a b a w e łn ia n a ; częściej sto so w a n e p r ę t y z m ie d z i p ro filo w e j są n a to m ia s t p o z b a w io n e iz o la c ji b a w e łn ia n e j (d la lep szeg o w y k o rz y s ta n ia m ie js c a w żło b k u ) p rz y czy m do iz o lo w a n ia p r ę tó w p o m ię d z y so b ą o ra z od rd z e n ia tw o r n ik a s to s u je się p rz e k ła d k i p re s z - p a n o w e .
D la o c h ro n y p rz e d d z ia ła n ie m s iły o d śro d k o w e j s to s u je się w d u ż y c h r o z r u s z n ik a c h s p e c ja ln e b a n d a ż e z d r u t u sta lo w e g o , izo lo w a n e , oczyw iście, od p r ę tó w u z w o je n ia ; b a n d a ż e te u m ie sz c z o n e są po o b u s tro n a c h p a k ie tu b la c h s ta n o w ią c e g o r d z e ń tw o rn ik a , a n ie r a z ta k ż e i n a p o ło w ie je g o d łu g o ści. A b y zap o b ie c s k r ę c a n iu się b la c h tw o rn ik o w y c h d o o k o ła w a łu , z o s ta je w n ic h w y tło c z o n e o d p o w ie d n ie n a c ię c ie w o tw o rz e p rz e w id z ia n y m n a w a ł tw o r n ik a , n a w a le zaś p rz e w id u je się o d p o w ie d n i k lin . P o n a s a d z e n iu n a w a ł p a k ie t b la c h tw o rn ik o w y c h z o sta je o p a r ty o s p e c ja ln y k o łn ie rz n a w a le i je s t d o c is k a n y p rz e z z a p ra s o w a n y n a d ru g i k o n ie c w a łu sp rę ż y n u ją c y p ie rśc ie ń .
Z u w a g i n a to, że ro z r u s z n ik w czasie ja z d y sa m o c h o d u p o d le g a w s trz ą s o m , iz o la c ja je g o — ze w z g lę d ó w czysto m e c h a n ic z n y c h — m u s i b y ć w y k o n a n a b a rd z o s t a r a n n ie , p o m im o n ie w ie lk ie j w a rto ś c i n a p ię c ia , n a ja k ie je s t o n p rz e z n a c z o n y . P o z a ło ż e n iu c e w e k u z w o je n ia tw o r n ik z o s ta je n a s y c o n y la k ie r e m iz o la c y jn y m . Im p r e g n o w a n ie iz o la c ji la k ie r e m p o w in n o b y ć d o k o n a n e p rz y p o d c iś n ie n iu (w p ró żn i), a b y la k i e r m ó g ł m o ż liw ie ja k n a jg łę b ie j p rz e n ik n ą ć w g łą b m a te r ia łó w iz o lu ją c y c h u z w o je n ie . P o n a s y c e n iu la k ie r e m tw o rn ik z o s ta je u m ie szczo n y w s p e c ja ln y m p ie c u , g d zie się su szy w te m p e r a tu r z e ok. 70° C. D o n a s y c a n ia u z w o je n ia s to so w a n y je s t la k i e r ze ln u lu b o le ju d rz e w n e g o z p e w n ą d o m ie sz k ą k o b a ltu , o ło w iu i m a n g a n u , k tó r e to c z y n n ik i p o z w a la ją n a s k ró c e n ie c z a su tr w a n i a im p re g n a c ji. O b ecn o ść w l a k ie r z e ty c h d o m ie sz e k z w ię k sz a w p ra w d z ie jeg o p r z e w o d n o ść e le k try c z n ą —■ je d n a k ż e ty lk o w s ta n ie p ły n n y m ; p rz e w o d n o ść ta m a le je po w y s c h n ię c iu i stę ż e n iu la k ie ru .
*) J e s t to lic z b a a m p e ró w , p r z y p a d a ją c y c h n a 1 cm2
p o w ie rz c h n i szczo tk i, czy li in a c z e j: n a tę ż e n ie p r ą d u , ja k i p ły n ie p rz e z szczo tk ę, p o d z ie lo n e p rz e z p o w ie rz c h n ię te j szczo tk i.
Ż ło b k i tw o r n ik a w y k o n y w a n e są, ja k o o tw a r te lu b p ó łz a m k n ię te ; te o s ta tn ie są ze w z g lę d ó w m a g n e ty c z n y c h k o rz y s tn ie jsz e , gd y ż w y m a g a ją m n ie j a m p e ro z w o jó w m a g n e s u ją c y c h n a p o k o n a n ie o p o ru m a g n e ty c z n e g o szczelin y p o w ie tr z n e j, — lecz u tr u d n ia j ą z a to z a k ła d a n ie u z w o je n ia . I m ż ło b k ó w i p r ę tó w je s t w ię c e j, ty m lic z b a o b ro tó w w a łu r o z r u s z n ik a je s t m n ie js z a , a ty m sa m y m z o s ta je o s ią g n ię ty w ię k sz y m o m e n t o b ro to w y p rz y p e w n y m p o b o rz e p r ą d u z b a te r ii. W ięk szej je d n a k ż e liczb y ż ło b k ó w n iż 32 n ie s p o ty k a się n a ogół, g dyż w ó w czas w y m ia r y ro z r u s z n ik a w y p a d ły b y z b y t duże. S zy b k o ść o b w o d o w a w a łu ro z r u s z n ik a u w a r u n k o w a n a je s t w ie lk o ś c ią p r z e k ła d n i m ię d z y ro z ru s z n ik ie m a siln ik ie m sam o ch o d o w y m .
W y c in k i k o m u ta to r a o d izo lo w an e są od w a łu (w — ry s . 14) tu le ją z m ik a n itu b ru n a tn e g o , m ię d z y so b ą zaś p r z e k ła d k a m i z m ik a n itu b ia łe g o . M i k a n i t s k ła d a się z d r o b n y c h p ła tk ó w m ik i z d o m ie sz k ą s z e lla k u , ja k o c z y n n ik a w ią ż ą c e g o ; z a b a rw ie n ie m ik a n itu zale ży w p e w n y m s to p n iu od z a w a rto ś c i sp o iw a (sz e lla k u ); p rzy m a łe j d o m ieszce sp o iw a o tr z y m u je m y m ik a n it b ia ły , — p rz y w ię k sz e j z a ś d o m ieszce c z y n n ik a w ią ż ą c e g o — m i
k a n it b r u n a tn y , k tó r y (n a gorąco) d a je się w y g in a ć i od
p o w ie d n io k s z ta łto w a ć . P r z e k ła d k i m ik a n ito w e p o m ięd zy w y c in k a m i k o m u ta to r a n ie p o w in n y się g a ć z e w n ę trz n e j p o w ie rz c h n i w y c in k ó w k o m u ta to r a , a b y n ie p o w o d o w ać d r g a ń szczo tek o ra z ic h is k rz e n ia . P o szczeg ó ln e cew k i u z w o je n ia łąc z o n e są z „ c h o rą g ie w k a m i“ w y c in k ó w k o m u ta to r a p rz e z lu to w a n ie s p e c ja ln y m m ię k k im sto p em , p o s ia d a ją c y m te m p e r a tu r ę to p liw o śc i ok. 200° C.
K o m u ta to r o sad zo n y je s t n a w a le p rz e z z a k lin o w a n ie lu b n a p ra s o w a n ie , a n a s tę p n ie o b to czo n y i o szlifo w an y . P o szczególne w y c in k i k o m u ta to r a p o w in n y b y ć s ta r a n n ie oczyszczone z o p iłk ó w p rz e z p r z e d m u c h a n ie s p rę ż o n y m p o w ie trz e m , g d y ż od sto p n ia czy sto ści p o w ie rz c h n i k o m u ta to r a zale ży w d u ż y m s to p n iu n ie n a g a n n a p ra c a ro z r u s z n ik a (k o m u ta c ja ).
T r z y m a d ł a s z c z o t k o w e .
W e le k try c z n y c h ro z r u s z n ik a c h sa m o ch o d o w y ch s p o ty k a m y d w a ro d z a je tr z y m a d e ł szczo tk o w y ch , a m ia n o w ic ie : ra m ie n io w y i sk rz y n e c z k o w y . T rz y m a d ła szczo tk o w e r a m i e n i o w e ro z p o w sz e c h n io n e są w ro z r u s z n ik a c h a m e r y k a ń s k ic h . W tr z y m a d ła c h teg o ty p u szczo tk i u m ie sz c z o n e są n a r a m io n a c h r (rys. 15) o sad zo n y c h p rz e g u b o w o n a n ie r u c h o m y c h sw o rz n ia c h s ta rc z y
R ys. 15,
S p o só b o s a d z e n ia sz c z o te k w ę g lo w y c h w tr z y m a d ła c h ty p u r a m ie
n io w eg o .
ło ż y sk o w e j i p rz y p o m o c y s p r ę ż y n d o c is k a n e są do k o m u t a to r a k. T rz y m a d ło szcz o tk o w e o d iz o lo w a n e je s t od m a s y ro z ru s z n ik a . P o ło ż e n ie p u n k tu o b ro tu r a m io n r tr z y m a d e ł w in n o b y ć ta k u s ta lo n e , a b y p u n k t te n z n a j
d o w a ł się n a p ro s te j d z ia ła n ia s iły t a r c ia szczo tk i o k o m u ta to r , g d y ż w p rz e c iw n y m ra z ie w y s tę p u je m o m e n t
