Nr. 4 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 89
M A N i
1 71 li WARSZAWA OKOPOWA 19
W y ł ą c z n i k i s a m o c z y n n e
- - dl a n a j w y ż s z y c h n a p i ę ć i mocy
iio> K o m p l e t n e w y p o s a ż e n i a
urządzeń rozdzielczych wysokiego i niskiego
iu # 1- napięcia
W y ł q c z n i k i s a m o c z y n n e
00^ 00^ do ochrony silników i obwodów świetlnych
oraz urzgdzenia dla całkowitej automatyzacji ruchu elektrycznego
" ^ A p a r a t y e l e k t r y c z n e
d l a g ó r n i c t w a i h u t n i c t w a
^ C a łk o w it e w y p o s a ż e n ia e le ktryczn e
/()•, do dźwigów portowych, suwnic i dźwigów
— przemysłowych, urządzeń transportowych i t. p.
ogl°'l A p a r a tu r a e le k t r y c z n a dla okrętów N a s t a w n i k i i o p o r n i k i
s p e c j a l n e dla trakcji e l e k t r y c z n e j
.W Ł A S N E L A B O R A T O R J U M
D O 1 .2 5 0 .0 0 0 V
STR. 90 • W A D 0 M O S C 1 e l e k t r o t e c h n C Z N E • Nr. 4
M a m y z a s z c z y i zaw iadom ić P. T. Klij e n t e l ą , ż e f i r m a
F E R R A N T I l t d .
ELECTRICAL & GENERAL ENGINEERS w HOLLIN W O O D , LANCASHIRE. A N G LIA
p o w i e r z y ł a n a m s w e w y ł ą c z n e przedstawicielstwo n a R z e c z p o s p o l i t ą P o l s k ą
W ZWIĄZKU Z PO W Y ŻSZEM PR O S IM Y O K IER O W A N IE D O NAS WSZELKICH ZAPYTAŃ, DOTYCZĄCYCH WYROBÓW F E R R A N T I
»ZETWEST« Sp. Akc.
W A R S Z A W A . J A S N A 8 T E L . 6 1 3 - 2 4
LICZN IKI
e n e r g i i e l e k t r y c z n e j
na prad stały i zmienny
• • • • • do siły i światła
S P R Z E D A Ż Z A M I A N A
N A P R A W A L I C Z N I K Ó W
z o rz ę d o w e m c e c h o w a n ie m n a w ł a s n y m
P U N K C I E L E G A L I Z A C Y J N Y M
K O N C E S JO N O W A N Y PRZEZ
GŁÓWNY URZĄD MIAR
Z A K Ł A D E L E K T R O M I E R N I C Z Y
JULJAN SZW EDE
W A R S Z A W A
KOPERNIKA 14 TELEFO N 250-03
Nakładem wydawnictwa
„PRZEMYSŁ, W YNALAZKI I TECHNIKA"
W A R SZ A W A
ul. N ow y-Ś w iał 2 1 , m. 5
T e l e f o n 2 2 8 - 7 1
wkrótce ma się ukazać z druku
K S I Ę G A
TECHNICY 1936
p o d k o n t r o l ą
O D D Z . W A R S Z . Z W IĄ Z K U T E C H N IK Ó W R. P.
Księga pow yższa będzie za
wierała następujące działy:
1.
Rola i zadanie techników w sp o łeczeń stw ie oraz zdob y c ze n a polu zawodowem.
2 . Szkoły tec h n iczn e zawodo
we w P olsce.
3 . N ow a u sta w a o ustroju sz k o ln ic tw a w Polsce.
4.
U p r a w n i e n i a t e c h n i k ó w w-g o b e c n i e o b o w i ą z u j ą c y c h u s t a w .5 . S p is tech n ik ó w w Polsce.
6 . O rganizacje techników . 7 . P ra s a tec h n icz n a i zawo
dow a.
Na żądanie wy
syła się pros
pekty g r a t i s .
C e n a za e g z. w opraw ie z płótna a n g ie lsk ie g o w p rze d p ła c ie zł. 8._
P rzy zam ów ieniach na le ży je d n o c ze śn ie p rze k a za ć z ł. 4 — i a k „ ..iir e ic « na P . K . O . Nr. 29.951, conto „ P r z e m y s ł, W ynalazki i T e c h n ika "
Z e w zglę d u na k o n ie c zn o ść ustalenia w ie lk o ś c i nakładu bardzo pożądane w c ze śn ie js ze zam ów ienia.
Wyposażenia
zw*
row erow e m otocyklow e sam ochodow e
W y łq c z n e p r z e d s t a w ic ie ls t w o : | | ^ ^ E “ T E “ H
aBOSCH
t o p e i o t t o & ć j a z d y
W a r s z a w a , M a r s z a ł k o w s k a 17
t e le f o n S 5 4 - 6 0
E L E K T R O W N I A
G A Z O W N I A
T R A M W A J E W T O R U N I U
s p r z e d a okazyjnie
silniki e le k try c z n e
mocy KM 1, 1,5, 2, 3, 4, 5, 6, 6,5, 7,5 i 9,5 na napięcie 440, 220 i 110 v Na żądanie — bliższe dane oraz
cenę poda Elektrownia — Toruń
W Y T W Ó R N IA E L E K T R O M E C H A N I C Z N A
JA N BO TTA WARSZAWA, Ś LIS K A
T E L E F O N 6 4 1 - 9 0 _ _ _ _ _
5 2
W Y R A B IA R O Z R U S Z N IK I P O W IE T R Z N E I O L E J O - --- W E D O 5 0 KM . D O S IL N IK Ó W P R Ą D U S T A Ł E G O I T R Ó J F A Z O W E G O R E G U L A T O R Y N A P IĘ C I A D O P R Ą D N IC R E G U L A T O R Y O B R O T Ó W D O S IL N IK Ó W N A P R A W IA S I L N I K I I P R Ą D N IC E
P R Z E W IJ A N IE , Ł O Ż Y S K A , K O M U T A T O R Y , P I E R Ś C I E N I E
C E N Y N I S K I E
i»1
D O S T A W A ZE S K Ł A D U W WARSZAWIE LUB W KRÓT
KIM CZASIE Z F A B R Y K I
FABRYKA APARATÓW ELEKTRYCZNYCH
F R . S A U T E R
TOW. A K C Y J N E W B A Z Y L E I W Y Ł Ą C Z N E PRZEDSTAWICIELSTWO
P O Ł A M SP. Z O. O.
WARSZAWA, HOŻA 36, TEL. 9-27-64.
automaty do klatek schodowych, wystaw sklepowych, reklam świetlnych,
wyłączniki czasowe (automaty zegarowe) do samoczynnego zapalania i gaszenia lamp ulicznych,
zegary synchroniczne.
zegary kontaktowe (przełączające) do licz
ników 2-taryfowych i maksymalnych termostaty i termoregulatory,
zawory elektryczne samoczynne do płynów,
pary i gazów.
STR. 92 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 4
F A B R Y K A K A B L I
S P Ó Ł K A A K C Y J N A
K R A K Ó W PŁASZÓW
p r o d u k u j e:_________________
Linki a n te n o w e , sznury r a d j o w e , drut d z w o n k o w y , ta śm y iz o la c y jn e , druty e m a ljo w a n e , druty n a w o jo w e , g o łe dru
ty i lin k i m ie d z ia n e , b r o n z o w e i m o s ię ż n e, p rzew o d n ik i w iz o la c ji g u m o w ej k a b le g u m o w e , k a b le z ie m n e d o 60.000 V, k a b le te le fo n ic z n e , arm atury k a b lo w e (w s z e lk ie g o rodzaju), rurki iz o la c y jn e , p u szk i, fajki, tulejki, sk o b e lk i
ę
d o k a b li.B a k e lito w e p roszki i m a s y p r a s o w n ic z e (fulurolow e) oraz la k ie r y iz o la c y jn e i kry
ją c e (lak iery fu lu ro lo w e, b a k e lito w e )
^ fu tu rolow e kity.
L am p y s to ło w e , b iu r k o w e , n o c n e , gór
n ic z e n ie ła m liw e , w y łą c z n ik i, p r z e łą c z niki, g n ia z d k a , w ty c zk i, o p ra w k i, rozetki, p rzy cisk i d z w o n k o w e , k in k iety ś c ie n n e , d zw o n k i, transform atorki d z w o n k o w e ,
płyty«
p ręty i rury g u m o id o w e i t. p.B a k elito w e : p o d sta w k i d o la m p radjo- w y c h , p r ze łą c z n ik i a n te n o w e , s k a le , g u zik i, c z ę ś c i p r a s o w a n e .
B a k e lito w e artyk u ły g a la n te r y jn e . E b o n ito w e p ły ty , pręty, rury, n a c z y n ia a k u m u la to r o w e , p rz ep o n y d o a k u m u la t.
k t o c h c e d o b r z e i z o l o w a ć
kupuje dobrą faśm ę izolacyjną.
Przy n a jb liższej sposobności ra
dzim y w yp ró b o w ać nasz wyrób.
T aśm y cza rn ą i b iałą dostarcza
my op ako w an e w s t a n i o l i w k rą żka ch 5 0 , 1 0 0 i 150 gr.
Z A K Ł A D Y K A U C Z U K O W E
P I A S T Ó W , SP. AKC.
WARSZAWA, ZŁOTA 35, TEŁ. 5.33-49 i 5.62-60
P O I ! o t e c h n i c z n e > A '
o d d ^ w w > " ” n > “>
-P f g jg P S P l» '- *
S S E w « » “ * 0 "
' - . “ “j , ; — " . ‘ A . ' . . ' — "
^ N A K Ł A D 3 0 0 0 e g z e m p l a r z y C E N A Z E S Z Y T U 1 Z Ł . 2 0 G R.
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E
M I E S I Ę C Z N I K P O D N A C Z E L N Y M K I E R U N K I E M P R O F . M. P O Ż A R Y S K I E G O R e d a kto r: i n ż . e l e k ł r . W ł o d z i m i e r z K o t e le w s k i • W a r s z a w a , ul. K r ó le w s k a 15. Tel. 5 2 2 - 5 4
R O K I V
K W I E C I E Ń 1 9 3 6 R. Z E S Z Y T 4
Treść zeszytu 4-go: 1. KILKA UWAG W SPRAWIE KOSZTÓW W ŁASNYCH I CEN SPRZEDAŻNYCH ENERGJI ELEKTRYCZNEJ W ELEKTROWNIACH U ŻYTECZNO ŚCI PUBLICZNEJ inż. L. Nowicki. 2. BUDOWA SPRZĘTU INSTALACYJNEGO O RAZ SPO SO BY JEGO BADANIA inż.-el. E. Kobosko. 3. ROZDZIELNIE I PODSTACJE W YSOKIEGO NAPIĘCIA inż.-el. T. Valeri. 4. REKLAMY ŚWIETLNE ini. M. Wodnicki. 5. TECHNIKA INSTALACYJ ELEKTRYCZNYCH inż. T. Kuliszewski. 6. NOWINY ELEKTROTECHNICZNE.
7. SKRZYN KA POCZTOW A. 8. RÓŻNE. 9. DZIAŁ OPISOW O-KONSTRUKCYJNY.
Kilka uw ag w spraw ie kosztów własnych i cen sp rze d ażn ych energji e lektryczn ej w elektro
wniach u żyteczn o ści publicznej.
(D o k o ń c ze n ie).
Inż. L. N O W ICKI.
5. P r z y k ł a d k a l k u l a c j i .
W eź m y d la p r z y k ła d u d u ż ą, ja k n a p o ls k ie s to s u n k i, e le k tro w n ię o 3 z a in s ta lo w a n y c h t u r b o g e n e r a to r a c h p o 15 000 k W k a ż d y , p r z y p r ę ż n o ś c i p a r y d o lo to w e j 30 k g /c m 2 i te m p e ra tu r z e 400° C. C a łk o w ita m o c z a in s ta lo w a n a e le k tro w n i w y n o s i z a te m 45 000 k W ; p o u w z g lę d n ie n iu n i e zb ęd n ej r e z e r w y (1 g e n e r a to r ) , m o c r o z p o rz ą d z a ln a e le k tro w n i w y n o s ić b ę d z ie 30 000 k W .
K o szt b u d o w y ta k ie j e le k tr o w n i w y n ie s ie w o b e c nych w a r u n k a c h o k o ło 500 zł. z a je d e n z a in s ta lo w a n y k i low at, czyli ra z e m o k . 500 X 45 000 = 22 500 000 zł.
C enę w ę g la (m iału ślą s k ie g o ) p rz y jm ie m y 11 zł. za t o nę loco k o p a ln ia ; p r z e w ó z n a p la c w ę g lo w y e le k tro w n i (w okolice W a rs z a w y ) 13 zł. za to n ę , ra z e m z a te m k o s z t 1 tony w ęg la lo c o k o tło w n ia w y n o s i: 11 + 13 = 24 z ło te .
N a s tę p n ie o b lic z m y k o le jn o : k o s z ty p r o d u k c ji o ra z k o szty d o s ta r c z e n ia e n e rg ji e le k try c z n e j.
A . K o s z ty p r o d u k c j i e l e k t r o w n i .
T rz e c h w y b itn y c h z n a w c ó w g o s p o d a r k i e le k tr o w n ia - nej, a m ia n o w ic ie :
1. p ro f. G. K lin g e n b e rg w sw e m d z ie le : „ B a u g r ö s se r E le k tr iz itä ts w e r k e " , 1924 r.
2. inż. W in d e l w „ E le k tr o te c h n is c h e Z e its c h r if t” , z e szyt 39/1924 r., o ra z
3. inż. J . O b r ą p a ls k i w „ T e c h n ic e C ie p ln e j" , z e s z y t 10/1928 r„
p o d a ją n a s tę p u ją c e w y s o k o ś c i k o s z tó w s ta ły c h w p ro centach w a rto ś c i u rz ą d z e ń e le k tr o w n i (czyli w p r o c e n ta c h
1. 2. 3.
12 % ; 15 % , 13,5% .
k o sz tu b u d o w y e le k tro w n i) : k o sz ty k a p it a łu
k o s z ty o b s łu g i k o s z ty k o n s e r w a c ji
k o s z ty s m a r ó w i c z y ś c iw a k o s z ty o g ó ln e
2 % ; 1 % ; 0,2% ;
1,6%;
1,6%;
0,6% ; 2 % ;
2,5% . 2 % . 0,5% . 3 % .
D la n a s z y c h w a r u n k ó w n a jb a rd z ie j m ia r o d a jn e w in n y b y ć d a n e p r z y to c z o n e p rz e z inż. J . O b rą p a ls k ie g o . J e d n a k w o b e c p o ta n ie n ia k a p ita łu o d r. 1928 o ra z, a b y u n ik n ą ć z a r z u tu d ą ż e n ia do z b y t w y s o k ie g o o p r o c e n to w a n ia k a p ita łu , zm n ie js zy m y k o s z ty k a p ita łu do 12% . P o z a te m p rz e z p o r ó w n a n ie z fa k ty c z n e m i k o s z ta m i w ię k s z y c h p o ls k ic h e le k tr o w n i p rz y jm ie m y n a k o s z ty k o n s e r w a c ji 1% , o ra z 2% n a k o s z ty o g ó ln e.
W n a sz y m p r z y k ła d z ie k o s z ty s ta łe w y n io s ą z a te m d la sa m ej ty lk o e le k tro w n i (bez sieci):
k o s z ty k a p ita łu (12% o d 22 500 000) k o s z ty o b słu g i (2,5% ) . . . . k o s z ty k o n s e r w a c ji (1% ) . . . . k o s z ty s m a ró w i c z y ś c iw a (0,2% ) . k o s z ty o g ó ln e (2% ) ...
ra z e m k o s z ty s ta łe (17,7% ) zł. 3 982 500.—
zł. 2 700 000.—
„ 562 500.—
„ 225 000.—
45 000.—
„ 450 000.—
15,2% ; 2 0 ,8 % ; 21,5% .
K o s z t w ę g la , a ra c z e j jeg o ilo ść, o k re ś lić m o ż n a n a z a s a d z ie d o ś w ia d c z e n ia z is tn ie ją c e m i n o w o c z e s n e m i u r z ą d z e n ia m i k o tło w e m i i tu rb in o w e m i. Ilo ść z u ż y te g o w ę g la (y) w y n o s i
y = a + bx
g d z ie a p r z e d s ta w ia ilo ś ć w ę g la p o tr z e b n e g o d la u tr z y m a n ia w r u c h u d a n e g o u r z ą d z e n ia b e z o b c ią ż e n ia , b z aś — ilo ś ć t. zw . w ę g la d o d a tk o w e g o p o tr z e b n e g o d la w y p r o d u k o w a n ia 1 k ilo w a to g o d z in y ; x — o z n a c z a ilo ś ć w y p r o d u k o w a n y c h p r z e z e le k tr o w n ię k ilo w a to g o d z in .
O tó ż w e d łu g o b lic z e ń p r z e p r o w a d z o n y c h p r z e z z w ią z e k „ L ’U n io n d e s C e n tr a le s E le c t r i q u e s ” w B e lg ji ( o rg a n i
z a c ja e k s p lo a tu ją c a k ilk a d z ie s ią t e le k tro w n i), p o d a n e w y żej w ie lk o ś c i a i b w y n o s z ą :
a — w y n o s i p rz y z e s p o ła c h tu r b in o w y c h o m o cy 15 000 k W ś r e d n io 700 k g w ę g la r o c z n i e n a 1 k ilo w a t m a s z y n w r u c h u — o ile w a r to ś ć o p a ło w a w ę g la w y n o s i 6 000 k a l/k g .
b — w y n o s i p rz y z e s p o ła c h 15 000 k W i p r z y p a r z e o 15 k g /c m 2 i 350° C — o k o ło 700 gr. w ę g la n a 1 k ilo w a to g o - d z in ę ; p rz y w ię k s z y c h p r ę ż n o ś c ia c h w a r to ś ć t a je s t n ie c o m n ie jsz a , p rz y c z e m d la p r z y ję ty c h w n a s z y m p r z y k ła d z ie w a r u n k ó w p a r o w y c h e le k tr o w n i ilo ś ć d o d a tk o w e g o w ę g la w y n o s i n a je d n ą k ilo w a to g o d z in ę 630 gr.
W n a s z y m p r z y k ła d z ie k o s z ty w ę g la w y n io s ą z a te m : c z ę ś ć s t a ła a : zł. 2 4 X 0,8 X 30 000 = zł. 504 000 c z ę ś ć z m ie n n a b: z ł. 24 X 0,000 63 = zł. 0,01512 n a 1 k ilo w a to g o d z in ę .
STR. 94 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 4
O b licz o n e n a p o d s ta w ie p o w y ż s z y c h d a n y c h ro c z n e k o s z ty w y tw a rz a n ia e n erg ji p r z e d s ta w io n e są n a w y k re s ie , p o d a n y m n a ry s. 4, k o s z ty z aś p ro d u k c ji jed n e j k ilo w a to
m/ż); zt.
/ / / / s ' X -/
/ ^ zmienne koszty węgla
s * ' t.512 g r /W h
T )I L 9 0 7 2 0 0 zt
j stale koszty węgla - 509000 zl.
koszty ruchu - 1292500 zl.
tf. 5 3 93 700"
koszty kapitatu-2700000zt
1 . , , 1 1 — ----1
---
.10(50 kooo 5000 6000 o o d z m u
R ys. 4.
W y k re s ro c z n y c h k o s z to w w y tw a r z a n ia e n e rg ji e le k try c z n e j, (opis w te k ś c ie ).
g o d z in y — w z ale ż n o ś c i od lic z b y g o d zin w y k o r z y s ta n ia m o cy u ż y te c z n e j e le k tro w n i — p o d a je d o ln a k r z y w a n a w y k r e s ie ry s. 5,
S ą to k o s z ty p ro d u k c ji, a w ię c k o s z ty e n e rg ji e le k try c z n e j n a s z y n a c h z b io rc z y c h e le k tro w n i.
o ra z in n em i k o s z ta m i s p rz e d a ż y e n e rg ji w y n o s i ro c z n ie ^od 4% do 5% w a r to ś c i u rz ą d z e ń sie c io w y c h (ś re d n io 4,5%), K o s z ty u trz y m a n ia u rz ą d z e ń sie c io w y c h i s p r z e d a ż y są nie
z a le ż n e o d ilo ś ci s p r z e d a n y c h p r z e z e le k tr o w n ię k ilo w ato - g o d zin , c zy li s ą k o s z ta m i s t a ł e m i.
C h c ą c z a te m o trz y m a ć k o s z t s p r z e d a n e j odbiorcom e n e rg ji e le k try c z n e j (nie b io r ą c n a r a z ie p o d u w a g ę strat w sieci) n a le ż y d o d a ć n a w y k r e s ie ry s. 4 k o s z ty s ta łe wy
n o s z ą c e :
k o s z ty k a p ita łu (12% o d 22 500 000 zł.): . . zł. 2 700 000 k o s z ty u tr z y m a n ia s ie c i i s p r z e d a ż y (4.5%
o d 22 500 000 z ł . ) ... zł. 720 000 r a z e m . . . zł. 3 420 000 P o z a te m n a le ż y u w z g lę d n ić s t r a t y e n e rg ji elektrycznej w lin ja c h p rz e s y ło w y c h i ro z d z ie lc z y c h o ra z tra n s fo rm a to r a c h , k t ó r e — z g o d n ie z d o ś w ia d c z e n ie m — w y n o szą od 10% d o 20% .
J e ż e l i p rz y ją ć , ż e s ie c i z b u d o w a n e są z dużym zapa
sem i p o w o d u ją n a jm n ie js z e 1 0 % -w e s t r a ty en erg ji, stanie się ja s n e , że z w y p r o d u k o w a n y c h N k W h a b o n e n c i ode
b r a ć m o g ą ty lk o N — 0,10 N — 0,9 N.
O b lic z o n e n a z a s a d z ie p o w y ż s z y c h p r z e s ła n e k koszty je d n e j s p r z e d a n e j k ilo w a to g o d z in y p rz e d s ta w io n e są — w z a le ż n o ś c i o d g o d z in w y k o r z y s ta n ia m o c y u ży teczn ej — p rz e z g ó rn ą k r z y w ą p o k a z a n ą n a w y k r e s ie ry s. 5. W ykres n a ry s. 6 p r z e d s ta w ia p r z e d łu ż e n ie g ó rn e j k rz y w e j z wy
k r e s u ry s. 5 w k ie r u n k u m n ie jsz y c h g o d z in w ykorzystania (w y k re s te n p o d a n y je s t w in n e j sk a li).
D la w y ja ś n ie n ia , w ja k i s p o s ó b w y k o n a n e zo stały wy
k r e s y p o k a z a n e n a ry s. 4 i 5, p r z y ta c z a m y — d la przykła-
30
25
20 is 10
i 30.9
\
— x - \
\
0 \
i 16'5 ' 16,3
%
11M
6,5 J£ 0
5/ ^ 7 Ć ' o r c y
6.56 5,86 '*CĄ
* e /e rtrow n
9.0 3,65
1000 30 27
60 5h
9 0 81
N
(0 0 \'tw r r60' 50
435
2006
5/
40012
10J
50015 155
60018
16,2 21 m ilio n y k Wh wyproduk.
18,9 m iljo n y kWh sprzedam .
•i UUU J l / l / l / O l / w / i / w i / yw iir iy J
120 150 180 210 rnilj. UWh uyprod- 108 135 162 189 mijj. kWh s/orzeohxn.
R ys. 5.
W y k re s y k o s z tó w jed n e j k ilo w a to g o d z in y w z a le ż n o ś c i o d lic z b y g o d z in w y k o rz y s ta n ia .
B . K o s z t y d o s t a r c z a n i a e n e r g i i e l e k t r y c z n e ! ( s i e ć ) .
N ie w y s ta rc z y je d n a k ż e ty lk o w y t w o r z y ć e n e rg ję e le k try c z n ą , a b y z e n e rg ji tej m ogli już k o r z y s ta ć o d b io rc y ; t r z e b a ją b o w ie m p r z e s ła ć w z d łu ż lin ji i d o s ta r c z y ć n a m ie jsc e do k o n s u m e n ta .
O tó ż w ty c h w y p a d k a c h , k ie d y e le k tro w n ie d o c ie r a ją b e z p o ś re d n io do k o n s u m e n tó w , p r o w a d z ą c s p r z e d a ż d e t a liczn ą, — w a r to ś ć u rz ą d z e ń do p r z e s y ła n ia i r o z d z ia łu e n e rg ji e le k try c z n e j (czyli w a r to ś ć linij w y s o k ie g o n a p ię cia, s ta c y j tr a n s fo rm a to ro w y c h , s ie c i n is k ie g o n a p ię c ia , p rz y łą c z y d o m o w y c h , lic z n ik ó w i t. d.) w y n o s i ś re d n io ty le ż , co w a r to ś ć z a k ła d u w y tw ó rc z e g o . U trz y m a n ie z a ś i o b słu g a w s z y s tk ic h ty c h u r z ą d z e ń w r a z z o b s łu g ą a b o n e n tó w , o d c z y ty w a n ie m lic z n ik ó w , w y s ta w ia n ie m ra c h u n k ó w
R y s. 6.
W y k r e s k o s z tu je d n e j k ilo w a to g o d z in y u o dbiorcy.
d u — o b lic z e n ie je d n e g o z p o ś r ó d p o d a n y c h n a wykresie p u n k tó w .
P rz y p u ś ć m y w ię c, że e le k tr o w n ia p r a c o w a ła w danym r o k u p rz y 2 000 g o d z in a c h w y z y s k a n ia . W y tw ó rc z o ś ć rocz
n a e le k tr o w n i w y n ie s ie z a te m :
2 000 X 30 000 = 60 000 000 k W h .
Ilo ść s p rz e d a n e j o d b io rc o m e n e rg ji e le k try c z n e j wy
n ie s ie w d g . p o p rz e d n ie g o :
60 000 000 X 0,9 = 54 000 000 k W h .
R o c z n e w y d a tk i e le k tro w n i, p o d a n e n a w y k r e s ie rys. 4 w y n io są :
k o s z ty k a p ita łu (sta łe ) ... 2 700 000 zl
k o s z ty r u c h u (sta łe ) 1 282 500 zl
k o s z ty w ę g la s ta łe ... 504 000 zl
k o s z ty w ę g la z m i e n n e 907 200 zl
ra z e m ... 5 393 700 zl
Nr. 4 W I A D O M O Ś Ć E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 95
(z m ien n e k o s z ty w ę g la o b lic z o n o n a p o d s ta w ie w z o ru : 60 000 000 X 0,1512 = 907 200 zł.)
Ś re d n i k o s z t w ł a s n y je d n e j w y tw o rz o n e j k ilo w a - to g o d z in y lo c o e le k tr o w n ia w y n ie s ie z a te m :
539 370 000 gr. : 60 000 000 £S 9 gr.
(dolna k r z y w a n a w y k r e s ie ry s. 5).
J e ż e li d o k o s z tó w p r ą d u lo c o e le k tro w n ia d o jd ą je s z cze k o s z ty sie ci, a m ia n o w ic ie :
k o szty k a p ita łu (s ta łe ) ... 2 700 000 zł. o ra z k o szty r u c h u ( s t a ł e ) ... 720 000 zł.
ra z e m . . . 3 420 000 zł.
w ó w czas o g ó l n e w y d a tk i r o c z n e e le k tro w n i w y n io s ą : 5 393 700 zł. + 3 420 000 zł. = 8 813 700 zł., k o s z t z aś j e d n e j s p r z e d a n e j k ilo w a to g o d z in y w y n ie s ie :
881 370 000 gr.
54 000 000 = ’ g r '
(górna k r z y w a n a w y k r e s ie ry s . 5).
6 . A n a l i z a k o s z t ó w w ł a s n y c h e n e r g j l e le k t r y c z n e j.
R o z p a tr u ją c w y k r e s y , p o k a z a n e n a ry s. 4 i 5, w id z i
my, że z a le ż n ie o d ilo ś c i g o d z in ro c z n e g o w y k o r z y s ta n ia ro z p o rz ą d z a ln e j m o c y e le k tro w n i, a co z a te m id z ie i od ilości w y tw o rz o n e j e n e rg ji, k o sz t w łasn y jed n ej w y tw o rzo nej kilow atogodziny zm ienia się b a rd z o zn acznie. W n ie - m niejszym s to p n iu z m ie n ia się ta k ż e u d z ia ł p o s z c z e g ó ln y c h c zy n n ik ó w w k o s z ta c h w ła s n y c h je d n e j w y tw o rz o n e j (i d o sta rcz o n ej o d b io rc y ) k ilo w a to g o d z in y .
R e z u lta ty o b lic z e ń p o d a n e są w n iże j p rz y to c z o n e j ta b e li 1.
J a k w y n ik a z z a w a r ty c h w ta b e li d a n y c h , g d y b y e le k tro w n ia m ia ła, ja k o o d b io r c ó w n p . ty lk o z a k ła d y e le k t r o chem iczne, p r a c u ją c e p e łn ą m o c ą p o 7 000 g o d z in ro c z n ie , m ogłaby w ó w c z a s d o s ta r c z a ć z a k ła d o m ty m e n e rg ję e le k try c z n ą p o c e n ie z b liż o n e j d o 5,86 gr z a k W h , a n a w e t p o cenie zb liż o n ej do 3,65 gr, z a k W h , o ile b y z a k ła d y e le k
tr o c h e m ic z n e p o ło ż o n e b y ły w p o b liż u e le k tro w n i, p r z e z co sie ć e le k try c z n a b y ła b y z r e d u k o w a n a d o m in im u m . N a to m ia s t e le k tro w n ia p o s ia d a ją c a o d b io rc ó w p o b ie r a ją c y c h p r ą d t y l k o do c e ló w o ś w i e t l e n i o w y c h , m u s ia ła b y p o b ie r a ć z a k ilo w a to g o d z in ę c e n ę z b liż o n ą d o 60,2 gr, — a to d la te g o , że w ię k s z o ś ć u r z ą d z e ń o ś w ie tle n io w y c h p o s ia d a b a r d z o m a łą lic z b ę g o d z in w y k o r z y s ta n ia sw ej m o cy z a in s ta lo w a n e j, w a h a ją c ą się w g ra n ic a c h od 400 do 600 g o d z in ro c z n ie .
W p r a k ty c e w ię k s z e e le k tro w n ie p o s ia d a ją o d b io r c ó w n a jro z m a its z y c h ty p ó w , a w ię c p o b ie r a ją c y c h p r ą d z a ró w n o do c e ló w o ś w ie tle n io w y c h , ja k i p rz e m y s ło w y c h . D z ię k i p o w y ż sz e m u ro c z n a lic z b a g o d z in w y k o r z y s ta n ia m o c y r o z p o rz ą d z a ln e j ty c h e le k tro w n i d o c h o d z i d o 2 500 (k o lu m n a tr z e c ia ta b e li).
7 . W n io s k i.
P rz y to c z o n e w y żej o b lic z e n ia , p r z e p r o w a d z o n e t y t u łe m te o r e ty c z n e g o p r z y k ła d u z n a jd u ją p o tw ie r d z e n ie
w
p r a k ty c e , ja k o te m św ia d c z y n iże j p r z y to c z o n a t a b e la 2, z a w ie r a ją c a o b lic z o n e n a p o d s ta w ie d a n y c h s ta ty s ty c z n y c h z a 1934 ro k ś re d n ie w p ły w y ze s p r z e d a ż y 1 k ilo w a to g o d z in y w sz e re g u w ię k s z y c h e le k tro w n i w k ra ju , w ś ró d k t ó ry c h s ą z a ró w n o e le k tro w n ie p r a c u ją c e p r z e w a ż n ie na p rz e m y s ł, ja k i t. zw . e le k tro w n ie m ie s z a n e o ra z e le k t r o w n ie p r z e w a ż n ie o ś w ie tle n io w e .
Z d a n y c h ty c h w y n ik a , że ś re d n i w p ły w ze s p r z e d a ż y (a w ię c w p r z y b liż e n iu i ś re d n i k o s z t w ła sn y ) je d n e j k ilo w a to g o d z in y w e le k tro w n ia c h p rz e w a ż n ie o ś w ie tle n io w y c h je s t m n ie jw ię c e j p ię c io k ro tn ie w yższy o d ś re d n ie g o w p ły w u z e s p r z e d a ż y w e le k tro w n ia c h p ra c u ją c y c h p rzew ażn ie n a p rz e m y s ł.
N ie w y n ik a je d n a k ż e z te g o b y n a jm n ie j, a b y e le k tro w n ie o ś w ie tle n io w e w ię c e j z a r a b ia ły , c zy w o g ó le b y ły w le p s z e m p o ło ż e n iu (p rz y n a jm n ie j p o d w z g lę d e m cen), n iż e le k tro w n ie p r a c u ją c e n a p rz e m y s ł. R óżnica p o le g a n a tem , że c h o c ia ż fizy c zn ie n ie m a ró ż n ic y m ię d z y d w ie m a k ilo w a to g o d z in a m i — n ie z a le ż n ie o d teg o , w ja k ie j e le k tro w n i i w ja k ic h w a r u n k a c h z o s ta ły o n e w y p r o d u k o w a n e , —
T A B E L A 1.
K o s z t w ła s n y je d n e j k ilo w a to g o d z in y w z a le ż n o ś c i od s to p n ia w y k o r z y s ta n ia u rz ą d z e ń e le k tro w n i.
Ilo ść g o d z in w y k o r z y s ta n ia (w c ią g u ro k u ).
500 1000 2000 2500 3000 4000 5000 6000 7000
i Ilość (w y p ro d u k o w a n e j e n e rg ji
e le k try c z n e j w m ilj. k W h . 15 30 60 75 90 120 150 180 210
i» *
Ilość s p rz e d a n e j e n e rg ji e le k
try c z n e j w m ilj. k W h . . . 13,5 27 54 67,5 81 108 135 162 189
[»lii1'
K oszt w ła sn y 1 kW h n a s z y
n a c h e l e k t r o w n i ... 31,40 gr 6,45 gr 9,00 gr 7.50 gr 6,50 gr 5.25 gr 4,50 gr 4,00 gr 3,65 gr tiir#1 P ro c e n to w y u d z ia ł k o sz tó w k a
p ita łu ... 57,3% 54,6% 50,0% 48,0% 46,2% 42,9% 40,0% 37,5% 3 5,2%
Ti P ro c e n to w y u d z ia ł s ta ły c h k o
sztó w ru c h u ... 37.9% 36.2% 33,2% 31,8% 30,6% 28,3% 26,4% 24,8% 2 3,3%
W» P ro c e n to w y u d z ia ł k o sz tó w
z m ie n n y c h ... 4,8% 9,2% 16,8% 20,2% 23,2% 28,8% 33,6% 37.7% 41,5%
l ■ K o szt w ła s n y 1 kW h lo c o o d
b io r c a ... 60.2 gr 30,9% 16,3 gr 13,4 gr 11,5 gr 9,0 gr 7,5 gr 6,56 gr 5,86 gr P ro c e n to w y u d z ia ł k o sz tó w k a
p ita łu ... 66,4% 64,6% 61,3% 5 9.7% 58.3% 55,6% 53,1% 50,7% 48.7%
20 0
P ro c e n to w y u d z ia ł s ta ły c h k o
s z tó w r u c h u ... 30,8% 30,0% 28,4% 27,7% 27,0% 25.8% 24,6% 23,7% 22,6%
¡0 99
P ro c e n to w y u d z ia ł k o sztó w
z m ie n n y c h ... 2.8% 5.4% 10.0% 12,6% 14,7% 18,6% 22,3% 25,6% 28.7%
93 f
STR. 96 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E
T A B E L A 2.
Ś re d n ie w p ły w y ze s p r z e d a ż y jed n e j k ilo w a to g o d z in y w r. 1934.
E le k tro w n ie w y b itn ie p rz em y sło w e E le k tro w n ie p rz em y sło w o -
o św ie tle n io w e E le k tro w n ie w y b itn ie o św ie tle n io w e
t g r./k W h g r./k W h gr./kW h
E le k tro w n ia O k rę g o w a w Z a
g łę b iu K ra k o w s k ie m . . . . Ś lą sk ie Z a k ła d y E le k try c z n e . . E le k tro w n ia O k rę g o w a w Z a
g łę b iu D ą b ro w s k ie m ...
E le k tro w n ia O k rę g u C zęsto ch o w sk ieg o ...
7,5 8.0 9.9 10,8
E le k tro w n ia Ł ó d z k a ...
E le k tro w n ia W a r s z a w s k a . . . E le k tro w n ia K ra k o w s k a . . . . E le k tro w n ia P o z n a ń s k a . . . .
21 29 27 30
E le k tro w n ia w S ta n is ła w o w ie . E le k tro w n ią w W iln ie . . . . E le k tro w n ia w B rz e ś c iu n /B . . E le k tro w n ia w S u w a łk a c h . . .
40 43 45 47
z im ą w g o d z in a c h 0 — 16 n ie z w ię k s z y ło b y szczytow ego o b c ią ż e n ia e le k tro w n i i ty lk o b a r d z o n ie w ie le z w ięk szy ło b y w y d a tk i e le k tr o w n i (o c z ę ś ć k o s z tó w p a liw a ). Słuszne w ię c je s t, ż e b y o d b io rc a , k o r z y s ta ją c y z e n e rg ji e le k try c z nej w te j p o rz e , k ie d y m a s z y n y e le k tro w n i m n iej są obcią
ż o n e, —- b y ł u p r z y w i l e j o w a n y w s to s u n k u do t. zw.
o d b io rc ó w s z c z y to w y c h .
T o te ż w ie le e le k tro w n i, w d ą ż e n iu d o zw iększenia p r o d u k c ji i z b y tu e n e rg ji e le k try c z n e j b e z zw iększenia m a k s y m a ln e g o (sz cz y to w e g o ) o b c ią ż e n ia , s p rz e d a je dzien
n ą lu b n o c n ą e n e rg ję p o c e n a c h n i ż s z y c h , uw ażając p rz y te m , ż e w s z y s tk o co się u z y s k a p o n a d k o s z ty paliw a je s t z a r o b k ie m o ile, o c z y w iś c ie , s p r z e d a ż t a n ie pow oduje p o tr z e b y ro z b u d o w y e le k tro w n i .
to je d n a k h a n d l o w o nie m ożna u w ażać kilow alogo- dziny za jednostkę, p o siad ającą pew ną o k reślo n ą niezm ien
n a w arto ść. K oszt w łasny bow iem każdej kilow atogodziny jest ta k dalec e zależny od w ielu czynników i okoliczności, że n aw et ta sam a e lek tro w n ia m oże jednem u odb io rcy s p rz e daw ać energję po 8 gr./kW h z zarobkiem , innem u zaś po 80 gr./kW h ze stra tą .
III. C e n y s p r z e d a ż n e e n e r g ji e le k t r y c z n e j.
W sz y stk o , co p o w ie d z ie liś m y w y ż ej o z ale ż n o ś c i k o s z tó w w ła s n y c h e le k tro w n i o d ilo ś c i g o d z in w y k o r z y s ta n ia jej u rz ą d z e ń , s to s u je się z p e w n e m p rz y b liż e n ie m do k a ż d e g o p o sz c z e g ó ln e g o o d b io rc y , a lb o w ie m lic z b a g o d z in w y k o r z y s ta n ia u rz ą d z e ń e le k tro w n i z a le ż n a je s t o d jej o d b io rc ó w . J e ś li w ię c e le k tro w n ia , ja k to z w y k le b y w a, p o s ia d a o d b io rc ó w ró ż n e g o ro d z a ju , a w ię c m n iej i w ię ce j k o rz y s tn y c h , to n ie m a ż a d n e j ra c ji, a b y w sz y s c y ci o d b io rc y k o r z y s ta li z te j sam ej ta r y f y i p ła c ili j e - d n a k o w ą c e n ę z a k ilo w a to g o d z in ę .
C z ę s to s ły sz y się z d a n ie , że o d b io rc y e n e rg ji do c e ló w o św ie tle n io w y c h , p ła c ą c y z re g u ły n a jw y ż s z e cen y , p ła c ą tern sam em z a in n y c h , „ ta ń s z y c h " o d b io rc ó w p rz e - m y so łw y c h , h u rto w y c h i t. p. Z d a n ie to je s t n ie s łu s z n e i n ie u z a s a d n io n e . K a ż d y ro d z a j o d b io rc ó w p o w in ie n p ł a cić z a p r ą d ta k ą c e n ę je d n o s tk o w ą ja k a w y n ik a ze s p e c y fic zn y c h w a ru n k ó w jego k o n su m c ji, a w ię c z a le ż n ą o d s to p n ia w y k o r z y s ta n ia u rz ą d z e ń e le k tro w n i, w ła ś c iw e go d la te g o w ła ś n ie ro d z a ju o d b io ru e n e rg ji e le k try c z n e j.
In a cz ej m ó w iąc, o d b io rc a o ś w ie tle n io w y p o w in ie n p ła c ić c e n y w ła ś c iw e d la e le k tro w n i c z y s to o św ie tle n io w e j, c h o c ia ż b y p o b ie r a ł e n e rg ję z e le k tro w n i p rz e m y s ło w e j i t. d.
I ty lk o w ty c h w a r u n k a c h b ę d z ie m o żn a tw ie rd z ić , że k a ż d y o d b io rc a p ła c i c e n ę s p ra w ie d liw ą i n ie p o k ry w a n ie d o b o ró w , w y n ik ły c h ze s p rz e d a ż y e n e rg ji e le k try c z n e j i n n ym o d b io rco m .
O p ró c z z ale ż n o ś c i o d s to p n ia w y k o r z y s ta n ia u r z ą d z eń w p ły w a n a k s z ta łto w a n ie się c e n s p rz e d a ż n y c h e n e rg ji e le k try c z n e j jes z c z e c a ły s z e re g in n y c h c z y n n ik ó w , z k tó r y c h n a jw a ż n ie js z e są: p o r a z a p o tr z e b o w a n ia , e le k t r y fik a c ja g o s p o d a rs tw d o m o w y ch , k o n k u r e n c ja w ła s n y c h s i
ło w n i u o d b io rc ó w , a ta k ż e z d o ln o ś ć p ła tn ic z a o d b io rc y o ra z o p u sty . C z y n n ik i te o m ó w im y p o k o le i.
1. P o r a z a p o t r z e b o w a n ia .
J a k w id z ie liś m y już n a ry s. 3, o b c ią ż e n ie e le k t r o w n i z m ie n ia się w c ią g u d o b y b a r d z o z n a c z n ie — z a le ż n ie o d p o r y d n ia i ro k u . N a jw ię k s z e z a p o tr z e b o w a n ie w y s tę p u je z im ą w g o d z in a c h 17 — 19 (t. zw . s z c z y to w e o b c ią ż e nie), p rz y c z e m z w ię k s z e n ie z a p o tr z e b o w a n ia o te j p o rz e m o g ło b y s p o w o d o w a ć k o n ie c z n o ś ć p o w ię k s z e n ia u rz ą d z e ń e le k tro w n i. N a to m ia s t z a p o tr z e b o w a n ie e n e rg ji la te m , lu b
2 . E l e k t r y f i k a c j a g o s p o d a r s t w d o m o w y c h .
O ile w d z ie d z in ie o ś w ie tle n ia e le k try c z n o ś ć je s t bez k o n k u r e n c ji n a w e t p r z y s to s u n k o w o w y s o k ic h c e n a c h p rą du, o ty le o ś w ie tle n ie e le k tr y c z n e p o s ia d a d la elek tro w n i tę z ł ą s tro n ę , że w s z y s c y p r a w ie o d b io r c y o św ietlen io w i k o r z y s ta ją z e n e rg ji o je d n e j p o rz e , a m ia n o w ic ie od z m ie rz c h u do godz. 22 — 23, s tw a r z a ją c w te n sposób w y s o k ie , le c z k r ó t k o tr w a ł e o b c ią ż e n ie s z c z y to w e i p ogar
s z a ją c s p ó łc z y n n ik w y k o r z y s ta n ia u r z ą d z e ń elek tro w n i.
D la te g o te ż e le k tro w n ie s z u k a ją p o le p s z e n ia sw ej sy
tu a c ji, p ro p a g u ją c z a s to s o w a n ie e n e rg ji e le k try c z n e j do in n y c h —- p o z a o ś w ie tle n ie m — p o tr z e b g o s p o d a rs tw a do
m o w eg o , ja k : g rz e jn ik i, p ie c y k i e le k try c z n e , ż e la z k a , małe s iln ic z k i, o d b io rn ik i r a d jo w e , o d k u r z a c z e i t p. P rzy rząd y te s ą n a o g ó ł u ż y w a n e w ró ż n y c h p o r a c h d n ia , d z ię k i cze
m u n ie z w ię k s z a ją s z c z y to w e g o o b c ią ż e n ia elek tro w n i, k t ó r a p r z e to m o że s to s o w a ć d la n ic h t a ń s z e cen y za e n e rg ję e le k try c z n ą , c h o c ia ż ilo ś ć g o d z in w y k o rz y stan ia je s t tu n a o g ó ł n ie w ie lk a ,
3. K o n k u r e n c j a w ła s n y c h s iło w n i u o d b io r c ó w . N ie z a le ż n ie o d k a lk u la c ji e le k tr o w n i w i ę k s z y o d b io r c a e n e rg ji e le k try c z n e j do c e ló w p rzem y sło w y ch o trz y m a ć m u si e n e rg ję p o ta k ie j c e n ie , a b y n ie opłaciło m u się s a m e m u w y tw a r z a ć e n e rg ji e le k try c z n e j lub m e c h a n ic z n e j. T e n w a r u n e k „ k o n k u r e n c y jn o ś c i" je s t dla e le k tro w n i n a o g ó ł b a rd z o u c ią ż liw y , s z c z e g ó ln ie j je ś li cho
d zi o o d b io r c ę już p o s ia d a ją c e g o w ła s n ą s iło w n ię , i zmu
s z a c z ę s to e le k tro w n ię do o b n iż e n ia c e n p r ą d u p o n iże j k o s z tu w ła sn e g o , — w z a ło ż e n iu , że e le k tro w n ia o trz y m a zysk p o ś r e d n i p rz e z z n a c z n e p o w ię k s z e n ie a co zatem id z ie i p o ta n ie n ie p ro d u k c ji.
4 . Z d o l n o ś ć p ł a t n i c z a o d b i o r c y .
P o d o b n ie ż — n ie z a le ż n ie o d k a lk u la c ji i k o sz tó w w ła s n y c h e le k tro w n i, • m u si się o n a lic z y ć z e sta n e m
di,, ——— —— --- _ _ ---
^ Nr‘ 4 * W 1 A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 97
^ z am o żn o ści i k a lk u la c ją sw y c h o d b io rc ó w . J e ś li b o w ie m
■ a n a g ru p a o d b io r c ó w (np. m ły n y , t a r t a k i , b r o w a r y i t. d ) ,
"'n n*e nnoze z e w z g lę d u n a k a lk u la c ję p ła c ić z a e n e rg ję p o - w yżej p e w n e j k w o ty , e le k tro w n ia z o s ta je z m u s zo n a a lb o obniżyć c e n ę do tej k w o ty , a lb o te ż z re z y g n o w a ć z d o s ta - wy p rą d u . C h a r a k te r y s ty c z n y m p r z y k ła d e m s ą p o d tym w zględem k u c h n i e e le k try c z n e , k t ó r e s ą u n a s b a r dzo m ało ro z p o w s z e c h n io n e , p o n ie w a ż w ię k s z o ś ć n a sz y c h e le k tro w n i n ie je s t w s ta n ie o b n iż y ć c e n sw y c h t a k d a le - ( ce, ab y k u c h n ia e le k tr y c z n a m o g ła k o n k u r o w a ć z w ę g lo w ą
lub gazow ą.
P rz e c iw n ie , o ś w ie tle n ie e le k tr y c z n e je s t p o w s z e c h n ie i sto so w an e w s z ę d z ie tam , g d z ie ty lk o e n e rg ja e le k try c z n a
^ jest do d y s p o z y c ji i to n ie ty lk o d la te g o , ż e je s t o n o p o d każdym w z g lę d e m le p s z e o d in n y c h r o d z a jó w o ś w ie tle n ia ,
;!;n. lecz i d la te g o je s z c z e , że w y d a te k n a o ś w ie tle n ie , n a w e t nriś przy w y s o k ic h c e n a c h e n e rg ji e le k try c z n e j, s ta n o w i n ie - rj.g, w ielką s to s u n k o w o p o z y c ję w b u d ż e c ie p r z e c ię tn e g o o b y - w atela, d z ię k i czem u , z w ię k s z e n ie lu b z m n ie js z e n ie te j p o - i«jąs zycji o p e w ie n p r o c e n t n ie o d g ry w a w ię k s z e j ro li. T a k np.
sini; dla p rz e c ię tn e g o o b y w a te la (w e d łu g d a n y c h n ie m ie c k ic h ) roczne k o s z ty e le k try c z n o ś c i w y n o s z ą tr o c h ę m n iej n iż
¡•»■w koszt c u k ru lu b te le fo n u , d w u k r o tn ie m n ie j, niż w y d a tk i mjj na p o c z tę , 5 r a z y m n iej, n iż w y d a tk i n a w ę g iel, p iw o lu b 3^ . tytoń o ra z 12 r a z y m n iej, n iż w y d a tk i n a m ię so * ).
5. O p u s t y . a s tis
K a ż d a e le k tr o w n ia m a o b o w iązek d o s ta r c z a n ia e n e r gji e le k try c z n e j n a w a r u n k a c h u lg o w y c h d la ta k ic h o d biorców , ja k u r z ę d y o ra z in s ty tu c je p a ń s tw o w e i s a m o rządow e, in s ty tu c je d o b r o c z y n n e i t. p. Ci u p r z y w ile jo wuj w ani o d b io rc y , p ła c ą c n iż s z e c e n y o d in n y c h o d b io rc ó w
tej sam ej k a te g o r ji s p o ż y c ia , m u szą, o c z y w iś c ie , w p ły w a ć
¡j ¡ig. na z w ię k s z e n ie c e n p ła c o n y c h p r z e z in n y c h o d b io rc ó w . J e ś li do te g o je s z c z e w a r u n k i k o n c e s ji lu b d o b r o w o l
na': nie w p ro w a d z o n a t. zw . d e g r e s y w n a ta r y f a z m u s z a ją e le k - r t a ft tro w n ię d o u d z ie la n ia p e w n e j k a te g o r ji o d b io rc ó w o p u - iwe: stów (z ależ n y c h n p . o d w ię k s z e g o s p o ż y c ia lu b t. p,), to
trzeb a liczy ć się z tern, ż e ś r e d n i w p ły w z a s p r z e d a n ą a * kW h w te j g r u p ie o d b io ru b ę d z ie n iż s z y o d z a s a d n ic z e j itrto ceny w y z n a c z o n e j d la te j g ru p y .
odarsi®
¿ ¿ i 6. W n io s k i.
Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , ż e ś r e d n ia w y s o k o ś ć k o s z tó w w łasnych je d n e j k ilo w a to g o d z in y o ra z ś r e d n ia w y s o k o ś ć w p ływ ów z e s p r z e d a ż y je d n e j k W h , — k t ó r e to w ie lk o ś c i ń li nie tru d n o u s ta lić n a p o d s ta w ie w y n ik ó w e k s p lo a ta c y j
nych d an ej e le k tr o w n i z a o k r e ś lo n y p r z e c ią g c za su , — n ie są b y n a jm n iej m ia r o d a jn e d la o k r e ś le n ia c e n y e n e rg ji
^ e le k try c z n e j, k t ó r ą m ia łb y p ła c ić k a ż d y p o s z c z e g ó ln y o d bio rca. Z a g a d n ie n ie to je s t b a r d z o s k o m p lik o w a n e i m o że iuw być — z p e w n e m je d y n ie p r z y b liż e n ie m — r o z w ią z a n e ty lk o d la k a ż d e j p o s z c z e g ó ln e j e le k tr o w n i s a m o d z ie ln ie , uief na p o d s ta w ie b a r d z o d o k ła d n e g o z b a d a n ia w a r u n k ó w p r a - trrc®* cy tej e le k tro w n i, r o d z a ju i w ła ś c iw o ś c i jej o d b io rc ó w , i ‘ w a ru n k ó w lo k a ln y c h i t. p,, p rz y c z e m tr z e b a z a z n a c z y ć ,
że n a w e t w te n s p o s ó b o tr z y m a n e r e z u l ta t y m o g ą b y ć ijjJ-' b a rd zo ła tw o z a k w e s tio n o w a n e . I lu s tr a c ją te g o s ta n u rz e -
)O0 ■ ■ ■ ______
zy®' *) W s to s u n k u d o z a r o b k ó w ro b o tn ik ó w , fu n k c jo - n a rju s z y i u r z ę d n ik ó w w N ie m c z e c h w y d a tk i w y r a ż a ją się n a s tę p u ją c o : w y ż y w ie n ie 48 — 2 8 % , o d z ie ż 10 — 16% , k o m o rn e 9 — 14% , o p a ł i ś w ia tło ra z e m 3 — 4% z c ze g o gaz 1,5 — 1,0% i e le k try c z n o ś ć ^ z a le d w ie 0,4 — 0 ,8 % , u r z ą d z e n ie g o s p o d a r s tw a 3 - - /% , p o d a tk i 2 — 5 % , u,ii s k ła d k i z w ią z k o w e 2 — 0 ,8 % , o ś w ia ta 2 — 5 % , ró ż n e
* 8 - 2 9 % -
c zy m o że słu ż y ć c h o c ia ż b y n a s tę p u ją c y f a k t: n ie d a w n o w N ie m c z e c h p o r u s z a n a b y ła p u b lic z n ie k w e s tja , d la c z e g o r ó ż n i o d b io rc y p ła c ą ró ż n e c e n y z a tę sa m ą e n e rg ję e le k try c z n ą . D y s k u s ja z a k o ń c z y ła się n a r a z ie d e k la r a c ją sz e fa n ie m ie c k ie j g o s p o d a rk i e n e rg e ty c z n e j, k t ó r y o ś w ia d czy ł, ż e lo k a ln e ró ż n ic e w w a r u n k a c h p r o d u k c ji i w r o z d z ia le , w s k ła d z ie rz e s z o d b io rc z y c h , ja k i w ilo ś c ia c h o d b io ru czy n ią, n ie s te ty , o g ó ln e u je d n o s ta jn ie n ie c en w ta r y f a c h e le k try c z n y c h n iem o ż liw e m . •
IV . T a r y l y e le k t r y c z n e .
O m ó w io n e w y ż ej o k o lic z n o ś c i p o w o d u ją , że k a ż d a w ię k s z a e le k tro w n ia p o s ia d a c a ły sz e re g c e n s p r z e d a ż n y c h e n e rg ji e le k try c z n e j, w y ra ż o n y w k ilk u d z ie s ię c iu c z ę s to ró ż n y c h s p o s o b a c h ich o b lic z a n ia — z a le ż n ie od ro d z a ju o d b io ru .
C a ło k s z ta łt c e n ty ch , u ję ty w p e w ie n s y s te m , n o si n a z w ę tary fik a cji energji elek try czn ej, p o s z c z e g ó ln e z a ś c en y , u s ta lo n e d la p e w n e j g ru p y o d b io rc ó w te j e n e rg ji, n a z y w a ją się taryfam i. T a k np. is tn ie je ta r y f a o ś w ie tle n io
w a, t a r y f a d la g o s p o d a r s tw a d o m o w e g o i t. p.
A ż e b y s y s te m ta ry fik a c ji, s to s o w a n y p r z e z d a n ą e le k tro w n ię , m ó g ł b y ć u z n a n y z a s łu s z n y i ra c jo n a ln y , w in ie n on o d p o w ia d a ć n a s tę p u ją c y m s z e ś c i u w a r u n k o m :
1. — c e n y p ła c o n e p rz e z p o s z c z e g ó ln e g o o d b io rc ę w in n y m o żliw ie d o k ła d n ie o d z w ie rc ia d la ć k o s z ty p r o d u k cji e n e rg ji e le k try c z n e j d la d a n e g o r o d z a ju o d b io rc ó w ;
2. — c e n y te w in n y m o żliw ie s to s o w a ć się do o k o lic z n o śc i w y m ie n io n y c h w ro z d z ia le III n in ie js z e g o a r ty k u łu ; 3. s y s te m ta r y f ik a c ji w in ie n z a c h ę c a ć o d b io r c ó w d o z w ię k s z e n ia z a p o tr z e b o w a n ia e n e rg ji e le k try c z n e j o ra z do ja k n a js z e rs z e g o w y k o r z y s ta n ia z a in s ta lo w a n y c h u n ic h u rz ą d z e ń ;
4. —- s y s te m ta r y f ik a c ji w in ie n ja k n a jm n ie j k r ę p o w a ć o d b io rc ę p rz y e w e n tu a ln y c h z m ia n a c h , w sz c z e g ó ln o ś c i z aś p rz y ro z s z e r z e n iu jeg o u rz ą d z e ń ;
5 — system ta ry fik a c ji w inien być ła tw o zrozum iały dla o d b io rcy i w re s z c ie :
6. — s y s te m ta r y f ik a c ji w in ie n p ro w a d z ić do z w ię k s z e n ia z y s k ó w e le k tro w n i w d r o d z e z w ię k s z e n ia s p r z e d a ż y e n e rg ji e le k try c z n e j p r z y je d n o c z e s n e m o b n iż e n iu c e n je d n o s tk o w y c h .
Ż a d e n ze s to s o w a n y c h d o ty c h c z a s s y s te m ó w t a r y f i k a c ji n ie o d p o w ia d a z u p e łn ie w s z y s tk im s z e ś c iu p o w y ż szy m z a ło ż e n io m , o cze m ś w ia d c z y c h o c ia ż b y fa k t, że s y s te m y ta r y f ik a c ji lic z o n e s ą n a s e tk i, p rz y c z e m tw o r z y się u s ta w ic z n ie c o ra z to n o w e s y s te m y ta ry f, k t ó r e w d a n ej c h w ili i w d a n y c h w a r u n k a c h u w a ż a n e s ą z a n a jle p sze, — a już p o k ilk u lu b k ilk u n a s tu l a ta c h s ta ją się „ n ie słu s z n e i p r z e s t a r z a ł e ” .
W r a m a c h n in ie js z e g o a r ty k u łu n ie m ie śc i się a n a liz a w s z e lk ic h s to s o w a n y c h o b e c n ie p r z e z e le k tr o w n ię s y s te m ó w ta r y f ik a c ji, ja k n p . ta r y f y lic z n ik o w e , b lo k o w e , r y c z a łto w e , d e g re s y w n e , ta r y f y z o p ła tą o d z g ło s z o n e j m o cy, g o s p o d a rc z e , z p o d lic z n ik a m i, z a le ż n e o d p o r y d n ia i in n e .
N a le ż y je d n a k z c a łą s ta n o w c z o ś c ią p o d k r e ś lić , że n ie m a m o ż n o ś c i w p r o w a d z e n ia ja k ie g o ś s ta łe g o , s z ty w n e go s y s te m u ta r y f ik a c ji, k tó r y b y p r z e z s z e re g l a t o k a z a ł się ż y c io w y . P r z y k ła d e m m o ż e słu ż y ć e le k tr o w n ia w a r s z a w s k a , k tó r e j k o n c e s ja z a w ie r a w ła ś n ie te g o r o d z a ju s z ty w n y s y s te m ta r y f ik a c ji. S y s te m te n , u w a ż a n y z a n a j le p s z y w d o b ie n a d a w a n ia k o n c e s ji, k ie d y e le k tr y c z n o ś ć w d o m u s łu ż y ła w y łą c z n ie d o o ś w ie tle n ia , u n ie m o ż liw ia
STR. 98 W I A D O M O S C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 4
o b e c n ie ro z p o w s z e c h n ie n ie w W a rs z a w ie p rz y rz ą d ó w e le k try c z n y c h g o s p o d a rs tw a d o m o w eg o .
R ó w n ie ż i w u p r a w n ie n ia c h rz ą d o w y c h n a z a k ła d y e le k try c z n e , n a d a w a n y c h n a w a r u n k a c h u s ta la n y c h w m a r cu 1925 ro k u , p rz e w id z ia n y z o s ta ł o b o w ią z e k u d z ie la n ia o d b io rc o m p e w n y c h o p u s tó w od m a k s y m a ln y c h c e n p o d a n y c h w u p ra w ie n iu . W a r u n e k te n o k a z a ł się w p r a k t y c e z b y t s z ty w n y i u tr u d n ia s to s o w a n ie b a rd z ie j n o w o c z e sn y c h sy s te m ó w ta ry fik a c ji, n ie d a ją c w z a m ia n o d b io rc o m n a le ż y ty c h k o rz y śc i, a p rz y c z y n ia ją c w ie le k ł o p o tó w e le k tro w n io m .
W r e z u lta c ie M in is te rs tw o P rz e m y s łu i H a n d lu z a zw y cz a j n ie o b s ta je p rz y s to s o w a n iu ty c h o p u s tó w i z g a d z a się n a z a s tą p ie n ie ich p rz e z in n e, b a rd z ie j n o w o c z e s n e, sy s te m y ta r y f ik a c ji (np. p rz e z t. z w ta r y f y b lo k o w e ), a n ie je d n o k ro tn ie z m ie n ia n a w e t p o s ta n o w ie n ia d a w n ie j n a d a n y c h u p ra w n ie ń , w p ro w a d z a ją c , ja k i w n o w s zy c h u p ra w n ie n ia c h , — p o s ta n o w ie n ia b a rd z ie j e la s ty c z n e .
D la te g o te ż u p ra w ie n ie rz ą d o w e lu b k o n c e s ja , ja k o a k t p ra w n y , tr u d n o z m ie n ia ln y a o b o w ią z u ją c y p rz e z d łu gi o k re s czasu , m o że z a w ie ra ć ty lk o c e n y (tary fy ) m a k s y m aln e , k tó r y c h u p ra w n io n y w ż ad n y m p r z y p a d k u p r z e k r o c z y ć n ie m o że (pułap), a p o n a d to p o s ta n o w ie n ia , k tó r e z m u s z a ły b y e le k tro w n ię do s to s o w a n ia d o w o ln y c h w z a s a d zie, le c z ra c jo n a ln y c h , n o w o c z e s n y c h sy s te m ó w ta r y f o w y c h . S a m a z aś p o lity k a ta ry fo w a w z n a c z e n iu u s ta la n ia
cen, ja k ie m ają b y ć p o b ie r a n e o d p o sz c z e g ó ln y c h o d b io r c ó w w ró ż n y c h w y p a d k a c h (o czy w iśc ie w g ra n ic a c h c e n m a k s y m a ln y c h ), c zy li w p ro w a d z e n ie te g o lu b in n eg o s y s te m u ta ry fik a c ji, m o że b y ć p o z o s ta w io n a do u z n a n ia e le k tro w n i, k tó r a w d o b rz e z ro zu m ia n y m in te r e s ie w ła s n y m d o s to s o w a ć w in n a sw ój sy s te m ta r y f ik a c ji do w a r u n k ó w m ie jsc o w y ch .
Budowa sprzętu instalacyjnego o ra z sposoby jego badania.
Inż.-elektr. E. KO BO SKO . iC iąg d alszy )
B a d a n ie g n ia z d w t y c z k o w y c h i w t y c z e k .
sk ic h (PN E — 40(1936) p r z e p r o w a d z a n e s ą w n a stę p u ją c e j k o le jn o śc i:
1. o g lęd z in y o ra z s p r a w d z a n ie w y m ia ró w ; 2. s p ra w d z e n ie b e z p ie c z e ń s tw a d o ty k u ; 3. p ró b a izo la cji;
4. p ró b a w y trz y m a ło ś c i e le k try c z n e j;
5. p o m ia r s p a d k u n a p ię c ia ;
6. p o m ia r siły p o tr z e b n e j do w y c ią g n ię c ia w tyczki z g n ia z d a w ty c z k o w e g o ;
7. p r ó b a n a p rz e c ią ż e n ie ; 8. p r ó b a n a z u ży c ie ;
9. p r ó b a w y trz y m a ło ś c i g w in tó w ;
10. p r ó b a u m o c o w a n ia p r z e w o d u w e w ty c z c e ; 11. p r ó b a w y trz y m a ło ś c i n a u d e rz e n ie ;
12. p r ó b a w y trz y m a ło ś c i m e c h a n ic z n e j w ty czk i;
13. p r ó b a o d p o rn o ś c i n a g o rą c o p rz y 100° C;
14. p r ó b a o d p o rn o ś c i n a ż a r;
15. p r ó b a o d p o rn o ś c i n a u tle n ie n ie .
N ie k tó r e z ty c h p r ó b s ą t a k ić sa m e, ja k d la łączni
k ó w * ); in n e n a to m ia s t p o s ia d a ją c h a r a k te r s p e c ja ln y i sto
su ją się t y l k o d o g n ia z d w ty c z k o w y c h i w ty c z e k , wzglę
d n ie o b e jm u ją sa m e ty lk o w ty c z k i. P o n iż e j p o d a m y w zwię
złej fo rm ie o p isy n i e k t ó r y c h w a ż n ie js z y c h prób.
O g l ę d z i n y o r a z s p r a w d z e n ie w y m ia r ó w .
S p r a w d z e n ie w y m ia ró w p o s ia d a p r z y gniazdach w ty c z k o w y c h i w ty c z k a c h b. w a ż n e z n a c z e n ie , gdyż np z a c h o w a n ie w y m ia ru ś r e d n ic y k o łk ó w i tu le je k c ia z wza jem n e j o d le g ło ś c i ic h o si d e c y d u j e o m o żliw o śc i stoso w a n ia d a n e j w ty c z k i do w s z y s t k i c h g n ia z d w tyczko w y c h te g o ż ty p u . W c e lu s p r a w d z e n ia w a żn ie js zy c h wy m ia ró w w ty c z e k o ra z g n ia z d w ty c z k o w y c h , sto so w an e są t. zw . sp raw d zian y , p rz y p o m o c y k tó r y c h m o żem y przeko n a ć się, czy p r z y o b r ó b c e p o sz c z e g ó ln y c h c z ę śc i gniazda w zg l. w ty c z k i, z a c h o w a n e z o s ta ły w y m a g a n e to le ra n c je . Na ry s. 54 p o k a z a n a je s t d w u b ie g u n o w a w ty c z k a (A), 10-cio
P r ó b y g n ia z d w ty c z k o w y c h i w ty c z e k m ają n a c e lu s p r a w d z e n i e , czy b u d o w a g n ia z d a w gzl. w ty c z k i z g o d n a je s t z o b o w ią z u ją c e m i p rz e p is a m i o ra z c zy m a te rja ły , z k tó r y c h g n iaz d o z o s ta ło w y k o n a n e , są d o s ta te c z n ie o d- p o r n e n a n a p r ę ż e n ia m e c h a n ic z n e , a ta k ż e n a sz k o d liw e o d d z ia ły w a n ie : łu k u e le k try c z n e g o , p o d w y ż sz o n e j te m p e r a tu r y o ra z in n y c h c z y n n ik ó w , w y s tę p u ją c y c h w c z a sie n o r m aln e j p r a c y g n ia z d a w ty c z k o w e g o w zgl. w ty c z k i — w in s ta la c ji.
B a d a n ia te — p o d o b n ie , ja k i p r ó b y łą c z n ik ó w — p o m y śla n e z o s ta ły w te n s p o s ó b , a b y m o g ły z a s tą p ić , ja k g d y - b y k i l k u l e t n i o k re s n o rm a ln e j p r a c y g n ia z d i w t y c z e k w in s ta la c ji. J a s n e jest, ż e r z e c z y w i s t e w a r u n k i p r a c y g n iaz d a, czy te ż w ty c z k i, n ie m o g ą b y ć p r z y te m d o k ła d n ie o d tw o rz o n e . I t a k np. w k ła d a n ie w ty c z k i d o g n ia zd a, k tó r e s ta n o w i p rz e d m io t je d n e j z p r ó b i p r z e p r o w a d z a n e je s t z a p o m o c ą s p e c ja ln e g o p r z y rz ą d u (rys. 58), o d b y w a się w c z a s ie p r ó b y z n a tu r y r z e c z y b. d o k ł a d n i e , p rz y c z e m k o łk i w ty c z k i w p r o w a d z a n e są do tu le je k w s p ó ł- ś ro d k o w o , ty m c z a s e m g d y w rz e c z y w is to ś c i w k ła d a n a do g n ia z d a w ty c z k a p o d le g a ró ż n e g o ro d z a ju bocznym n a p rę żeniom .
P ró b y g n ia z d w ty c z k o w y c h i w ty c z e k w d g . p r z e p i
sów , o p ra c o w a n y c h p rz e z S to w a rz y s z e n ie E le k tr y k ó w P o l
B
r \
- 1 9 .S - T
R y s. 54.
S p r a w d z a n ie w y m ia ró w w ty c z e k z a p o m o c ą spraw dziana.
B — s p ra w d z ia n ś re d n ic y k o łk ó w ; A — w ty czk a.
a m p e ro w a , o ra z s p r a w d z ia n ś r e d n ic y k o łk ó w B ; tolerancja d la ś r e d n ic y k o łk ó w w ty c z k i w y n o s i w ty m p rz y p a d k u 0,08 m m, a z a te m ś r e d n ic a k o łk a n ie m o że b y ć w ię k s z a od 5 m m i m n ie js z a o d 4.92 m m . S p r a w d z ia n t a k i sk ła d a się z d w u c h w z o r c o w y c h tu le je k a i b — jed n e j o średni
cy o tw o r u 5 — 0,08 = 4,92 m m , d ru g ie j z a ś — o średnicy 5,00 m m . O ile k o łe k w ty c z k i w y k o n a n y je s t z w ym aganą p rz e z p r z e p is y to le r a n c ją , to p o w in ie n o n zm ieścić się w o tw o r z e tu le jk i b s p ra w d z ia n a , n ie p o w in ie n natom iast w e jść do tu le jk i a. Z a z n a c z y ć n a le ż y , ż e s p ra w d z ia n y win
ny b y ć w y k o n a n e z b. d u ż ą d o k ła d n o ś c ią (w ty m p rz y p ad k u — z d o k ła d n o ś c ią do 0,002 mm) i d la te g o te ż c e n a ich je s t s to s u n k o w o w y s o k a .
S p r a w d z e n i e b e z p i e c z e ń s t w a d o t y k u .
P r ó b a ta m a n a c e lu s p ra w d z e n ie , czy m e ta lo w e czę
ści g n iaz d a, k tó r e n o rm a ln ie z n a jd u ją się p o d napięciem ,
*) p o r. z e s z y t 11/1935 r. „W . E ." , s tr. 294.
