Konwergencja mediów masowych i jej skutki dla współczesnego dziennikarstwa. T. 2

Konwergencja mediów masowych

i jej skutki dla współczesnego dziennikarstwa

Tom 2

•W ń

Serial Hu li 6 mad Maps Andre id

T

■ ^{■‘ ■ ■ i}

f‘"S ]

rA Red. Marian Gierula, Patrycja Szostok

UNIWERSYTET ŚLĄSKI

Konwergencja mediów masowych i jej skutki

dla współczesnego dziennikarstwa

Tom 2

Redakcja:

Marian Gierula Patrycja Szostok

UNIWERSYTET ŚLĄSKI

W KATOWICACH

2012

Recenzent:

prof. KA dr hab. Katarzyna Pokoma-Ignatowicz

Korekta:

Zespół redakcyjny

Skład komputerowy i projekt okładki:

Przemysław Grzonka

INSTYTUT KALI. POLITYCZNYCH I))ZIKNMh ARS I WA

Książka wydana pod patronatem

Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Copyright © 2012 by

uniwersytet

ŚLĄSKI Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego W

Wszeikie prawa zastrzeżone

Publikacja sfinansowana ze środków będących w dyspozycji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

ISBN: 978-83-61975-84-7

Wydawca:

Uniwersytet Śląski w Katowicach ul. Bankowa 12

40- 007 Katowice www.us.edu.pl Druk i oprawa:

REMAR Wojciech Wciślak 41- 215 Sosnowiec

ul.Gałczyńskiego 36/1 tel. 509-53-86-85

www.remar-sosnowiec.pl

e-mail: wydawnictwo@remar-sosnowiec.pl

SPIS TREŚCI

Spis treści...3 Wprowadzenie...7 Rozdział I

Przepływ informacji w skali krajowej i międzynarodowej w dobie konwergencji mediów

Eugenia Korniłowa

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii...11 Aleksander Koroczyński

Dziennikarstwo międzynarodowe w warunkach konwergencji środków masowego przekazu...31 Wojciech Furman

Czy publikacje Wikileaks zmieniły dziennikarstwo?... 47 Ryszard Filas

Gazeta papierowa - witryna internetowa - e-gazeta w polsce. Dokąd zmierza nasza prasa?... 63 Krzysztof Flasiński

Rodzaje i zastosowanie konwergencji w aplikacjach polskiej prasy tabletowej .85 Rozdział II

Zmiana i transformacja krajowych systemów medialnych pod wpływem konwergencji mediów masowych

Zbigniew Oniszczuk

Konwergencja a społeczny odbiór mediów w Niemczech... 101

3

Jurij Łuczyński

Tygodniki społeczno-polityczne i biznesowe na rynku informacyjnym Rosji:

konwergencja modeli wydawniczych...117 Robert Radek

Postęp konwergencji mediów na przykładzie stron internetowych wybranych euroregionów... 133 Patrycja Szostok

Konwergencja mediów na przykładzie funkcjonowania miejskich i gminnych portali internetowych w województwie śląskim... 153 Marta Więckiewicz

Czy radio może być telewizją, a telewizja-radiem? Analiza zjawiska konwergencji mediów na przykładzie Programu IV Polskiego Radia i stacji TVN24... 172 Radosław Aksamit

Konwergencja mediów, a stan współczesnej radiofonii studenckiej w Polsce.. 187 Paulina Czamek

Współczesne formy rozrywki w polskim radiu komercyjnym...203 Agnieszka Garcarek

Wortal RMF24.PL jako przykład konwergencji audycji radiowych i treści portalu informacyjnego... 215 Damian Guzek

Konwergencja mediów katolickich w Polsce... 227 Rozdział III

Dziennikarz w dobie konwergencji mediów masowych Dmitrij Strowski

Informacja dziennikarska we współczesnej Rosji, albo dlaczego nie ma światełka na końcu tunelu...243 Dariusz Krawczyk

Postrzeganie prestiżu zawodu dziennikarza wobec zjawiska konwergencji mediów..263 Paulina Olechowska

Pack Journalism jako skutek globalizacji treści - analiza na wybranych przykładach... 279 Jakub Żurawski

Konwergencja a dziennikarstwo polityczne - rozkwit internetowej publicystyki politycznej czy zaangażowanego sieciowego „pseudodziennikarstwa”?

(Na przykładzie wybranych politycznych wortali internetowych)...299 Monika Kornacka

Błogi przykładem dziennikarstwa internetowego w dobie konwergencji mediów.,313 Jolanta Zaręba

Dziennikarze w reklamach. Między etyką a praktyką... 327

4

Spis treści

Rozdział IV

Problemy prawne mediów masowych i dziennikarstwa w dobie konwergencji Izabela Dobosz

Konwergencja a prawne ramy działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Urzędu Komunikacji Elektronicznej... 343 Aleksander Ostaszewski

Europejskie teorie prawnicze a praktyka w rosyjskiej przestrzeni medialnej:

historia i współczesność... 357 Elżbieta Czamy-Drożdżejko

Wybrane aspekty nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, a konwergencja mediów... 373 Agata Dziekan-Łanucha

Wpływ krajowej rady radiofonii i telewizji na proces wprowadzania naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce... 387 Agnieszka Grzesiok-Horosz

Wpływ prawa europejskiego na polskie prawo mediów ... 403 Katarzyna Stelmach

Zjawisko konwergencji mediów w odniesieniu do działalności, komunikowania

i promocji podmiotów politycznych - w następstwie nowych uregulowań

prawnych dotyczących prowadzenia i finansowania kampanii wyborczych.... 419

Noty o autorach... 437

WPROWADZENIE

Oddajemy do rąk Czytelników tom 2 opracowania poświęconego konwer­

gencji mediów masowych. Wpisujemy się tym samym w dyskusję naukową toczącą się już od kilku lat w środowisku medioznawczym, ale także wielu in­

nych dyscyplin naukowych zajmujących się problemami komunikacji społecz­

nej i nie tylko. Ta szeroka dyskusja jest przede wszystkim skutkiem, nie tylko bardzo różnego definiowania tego zjawiska, ale zwłaszcza wielowymiarowości efektów konwergencji mediów masowych we współczesnym informacyjnym, postindustrialnym społeczeństwie. To determinuje problem, iż zjawiska związane z konwergencją w komunikacji masowej są podejmowane zarówno w aspekcie całości funkcjonowania społeczeństwa, jak i jego konkretnych, wydawałoby się odległych od siebie, przejawów życia jednostkowego czy grupowego.

Chcąc zakreślić pewne ramy dyskursu naukowego poświęconego konwergencji mediów masowych, ograniczamy zakres problemowy niniejszego tomu do kilku te­

matów, które, w przekonaniu redaktorów, związane są z następującymi zagadnieniami:

- konwergencja mediów w wymiarze przepływu informacji w skali krajo­

wej i międzynarodowej;

- zmiana i transformacja krajowych systemów medialnych pod wpływem konwergencji mediów masowych;

- zanikanie różnic gatunkowych zarówno miedzy sektorami rynku medial­

nego ale także typami i rodzajami mediów periodycznych;

- wyzwania stawiane przez zjawiska konwergencji zawodowi dziennikar­

skiemu oraz nowe formy i rodzaje jego realizacji;

- próba wskazania na problemy prawne mediów i dziennikarstwa w dobie konwergencji mediów masowych.

7

Taka próba zakreślenia granic dyskusji daje szansę w przekonaniu redakto­

rów niniejszego tomu, iż Czytelnik otrzymuje zbiór w miarę jednorodnych mate­

riałów, które nie tyle podejmują problematykę konwergencji w ogóle, co skupiają Jego uwagę na konkretnych zagadnieniach, ukazanych poprzez pryzmat, różno­

rodności naukowego spojrzenia na kwestie szczegółowe w jego ramach.

Oddawany do rąk Czytelników zbiór artykułów jest, niewątpliwie, dowodem, iż zjawisko konwergencji mediów masowych, mimo bogatej literatury przedmio­

tu, jest bardzo różnie definiowane i analizowane w środowisku naukowym, zaj­

mującym się tym zagadnieniem. Poszerza, to z jednej strony, obszar naukowej penetracji. Z drugiej wskazuje jednak, iż postępujące w dynamicznym tempie zmiany natury technologiczno-rynkowej powodują skutki warte badawczej re­

fleksji. Uświadamiają jednakże, że zachodzące zmiany są niekiedy zbyt szybkie, aby już dzisiaj można przewidzieć ich społeczne skutki. Dlatego też niniejszy tom jest jedynie próbą włączenia się w dyskusję nad konwergencją mediów masowych i jej skutków dla współczesnego dziennikarstwa, której efekty, jak się wydaje, nie do końca są uświadamiane zarówno przez środowisko naukowe, jak i dziennikar­

skie. Stąd też, jak się wydaje, problemy konwergencji mediów masowych są du­

żym wyzwaniem dla teoretyków dziennikarstwa i mediów masowych, gdyż każą na wiele problemów komunikacji masowej i nie tylko spojrzeć bardziej interdy­

scyplinarnie.

Marian Gierula

Patrycja Szostok

Rozdział I

Przepływ informacji

w skali krajowej i międzynarodowej

w dobie konwergencji mediów

Eugenia Korniłowa

TELEWIZJA I INTERNET W ROSJI:

KONWERGENCJA TECHNOLOGII

System mediów stale się rozwija i transformuje. Sprzyja temu szereg czynni­

ków: przemiany społeczno-polityczne, rozwój ekonomiczny społeczeństwa, osią­

gnięcia naukowe i technologiczne. Ludzkość przeszła drogę od idei Platona, których filozofia zawiera się w świadomości życia za pośrednictwem nauki, do Internetu, który przekształcił się w idola informacyjnego współczesnego społeczeństwa.

Do wielkich odkryć, które wpłynęły na rozwój nośników medialnych, nale­

ży zaliczyć wynalezienie pisma. Pierwszymi nośnikami informacji stały się więc kamienie, drewno, skóry zwierząt, tabliczki gliniane, papirus. Papier, wynalezio­

ny przez Chińczyków jeszcze w II wieku p.n.e. w Europie pojawił się dopiero w XI-XII wieku a druk książek datujemy na lata 40. XV wieku. Pojawienie się w połowie XIX wieku rotacyjnej maszyny drukarskiej umożliwiło rozwój gazet codziennych. Na przełomie XIX i XX wieku powstało i rozpowszechniło się ra­

dio. Od połowy wieku XX w szybkim tempie zaczęła się rozwijać telewizja a pod koniec wieku XX powstał Internet.

Jak widzimy - postęp techniczny coraz bardziej przyspiesza: o ile między wynalezieniem papieru i odkryciem prasy drukarskiej minęło wiele setek lat, to między wynalezieniem prasy drukarskiej a pojawieniem się prawdziwie maso­

wych gazet - mniej niż trzysta.

Na podbicie 5 milionowej publiczności radio potrzebowało 38 lat, telewizja - 14 a Internet - zaledwie 4.

U podstaw zachodzących w ostatnich latach przemian leżą dwa związane ze sobą procesy: digitalizacja (od angielskiego terminy digitalisation) i konwer­

gencja. Pierwszy oznacza przejście treści medialnych we wszystkich formach - tekstowej, graficznej, dźwiękowej - na format cyfrowy. Zakodowanie informa­

11

cji tekstowej i audiowizualnej w zrozumiały dla współczesnych komputerów cy­

frowy format pozwoliło przekształcić sieć globalną w nowy kanał przekazywania informacji, zdolny do przezwyciężenia tradycyjnych „ograniczeń” starych me­

diów. W ten sposób, dzięki nowym technologiom informacyjno-komunikacyjnym współczesne media on-line nie mają już ani czasowych, ani przestrzennych ogra­

niczeń. Szczególną cechą mediów tradycyjnych zawsze było dokładne rozgrani­

czenie różnego rodzaju informacji - tekstu, dźwięku i obrazu wizualnego. Dziś te różnice mediów analogowych ścierają się kosztem konwergencji.

Pojęcie „konwergencja” oznacza nie tylko zlewanie się rozmaitych mediów analogowych w sieci, ale również przemianę tradycyjnego formatu monomedial- nego w multimedialny, to oznacza, że media współczesne dzięki konwergencji stają się dostarczycielami wieloformatowej zawartości.

Dzięki konwergencji staje się możliwe wypracowanie wspólnych standar­

dów i protokołów dla rozpowszechniania scyfryzowanej informacji przez różne kanały: eter, radio i telewizja satelitarna i kablowa, sieci przekazu danych i In­

ternet.

Procesy konwergencji mediów wpłynęły na transformację tradycyjnych me­

diów masowych. W związku z tym powstaje w pełni uzasadnione pytanie: jak to zlewanie się odbije się na istniejącej współcześnie strukturze typologicznej środ­

ków masowego komunikowania? Zdaniem ekspertów, zlewanie się onlineowych i offlineowych mediów czyni rosyjski rynek medialny interesującym dla wielkich inwestorów. Zjednoczenie mediów w jedną platformę technologiczną doprowa­

dziło nie tylko do powstania nowych rodzajów mediów, ale również do unifikacji proponowanych treści. Przejmowanie funkcji jednych mediów przez inne, „zamia­

na ról” w różnych kanałach komunikacji, możliwość zdobywania identycznych treściowo produktów różnymi kanałami - wszystko to radykalnie zmienia wcze­

śniejsze wyobrażenia o kanałach komunikacji i informacji. Zbliżenie się różnych mediów, pojawienie się wspólnych dla różnych kanałów produktów prowadzi do narodzin nowych zintegrowanych gatunków. Produktem ery telewizji stał się infotainment (information+entertainment), era Internetu stworzyła edutainment (education+entertainment), zindywidualizowane kanały współczesnej informacji zrodziły infortorial (information+editorialf.

Podstawową tendencją, określającą perspektywy rozwoju skonwergenio- wanego rynku medialnego, jest stały wzrost użytkowników Internetu. Publicz­

ność internetowa stale się zwiększa, zarówno jeżeli chodzi o liczby bezwzględne, jak i relatywne wskaźniki. Cyfrowa przyszłość staje się cyfrową codziennością.

Obecnie w Sieci złączonych jest ponad 2 miliardy użytkowników na świecie.

Dla porównania - w 2000 roku było ich zaledwie 318 milionów.

W Rosji w 2010 roku liczba użytkowników Internetu wzrosła o 14% i wy­

nosiła 59% ludności. Zimą 2002/2003 wynosiła ona 2,8 miliona użytkowników

1 fl.B. MapTbiHOB: Eno6anbHaji crparerHJi pa3BHTiw MejwaoTpacjiH. flomiaji Ha XIX Meaqjy HapojiHOH KOHfjiepeHUHH APnn. październik 2010. http://www.arpp.ru/pressr/24844.html.

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

na dobę i 9,6 miliona miesięcznie, natomiast zimą 2009/2010 ilość użytkowników wyniosła odpowiednio 25,8 i 43,3 miliona.

Po roku, to znaczy w lutym 2011 roku, ilość użytkowników Internetu prze­

kroczyła 57 milionów osób korzystających z Sieci, z których 22 milionów, korzy­

stało z Internetu za pomocą telefonu komórkowego.

Interesujący jest fakt, że w Moskwie i Sankt-Petersburgu mieszka w sumie 10% użytkowników, pozostałe 90% to publiczność z regionów Rosji.

Zgodnie z prognozami ekspertów z Fundacji Opinii Społecznej, do roku 2014 zasięg Internetu zwiększy się do 71% a publiczność Internetu wyniesie 80 milio­

nów Rosjan.2

2 C. AHapeeB: Tpen> >KHTe.neii CTpaHbi nojib3yK)Tcs BceMHpHofi nayTHHOfi. http://kp.ru/

daily/25674.5/835130/?geo=l, wejście 25.04.2011.

Jednocześnie Rosja zajmuje dzisiaj drugie miejsce w Europie, po Niemczech, ze względu na rozmiar rynku internetowego i ma duże szanse na zajęcie miejsca pierwszego.

W ostatnich latach stała się zauważalna tendencja do rozwoju konwergentnych redakcji środków masowego komunikowania jako współczesnego rozwiązania za­

dań praktycznych, stojących przed dziennikarstwem. Rozwój redakcji konwergent­

nych opiera się na zmieszaniu dróg i metod realizacji planów twórczych przez wie­

lopoziomowe rozwiązywanie stawianych zadań, wykorzystywanie komunikacji elektronicznej już nie jako uzupełniającej czy wspomagającej formy działania, a jako jednego z podstawowych kierunków pracy całego zespołu twórczego.

Najbardziej udanym przykładem wykorzystania możliwości konwergencji na rosyjskim rynku medialnym jest jedna z największych agencji informacyjnych Rosji RIA „Nowosti”. Z tradycyjnego dostawcy pocztowej i praktycznie zawsze anonimowej informacji tekstowej za pomocą swojej strony internetowej prze­

kształciła się ona w multimedialny środek masowego komunikowania.

Współczesny multimedialny newsroom agencji, zajmujący 1100 metrów kwa­

dratowych, jest zaopatrzony w najnowsze technologie zbierania, opracowywania i wypuszczania bieżącej informacji. Zjednoczona redakcja newsów zapewnia mul­

timedialne przedstawianie wydarzeń: informacje tekstowe, fotoreportaże, przygo­

towywanie filmów wideo, materiałów infograficznych, wypowiedzi ekspertów, za­

wartość użytkowników, materiały o charakterze informacyjno-rozrywkowym.

W ten sposób, do zespołu złożonego z tradycyjnych piszących koresponden­

tów, redaktorów dołączyli reżyserzy, operatorzy, inżynierowie wideo. Multime­

dialna strona WWW.rian.ru stała się jednym z najczęściej odwiedzanych informa­

cyjnych zasobów w rosyjskojęzycznym Internecie. Wysokie miejsce wśród stron poświęconych wydarzeniom w Rosji zajmują też serwisy RIA Nowosti w innych językach. Publiczność stron liczy 4 min osób na miesiąc.

Dla rozwoju mediów konwergentnych ważny jest też ten fakt, że tylko w tym

roku obywatele Rosji zamieścili w sieci 50 min filmów i z tych materiałów coraz

częściej korzystają profesjonalne media.

Jednak to telewizja nadal jest głównym źródłem informacji dla Rosjan. Za­

interesowanie nią tylko nieznacznie spadło od roku 2007. Codziennie telewizję ogląda od 90 do 95% Rosjan. Na kolejnym miejscu pod względem popularności znajduje się radio. Zainteresowanie nim obniżyło się w ostatnich latach bardziej, jednak nadal zachowuje ono swoją pozycję wśród liderów medialnych. Czytelnic­

two gazet spadło o 20% - z 70 do 50%. Co więcej, pod koniec 2009 roku Internet wyprzedził prasę drukowaną i dziś znajduje się na trzecim miejscu pod względem wykorzystania i przyciąga 60% publiczności. Czytanie czasopism i książek inte­

resuje mniej niż 40%.

Jednak dla młodzieży (publiczności od 16 do 24 lat) Internet stał się pierw­

szym pod względem ważności medium, zdecydowanie wyprzedza radio i tele­

wizję, zainteresowanie którymi jest niskie wśród młodzieży. Holdingi medialne szybko zyskują popularność, jeżeli chodzi o zasięg społeczny. Systemy pocztowe i wyszukiwarki jak również sieci społecznościowe (mail.ru, yandex, wkontaktie) ściśle zbliżyły się do liderów rankingu - federalnych kanałów telewizyjnych.

Najbardziej popularnymi stronami internetowymi w Rosji były i pozostają wyszukiwarki i sieci społecznościowe. Wśród wyszukiwarek popularność dzieli się w następujący sposób: stronę główną yandex w styczniu 2011 roku odwiedziło ponad 24 min użytkowników, mail.ru - 22,5 mln, Google zbliża się do 21 min.

Jeżeli chodzi o sieci społecznościowe, to ich publiczność w sierpniu 2011 roku przedstawiała się następująco: „wkontaktie.ru” - 23,1 min użytkowników, „od- noklassniki”- około 18 min, „mój mir” (mail.ru) - 20 min, „ja.ru” (yandex) - 5,4 min., natomiast platformę blogerską livejoumal.com w styczniu odwiedziło mniej niż 15 min osób.3

3 O63op coSbiTMH MeiiHapbiHKa ot 02.03.2011. http://www.mediaguide.ru/?p=news&id=4d6el ef3

Analitycy oczekują szybkiego przełomu w środowisku informacyjnym - przejście od mediów lokalnych i jednokierunkowych do kompleksowej sfery medialnej, co wyniesie Internet na czołową pozycję.

Już dziś wyraźna jest tendencja do zmniejszania się ilości osób chcących pozyskiwać informacje z telewizji. Oglądanie telewizji zmniejsza się z każdym rokiem o 5%. W związku z tym Internet, jako kanał rozpowszechniania informa­

cji, jest telewizji po prostu niezbędny, aby nie straciła publiczności. Jest to przede wszystkim związane z usługami, których dostarcza telewizja internetowa. Widzo­

wie mają możliwość przeglądania emitowanych w eterze programów, nagrywać ulubione materiały, przewijać bloki reklamowe, co również sprzyja wzrostowi popularności nadawania w Internecie. Sondaż on-line potwierdził, że 77% użyt­

kowników Sieci w styczniu 2010 roku chociaż raz oglądało telewizję internetową.

Pojęcie „interactive TV” (iTV - telewizja interaktywna) jest już od trzy­

dziestu lat używane w publikacjach, jednak każdy autor ma swoje rozumienie tej dziedziny przedmiotowej. 1TV to system organizacyjno-techniczny, którego podstawą jest kompleks środków programowo-aparaturowych dla wymiany in­

formacji. Standardy przyjęte przez międzynarodową społeczność techniczną, włą­

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

czają w iTV wszelkie nieliniowe wpływy na transmisję wideo (aktywny zapis programu telewizyjnego i następnie jego przeglądanie z wykluczeniem wstawek reklamowych, przekazywanie ze studia w ramach jednego programu dodatkowej zawartości i jej wybiórcze przeglądanie przez abonenta, przemieszczanie bloków wideo i ich wielokrotne oglądanie w telewizji edukacyjnej itd.)4

4 M. Tk)xthh: CucTeMbi HHTepHeT-TejieBH,neHHH. M. H3b-bo ropsnas jihhhh - TejieKOM, 2008, s. 24.

5 C. HjibHeHKo: TejieBnaeHne b 3noxy PlHTepHeTa. YHeÓHoe nocoOwe. CII6. Haa-BO C.-neTep6.

roc. yH-T, 2005, s. 20.

6 Kapa-Myp3a C., Cmmphob C. MaHHnyjmiiHJi co3HaHneM-2. — M.: H3,h-bo 3kcmo, AjiropHTM, 2009. —C. 412.

Współczesna telewizja internetowa to wszystkie możliwości tradycyjnego nadawania, kojarzące się z zasadniczo innym podejściem do odbioru i selekcji informacji. Dzięki transmisjom on-line użytkownik może oglądać mecz piłki noż­

nej swojej ulubionej drużyny z dowolnego miejsca na świecie, gdzie jest dostęp do Internetu. Telewizja on-line zawsze pomoże studentowi znaleźć interesujące go informacje, jest też wygodna dla użytkowników, którzy wyjechali do innego kraju, mogą oni łatwo śledzić informacje z miasta rodzinnego. Filmy, programy rozrywkowe czy specjalistyczne przeznaczone dla konkretnej publiczności doce­

lowej, jak również wiele innych aktualnych audycji - są dostępne, wystarczy włą­

czyć komputer i wejść w globalną sieć.

Rozpowszechnianym błędem autorów audycji interaktywnych jest przesycenie programów różnorodną informacją. Istnieją przeciwstawne opinie, że im więcej lu­

dzie mają informacji, tym łatwiej im podjąć decyzję. W rzeczywistości psychologo­

wie uważają, że zbyteczna informacja często narusza logikę podejmowania decyzji.5 6 Trudno jest oceniać jakość treści, która powinna spodobać się widzowi. Wła­

śnie dlatego wraz z rozwojem rynku odbiorców pojawiło się w swoim czasie po­

jęcie kultury masowej, której odbiór jest uproszczony przez wprowadzenie pew­

nego elementu prymitywizmu, pozwalającego zainteresować znacznie większą publiczność. Ważna jest tu pozytywna reakcja odbiorów na ten przekaz tworzo­

ny przez „specjalistów”, zazwyczaj wcześniej opłaconych przez zamawiającego, to znaczy właściciela kanału. Jeszcze jeden aspekt psychologiczny tych progra­

mów, to doprowadzić do tego, żeby widz czuł się mądrzejszy od prawdziwych uczestników konkursu czy gry.

Dostawca iTV musi wypracować określony algorytm nadawania, który będzie odpowiadał różnym grupom ludzi. Zwiększenie aktywności wzajemne­

go wpływu autorów programów iTV oraz użytkowników niesie potencjalne nie­

bezpieczeństwo dla ludzkości, ponieważ pojawia się możliwość manipulowania świadomością społeczną na niespotykaną wcześniej skalę? Sprzyjają temu rozpo­

wszechnione telewizyjne quizy interaktywne, rodzące wiele zjawisk, które można sklasyfikować jako pozorna interaktywność.

Początkowo telewizja jako składowa pojawiła się w Internecie pod postacią

stron internetowych. Stanowiły one oddziały informacyjne kanałów. Strony miały

wiele wspólnego z portalami agencji informacyjnych, albo z tak zwanymi kanała­

mi RSS, z jednym dopełnieniem: informację umieszczano jako uzupełnienie tej, która została wysłana w eter. Najczęściej były to „transkrypcje” programów tele­

wizyjnych.

Widzów przyciągają przede wszystkim wiadomości on-line (23,7%), pro­

gramy telewizyjne (19,2%), około 15% widzów internetowych interesują zapisy wideo i programy archiwalne, a 14,3% respondentów ogląda bieżące transmisje on-line.

Celem telewizji jest osiągnięcie maksymalnie ścisłej interakcji ze swoją pu­

blicznością. Zyskał on realne kontury wraz z pojawieniem się Internetu. Postęp technologiczny określił nieuniknione zlanie się Internetu i telewizji. Korporacja Microsoft, lider w tworzeniu zabezpieczenia programowego dla audycji i przyj­

mowania sygnału telewizyjnego w Internecie, już dziś ogłasza, że coraz więk­

szą rolę w Internecie zaczyna odgrywać informacja multimedialna. Rozwija się telewizja cyfrowa: urządzenia dostępu unifikują się, zaciera się granica między komputerem i telewizorem: komputer staje się coraz bardziej multimedialny a te­

lewizor ze swojej strony, interaktywny. Jednak zmiany dotyczą nie tylko urządzeń rozpowszechniających informacje, ale również tych serwisów, które są propo­

nowane konkretnemu odbiorcy. Do tradycyjnego nadawania radiowego i telewi­

zyjnego będą dodawane serwisy interaktywne, które są dość dobrze opracowane w świecie Internetu. Serwisy interaktywne mogą zawierać mapowanie programu audycji, włączanie/wyłączanie telewizora zgodnie z rozkładem, wideo na zamó­

wienie, pocztę elektroniczną, gry sieciowe z prawdziwymi uczestnikami, sperso- nifikowaną reklamę, konferencje audio i wideo.

Telewizja internetowa dzieli się na strony kanałów telewizyjnych, które dublują nadawanie kanału w sieci, kanały internetowe z oryginalną zawartością oraz kanały internetowe z zawartością mieszaną - przejętą z innych kanałów i oryginalną. Transmisje wideo w Internecie oswoiły nie tylko kanały telewizyjne, ale również studia radiowe a nawet gazety.

Jednym z największych osiągnięć telewizji internetowej jest jej mobilność, dzięki najbardziej rozpowszechnionej bezprzewodowej sieci na świecie GSM 3G.

Za pomocą telefonu można wejść do Internetu i obejrzeć dowolną informację, ponieważ 3G ma szybkość transmisji danych w pełni odpowiadającą szybkości szerokopasmowego Internetu przewodowego - do 7mbit/s.

Jednak pierwsze kroki telewizji internetowej były utrudnione przez tech­

niczne problemy wysyłania i odbierania treści wideo. Pierwszy amerykański projekt internetowy „Television Internet Broadcasting Network”, uruchomiony w 1997 roku, zaczął nadawać półgodzinne a później godzinne programy tema­

tyczne, które były transmitowane w czasie rzeczywistym. Publiczność projek­

tu nie była duża, a na programy praktycznie nie było popytu, aż do 1999 roku.

„Pierwsze nadawanie w Internecie” zostało dobrze opisane przez uczestników wystawy „Ekspo-1998”. Na wystawie studenci Wydziału Dziennikarstwa zorgani­

zowali studio telewizyjne, które działało 10 dni i pracowało w nim 115 studentów.

Doświadczenie zorganizowania nadawania internetowego z „Ekspo-1998” było

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

udane. Programy obejrzało około 16 tys. osób - liczba dla Internetu w roku 1998 wprost fantastyczna. Codziennie w eter wychodziło po 5 programów. Dwa z nich stanowiły 10 minutowe bloki informacyjne, pozostałe były w całości poświęco­

ne analizie ekspozycji takiej czy innej kompanii medialnej. Wszystkie programy, stworzone w czasie wystawy, były dostępne dla użytkowników jednocześnie, więc mogli oni, na przykład, porównać ceremonię otwarcia i zamknięcia wystawy, jak również przeanalizować dynamikę zmian ilości odwiedzających.7

Równocześnie z informacją wideo na stronie „Ekspo-1998” publikowano materiały tekstowe, grafiki i tablice, poświęcone produkcji firm wystawiających się, jak również informacje o historii wystawy.

W Europie i Ameryce możliwość nadawania w Internecie stała się dostępna nie tylko dla korporacji, ale również dla osobistego korzystania jeszcze w roku 1999. Na przykład, grupa alpinistów, wchodząca na górę Eiger w Szwajcarii zorganizowała transmisję w Internecie na żywo ze swojej ekspedycji. Kamery i mikrofony wmontowano w kaski alpinistów, dodatkowo 12 kamer zostało roz­

mieszczonych na różnych odcinkach góry za pomocą helikopterów. Technologia pozwoliła przekazać sygnał na serwer i transmitować wejście alpinistów na górę w czasie rzeczywistym.

We wrześniu 1999 roku stworzono projekt internetowy „NetAid” specjalnie dla transmisji w sieci kilku koncertów światowych gwiazd pop. Transmisje kon­

certów Robbiego Williamsa z Londynu oraz zespołu U2 z Nowego Jorku były prowadzone jednocześnie na kanałach BBC, MTV i w Internecie. Transmisja in­

ternetowa była dokładną kopią nadawania telewizyjnego i nie zapewniała żadnych możliwości interaktywnych.

W roku 1999 kanadyjski projekt internetowy „¡CraveTV” zaczął transmito­

wać 17 amerykańskich kanałów telewizyjnych w Internecie. Kierownictwo „iCra- veTV” nie zajmowało się ani produkcją, ani zakupem zawartości wideo. Jakość transmisji była niska, ale rozpowszechniano ją bezpłatnie. Prawo kanadyjskie po­

zwalało retransmitować każdy sygnał publiczny, jeżeli nie następuje ingerencja w niego. Mówiąc inaczej, można retransmitować wszystko, na co ma się ochotę, ale bez wstawiania własnych bloków reklamowych ani audycji własnej produkcji.

Problem polegał na tym, że prawo było kanadyjskie, a kanały, które retransmito- wała „iCraveTV” - amerykańskie. W lutym 2000 roku kierownictwo „¡CraveTV”

zostało zmuszone do zamknięcia swej strony, aby nie naruszać istniejącego pra­

wodawstwa kanadyjskiego.

W roku 1998 amerykański miliarder Mark Kuban uruchomił multimedialny projekt internetowy broadcast.com, na którym zamieścił pliki audio i wideo, kła­

dąc szczególny nacisk na wydarzenia sportowe. Poza tym, nacisk w nadawaniu internetowym na broadcast.com został położony na popularny wówczas skanda­

liczny proces sądowy z udziałem prezydenta USA Billa Clintona i Moniki Levin­

sky. Strona broadcast.com zaproponowała odwiedzającym jedyny portal dostępu

7 A. TapMaTHH: B3rji»a Ha HcropHio TejieBemaHH» b HHTepHere Mepea «okho B03M0>KH0CTeH».

http://www.relga.ru. (wejście 04.02.2011).

do ostatnich wiadomości, meczy sportowych i przesłuchań sądowych. Jednocze­

śnie kompania emitowała fiłmy rekłamowe, w celu przyciągnięcia reklamodawców powoływano się na to, że stronę odwiedzają mądrzy, wykształceni i bogaci ludzie.

Przecież w 1998 roku na oglądanie wideo w Internecie mógł sobie pozwolić tylko człowiek bogaty. Kompania broadcast.com pozwalała na odbiór w Internecie pro­

gramów 500 stacji radiowych i 65 telewizyjnych. W roku 1999 właściciel kompa­

nii sprzedał broadcast.com firmie „ Yahoo! ” za 5,7 mid dolarów.8

Dziś Internet nie jest już przejawem zbytku, a jego obecność w wielu domach świadczy o tym, że ludzie chcą otrzymywać bieżącą, różnorodną informację, brać udział w dyskusjach albo wypowiadać się za pośrednictwem globalnej sieci.

Na początku roku 2000 kompania „Yahoo!” uruchomiła własny sieciowy ka­

nał telewizyjny. Kanał „Yahoo! Finance Vision” był wzorcem kanału finansowego, nadawanego w czasie rzeczywistym. Wśród jego pracowników znaleźli się zawo­

dowi prezenterzy, operatorzy, korespondenci i inni fachowcy. Zespoły redakcyjne

„Forbes”, „CBS MarketWatch”, „The Industry Standard”, „Red Herring” przyjęły udział w internetowym projekcie. W czerwcu roku 2002 kanał „Financevision”

został zamknięty.

Pierwsza telewizja internetowa w Wielkiej Brytanii została uruchomiona w roku 2002, po sześciu latach wcześniejszych przygotowań. Nazwa nowej kom­

panii „Worldart Media Television”. Telekompania „WAM” nadaje całodobowo programy o sztuce współczesnej i przemyśle rozrywkowym. Kanał początkowo był zorientowany na użytkowników ISDN (Integrated Services Digital Networks) albo użytkowników sieci szerokopasmowych. Paul Blite, główny administrator kompanii, zauważył: Poświęciliśmy wiele lat na zebranie i sformułowanie własne­

go materiału telewizyjnego, który liczy ponad 5000 godzin. Zgodnie ze słowami Blite’a, stworzenie nowej telewizji to nie kolejny krok w konkurencyjnej walce, a rzeczywista możliwość wyboru dla widzów. Każdy chce oglądać nie to, co pro­

ponują kompanie telewizyjne, a to, co sam sobie wybierze - stwierdził Blite.9 Model telewizji internetowej jest zorientowany nie na publiczność masową, a na nieskończoną mnogość kanałów, maksymalnie zbliżonych do zainteresowań publiczności celowej. W konsekwencji ma miejsce segmentacja nadawania inter­

netowego, co prowadzi do pojawienia się wąsko wyspecjalizowanych kanałów, na przykład kanał dla adwokatów, zajmujących się tylko sprawami arbitrażowy­

mi. Pozwala to przyciągnąć możliwie jak najwięcej publiczności pochodzącej z różnych klas i warstw.

W 2002 roku kompania „Real Networks” uruchomiła internetowy projekt

„RealOne SuperPass”. Wielkie amerykańskie kanały telewizyjne zgodziły się przekazywać swoje programy do nadawania w Internecie. Do lipca 2002 roku serwis „Real Networks”, za który opłata wynosiła 10 dolarów na miesiąc, po- siadała 750 tys. klientów. Do tego czasu portal transmitował wiadomości CNN

8 A. MocKaniOK, M. KbioOaH: HHTepHer, SacKeTÓoji u uncfjpoBoe TejieBM/ieHMe. http://ko.com.ua/

node/18428. (wejście 12.01.2011).

9 http://proext.com. (wejście 09.03.2011).

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

i ABCNews, a również reportaże sportowe lig NBA i MLB. W lipcu 2003 roku ilość płatnych abonentów przekroczyła 1 min, jednak szczegółnego przyrostu więcej nie zaobserwowano)0

Z wyjątkiem doświadczeń „Real Networks”, pełnowartościowe transmisje cyfrowe były, póki co, niedostępne w Internecie dla wielu użytkowników sieci.

W marcu 2003 roku nowe nadawanie internetowe uruchomiła kompania „Yahoo!”.

Treść dla „Yahoo! Platinum” dostarczały wiodące amerykańskie kompanie tele­

wizyjne „Fox”, „ABC” i „CBS”. Jednocześnie transmitowano programy popular­

nych kanałów kablowych i satelitarnych, jak „Discovery Channel”. Cena abona­

mentu zależała od ilości i tematyki wybranych programów. Na przykład, pakiet sportowy, zawierający bezpośrednie transmisje z większości ważnych wydarzeń sportowych w USA, proponowano użytkownikom za 17 USD na miesiąc. Jednak po fazie testowej, zgodnie ze słowami kierownictwa kompanii, projekt „Yahoo!

Platinum” nie zrealizował nadziei i został zamknięty.

Na dzień dzisiejszy można śmiało stwierdzić, że kraje Europy Zachodniej stopniowo przechodzą od telewizji tradycyjnej do cyfrowej, co jest związane, przede wszystkim, z polepszeniem jakości przekazu, jak również z możliwościa­

mi robienia zakupów bez wychodzenia z domu, dostępem do Internetu, korzysta­

nia z poczty elektronicznej i wielkiego wyboru kanałów.

Telewizja o wysokiej rozdzielczości albo HDTV (High Definition TV) dają widzom możliwość odbioru obrazu telewizyjnego o rozdzielczości 5 razy więk­

szej, niż w zwykłym telewizorze. Osiąga się to drogą podwojenia ilości klatek oraz zwiększenia ilości linii i ilości elementów w nich. Tylko w USA HDTV oglą­

da 67 min abonentów. Roczny dochód ze sprzedaży telewizorów HD w roku 2009 wyniósł 33 mid USD.11

10 A. TapMaTHH: I4HTepHeT-TejieBnaeHne BbiurpbiBaeT BoflHy 3a BHUMamre. http://www.relga.ru.

(wejście 07.02.2011).

" U,n<J)poBoe BeiuaHHe cTajio HopMow >km3hh. www.ostankino.ru. (wejście 26.02.2011).

12 http://vision.rambler.ru/ (riaTa o6pameHHH 21.01.2011).

Od roku 2003 w Internecie stopniowo zwiększa się ilość stron wideo. Jako stronę wideo należy rozumieć taką, na której zamieszczono znaczne archiwa ma­

teriałów wideo. Pliki wideo nie są produkcją własną stron wideo. Twórcy tego ro­

dzaju serwisów kupują treści wideo albo pozyskują dostępne bezpłatnie, po czym sortują je tematycznie i dostarczają użytkownikom. Tematyka zamieszczonych na stronie plików wideo może się zmieniać od filmów animowanych i spotów reklamowych do klipów muzycznych, fragmentów filmów i filmów pełnome­

trażowych. Przykładami takich serwisów mogą być atomfilms.com, film.com (anglojęzyczne) i RamblerVision (rosyjskojęzyczny)10 * 12. Serwis RamblerVision, dla przykładu, pozwala użytkownikom zamieszczać w Internecie własne filmy wideo, tworzyć albumy wideo i budować historie na zasadzie publicznego dzien­

nika internetowego (błoga), pozwalając innym na pozostawianie własnych ko­

mentarzy.

W kwietniu 2005 roku kanał MTV otworzył stronę „MTV Overdrive”, na którym na żądanie można było oglądać klipy wideo, trailery filmów, programy o grach komputerowych i modzie oraz inne materiały wideo. Większość progra­

mów w Internecie dubluje nadawanie w eterze. Zgodnie ze słowami przedstawicie­

li administracji kanału telewizyjnego, nowy serwis ma za zadanie przyciągnięcie publiczności młodzieżowej z różnych krajów, korzystających z szerokopasmo­

wego łącza. W ostatnim czasie serwisy multimedialne, oparte na przekazywaniu danych o dużej objętości, cieszą się coraz większą popularnością, a wielu świato­

wych nadawców wykorzystuje Internet jako kanał rozpowszechniania swoich pro­

gramów. Jednak już dziś Internet zwrotnie podbija telewizję, stanowiąc znaczną konkurencję dla kanałów kablowych.

W roku 2010 google dokonał przewrotu w tradycyjnej telewizji. Google TV to nowa twarz kompanii, zapewnia użytkownikom dostęp do Internetu bezpośred­

nio z telewizora. Urządzenie jest wyposażone w przeglądarkę Chrome, to znaczy zapewnia swobodną nawigację po sieci. Google TV ma też własne menu, które zapewnia użytkownikom szybki dostęp do ulubionych programów, nawet jeśli są transmitowane w telewizji kablowej. W perspektywie Google TV zostanie zaopa­

trzone w dostęp do Chrome Marketu, co da użytkownikom możliwość pobierania aplikacji i uruchamiania ich bezpośrednio na swoim telewizorze.

Partner projektu Google, Sony (kompania ma zamiar wypuścić telewizory z wbudowaną aplikacją Google TV) wypracował panel nawigacji z ogromną ilo­

ścią przycisków, czym przestraszył przyszłych użytkowników Google TV. Zresz­

tą, rozmiary panelu nie powinny zaskakiwać, zgodnie z zamysłem Google powi­

nien on bowiem działać jak w pełni funkcjonalna klawiatura komputerowa. Do tego, przyswojenie tego narzędzia nie jest koniecznie - Google TV nawiguje się za pomocą każdego smartfona na bazie systemu operacyjnego Android, będzie możliwe również sterowanie głosowe.

Z pojawieniem się Google TV konkurencję zyskała telewizja kablowa, która może zostać pozbawiona swoich reklamodawców. Przecież w tradycyjnej tele­

wizji reklama jest o wiele droższa, niż w Internecie. Przenikając do telewizorów, Google staje się dużą pokusą dla reklamodawców. Po co płacić szalone kwoty za reklamę telewizyjną, skoro można kupić ją, na przykład, na YouTube i spot tak czy inaczej pojawi się w telewizji.13

Tym bardziej, że Google TV będzie dla użytkowników całkowicie bezpłat­

ne. Google TV zaprosiło kanały kablowe do przyłączenia się do nowego formatu telewizji. Inicjatywę korporacji wsparły już takie koncerny medialne jak Turner Broadcasting i NBC. Już pod koniec 2011 roku urządzenie może być dostępne w Rosji.

W Rosji, podobnie jak w USA, telewizja internetowa stawiała swoje pierw­

sze kroki w latach 1997-1998. Jako pierwszy zaczął realizować transmisje inteme- towe moskiewski miejski kanał telewizyjny „TV-Centr”. Nabył on ekskluzywne

13 Google Tl7 wmi nofieumbcfi b Poccuu yotce 6 cjiedyiouieM zody. http://www.vesti.ru/doc.

html?id=397488. (wejście 23.03.2011).

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

prawa do pokazywania wydarzeń sportowych. Na początkowym etapie strony ro­

syjskich kanałów telewizyjnych prezentowały „wizytówki”, to znaczy informa­

cje o firmie, jej produkcji i kontaktach - to, co stanowiło jeden, dwa rozdziały na stronach stworzonych przez zachodnich kolegów. Strony rosyjskich kanałów telewizyjnych zawierały następujące informacje:

• Informacje o pracownikach kanału (zespół twórczy i techniczny);

• Program telewizyjny, adnotacja o nim i archiwum (prezentowało w nim streszczenia materiałów);

• Informacje historyczne o kanale, linia programowa itp)A.

Dziennikarze rosyjscy zaczęli oswajać przestrzenie Sieci od roku 1998, zaraz po pierwszych transmisjach na Zachodzie. Pierwszym providerem został „Tele- kom-Centr”. Kompania mieściła się w Ostankinie, gdzie znajdowały się wszystkie rodzime komunikacje. Uwarunkowało to szczególną właściwość „Telekom-Cen- tra” jako providera nadawców radiowo-telewizyjnych - wielkich dostawców i od­

biorców informacji. Użytkownikami tej sieci stały się wielkie gazety, czasopisma, agencje informacyjne.

Jedną z pierwszych była strona kompanii telewizyjnej „TV-Centr”. Strona główna serwisu przedstawiała trzy pola przejścia do interesujących rozdziałów.

Na stronie „Kto jest kim” zaprezentowano spis zespołu kierowniczego spółki

„TV-Centr” a kliknięcie kursorem w nazwisko interesującej osoby zapoznawa­

ło odwiedzającego z jego krótką biografią zawodową. Podstrona „Konsorcjum”

zapoznawała użytkownika z konsorcjum „TV-Centr” - jego strukturą, koncepcją i sposobami nadawania. Natomiast strona „Kanały” przedstawiała menu kanałów, wchodzących w skład konsorcjum: „TV-Centr”, „TV-Centr Moskwa”, „TV-Centr - Stolica”.

„Własne” strony kanałów zawierały więcej treści. Strona główna kanału

„TV-Centr” zawierała zapowiedzi audycji (w tym również nowych) i transmisji (na przykład w 1998 roku zapowiadano transmisję mistrzostw świata w „Formu­

le 1”). Kliknięcie w poszczególne odnośniki pozwalało dowiedzieć się więcej o za­

powiedziach. Po hiperłączach można było „przejść” na stronę zawierającą pro­

gram nadawania na tydzień lub na stronę z wypowiedziami znanych osób na temat kanału.

Kanał telewizyjny „TV-Centr” jako pierwszy zaczął nadawać w formacie iTV. Bardzo szybko kanał komunikacji „zatkał się” przez ogromną objętość prze­

kazywanych danych. Zgodnie z funkcjonującą wówczas technologią przekazu strumieniowego wideo, mogło w Internecie oglądać program jednocześnie około 100-200 użytkowników.

Pod koniec 1998 roku otworzono stronę „Russkoje Biuro Nowostiej”. Redak­

cja dostarczała czytelnikom ustrukturyzowaną informację z wielu różnych źródeł.

W ramach strony działał jeden z pierwszych projektów wideo newsów w Inteme- cie. W roku 1998 kompania „Telekom-Centr” zaprezentowała projekt „Rusme-

14 C. UjibMeHKO, O. OKHe: TeJieBMBeHHe b 3noxy PiHTepHeTa. 016: Jla6opaTopna onepaTHBHoił nenaTH 4>-Ta jKypHajiHCTMKH Cllóry 2005, s. 31.

dia” WWW.rusmedia.ru dla organizacji szybkich łączy internetowych centralnych telekompanii, agencji informacyjnych i stacji radiowych. To był czas aktywnego wdrażania technologii sieciowych i dodatków multimedialnych do procesów pro­

dukcji redakcji newsów.

W 1998 roku stworzono stronę „Rosja od A do Z”, na której w 1999 roku otworzono pododdział wideo. Kompania „Moszcznyje Kompjutiemyje Tiechno- logii” z M. N. Pianym na czele zorganizowała trzy ekipy zdjęciowe, które doku­

mentowały rozmaite imprezy w różnych punktach Moskwy i transmitowały to w Internecie podobnie, jak się to dzieje w telewizji. Strona ta była poświęcona różnej tematyce - od prezentowania różnych materiałów do opracowywania stron organizacji niekomercyjnych. Jednak głównym celem strony stało się nadawanie w Internecie. Strona ta jako jedna z pierwszych zaczęła się zajmować oryginal­

nym nadawaniem w Internecie w Rosji. Kompania „Moszcznyje Kompjutiemy­

je Tiechnologii” po dziś dzień prowadzi transmisje internetowe z Domu Rządu, Pałacu Kremlowskiego, Teatru Wielkiego i innych miejsc. Archiwum wideo jest zorganizowane tematycznie: czasopisma wideo, wideo na CD, wystawy, sztuka internetowa, kluby, konkursy, konferencje, okrągłe stoły, medycyna, tematy mor­

skie, nagrody, kształcenie, polityka, konferencje prasowe, religia, seminaria, me­

dia, sport, zjazdy, festiwale, fora, show. Każdy temat zawiera wybór materiałów wideo z wydarzeń kulturalnych Moskwy. Materiały wideo są udostępniane użyt­

kownikowi w formie kolejnych fragmentów wideo i można je przeglądać z pręd­

kością 28 i 56 kb/s.15

Pod koniec roku 1999 rosyjski oligarcha Wladimir Gusiński zrealizował pro­

jekt ntv.ru, oferujący, obok operatywnej bieżącej informacji, kadry i filmy wideo kompanii telewizyjnej NTV - pierwsze rosyjskojęzyczne medium, kładące nacisk na pełną multimedialność przy przekazywaniu informacji. W roku 1999 dla takie­

go projektu nie było publiczności na rosyjskim rynku: większość użytkowników rosyjskiego Internetu nie miała technicznych możliwości oglądania wideo. Jednak jesienią 2000 roku, kiedy serwer ntv.ru został po raz pierwszy zaprezentowany publiczności, w rosyjskim Internecie już była wystarczająca ilość użytkowni­

ków, zdolnych i mających ochotę otrzymywać w pełni ilustrowane wiadomości.

W konsekwencji do wiosny 2001 roku projekt ntv.ru zapisał się na stałe w trójce najchętniej odwiedzanych informacyjnych zasobów Internetu, wyprzedzając po­

przednich liderów.

Według danychfirmy badawczej „KomKon-2 ” w I kwartale 2001 roku comie­

sięczna publiczność serwera ntv.ru w Rosji osiągnęła 397 tys. osób, w tym 88 tys.

użytkowników w samej Moskwie.'6 Dynamika odwiedzin serwera świadczyła o tym, że zainteresowanie nim rośnie w miarę pojawiania się w wiadomościach elementów wizualnych. Sukces multimedialnych projektów informacyjnych ga- tunku multimedialnego został potwierdzony również przez serwer ilustrowanych

15 A. TapMaTHH: B3rjiJUi Ha HCTopmo TeneßemaHHJi b PlHTepHeTe nepe3 «okho B03MOKHOCTeił».

http://www.relga.ru. (wejście 12.03.2011).

16 A. KajiMbiKOB, Jl. KoxaHOBa: HHTepHeT->xypHajincTHKa. Moskwa 2005, s. 47.

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

wiadomości sportowych - ntv-sport.ru. Projekt ten wykorzystywał w swoich materiałach kadrę i materiały wideo oddziału sportowego NTV+. W roku 2001 po reorganizacji kanału NTV redakcja portalu oddzieliła się i kontynuowała swoją działalność pod marką NTVRu.com, a potem pod nazwą NEWRu.com.

Projekty telewizyjne w Internecie były tworzone nie tylko przez wielkie kon­

cerny medialne, ale również przez poszczególnych dziennikarzy. W roku 2000 w Sankt-Petersburgu rozpoczął nadawanie kanał „Pitierskij meridian”. Jak za­

uważył kierownik projektu, S. Kełer w wywiadzie dla czasopisma „ Telemultime- dia ”, „połączyliśmy dwa kierunki - videostreaming i czat jako środek komunikacji na portalu. ”17 Obraz przekazywano dwoma kanałami - pierwszy 22 kb/s dla użyt­

kowników połączeń modemowych z niską prędkością łącza z Internetem. Drugi kanał - to 100 kb/s, który pozwalał przekazywać obrazy wideo wyższej jakości.

Według słów twórców kanału, „Pitierskij mieridian” był przeznaczony przede wszystkim dla zagranicznej publiczności rosyjskojęzycznej.

17 P. Mapraa3e: HHTepHeT-BemaHHe M3 CaHKT-neTepóypra. „TejieMyjiETHMeawa” 2001, nr 1 (5), s. 32.

Jednocześnie z pojawieniem się portali nadających w Internecie kanały tele­

wizyjne zaczęły coraz bardziej zagospodarowywać możliwości techniczne Inter­

netu w eterze. Programy wykorzystywały Internet w celach interaktywnych, żeby uzyskać sprzężenie zwrotne z widzami. Od roku 1999 opinię widzów interneto­

wych pokazywał w eterze w programie „Antropologia” na kanale NTV Dmitrij Dibrow: w trakcie dyskusji telewizyjnej widzowi proponowano śledzenie toku wydarzeń w moderowanym czacie. Widzowie oceniali gościa programu, zadawali pytania. W ten sposób osiągano efekt uczestnictwa - widz oglądał program razem ze wszystkimi i mógł poznać zdanie innych o nim.

Znaczący dla nadawania rozrywkowego w Internecie był rok 2001. Całodo­

bowa bezpośrednia transmisja internetowa zapewniła sukces internetowemu re­

ality show „Za szkłem” kanału „TV-6”. W ciągu dziewięciu dni strona programu

„Za szkłem” osiągnęła trzecie miejsce w rankingu „Rambler’s Top 100”, ustana­

wiając w ten sposób rekord szybkości wzrostu popularności zasobu w rosyjskim In­

ternecie. Nieco w ponad miesiąc na stronie zawitało około 3 min odwiedzających.

Dziesiątki tysięcy osób obejrzało bezpośrednią transmisję show w sieci. Wówczas większość zmieniła zdanie, o tym, że nadawanie w Internecie jest niepoważne.

Na początku 2003 roku na rynek telewizji internetowej wszedł jeden z lide­

rów rosyjskiego Internetu, holding „Rambler”. Kanał „Rambler Telesieć” stał się najbardziej rozpoznawalnym kanałem telewizyjnym w Rosji z bogatymi możliwo­

ściami interaktywnymi. Nadawanie odbywało się nie tylko przez satelitę, ale rów­

nież w Internecie. Użytkownik mógł współdziałać z treścią kanału, dostosowywać do siebie siatkę programową, wybierać informacje i znajdować materiały uzupeł­

niające z interesującej go tematyki. Na stronie udostępniano wcześniej przygoto­

wane materiały wideo, foto i tekstowe, które nie zmieściły się w eterze, ale mogą

zainteresować użytkownika. Żeby zobaczyć wideo w trybie szybko zmieniających

się obrazków, wystarczyło posiadać modemowe połączenie 33,6 kb/s. im wyższa

szybkość łącza, tym wyższej jakości wideo może zobaczyć użytkownik. Nadawcy zalecali do przeglądania szybkość 56-64 kb/s.

Od 2004 roku zauważalnie zaktywizowały się strony wiodących kanałów te­

lewizyjnych. Prawie wszystkie duże rosyjskie kompanie telewizyjne już dość daw­

no zaopatrzyły się w przedstawicielstwa internetowe (NTV - w 2000 r., „Pierwyj Kanał” - w 2002 r., „Rossija” - w 2002 r„). Mimo tego, że w rosyjskim segmen­

cie internetowym trudno uznać kategorię „Telewizja” za szczególnie popularną.

Ogólny ruch w tej kategorii w Rambler Topi 00 stanowi niewiele ponad 1% ruchu w rosyjskim Internecie, dziesięciokrotnie ustępując kategorii „Media/periodyka”, to znaczy wydawnictwom internetowym. Można to tłumaczyć tym, że portale te dość długo istniały w formie formalnego przedstawicielstwa, wizytówki kompa­

nii. W warunkach słabego rozpowszechnienia Internetu w Rosji publiczność stron kompanii telewizyjnych może praktycznie nie przecinać się z publicznością tele­

wizji nadawanej w eterze. Jednak w poszczególnych dniach publiczność portali

„Kanału Pierwszego” i programu „Wiesti” przewyższa 50 tysięcy osób na dobę.

Od roku 2005 moskiewski provider internetowy „Korbina Telekom” uru­

chomił serwis pod nazwą „Wirtualny Magnetowid”, pozwalający użytkownikom nagrywać i oglądać audycje telewizyjne w dowolnym czasie, w pracy i w domu.

Żeby nagrać program albo film, użytkownik musi wejść na stronę WWW.corbina.

tv w zakładkę „Wirtualny magnetowid” i zaprogramować nagranie potrzebnych kanałów w określonym czasie. Do zrealizowania zamówienia wystarczy dowol­

na prędkość dostępu do Internetu. Wybrany program zapisuje się automatycznie.

Przeglądanie audycji jest możliwe z komputera podłączonego do Internetu z pręd­

kością co najmniej 375 kb/s, jednak maksymalną jakość obrazu osiąga się przy prędkości od 1 mb/s. Nagrania audycji mogą zostać zaprogramowana na dwa ty­

godnie wcześniej. Dostępna jest duża liczba kanałów - „Pierwyj Kanał”, TWC, STS, Ren-TV, RGK, RTR, MTV, TNT i inne.

„Wirtualny Magnetowid” pozwala na oglądanie programów emitowanych w dzień wieczorem. To krok do telewizji indywidualnej, kiedy każdy człowiek może sformować własną siatkę audycji.

W październiku 2007 roku w rosyjskim Internecie oficjalnie wystartowała telewizja internetowa „TV-Klik” (WWW.tvclick.ru), którą twórcy pozycjonowali jako największą sieć tematycznych niszowych kanałów telewizyjnych, pozwalają­

cą użytkownikowi wybierać, co i w jakim czasie oglądać™. Kompania „TV-Klik”

została stworzona przez top-menadżerów telewizji rosyjskiej i zawodowców w dziedzinie nowych mediów i marketingu wirusowego. Format „TV-Klik” to pięciominutowe audycje, periodyczność ukazywania się - od jednego do trzech razy na tydzień. Tematyka kanałów - życie biurowe („Klerki”), stosunki damsko- -męskie („Dziewczyna poszukiwana”), samochody („Blondynka za kierownicą”), muzyka (autorski kanał Artemia Troickiego), sport i inne. 50% zawartości „TV- *

18 A. TapMaTHH: HHTepHeT-TeneBiueHMe BbiwrpbiBaeT BOHHy 3a BHHMaHwe. http://www.relga.ru.

(wejście 03.03.2011).

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

-Klik” jest tworzona przez studentów, doktorantów WGIKA19, młodych reżyserów.

10% programów jest produkcji własnej, 30-40% jest kupowanych w regionach.

19 Wszechrosyjski Państwowy Uniwersytet Kinematografii (przyp. tłum.).

Eter kanałów, które nie zorganizowały nadawania w Internecie samodzielnie, transmituje dostawca usług internetowych „Korbina Telekom”. W strumieniu do­

stępne są transmisje STS, Ren-TV, TV-Centrum i inne.

Rozwój nadawania w Internecie podąża drogą wielokanałowości. Oznacza to, że, po pierwsze, może on zaspokajać potrzeby różnych grup społecznych: lekarzy, prawników, nauczycieli, programistów i innych, rozwijając się w ramach osobistych, a po drugie, tworzy poważną konkurencję dla telewizji kablowej. Zwiększenie ilo­

ści nadawców i twórców treści prowadzi nieuchronnie do zwiększania różnorodności nadawania, do pojawienia się programów specjalistycznych, transmisji z konferencji fachowych, kształcenia na odległość. Jednak opłacalność tych projektów zależy albo od masowości, albo od unikalnej informacji, za którą użytkownicy zgodzą się zapłacić.

Przykładem takiego projektu w Internecie może być „Pierwszy Kanał Inter­

netowy”, stworzony w Sankt-Petersburgu. Jego adres: http://pik-tv.com. Został on zarejestrowany jako środek informacji masowej 22 stycznia 2009 roku, a w ciągu zaledwie roku zdążył już znaleźć się 186 razy na pierwszym miejscu rankingu po­

pularności pośród wszystkich kanałów internetowych w Rosji. Jego założycielem był Michaił Szyrugin.

„Pierwszy Kanał Internetowy” jest bezpłatnym całodobowym kanałem te­

lewizji internetowej w jakości cyfrowej, dostępnym na wszystkich możliwych urządzeniach odbioru sygnału wideo. Pozwala on nie tylko na oglądanie tego, co chcą oglądać użytkownicy sieci, ale również daje możliwość uczestniczenia w programach. Każdy użytkownik może wystąpić w roli korespondenta nie tyl­

ko z Sankt-Petersburga, ale też z każdego innego miasta świata. Każdy, kto ma ochotę, może przysłać do redakcji to, co chciałby wysłać w eter, czy to spot, klip, czy film. Dzięki temu, że kanał ma swój czat i sprzężenie zwrotne, widz może się kontaktować z prowadzącym lub gościem programu w czasie rzeczywistym.

Usługi specjalistyczne i zalety kanału:

1. Przeprowadzenie telemostów i transmisji on-line kulturalnych imprez masowych, prezentacji oficjalnych, szkoleń i treningów dla nieogra­

niczonej ilości osób w każdym miejscu na świecie. Profesjonalny sys­

tem testowania on-line, system obserwacji wideo, międzynarodowe wideo-konferencje w czasie rzeczywistym;

2. Profesjonalne wyposażenie zdjęciowe (FULL HD i analogowe), nada­

wanie sygnału on-line w formacie HD i FULL HD. Przesyłanie danych w każdym protokole: : rtmp, rtsp, udp, mms, silverlight itd. Udostępnie­

nie szerokopasmowych kanałów (do 2,7tb/s)

3. Możliwość transmitowania sygnału wideo do każdego kraju świata, moż­

liwość przeglądania strumienia wideo w każdym kraju świata, posiadają­

cym dostęp do Internetu lub mobilnej sieci komórkowej;

4. Najnowsze technologie przekazu sygnału wideo. Nadawanie strumienia wideo na mobilne urządzenia komórkowe (iPhone, iPad, Htc, Android itd.), jak również w sieciach kablowych, telewizyjnych i dvbt na teryto­

rium całego świata. Przeglądanie on-line transmisji na wszelkich urzą­

dzeniach wideo bez dodatkowych strat czasu i warunków wyposażenia programowego.

5. Wielomilionowa publiczność kanału telewizyjnego PIK-TV (96 krajów świata i 122 miasta Rosji);

6. Nieograniczone możliwości reklamy: reklama między programami, anon­

se, product-placement, umieszczanie spotów, sponsoring programów i po­

kazów, partnerstwo na wyłączność, własne programy wizerunkowe;

7. Zwiększone bezpieczeństwo i poufność informacji;

8. Oficjalna licencja wydana przez Rosyjską Komisję Komunikacji na roz­

powszechnianie produkcji środków informacji masowej na terenie Fede­

racji Rosyjskiej i za granicą.

Kompania „Pierwszego Kanału Internetowego” działa na najnowszych tech­

nologiach światowych, co pozwala na rozpoznanie urządzenia odtwarzającego nadawany sygnał wideo oraz jego lokalizację, nadawanie indywidualnie dobra­

nej reklamy dla każdego regionu, w jakim następuje odbiór. Przed początkiem oglądania materiałów wideo, technologia „Pierwszego Kanału Internetowego”

pozwala na uprzednią emisję zamówionej przez sponsora reklamy (prezentacji, anonsu itd.) a dopiero później na pokaz głównego wideo (niezależnie od momentu dołączenia do sygnału on-line). Po naciśnięciu na logo, umieszczone w ekranie, możliwe jest przejście do danej strony internetowej. Jest to zasadniczym plusem dla reklamodawców.

Kanał internetowy składa się z działów:

Programy audycji. W tym dziale można przejrzeć program na jutro z do­

kładnym czasem i nazwami audycji. Jedyną wadą jest to, że wciąż zmienia się czas nadawania tego samego programu. Gatunki Pierwszego Kanału Interneto­

wego to: komentarz, przegląd, rozmowa, dyskusja, korespondencja, ogłoszenie informacyjne, wystąpienie (monolog w kadrze). Jeszcze jeden niezwykle ważny chwyt zastosowany przez kanał to telemost z wykładowcą. Absolwent, student czy uczeń w bezpośrednim kontakcie może nie tylko przesłuchać cykl wykładów, ale również zadać pytanie wykładowcy w czasie rzeczywistym. Współczesne for­

my przekazywania informacji, realizowane za pośrednictwem transmisji on-line

i wideokonferencji, pozwalają w czasie rzeczywistym komunikować się „twarzą

w twarz” z wykładowcą, zadawać pytania wstępne, poddawać się testom on-line.

Telewizja i Internet w Rosji: konwergencja technologii

Uczestników wideokonferencji może być nieskończenie wielu, każdy z nich może się znajdować w zupełnie dowolnym miejscu, w każdym kraju, przy komputerze w domu, w pracy, w kafejce internetowej lub przed ekranem telefonu komórko­

wego. Oprócz sygnału wideo z wykładowcą, uczestnicy wideokonferencji mogą widzieć również pozostałych uczestników, zadawać pytania wideo i audio, wy­

mieniać się niezbędnymi danymi.

Główna przewaga transmisji on-line to oszczędność znacznej ilości czasu i środków finansowych koniecznych dla studiowania stacjonarnego i przejazdu międzymiastowych pracowników do biura kompanii szkoleniowej. Firma szko­

leniowa musi tylko podłączyć się do urządzenia nadawczo-odbiorczego i poin­

formować wszystkich pracownikach o czasie i adresie internetowym szkolenia w sieci i na telefonach komórkowych.

Serwisy. Link do strony randkowej, czatu, gier on-line, forum i głosowania on-line na dj-ów w radiu „Record”. Użytkownicy mają więc możliwość dostania się na antenę, konieczne jest tylko wypełnienie ankiety na portalu.

Rubryka newsów jest aktualizowana zdecydowanie rzadko, pisze się w niej o zmianach na „Pierwszym Kanale Internetowym”.

Projekty:

1. Mega Party Online z Eugenią Pierową. Projekt ten prezentuje wszystkie modne imprezy miasta na żywo.

2. Rosyjska noc. Najweselszy program interaktywny, każdej nocy na ante­

nie Pierwszego Kanału Internetowego w trybie online.

3. PIK-CHART DJ FEEL. Projekt ten prowadzi dj Filip Bielików z radia

„Record”. Użytkownik może na żywo głosować na podobającą mu się piosenkę albo klip.

4. SOUNDCHEK z DJ FOX. Unikalny program interaktywny o współcze­

snych nurtach w muzyce.

5. PIK-CLUB z DJ Toperem. Interaktywny program o życiu klubowym świata.

6. PIK-KINO z Aleksandrem Tjutriumkowem. Gośćmi prowadzącego są popularni rosyjscy aktorzy kinowi i teatralni.

7. PIK-PONG z Dmitrijem Gryzłowym. Unikalna i jedyna na świecie bata­

lia online prowadzącego i gościa, gdzie każdy widz może wziąć osobisty udział i zadań pytanie.

8. Polityka na PIK(u) z Werą Putiną. Gośćmi prowadzącej są zarówno mło­

dzi, jak i doświadczeni politycy, omawiają tematy poruszające cały świat.

9. Nieznani ludzie/Unknown people. Najbardziej niezwykłe internetowe wideo show galaktyki.

10. Gość online. Gośćmi programu są światowe gwiazdy, dyrektorzy naj­

większych firm, po prostu-ludzie sukcesu.

11. KENO. Popularna loteria, w którą gra się na całym świecie. Zasady gry można poznać na stronie lototv.ru.

12. Projekt uniwersytetu internetowego „Wykształceni ludzie”. Projekt on­

line „Dostępne wykształcenie”. „Yeslectures” - kurs wykładów zachod­

nich i rosyjskich znanych uczonych z różnych sfer nauki (Steven Jobs, Jurij Nomstein i inni)

Z przedstawionych powyżej przykładów można wyciągnąć wniosek, że pro­

jekty „Pierwszego Kanału Internetowego” są zorientowane na publiczność rozma­

itych grup wiekowych, jednak największa ich część jest ukierunkowana na mło­

dzież w wieku 16-22 lata.

Możliwości Pierwszego Kanału Internetowego:

• w pełni wyposażone studio;

• usługi profesjonalnych operatorów i sprzęt, niezbędny dla transmisji wy­

sokiej jakości;

• transmisje audycji informacyjnych, talk-show, filmów fabularnych i kon­

tent muzyczny kanału 24 godziny na dobę;

• produkcja, sprzedaż i transmisja spotów reklamowych;

• organizacja transmisji dla promowania początkujących grup muzycznych;

• zasięg nadawania internetowego na cały świat;

• nadawanie na numerach IP całego świata;

• nadawanie na telefony komórkowe 3G i 4G.

„Pierwszy Kanał Internetowy” może być dobrym miejscem dla początku­

jących prowadzących i miejscem reklamowania jeszcze nieznanych grup mu­

zycznych. Nadawanie kanału odbywa się bowiem w trybie całodobowym, wśród pracowników znajduje się około 60 prowadzących i to nie jest lista zamknięta, jak twierdzi dyrektor generalny kanału, wakatów na to stanowisko jest jeszcze sporo. A to oznacza, że możliwość pracy tam ma praktycznie każdy, kto umie szybko orientować się w sytuacji, poprawnie i trafnie się wysławiać.

Partnerzy Pierwszego Kanału Internetowego:

• Państwowy Otwarty Instytut Rosji miasta Sankt-Petersburg;

• LenSpecSmu - firma budowlana;

• MANEB Międzynarodowa Akademia Nauk Ekologii, Bezpieczeństwa Człowieka i Przyrody;

• Yota - Internet najnowszego pokolenia 4G;

• Dostawca Internetu GlobalNet;

• Firma „ElektronTelekom”;

• Radio Record;