Polityka informacyjna a obowiązek udzielania informacji

Jak już wspomniano, obowiązki w zakresie udzielania informacji przez pod­

mioty władzy samorządowej nie są szerokie a sposoby udostępniania tejże in­

153

formacji nie wymagają organizowania szeroko pojętej polityki informacyjnej (czy aczej - komunikacyjnej) na poziomie najniższych szczebli podziału admini­

stracyjnego (ani zresztą na żadnych innych, które nie są w tym momencie przed­

miotem analizy). Przypomnijmy, że do obowiązków władz w tym zakresie należy informowanie o:

• zasadach funkcjonowania podmiotów władzy;

• trybie działania podmiotów władzy;

• sposobie stanowienia aktów publicznoprawnych;

• sposobach przyjmowania i załatwiania spraw;

• kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania;

• prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz sposobach i za­

sadach udostępniania danych w nich zawartych;

• stanie majątku terytorialnego;

• wysokości długu publicznego;

• pomocy publicznej;

• ciężarach publicznych1.

' M. Krajewski: Funkcjonowanie prawa do informacji publicznej w działalności samorządu lokal­

nego. W: Władza lokalna a media. Zarządzanie informacją - Public Relations - promocja jedno­

stek samorządu terytorialnego. Red. S. Michałowski, W. Mich. Lublin 2006, s. 13.

2 Ibidem, s. 14 - 15.

3 S. Brodziński: Polityka informacyjna największych gmin Zagłębia Dąbrowskiego. W: Samorząd terytorialny w rozwiązywaniu problemów społecznych województwa katowickiego. Red. M. Barań­

ski. Katowice 1998, s. 136.

Samorząd terytorialny ma obowiązek udzielania informacji w ww. zakresach w następujący sposób:

• ogłaszanie w Biuletynie Informacji Publicznej;

• udostępnienie na wniosek zainteresowanego obywatela (tylko wtedy, kie­

dy informacja nie została zamieszczona w BIP);

• wyłożenie lub wywieszenie informacji w miejscu ogólnodostępnym;

• prawo wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy samorządowej*2.

Tak sformułowane obowiązki informacyjne gmin, jak już powiedziano, nie narzucają samorządom konieczności posiadania własnych mediów, w tym stron internetowych (poza BIP), jednak jeżeli by postrzegać samorządy w kategoriach wspólnot obywateli, które mają względem nich pewne obowiązki, w tym obo­

wiązek zaspokajania określonych potrzeb, można dojść do wniosku, że szeroko rozumiana komunikacja coraz bardziej wpisuje się w krajobraz zadań, które sa­

morząd nie tylko może, ale nawet powinien wykonywać. Potrzeby społeczności lokalnych bowiem, w miarę rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i informacyj­

nego, nie ograniczają się już do realizowania interesów bytowych, a obejmują również szeroko rozumiane potrzeby informacyjne (komunikacyjne)3. Aby brać aktywny udział w rozwoju lokalnym i życiu lokalnej społeczności, ludzie muszą być poinformowani o tym, co się wokół nich dzieje. Co więcej, oprócz możliwości uzyskiwania interesujących ich informacji, muszą mieć możliwość wypowiadania

Konwergencja mediów na przykładzie funkcjonowania miejskich i gminnych portali...

własnego zdania i muszą być o to zdanie pytani. Dla zrealizowania takich postu­

latów nie wystarczy wywiązanie się przez gminę z obowiązków udzielania infor­

macji. Konieczne jest prowadzenie szerokiej polityki komunikacyjnej, bez której upodmiotowienie społeczności lokalnej jest fikcją.

Politykę komunikacyjną (nie tylko w wymiarze samorządowym) można zde­

finiować jako jedną z polityk szczegółowych. Można ją określić jako świadomą, planową i systematyczną działalność władz samorządowychpołegającą na komu­

nikowaniu się z otoczeniem w celu uzyskania aktywnego poparcia społecznego na rzecz realizacji strategicznych celów rozwojowych oraz kreowania pozytywne­

go wizerunku miasta (gminy, powiatu)4. Aby takie działania skutecznie i pomyśl­

nie wprowadzać w życie, niezbędne jest, przede wszystkim, głębokie przekonanie o tym, że są one nie tylko potrzebne, ale również pożyteczne i że stanowią drogę do łatwiejszego osiągania wszelkich celów. Wśród specjalistów z zakresu Public Relations najczęściej wskazywanym celem polityki informacyjnej jest promowa­

nie wizerunku miasta czy gminy (wśród własnych obywateli oraz wśród otoczenia zewnętrznego) oraz promocja wśród inwestorów i turystów, często zapomina się przy tym, że równie istotną (a może najistotniejszą) korzyścią, jaką można osiągać za pomocą działań komunikacyjnych wydaje się aktywizacja lokalnych społecz­

ności, ich integracja i wciąganie we wspólne z samorządem działania. Dobrze poinformowani mieszkańcy nie tylko łatwiej akceptują poczynania władz samo­

rządowych, ale mają większą skłonność do udziału w strukturach społeczeństwa obywatelskiego. Nie od rzeczy będzie również przypomnieć powód, który dla wie­

lu osób pełniących kierownicze funkcje w samorządzie jest najważniejszy: pomoc w pozostaniu na stanowisku po kolejnych wyborach5.

4 M. Sakowicz: Zarządzanie informacją w gminie - podejście strategiczne czy marketingowe?

W: Władza lokalna a media. Zarządzanie informacją - Public Relations - promocja jednostek samorządu terytorialnego. Red. S. Michałowski, W. Mich. Lublin 2006, s. 239-240.

5 http://www.ans-pr.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=112&ltemid=126 6 C. Ulasiński, J. Opałka: Polityka informacyjna samorządu terytorialnego. W: Poradnik dla dzien­

nikarzy i wydawców prasy lokalnej. Tom 2. Red. A. Hejman. Warszawa 1998, s. 156.

Podsumowując, polityka informacyjna ma za zadanie:

• realizację prawa społeczności lokalnej do informacji;

• inspirowanie systemu komunikowania społecznego w gminie;

• tworzenie porozumienia między władzą samorządową a społecznością lokalną;

• promocję gminy, czyli kształtowanie jej pozytywnego wizerunku na ze­

wnątrz6.

Władze, mające świadomość konieczności prowadzenia szeroko rozumianej polityki informacyjnej, w swojej działalności komunikacyjnej nie ograniczają się jedynie do środków i metod, jakie narzuca na nie obowiązek udzielania informa­

cji. W celu budowania efektywnego systemu komunikacyjnego w gminie mogą one skorzystać z wielu dostępnych narzędzi komunikacyjnych. Samorząd ma więc do dyspozycji, m.in.:

• indywidualny kontakt bezpośredni w czasie dyżurów dla mieszkańców czy spotkań z mieszkańcami czy udziału władz w wydarzeniach o charak­

terze publicznym',

• środki masowego przekazu, zarówno te będące własnością gmin, jak również inne media lokalne i regionalne',

• Public Relations - planowe, celowe i zorganizowane działanie mające na celu stworzenie i utrzymanie wzajemnego kontaktu między gminą, ro­

zumianą jako system społeczny, a jej otoczeniem1.

7 C. Ulasiński, J. Opałka: Polityka informacyjna..., s. 153 - 155.

8 Por B. Dobek Ostrowska: Lokalne media masowe i komunikowanie polityczne «’ demokratyzują­

cych się systemach politycznych. W: Media lokalne w świecie wolności i ograniczeń. Red. 1. Bor­

kowski, A. Woźny. Wrocław 2003, s. 183 oraz M. Graszewicz: Media lokalne w systemie ko­

munikowania politycznego. W: Regionalne i lokalne środki przekazu. Kontekst międzynarodowy i krajowy. Red. J. Adamowski, K. Wolny-Zmorzyński. Warszawa 2007, s. 122-123.

9 L. W. Minajewa: HoBbie bm3obm b npecc-cjiy>K6e. W: MeaHiłHbie CTpaTerHH coBpeMeHHoro

Trzeba tu zauważyć, że nie wszystkie te środki są zawsze tak samo przy­

datne w kształtowaniu polityki informacyjnej. Wielu znawców tematu utrzymuje, że na poziomie małych gmin o charakterze lokalnym komunikowanie publiczne i polityczne budowane są raczej na podstawie relacji interpersonalnych czy gru­

powych. Można wskazać na pewną zależność między wielkością gminy a zna­

czeniem poszczególnych środków komunikowania - im mniejsza gmina, tym większe znaczenie komunikacji interpersonalnej78. Chodzi tu nie tylko o rozmowy między zwykłymi ludźmi, ale też o bezpośrednie kontakty z władzą lokalną, która powinna mieć świadomość tej zależności i dostosowywać używane instrumenty polityki komunikacyjnej do specyfiki lokalnej społeczności.

Media masowe, a szczególnie prasa drukowana, odgrywają w polityce nie­

zwykle istotną rolę. Pamiętać jednak należy, że mamy tu do dyspozycji nie tylko prasę wydawaną przez samorządy czyjej biuletyny urzędowe, ale również wszyst­

kie inne tytuły ukazujące się na lokalnym rynku, z którymi również warto, a nawet trzeba utrzymywać kontakt.

W dobie spadku zaufania do mediów masowych jako takich oraz rozwoju innych środków komunikowania, umożliwiających docieranie do wybranych sze­

rokich grup docelowych, konieczne staje się w praktyce PR wypracowanie stra­

tegii komunikowania kanałami pozamedialnymi, bez udziału dziennikarzy jako takich. Szczególną rolę odgrywają tutaj nowe technologie informacji (ICTs), słu­

żące do utrwalania i przekazu informacji. Jak twierdzi L. Minajewa: W erze Web 2.0 dziennikarz jako pośrednik pomiędzy organizacją a jej otoczeniem, traci swoją pozycję, ponieważ interaktywny charakter komunikowania tej wersji nieuchronnie wynosi na pierwszy plan użytkownika, który nie jest już pasywnym uczestnikiem aktu komunikacyjnego, a wywiera na niego aktywny wpływ. Użytkownik nie przyj­

muje po prostu przeznaczonej dla niego informacji, ale dąży do wypowiedzenia swojej opinii na jej temat, podzielenia się nią z przyjaciółmi, zinterpretować infor­

mację tak, jak ją rozumie, dodając własny komentarz9.

Konwergencja mediów na przykładzie funkcjonowania miejskich i gminnych portali...

Ta sama autorka, uznając znaczenie komunikowanie w sieci jako przyszłość PR w ogóle, wskazuje na wiele mankamentów jego samorządowej realizacji w re­

gionach Federacji Rosyjskiej, gdzie służby prasowe nadal ograniczają się w poli­

tyce informacyjnej do komunikatów zamieszczanych w prasie, nie wykorzystując w pełni możliwości Internetu'0.

W Polsce funkcjonowaniem miejskich stron internetowych zajmowała się K. Kozub-Kulik, która, po analizie portali w skali całego kraju za pomocą na­

rzędzia WAES" i wzięciu pod uwagę grupy funkcji spełnianych przez witryny, jak funkcja informacyjna, konsultacyjna, usługowa oraz promocyjna, dochodzi do wniosku, że najwyższe wyniki związane z realizacją wszystkich czterech anali­

zowanych funkcji osiągają serwisy powiatów grodzkich oraz gmin miejskich a naj­

lepiej realizowaną funkcją w ogóle okazała się funkcja informacyjna oraz funk­

cja konsultacyjna10 *12. W kontekście takich wyników badań należy przypuszczać, że również w Polsce nie w pełni wykorzystuje się możliwości, jakie daje Internet dla prowadzenia polityki komunikacyjnej.

MHpa. Red. J. Łuczyński. Krasnodar 2011, s. 47.

10 Ibidem, s. 48.

" J. Bański: Witryny internetowe jednostek samorządowych z siedzibą w

małych miastach - analiza i ocena. http://www.igipz.pan.pl/zpz/banski/PDF/3_Witryny_inteme- towe.pdf

12 K. Kozub-Kulik: Wirtualna przestrzeń funkcjonowania administracji samorządowej, niepubli­

kowana praca doktorska.