opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE IV
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
O TYM SAMYM –
CZY TAK SAMO? PISZEMY
LISTY PRYWATNE
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
O tym samym – czy tak samo? Piszemy listy prywatne
(kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/rozumienie i tworzenie informacji, kompetencje społeczne, myślenie matematyczne)
Cele kształcenia (wymagania ogólne)
Kształcenie literackie i kulturowe. 3) Rozwijanie zdolności dostrzegania
wartości ogólnoludzkich oraz ich adaptowania w relacjach społecznych. Kształcenie językowe. 4) Rozwijanie wiedzy o elementach składowych wypowiedzi (…)
pisemnych oraz ich funkcjach w strukturze tekstów i w komunikowaniu się.
Tworzenie wypowiedzi. 1) Rozwijanie umiejętności świadomego wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi (…) pisemnych. 8) Rozbudzanie świadomości użyteczności społecznej i obywatelskiej retoryki – wyrażania siebie, swoich
przekonań, poglądów (…).
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe)
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
4) dostrzega relacje między częściami wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie,
zakończenie). II. Kształcenie językowe. 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 3) używa stylu stosownego do sytuacji komunikacyjnej. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 2) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi. 4. Ortografia
i interpunkcja. Uczeń: 1) pisze poprawnie pod względem ortograficznym, stosuje reguły pisowni; 2) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka, znaku zapytania, znaku wykrzyknika, cudzysłowu. III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 3) tworzy logiczną, semantycznie pełną i uporządkowaną wypowiedź, stosując odpowiednią do danej formy gatunkowej kompozycję i układ graficzny;
rozumie rolę akapitów w tworzeniu całości myślowej wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 1) tworzy spójne wypowiedzi (…): list; 9) wykorzystuje wiedzę o języku w tworzonych wypowiedziach.
Metody/Formy pracy
m. praktyczne: ćwiczenia redakcyjne; m. aktywizujące: listy pisane do konkretnych adresatów (listy są jednocześnie metodą ewaluacji lekcji 107M–108M); formy pracy: zbiorowa, indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne
„list o liście” przygotowany przez nauczyciela, koperty, schemat kompozycji treściowo- graficznej listu (zasób Scholaris).
Przed lekcją
Nauczyciel opracowuje „list o liście” do uczniów (indywidualne nagłówki – imiona uczniów – oraz zróżnicowane postscriptum, w którym uściśla, kto ma być nadawcą, a kto odbiorcą listu, pozostałe elementy treści takie same – wskazówki, jak pisać list prywatny). Listy wkłada do zaadresowanych do uczniów kopert.
Opis przebiegu lekcji
Nauczyciel (lub uczeń starszej klasy w roli listonosza) wręcza każdemu uczniowi list, w opisanej kopercie (imię i nazwisko ucznia oraz adres szkoły; imię i nazwisko nauczyciela oraz adres szkoły; skrót Kol. lub Sz. P.).
Nauczyciel prezentuje graficzny schemat listu (zasób Scholaris). Odpowiada na ewentualne pytania uczniów. Schemat jest wyświetlony do końca lekcji.
Uczniowie zapoznają się z listem, łączą się w grupy w zależności od treści postscriptum: 1) Napisz list prywatny do wybranego bohatera „Skrzyni Władcy Piorunów”. Podziel się z nim swoimi wrażeniami i przemyśleniami na temat lektury.
2) Jesteś Tomem. Napisz w jego imieniu list do przyjaciela, w którym Tom opowie o swojej synestezji i o tym, jak ów „dar” pomógł mu w rozwiązaniu powieściowej zagadki. 3) Jesteś Julią. Napisz list do przyjaciela/przyjaciółki (możesz nim/nią być Ty sam/sama), w którym opowiesz o powieściowej przygodzie. 4) Jesteś Spajkiem.
Napisz list do Julki, w którym przekażesz jej wrażenia i przemyślenia z przeżytej razem przygody. 5) Napisz list do swojego przyjaciela/swojej przyjaciółki. Podziel się z nim/
nią wrażeniami i przemyśleniami na temat lektury oraz zachęć do przeczytania książki.
Uczniowie redagują listy o indywidualnej treści. Z kolegami konsultują się w razie kłopotów ortograficznych, stylistycznych itp. Po zakończeniu pracy wkładają list do koperty, adresują ją (posługują się fikcyjnymi danymi adresowymi) i oddają nauczycielowi.
Nauczyciel sprawdza i ocenia prace uczniów. Komentarz zwrotny może im przekazać w krótkim liście.
Komentarz metodyczny.
Lekcja aktywizuje wszystkich uczniów oraz umożliwia im korzystanie ze wsparcia rówieśniczego. List napisany przez nauczyciela do uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną i do zagrożonych dysleksją powinien być krótki, napisany niezbyt rozbudowanymi zdaniami, z wyrazistą kompozycją graficzną – przy poszczególnych elementach listu można na większym marginesie zapisać objaśnienia, takie jak znajdują się na tablicy poglądowej Scholaris.
5
Listy do wybranych bohaterów powieści są jednocześnie metodą ewaluacji – nauczyciel sprawdzi, w jakim stopniu uczniowie opanowali umiejętność pisania listów, a jednocześnie przeanalizuje stopień osiągnięcia celów wychowawczych lekcji, ukierunkowanych na włączanie uczniów ze SPE do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym (klasy, szkoły, środowiska).
