opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE VI
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
TEATRALNY KODEKS DOBRYCH
MANIER. TEATROMANI ZE
SKŁADNIĄ ZA PAN BRAT
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
Teatralny kodeks dobrych manier. Teatromani ze składnią za pan brat
(kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/tworzenie i rozumienie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje matematyczne,
kompetencje społeczne i obywatelskie)
Cele kształcenia (wymagania ogólne):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 7. Rozwijanie zainteresowania kulturą w środowisku lokalnym i potrzeby uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych.
II. Kształcenie językowe. 2. Rozwijanie rozumienia twórczego i sprawczego charakteru działań językowych oraz formowanie odpowiedzialności za własne zachowania językowe.
III. Tworzenie wypowiedzi. 4. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy).
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. Czytanie utworów literackich. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 1) identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny (…).
II. Kształcenie językowe. 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 1) rozpoznaje w wypowiedziach części mowy (czasownik, rzeczownik, (…) określa ich funkcje w tekście;
2) odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych; 3) dostrzega rolę czasownika w wypowiedzi (…) rozpoznaje bezosobowe formy czasownika: (…) konstrukcje z się;
rozumie ich znaczenie w wypowiedzeniu oraz funkcje w tekście; 4) rozpoznaje formy przypadków, liczby, osoby, czasu, trybu i rodzaju gramatycznego odpowiednio:
rzeczownika (…) czasownika (…) oraz określa ich funkcje w wypowiedzi (…); 5) rozumie konstrukcję strony biernej i czynnej czasownika, przekształca konstrukcję strony biernej i czynnej i odwrotnie, odpowiednio do celu i intencji wypowiedzi; 8) nazywa części zdania i rozpoznaje ich funkcje składniowe w wypowiedzeniach (podmiot, orzeczenie) (…); 11) rozpoznaje typy wypowiedzeń, uwzględniając cel wypowiedzi: wypowiedzenia oznajmujące (…) i rozkazujące – rozumie ich funkcje i je stosuje; 12) rozpoznaje w tekście typy wypowiedzeń: zdanie pojedyncze, zdania złożone (podrzędnie) (…) równoważniki zdań, rozumie ich funkcje i stosuje w praktyce językowej;
13) przekształca konstrukcje składniowe, np. zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, zdania w równoważniki zdań i odwrotnie. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 1) identyfikuje tekst jako komunikat; rozróżnia typy komunikatu:
informacyjny (…) ikoniczny; 2) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi; 3) określa sytuację komunikacyjną i rozumie jej wpływ na kształt wypowiedzi. 4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń: 1) pisze poprawnie pod względem ortograficznym, stosuje reguły pisowni; 2) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka (…).
III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 9) wykorzystuje wiedzę o języku w tworzonych wypowiedziach.
Metody/Formy pracy:
m. praktyczne: ćwiczenia redakcyjne; m. podające: pogadanka, pokaz z objaśnieniem; m. eksponujące: galeria prac uczniów; m. problemowe, aktywizujące: dyskusja; formy pracy: zbiorowa, praca w grupach.
Środki dydaktyczne:
paski z różnymi typami wypowiedzeń (przykładowe punkty z teatralnego kodeksu dobrych manier).
Podczas lekcji:
1. Uczniowie tworzą grupy i losują paski z różnymi typami wypowiedzeń (np. Nie rozmawiać podczas spektaklu; Jemy wyłącznie podczas antraktu; Nagrywanie spektaklu jest niedozwolone; Gdy przychodzisz do teatru, okrycie wierzchnie
zostawiasz w szatni; Zachowujemy się kulturalnie; Rozmawianie podczas spektaklu jest zabronione; Nie spóźniaj się; Zajmij miejsce na widowni przed trzecim
dzwonkiem; Zabrania się wnoszenia napojów na widownię). W grupach ustalają, jaki rodzaj wypowiedzenia wylosowali, sprawdzają, czy występuje w nim czasownik, w jakiej formie, jeśli nie – jaka część mowy go zastępuje. Zapisują te informacje na kartce A4, odczytują i zawieszają na tablicy. Przykłady zapisów: Równoważnik zdania. Brak orzeczenia. Czasownik w formie bezokolicznika/Zdanie pojedyncze rozwinięte. Czasownik w formie 1. os. l. mn., czas teraźniejszy, tryb oznajmujący, strona czynna itp.
2. Każda grupa redaguje na plakacie Teatralny kodeks dobrych manier składający się z wypowiedzeń zgodnych z wylosowanym wzorem. Nauczyciel prosi, aby – jeśli to możliwe – uczniowie zastosowali poznane wyrazy z dziedziny teatru (l. M139).
3. Grupy wywieszają swoje plakaty, nad nimi odpowiednie etykiety, prezentują Kodeksy w „rundce do wyczerpania”: pierwsza grupa czyta pierwszy punkt → pozostałe zgłaszają, czy w ich zestawie pojawił się punkt dotyczący tego samego aspektu → odczytują treść i przypominają, jaka to forma wypowiedzenia → zaznaczają na plakacie ten punkt wybranym kolorem, np. niebieskim → druga grupa odczytuje swój punkt → pozostałe zgłaszają, czy odniosły się do tego samego aspektu → odczytują treść i przypominają, jaka to forma wypowiedzenia
→ zaznaczają na plakacie ten punkt innym kolorem, np. zielonym itd. Zastanawiają się, czy odnieśli się do wszystkich ważnych aspektów. Nauczyciel może zasugerować pewne zagadnienia, np. Kiedy przechodzimy na swoje miejsce, zwracamy się przodem do siedzących. Nie biegamy w foyer itp.
4. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat celu Kodeksu (i podobnych zbiorów zasad).
Zadaje pytania: Jaki jest ich cel? Jaki to typ komunikatu? Kto i do kogo kieruje komunikat? Jaka jest intencja nadawcy komunikatu? Jakie różnice można dostrzec w punktach z uczniowskich kodeksów – które komunikaty brzmią stanowczo, mają
5
charakter kategoryczny, a które mają łagodniejszą formę prośby, sugestii, rady?
Która forma jest bliższa uczniom i dlaczego?
5. Zadanie domowe: Przejrzyj kodeks klasowy lub zasady zachowania się uczniów zapisane w innych szkolnych dokumentach. Nazwij, na wzór zadania wykonywanego na lekcji, formę użytych w tym tekście wypowiedzeń. W razie potrzeby przekształć kategoryczne stwierdzenia.
Komentarz metodyczny
Uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi można zaproponować stworzenie obrazkowego kodeksu dobrych manier.
