[1] 1
WARSZAWA
ROCZNIK LII NR 1 (312) STYCZEÑ LUTY 2007 R.
ISSN 0452-5027
Cytat z pisma ministra skarbu Ksiêstwa Warszawskiego, Tadeusza Dembowskiego, wystosowa- nego w zwi¹zku z pracami przygotowawczymi do dekretu z dnia 14 grudnia 1808 roku o G³ównej Izbie Obrachunkowej.
*
[3] 3
PLAN PRACY NAJWY¯SZEJ IZBY KONTROLI NA 2007 ROK
Wprowadzenie
Plan dzia³añ kontrolnych Izby na 2007 r. stanowi kontynuacjê prac zapocz¹t- kowanych w roku ubieg³ym i jest drugim z kolei dokumentem zaprogramowa- nym zgodnie z priorytetowymi kierunkami kontroli przewidzianymi do realizacji w latach 20062008. Obejmuje on 95 kontroli wykonania bud¿etu pañstwa w 2006 r. oraz 97 analogicznych kontroli odnosz¹cych siê do 2007 r., które stano- wi¹ jedno z ustawowych zadañ Najwy¿szej Izby Kontroli. Zawiera te¿ 72 inne tematy kontroli, w tym 58 kontroli koordynowanych oraz 3 kontrole rozpoczête jeszcze w roku poprzednim.
Zgodnie ze Standardami kontroli Najwy¿szej Izby Kontroli, w procesie pla- nowania pierwszeñstwo przys³uguje dzia³aniom kontrolnym, które Izba podj¹æ musi z mocy prawa. Zadania te wymienia ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r.
o Najwy¿szej Izbie Kontroli. Wed³ug jej postanowieñ, NIK kontroluje dzia³alnoæ organów administracji rz¹dowej, Narodowego Banku Polskiego, pañstwowych osób prawnych i innych pañstwowych jednostek organizacyjnych, mo¿e równie¿
kontrolowaæ dzia³alnoæ organów samorz¹du terytorialnego, samorz¹dowych osób prawnych i innych samorz¹dowych jednostek organizacyjnych, a tak¿e dzia³al- noæ innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj¹ one maj¹tek lub rodki pañstwowe lub komunalne oraz wywi¹zuj¹ siê z zobowi¹zañ finansowych na rzecz pañstwa. Najwy¿sza Izba Kontroli kontroluje równie¿ wykonanie bud¿etu, gospodarkê finansow¹ i maj¹t- kow¹, a tak¿e dzia³alnoæ innych wymienionych w ustawie jednostek, takich jak Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu.
Poza kontrolami podejmowanymi z mocy prawa, NIK prowadzi tak¿e inne kontrole, które planowane s¹ zgodnie z priorytetowymi kierunkami kontroli i g³ów-
nymi obszarami badañ kontrolnych. Planowanie d³ugookresowe, na okresy trzy- letnie, i skoncentrowanie w tym czasie dzia³alnoci kontrolnej NIK na tych sa- mych sferach funkcjonowania pañstwa, pozwala Izbie nie tylko identyfikowaæ nieprawid³owoci w okrelonych dziedzinach lub dzia³alnoci poszczególnych podmiotów, ale tak¿e wyci¹gaæ wnioski ogólniejszej natury, co do nieprawid³o- woci w funkcjonowaniu pañstwa i mechanizmów wystêpuj¹cych w ca³ej admi- nistracji.
Aby mo¿liwa by³a taka pog³êbiona diagnoza, ocena musi opieraæ siê na wyni- kach wiêkszej liczby badañ, uk³adaj¹cych siê w logiczny ci¹g i obejmuj¹cych ró¿ne aspekty zachodz¹cych procesów. Musi te¿ uwzglêdniaæ dynamikê owych procesów i zwi¹zane z nimi uwarunkowania. Najwy¿sza Izba Kontroli, badaj¹c przez kilka lat funkcjonowanie tych samych dziedzin gospodarczej i spo³ecznej aktywnoci pañstwa, gromadzi dane pozwalaj¹ce na wnikliw¹ ocenê ustaleñ wy- nikaj¹cych z jednostkowych kontroli i osadzenie ich w szerszym kontekcie.
W ten sposób mo¿liwe staje siê dokonywanie ca³ociowych ocen procesów go- spodarczych i spo³ecznych. Na tej podstawie mo¿liwe jest równie¿ w pewnym zakresie prognozowanie dalszego przebiegu owych procesów oraz wskazywa- nie, ze znacznym prawdopodobieñstwem, potencjalnych zagro¿eñ dla realizacji przyjmowanych projektów i programów.
W 2007 r., podobnie jak w roku poprzednim, dzia³alnoæ kontrolna NIK kon- centrowaæ siê bêdzie przede wszystkim na kwestiach bud¿etowych oraz najwa¿- niejszych problemach zwi¹zanych z bezpieczeñstwem zewnêtrznym i wewnêtrz- nym, gospodark¹, owiat¹, nauk¹, rozwi¹zywaniem problemów spo³ecznych, ekologi¹ oraz cz³onkostwem Polski w Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzglêd- nieniem wykorzystania ró¿norodnych form pomocy finansowej oraz wywi¹zy- wania siê z miêdzynarodowych zobowi¹zañ. Tematy te zgrupowane zosta³y wo- kó³ trzech priorytetowych kierunków kontroli. S¹ to: pañstwo przyjazne obywatelowi, pañstwo oszczêdne i pañstwo gospodarne. Takie okrelenie priory- tetów eksponuje nie tyle konkretne dziedziny aktywnoci pañstwa, co sposób jego funkcjonowania, przywiecaj¹ce mu intencje i cele wszystkich podejmowanych dzia³añ. Kontrole maj¹ daæ odpowied na pytanie w jakim zakresie, w jaki spo- sób i z jakim rezultatem pañstwo wype³nia swoje powinnoci, aby mog³o za- s³u¿yæ na miano przyjaznego wobec obywateli, oszczêdnego, gospodarnego i praworz¹dnego.
Poza merytorycznymi priorytetami kierunkowymi, odnosz¹cymi siê do sytu- acji spo³eczno-gospodarczej i zagadnieñ o strategicznym znaczeniu dla pañstwa, priorytetami w dzia³alnoci Najwy¿szej Izby Kontroli w 2007 r. bêd¹ równie¿
badania obszarów zagro¿onych korupcj¹ oraz analiza funkcjonowania kontroli wewnêtrznej. Mechanizmy i ród³a powstawania korupcji identyfikowane bêd¹
[5] 5 w ramach ka¿dej kontroli, a zw³aszcza wówczas, gdy dochodzi do zetkniêcia in- teresu publicznego z prywatnym lub istnieje prawdopodobieñstwo powstania kon- fliktu interesów w sferze publicznej. Z kolei analiza funkcjonowania kontroli wewnêtrznej bêdzie prowadzona podczas ka¿dej kontroli dotycz¹cej dzia³alnoci administracji publicznej.
Zgodnie z zasadami planowania rocznego, propozycje tematów kontroli opra- cowane zosta³y m.in. z wykorzystaniem sugestii wskazuj¹cych na sprawy, które mog¹ byæ przedmiotem badañ Najwy¿szej Izby Kontroli w roku nastêpnym, na- des³anych przez Prezydenta RP, Marsza³ka Sejmu RP, Prezesa Rady Ministrów oraz inne organy w³adzy publicznej. Do planu pracy NIK na 2007 r. wp³ynê³o
³¹cznie 121 takich propozycji. Do planu w³¹czono 68 pozycji, umieszczaj¹c w nim sugerowane tematy lub uwzglêdniaj¹c proponowan¹ problematykê w kon- trolach o zbli¿onym profilu. G³ównym powodem nieuwzglêdnienia pozosta³ych propozycji tematycznych by³o przeprowadzenie w ostatnich latach kontroli o tej samej lub zbli¿onej tematyce.
Pañstwo przyjazne obywatelowi
Okrelenie takie akcentuje przede wszystkim s³u¿ebn¹ rolê pañstwa w sto- sunku do obywatela i gotowoæ zaspokajania jego s³usznych potrzeb. Realizacj¹ tego priorytetowego kierunku kontroli bêdzie analizowanie, badanie i ocena funk- cjonowania organów w³adzy publicznej w szczególnoci wówczas, gdy nie reali- zuj¹ konstytucyjnych praw obywateli dotycz¹cych zabezpieczenia spo³ecznego, pomocy socjalnej, przeciwdzia³ania bezrobociu, patologiom i wykluczeniu spo-
³ecznemu, dostêpnoci i jakoci edukacji, opieki zdrowotnej, pomocy osobom niepe³nosprawnym, sprawnego funkcjonowania organów cigania i wymiaru spra- wiedliwoci, prawa do w³asnoci, dostêpu do informacji o dzia³alnoci organów w³adzy publicznej. Badania Izby w tym obszarze obejm¹ równie¿ przestrzeganie zasad jawnoci i przejrzystoci w sferze finansów publicznych, prawid³owoæ rozwi¹zañ prawnych oraz organizacji administracji publicznej i dzia³añ poszcze- gólnych urzêdów i s³u¿b publicznych, gdy nie s³u¿¹ obywatelowi, s¹ mu nieprzy- jazne, stanowi¹ utrudnienie w ¿yciu i za³atwianiu jego spraw.
Kontrole podejmuj¹ce powy¿sze kwestie zgrupowane zosta³y w 10 g³ównych obszarach badañ kontrolnych. S¹ to: bezpieczeñstwo wewnêtrzne i zewnêtrzne; prze- ciwdzia³anie bezrobociu; dostêpnoæ i jakoæ edukacji; sprawne funkcjonowanie organów cigania i wymiaru sprawiedliwoci; funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia, z uwzglêdnieniem dostêpnoci i jakoci wiadczeñ medycznych; funkcjo- nowanie organów inspekcji i nadzoru; ¿ycie w czystym rodowisku;
Plan pracy NIK
gospodarka mieszkaniowa; pomoc socjalna i zabezpieczenie spo³eczne; wysoka jakoæ i sprawnoæ obs³ugi obywatela przez urzêdy administracji publicznej i s³u¿- by publiczne.
Pierwszy z wymienionych obszarów, podejmuj¹cy kwestie zwi¹zane z bez- pieczeñstwem wewnêtrznym i zewnêtrznym kraju i obywateli, obejmuje 5 tema- tów kontroli.
Jeden z bardzo istotnych aspektów tocz¹cego siê od d³u¿szego ju¿ czasu pro- cesu dostosowywania potencja³u wojskowego naszego kraju do zadañ wynikaj¹- cych z aktualnych potrzeb oraz przyjêtych zobowi¹zañ miêdzynarodowych zo- stanie zbadany w toku kontroli wykorzystania przez Si³y Zbrojne RP kwalifikacji
¿o³nierzy zawodowych nabytych na studiach za granic¹ oraz w s³u¿bie w struktu- rach NATO i podczas misji zagranicznych. Umo¿liwi ona sprawdzenie, czy Si³y Zbrojne RP optymalnie spo¿ytkowuj¹ zdobyt¹ w ten sposób wiedzê i dowiad- czenie ¿o³nierzy zawodowych do podwy¿szenia zdolnoci bojowych wojsk oraz usprawnienia organizacji struktur wojskowych.
Innej stronie tego samego zagadnienia przystosowywania kszta³tu obronnoci kraju do wspó³czesnych realiów powiêcona zostanie kontrola przygotowania woj- skowej s³u¿by zdrowia w zakresie medycyny pola walki do wykonywania zadañ obron- nych zgodnie ze standardami NATO. Pozwoli ona oceniæ prawid³owoæ procesu planowania i organizacji zwi¹zanych z tym dzia³añ prowadzonych przez organy wojskowej s³u¿by zdrowia, zaawansowanie poszczególnych przedsiêwziêæ oraz wykorzystanie przeznaczonych na wspomniany cel rodków z bud¿etu pañstwa.
Z kolei ustalenia dokonane w wyniku kontroli przygotowania Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej oraz podmiotów gospodarczych prowadz¹cych zak³ady stwarza- j¹ce zagro¿enie wyst¹pienia powa¿nej awarii przemys³owej do zapobiegania i usuwania ich skutków stanowiæ bêd¹ podstawê oceny gotowoci jednostek orga- nizacyjnych PSP i wspomnianych podmiotów do zapobiegania tego rodzaju nie- bezpieczeñstwom. Sprawdzona zostanie równie¿ skutecznoæ istniej¹cych roz- wi¹zañ organizacyjnych, maj¹cych zapewniæ ochronê przed skutkami ewentualnych awarii, m.in. czynnoci kontrolno-rozpoznawczych, a tak¿e przy- gotowanie Stra¿y do podjêcia i prowadzenia dzia³añ operacyjno-ratowniczych.
Szczególnym aspektem bezpieczeñstwa zamierza zaj¹æ siê Izba, planuj¹c kon- trolê realizacji postanowieñ Konwencji bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych na granicach miêdzy Pol- sk¹, S³owacj¹ i Ukrain¹ w latach 20042006. Jej celem bêdzie zbadanie, w jakim stopniu Polska honoruje zapisy wspomnianej konwencji, przyjêtej przez nasz kraj 10 stycznia 1992 r., a tak¿e ustalenie, jak funkcjonuje system kontroli przemieszczania pomiêdzy poszczególnymi krajami niebezpiecznych odpadów oraz wydawania zezwoleñ w tej mierze przez w³aciwe organy.
[7] Plan pracy NIK 7 Na pograniczu szeroko pojêtego bezpieczeñstwa oraz pomocy spo³ecznej na- le¿y usytuowaæ temat przystosowanie komunikacji pasa¿erskiej do obs³ugi osób niepe³nosprawnych. Przeprowadzone badania pos³u¿¹ do okrelenia stopnia do- stêpnoci transportu publicznego dla osób niepe³nosprawnych oraz efektów dzia-
³añ maj¹cych doprowadziæ do likwidacji barier transportowych w infrastrukturze dworcowej i rodkach przewozowych. Celem kontroli jest równie¿ zbadanie, czy minister transportu i wojewodowie wywi¹zuj¹ siê w³aciwie z zadañ zwi¹zanych z przewozem osób niepe³nosprawnych, a rodki wyasygnowane na likwidacjê barier transportowych s¹ wydatkowywane prawid³owo.
W obszarze dotycz¹cym przeciwdzia³ania bezrobociu przewidziane zosta³y 2 tematy.
Pierwszy z nich, to wykorzystanie rodków publicznych na programy zwi¹za- ne z promocj¹ zatrudnienia. Kontrola pozwoli ustaliæ, czy w latach 20052006 oraz I pó³roczu 2007 r. minister w³aciwy do spraw pracy oraz samorz¹dy powia- tów i województw wywi¹zywali siê z przypisanych im zadañ zwi¹zanych z prze- ciwdzia³aniem bezrobociu, a rodki finansowe przeznaczone na programy doty- cz¹ce rozwoju zasobów ludzkich i promocji zatrudnienia wykorzystywane by³y zgodnie z przeznaczeniem. Wyniki kontroli powinny równie¿ wykazaæ, czy wy- datkuj¹c owe rodki uwzglêdniano priorytety okrelone w Krajowym Planie Dzia³añ na Rzecz Zatrudnienia i przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i insty- tucjach rynku pracy.
Ustalenia kontroli wykorzystania rodków publicznych na szkolenie osób po- szukuj¹cych pracy pozwol¹ oceniæ sposób wykorzystania tych rodków na szko- lenie bezrobotnych oraz stopieñ wykonania przez urzêdy pracy zwi¹zanych z tym zadañ. Z rozpoznania wynika, ¿e bogata oferta licznych firm oferuj¹cych szkolenia dla bezrobotnych nie wp³ywa na istotny wzrost zatrudnienia, kontrola powinna przyczyniæ siê zatem do okrelenia listy dobrych praktyk w dziedzinie organiza- cji tego rodzaju szkoleñ.
Obszar badañ kontrolnych okrelony jako dostêpnoæ i jakoæ edukacji re- prezentowany jest w planie pracy NIK przez 7 tematów odnosz¹cych siê zarówno do kwestii owiaty, jak i wychowania.
Potrzeba przeprowadzenia pog³êbionej kontroli instytucji naukowych, wcho- dz¹cych w sk³ad Polskiej Akademii Nauk, wynika m.in. z tego, i¿ skala nieprawi- d³owoci stwierdzonych w przeprowadzonych w ostatnich latach kontrolach wy- konania bud¿etu pañstwa w czêci 67 Polska Akademia Nauk, ma tendencjê rosn¹c¹. Przedmiotem kontroli dzia³alnoci placówek naukowych Polskiej Aka- demii Nauk bêdzie organizacja, dzia³alnoæ i finansowanie struktur PAN w latach 20032006 oraz I kwartale 2007 r. Badaniami kontrolnymi objêta zostanie m.in.
realizacja przez Akademiê i podleg³e jej placówki zadañ ustawowych i statuto-
wych, wspó³dzia³anie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego, ze rodo- wiskami i jednostkami naukowymi w kraju i za granic¹, a tak¿e sposób admini- strowania przez placówki naukowe PAN jej nieruchomociami i obiektami oraz
wiadczenie odp³atnych us³ug Kancelarii PAN i oddzia³om terenowym Akademii.
Niezadowalaj¹cy stan liczebny kadry naukowej i naukowo-dydaktycznej na polskich uczelniach, nienad¹¿aj¹cy za wzrostem liczby studentów, a tak¿e spadek liczby nauczycieli akademickich o najwy¿szych kwalifikacjach, sk³oni³y NIK do podjêcia badañ zwi¹zanych z nadawaniem stopni i tytu³ów naukowych.
Pos³u¿¹ one do oceny sposobu korzystania przez pañstwowe szko³y wy¿sze z tych uprawnieñ i wykorzystywania ich dla rozwoju w³asnej kadry naukowo- -dydaktycznej. Skontrolowany zostanie m.in. tryb uzyskiwania uprawnieñ do nada- wania stopni naukowych, organizacja i funkcjonowanie systemu awansu zawo- dowego nauczycieli akademickich oraz finansowanie rozwoju naukowego pra- cowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.
Konsekwencje zmian zachodz¹cych w szkolnictwie wojskowym w lad za reformami w Si³ach Zbrojnych badaæ bêdzie kontrola organizacji i funkcjonowa- nia akademii wojskowych i wy¿szych szkó³ oficerskich, ze szczególnym uwzglêd- nieniem struktury zatrudnienia oraz gospodarki finansowej i mieniem uczelni.
Powinna ona wykazaæ, czy wy¿sze uczelnie wojskowe s¹ przygotowane do spe³- nienia wymogów okrelonych ustaw¹ Prawo o szkolnictwie wy¿szym, która znio- s³a ich dotychczasow¹ autonomiê i zobligowa³a do spe³nienia takich samych stan- dardów, jakie obowi¹zuj¹ uczelnie cywilne, m.in. jeli chodzi o posiadanie odpowiedniego potencja³u naukowo-dydaktycznego. Poza organizacj¹ i funkcjo- nowaniem tych szkó³, zbadany zostanie tak¿e stan i struktura zatrudnienia, ród³a pokrycia kosztów dzia³alnoci, stopieñ zaspokojenia potrzeb finansowych uczel- ni i sposób gospodarowania ich mieniem.
Kontrola funkcjonowania systemu awansu zawodowego nauczycieli, wszczê- ta m.in. wskutek niepochlebnych opinii na jego temat w rodowiskach nauko- wych i owiatowych, umo¿liwi uzyskanie informacji niezbêdnych do oceny efek- tów wdra¿ania tego systemu, stanowi¹cego jeden z g³ównych elementów reformy owiatowej i jego wp³ywu na pracê szkó³. Badania obejm¹ m.in.: nadzór sprawo- wany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i kuratorów owiaty nad funkcjo- nowaniem wspomnianego systemu, wspomaganie udzielane w tej mierze szko-
³om przez wojewódzkie placówki doskonalenia nauczycieli, a tak¿e przestrzeganie procedury uzyskiwania przez nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawo- dowego.
Problemowi wczesnego porzucania nauki przez m³odzie¿ i sposobom prze- ciwdzia³ania temu zjawisku powiêcona bêdzie kontrola realizacji obowi¹zku nauki przez m³odzie¿ w wieku 16-18 lat. Zbadany zostanie m.in. sposób wykonywania
[9] 9 zadañ zwi¹zanych z tym zagadnieniem przez ministra edukacji narodowej i orga- ny prowadz¹ce szko³y, kszta³c¹ce m³odzie¿ w wieku 16-18 lat, oraz prawid³o- woæ wykorzystania przeznaczonych na ten cel rodków publicznych, w tym tak¿e dotacji na wybrane projekty wspó³finansowane z Europejskiego Funduszu Spo-
³ecznego.
Podjêcie kontroli funkcjonowania szkó³ niepublicznych o uprawnieniach szkó³ publicznych uzasadnia to, i¿ obok szkó³ niepublicznych, zapewniaj¹cych wysok¹ jakoæ kszta³cenia, funkcjonuj¹ szko³y nastawione na osi¹gniêcie zysku, kosztem istotnego obni¿enia jakoci edukacji. Przeprowadzone badania pozwol¹ oceniæ:
wype³nianie przez wspomniane szko³y ustawowych zadañ dydaktyczno-wycho- wawczych, organizacyjne i finansowe warunki realizacji programów, dokumen- towanie przebiegu oraz efektów nauczania, jak i przestrzeganie procedur pozy- skiwania i wykorzystania rodków publicznych.
Zasadniczym powodem przeprowadzenia kontroli przeciwdzia³ania zjawiskom patologii w szko³ach i placówkach owiatowych jest znaczne nasilenie siê w ostat- nich latach przestêpczoci, przemocy, agresji i uzale¿nieñ w szko³ach i placów- kach owiatowych. Zebrane dane umo¿liwi¹ ocenê przedsiêwziêæ zapobiegaj¹- cych tego rodzaju zdarzeniom, podejmowanych w latach szkolnych 2005/2006 i 2006/2007 przez szko³y, placówki owiatowe, publiczne poradnie psychologicz- no-pedagogiczne oraz organy prowadz¹ce i nadzoruj¹ce te jednostki.
Niezbêdnym warunkiem umacniania siê poczucia bezpieczeñstwa wród oby- wateli jest sprawne funkcjonowanie organów cigania i wymiaru sprawiedliwo-
ci. Zagadnieniu temu powiêcone zostan¹ 2 kontrole.
Wyniki kontroli wykonywania funkcji prewencyjnych przez dzielnicowych w Policji pos³u¿¹ do oceny przygotowania, organizacji i efektywnoci dzia³ania tych s³u¿b, stanowi¹cych, w opinii NIK, podstawow¹ formê policyjnej prewencji.
Ustalenia i wnioski z kontroli powinny stanowiæ odpowied na pytanie, czy s³u¿- ba dzielnicowych, we wspó³pracy z innymi s³u¿bami policyjnymi, przede wszyst- kim patrolowo-interwencyjn¹ i kryminaln¹, zapewnia obywatelom skuteczn¹ ochronê przed zagro¿eniami ¿ycia, zdrowia i mienia.
Celem kontroli wykorzystania rodków publicznych na finansowanie pobytu nieletnich w placówkach resocjalizacyjnych w latach 20052006 bêdzie zbada- nie sposobu spo¿ytkowania rodków bud¿etowych przeznaczonych na resocjali- zacjê nieletnich, umieszczonych w zak³adach poprawczych, schroniskach dla nie- letnich oraz m³odzie¿owych orodkach wychowawczych. Kontroluj¹cy sprawdz¹ m.in., czy nieletnim zapewniono odpowiednie warunki bytowe i sanitarne, opie- kê zdrowotn¹, warunki do kontynuowania nauki i wykonywania praktyk religij- nych, a tak¿e mo¿liwoæ udzia³u w zajêciach kulturalno-owiatowych i rekre- acyjnych oraz rozwijania aktywnoci spo³ecznej.
Plan pracy NIK
Wród powinnoci pañstwa szczególnie wa¿ne miejsce zajmuje zapewnienie obywatelom niezbêdnej opieki zdrowotnej. Z tego wzglêdu ochrona zdrowia, jako jeden z wa¿niejszych elementów sk³adaj¹cych siê na pojêcie zabezpieczenia socjalnego, stanowi przedmiot nieustannego zainteresowania Najwy¿szej Izby Kontroli. W planie pracy NIK na 2007 r. problemom tym, zdefiniowanym jako funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia, z uwzglêdnieniem dostêpnoci i ja- koci wiadczeñ medycznych, powiêcone s¹ 4 kontrole.
Ograniczone mo¿liwoci zweryfikowania danych statystycznych przekazy- wanych do oddzia³ów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia przez pod- mioty wykonuj¹ce wiadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i trud- noci w zaplanowaniu zwi¹zanych z tym wydatków nale¿a³y do g³ównych motywów podjêcia kontroli realizacji przez wiadczeniodawców zadañ podsta- wowej opieki zdrowotnej i wybranych ambulatoryjnych wiadczeñ specjalistycz- nych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Jej celem bêdzie sprawdzenie, jak NFZ, organy samorz¹du terytorialnego i wiadczeniodawcy wywi¹zuj¹ siê z na-
³o¿onych na nich zadañ, zwi¹zanych z profilaktyk¹ i promocj¹ zdrowia. Zbadana zostanie m.in. dostêpnoæ wiadczeñ ambulatoryjnych niewymagaj¹cych skiero- wañ od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, a tak¿e wykorzystanie rodków NFZ na podstawow¹ opiekê zdrowotn¹ oraz na realizowane na tym¿e szczeblu programy profilaktyczne.
Wyniki kontroli sprawowania opieki medycznej nad dzieæmi i m³odzie¿¹ w wieku szkolnym w latach 20052006 oraz I pó³roczu 2007 r. pos³u¿¹ do oceny stanu tej opieki. Szczególnie zostanie zwrócona uwaga na tworzenie warunków do harmonijnego rozwoju psychofizycznego uczniów, zakres i organizacjê dzia-
³añ profilaktycznych, a tak¿e na skutecznoæ nadzoru Narodowego Funduszu Zdro- wia nad wykonywaniem umów zawartych w tej mierze ze wiadczeniodawcami.
Dotychczasowe kontrole ujawni³y nieprawid³owoci w tworzeniu przejrzy- stych zasad dostêpu do wiadczeñ specjalistycznych. Wnioski wyp³ywaj¹ce z materia³u zebranego w toku kontroli finansowania oraz dostêpnoci leczenia kardiologicznego z uwzglêdnieniem realizacji wybranych zadañ Narodowego Pro- gramu Profilaktyki i Leczenia Chorób Uk³adu Sercowo-Naczyniowego POLKARD umo¿liwi¹ dokonanie oceny dzia³añ podejmowanych w latach 20032006 i I pó³- roczu 2007 r. przez Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia i kie- rownictwa samodzielnych publicznych zak³adów opieki zdrowotnej w celu u³a- twienia dostêpu pacjentów do specjalistycznego leczenia kardiologicznego i skrócenia czasu oczekiwania na wiadczenia medyczne.
Ustalenia kontroli funkcjonowania opieki psychiatrycznej, ze szczególnym uwzglêdnieniem opieki stacjonarnej pozwol¹ zweryfikowaæ sygna³y wskazuj¹ce na: naruszanie praw pacjentów przebywaj¹cych w szpitalach psychiatrycznych
[11] 11 i osób umieszczonych w nich przymusowo, brak w³aciwej opieki medycznej, trudnoci w skontaktowaniu siê z pracownikami socjalnymi, psychologami b¹d
terapeutami, z³e warunki bytowe, a tak¿e nieposzanowanie godnoci i intymnoci osób z zaburzeniami nerwowymi i psychicznymi.
Kolejnym obszarem badañ kontrolnych bêdzie funkcjonowanie organów in- spekcji i nadzoru oraz wype³nianie przez nie ich funkcji kontrolnych i regulacyj- nych. Zaplanowano 3 kontrole.
Przeprowadzone w 2005 r. badania wykaza³y, ¿e organy nadzoru budowlane- go niew³aciwie realizowa³y swoje zadania, a katastrofy budowlane, które mia³y miejsce w ostatnim okresie potwierdzaj¹, ¿e nie nast¹pi³y pod tym wzglêdem ocze- kiwane zmiany. Kontrola sprawowania nadzoru nad realizacj¹ i bezpieczeñstwem u¿ytkowania du¿ych obiektów budowlanych u¿ytecznoci publicznej oraz zespo³ów obiektów budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego wyka¿e, czy rodki przeznaczone na dzia³alnoæ organów nadzoru budowlanego s¹ ade- kwatne do wykonywanych przez nie zadañ, w³aciwie dzielone pomiêdzy po- szczególne jednostki i prawid³owo wykorzystywane, a tak¿e czy organy te w spo- sób zgodny z przepisami nadzoruj¹ przebieg budowy i u¿ytkowanie du¿ych obiektów budowlanych.
W okresie pe³nienia przez Prezesa Urzêdu Regulacji Telekomunikacji i Poczty funkcji organu regulacyjnego, zast¹pionego od 14 stycznia 2006 r. przez Urz¹d Komunikacji Elektronicznej, NIK otrzymywa³a informacje, i¿ organ ten nie wy- konuje prawid³owo swych ustawowych zadañ, m.in. przed³u¿a postêpowania ad- ministracyjne ponad terminy okrelone w k.p.a. i odwleka podejmowanie roz- strzygniêæ, co utrwala monopol Telekomunikacji Polskiej SA i ogranicza konkurencjê. Ustalenia i wnioski p³yn¹ce z kontroli realizowania przez Prezesa Urzêdu Komunikacji Elektronicznej zadañ w zakresie regulacji rynku us³ug tele- komunikacyjnych pozwol¹ oceniæ jego dzia³alnoæ jako organu regulacyjnego, zobowi¹zanego do zapewnienia prawid³owej wspó³pracy miêdzy operatorami telekomunikacyjnymi, w szczególnoci TP SA z innymi operatorami. Celem kon- troli bêdzie równie¿ ocena wykonywania decyzji administracyjnych o na³o¿eniu kar pieniê¿nych na TP SA.
Ponaddwuletni okres obowi¹zywania ustawy o wyrobach budowlanych, która wesz³a w ¿ycie 1 maja 2004 r., stanowi przes³ankê do zbadania funkcjonowania systemu procedur kontrolnych i administracyjnych reguluj¹cych rynek wyrobów budowlanych. Podstawowym celem kontroli wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych jest ocena sposobu wykonywania przez organy administracji pu- blicznej zadañ na³o¿onych na nie przepisami wspomnianej ustawy. Badania doty- czyæ bêd¹ zw³aszcza przestrzegania zasad wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych.
Plan pracy NIK
Siódmy z kolei obszar badañ kontrolnych, wyodrêbniony w ramach tego prio- rytetowego kierunku, okrelony zosta³ jako ¿ycie w czystym rodowisku. Przewi- dywane s¹ tu 2 kontrole.
Kontrola wdra¿ania ochrony na obszarach Natura 2000 stanowi kontynuacjê prowadzonego przez Izbê rozpoznania, w jaki sposób Polska wywi¹zuje siê ze swych miêdzynarodowych zobowi¹zañ. Badania, podjête w ramach kontroli rów- noleg³ej, prowadzonej przez pañstwa cz³onkowskie Grupy Roboczej ds. Kontroli
rodowiska EUROSAI, umo¿liwi¹ ocenê dzia³añ rz¹du oraz organów admini- stracji publicznej, podejmowanych dla ochrony dzikich ptaków, siedlisk przyrod- niczych oraz dzikiej fauny i flory, tj. wyznaczenia i zapewnienia ochrony obsza- rów Natura 2000.
Z kolei na ustaleniach kontroli wydawania zintegrowanych pozwoleñ na ko- rzystanie ze rodowiska oraz przestrzegania warunków w nich zawartych opieraæ siê bêdzie ocena stanu realizacji zadañ wynikaj¹cych z zobowi¹zañ negocjacyj- nych Polski wobec Unii Europejskiej w Obszarze 22: rodowisko, jeli chodzi o zintegrowane zapobieganie i kontrolê zanieczyszczeñ, obejmuj¹ce ró¿ne aspekty i rodzaje dzia³alnoci poszczególnych podmiotów. Zbadane zostanie m.in. prze- strzeganie przepisów prawa i decyzji administracyjnych przez organy admini- stracji publicznej oraz zak³ady maj¹ce obowi¹zek uzyskania pozwolenia zinte- growanego, legalnoæ i celowoæ wydawania takich pozwoleñ, przestrzeganie okrelonych w nich warunków, jak równie¿ skutecznoæ nadzoru i kontroli nad zintegrowanym zapobieganiem zanieczyszczeniom.
W obszarze badañ kontrolnych gospodarka mieszkaniowa Izba przeprowa- dzi kontrolê zbywania mieszkañ zak³adowych przez pañstwowe osoby prawne z uwzglêdnieniem zabezpieczenia interesu lokatorów w latach 20032006. Podjêta zostanie tutaj, czêsto podnoszona przez opiniê spo³eczn¹, kwestia mieszkañ za- k³adowych. Z analizy doniesieñ prasowych oraz skarg obywateli wynika, ¿e przy zbywaniu tego rodzaju lokali naruszane s¹ uprawnienia dotychczasowych lokato- rów do korzystania z prawa pierwokupu, ograniczany jest ich dostêp do informacji o zamiarze zbycia lokali, lokatorzy obci¹¿ani s¹ dodatkowymi op³atami manipu- lacyjnymi itp. Kontrola pozwoli sprawdziæ, w jakim stopniu te niepokoj¹ce sy- gna³y znajduj¹ potwierdzenie w faktach oraz poznaæ skalê ewentualnych niepra- wid³owoci.
Nastêpnym obszarem dzia³alnoci Izby w 2007 r., w którym przewidziano przeprowadzenie 2 kontroli, bêdzie pomoc socjalna i zabezpieczenie spo³eczne.
Ze wstêpnego rozeznania wynika, ¿e w placówkach opiekuñczo-wychowaw- czych bywaj¹ naruszane prawa dzieci, wiele do ¿yczenia pozostawiaj¹ warunki socjalno-bytowe, a wród wychowanków daj¹ siê zaobserwowaæ objawy niew³a-
ciwych zachowañ. Kontrola jakoci us³ug wiadczonych w placówkach opiekuñ-
[13] 13 czo-wychowawczych domach dziecka powinna umo¿liwiæ poznanie skali i przy- czyn wystêpowania tego rodzaju zjawisk. Jej rezultatem bêdzie ocena jakoci us³ug wiadczonych przez wspomnian¹ grupê placówek oraz sposobu wywi¹zy- wania siê organów administracji rz¹dowej i samorz¹dowej z na³o¿onego ustaw¹ o pomocy spo³ecznej obowi¹zku zapewnienia dzieciom opieki i wychowania w do- mach dziecka i w domach ma³ego dziecka. Zgromadzone dane pozwol¹ równie¿
oceniæ przestrzeganie unijnych zaleceñ w sprawie praw dzieci przebywaj¹cych w placówkach opiekuñczo-wychowawczych, realizacjê strategii wojewódzkich wzglêdem dzieci wychowywanych poza rodzin¹, a tak¿e efektywnoæ wspó³pra- cy powiatowych centrów pomocy rodzinie z placówkami pomocy spo³ecznej.
Realizacja przepisów zobowi¹zuj¹cych domy pomocy spo³ecznej, które nie spe³nia³y obowi¹zuj¹cego standardu, do opracowania i przeprowadzenia w usta- lonym terminie programu naprawczego bêdzie przedmiotem kontroli zapew- nienia przez domy pomocy spo³ecznej województwa podlaskiego standardów us³ug wymaganych od stycznia 2007 r. Badania kontrolne pozwol¹ ustaliæ, w ja- kim stopniu placówki, o których mowa, osi¹gnê³y standard us³ug okrelony w rozporz¹dzeniu ministra polityki spo³ecznej w sprawie domów pomocy spo-
³ecznej. Przedmiotem analiz bêdzie ponadto kwestia finansowania domów po- mocy spo³ecznej w wietle zmian zasad odp³atnoci za pobyt mieszkañców w tych placówkach, wydatków zwi¹zanych z podnoszeniem poziomu us³ug, jak równie¿ skutecznoci nadzoru nad domami pomocy spo³ecznej sprawowanego przez wojewodów.
W ostatnim obszarze badañ kontrolnych, w ramach omawianego kierunku o nazwie wysoka jakoæ i sprawnoæ obs³ugi obywatela przez urzêdy admini- stracji publicznej i s³u¿by publicznej, Izba podejmie 3 kontrole.
Na potrzebê objêcia kontrol¹ udzielania dotacji na realizacjê zleconych zadañ publicznych wskazuj¹ doniesienia o uchybieniach w tym zakresie. Celem kontroli prawid³owoci udzielania i rozliczania przez jednostki samorz¹du terytorialnego dotacji na zadania zlecone podmiotom niezaliczanym do sektora finansów pu- blicznych bêdzie sprawdzenie, czy jednostki samorz¹dowe przestrzegaj¹ zasad i procedur zwi¹zanych z udzielaniem dotacji przyznanych wspomnianym pod- miotom. W jednostkach samorz¹du terytorialnego zbadana zostanie m.in. prawi- d³owoæ wyboru podmiotów, którym udzielono dotacji oraz nadzoru nad wyko- naniem dotowanych zadañ, za u beneficjentów wywi¹zywanie siê z postanowieñ zawartych umów, rzetelnoæ sprawozdañ i rozliczeñ finansowych.
Wydany w 2003 r. przez Urz¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów raport Instytutu Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹ zatytu³owany Zagro¿enia dla konsu- mentów na rynku bankowoci detalicznej w Polsce oraz liczne póniejsze publi- kacje informowa³y o wystêpowaniu nierównoprawnych relacji miêdzy bankami
Plan pracy NIK
a ich klientami. Kontrola funkcjonowania systemu ochrony praw klientów ban- ków i innych instytucji porednictwa finansowego powinna daæ odpowied na pytanie, czy system ów funkcjonuje w sposób prawid³owy i skuteczny, obowi¹- zuj¹ce w tej mierze zasady s¹ w pe³ni przestrzegane przez instytucje rz¹dowe, samorz¹dowe i organy nadzoru bankowego, a klienci w sferze us³ug finansowych zostali zabezpieczeni przed nieuczciwymi praktykami. Zebrane informacje po- zwol¹ tak¿e stwierdziæ, czy banki respektuj¹ rozwi¹zania prawne, maj¹ce na celu ochronê klientów, a w szczególnoci, czy nie naruszaj¹ ich praw wynikaj¹cych z Kodeksu postêpowania cywilnego oraz ustawy o kredycie konsumenckim.
Temat kontroli wykonywanie przez przedsiêbiorstwa gazownicze handlo- wej i technicznej obs³ugi finalnych odbiorców gazu ziemnego zawiera w sobie dwa ró¿ne aspekty. Pierwszy z nich dotyczy zagadnieñ zwi¹zanych z bezpieczeñ- stwem energetycznym pañstwa, czyli zagwarantowaniem nieprzerwanych dostaw surowców energetycznych ze zró¿nicowanych róde³, drugi za odnosi siê do finalnych odbiorców, m.in. osób fizycznych, którym wspomniane przedsiêbior- stwa powinny zapewniæ ci¹g³e dostarczanie noników energii. Badane bêd¹ tak¿e kwestie rzetelnoci rozliczeñ dostawców z odbiorcami oraz przestrzegania stan- dardów jakociowych przy ich obs³udze.
Pañstwo oszczêdne
W ramach tego priorytetowego kierunku kontroli NIK bêdzie analizowaæ, badaæ i oceniaæ z ró¿nych punktów widzenia dzia³alnoæ urzêdów administracji publicznej i s³u¿b publicznych. Poza kwesti¹ przestrzegania przez nie prawa, przed- miot zainteresowania Izby stanowiæ bêdzie pozyskiwanie publicznych rodków finansowych i gospodarowanie nimi, w tym rodkami pomocowymi Unii Euro- pejskiej, a tak¿e skutecznoæ (umiejêtnoæ wyznaczania w³aciwych celów i spo- sobu ich realizacji), sprawnoæ (umiejêtnoæ osi¹gania wyznaczonych celów przy mo¿liwie najmniejszych kosztach funkcjonowania struktur pañstwowych niezbêd- nych do osi¹gniêcia tych celów), oszczêdnoæ (anga¿owanie minimum rodków na dan¹ dzia³alnoæ przy uzyskaniu w³aciwej jakoci) oraz standaryzacja admi- nistracji (ujednolicanie opisu stanowisk i wyposa¿enia, okrelanie zasad kszta³to- wania wynagrodzeñ itp.).
G³ównymi obszarami badañ kontrolnych w ramach tego priorytetowego kie- runku kontroli s¹: stan finansów publicznych, w tym pozyskiwanie dochodów bud¿etu pañstwa; gospodarowanie rodkami publicznymi w administracji rz¹do- wej, samorz¹dowej i przedsiêbiorstwach u¿ytecznoci publicznej, z uwzglêdnie- niem zamówieñ publicznych; pomoc publiczna i udzielanie dotacji z bud¿etu pañ-
[15] 15 stwa; realizacja inwestycji finansowanych ze rodków publicznych, w tym inwe- stycji wieloletnich; pozyskiwanie rodków Unii Europejskiej i zarz¹dzanie nimi;
upraszczanie procedur przyznawania rodków oraz tworzenie warunków do wzro- stu gospodarczego.
W obszarze stan finansów publicznych, w tym pozyskiwanie dochodów bud¿etu pañstwa, poza kontrolami wykonania bud¿etu pañstwa w 2006 r., na któ- re z³o¿y siê 95 kontroli koordynowanych i niekoordynowanych, zaplanowane zo- sta³y 4 inne kontrole.
Kontrole wykonania bud¿etu pañstwa w 2006 r. obejm¹ proces gromadzenia i wydatkowania rodków publicznych oraz prawid³owoæ realizacji finansowa- nych za ich pomoc¹ zadañ. Ustalenia kontroli wykonania bud¿etu, wraz z wyni- kami kontroli dodatkowych, zwanych oko³obud¿etowymi, których celem bê- dzie pog³êbienie i uszczegó³owienie badañ dotycz¹cych gospodarowania rodkami publicznymi, stanowiæ bêd¹ podstawê sporz¹dzenia Analizy wykonania bud¿e- tu pañstwa i za³o¿eñ polityki pieniê¿nej w 2006 r.. Przed³o¿enie Sejmowi tego dokumentu, zgodnie z Konstytucj¹ RP oraz ustaw¹ o Najwy¿szej Izbie Kontroli, nale¿y do obowi¹zków NIK.
Przeprowadzenie kontroli wykonania za³o¿eñ polityki pieniê¿nej w 2006 r.
i przed³o¿enie jej wyników Sejmowi RP w formie analizy wykonania za³o¿eñ polityki pieniê¿nej (przedstawianej ³¹cznie z analiz¹ wykonania bud¿etu pañstwa) jest kolejnym obowi¹zkiem Izby, wynikaj¹cym z Konstytucji RP oraz ustawy o NIK. Badania kontrolne powinny daæ odpowied na pytanie, czy Narodowy Bank Polski zrealizowa³ cele okrelone w za³o¿eniach polityki pieniê¿nej na 2006 r., a podejmowane przezeñ decyzje oraz dzia³ania sprzyja³y realizacji przy- jêtych za³o¿eñ i przynios³y oczekiwane efekty.
Zaplanowana w ramach kontroli wykonania bud¿etu pañstwa w 2006 r. kon- trola powi¹zania bud¿etów jednostek samorz¹du terytorialnego z bud¿etem pañ- stwa umo¿liwi ocenê wykonania przez jednostki samorz¹du terytorialnego do- chodów i wydatków bud¿etowych oraz przychodów i rozchodów. Badania kontrolne obejm¹ m.in.: wykorzystanie dotacji na zadania w zakresie administra- cji rz¹dowej; inne zadania zlecone ustawami oraz zadania w³asne; pobieranie i odprowadzanie dochodów stanowi¹cych dochody bud¿etu pañstwa, zwi¹zanych z realizacj¹ zadañ z zakresu administracji rz¹dowej oraz innych zadañ zleconych;
otrzymywanie subwencji ogólnej oraz dokonywanie obowi¹zkowych wp³at z ty- tu³u subwencji do bud¿etu pañstwa, a tak¿e zaawansowanie projektów finanso- wanych ze rodków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójnoci.
Kontrola NIK, której wyniki przedstawiono w marcu 2003 r. wykaza³a, i¿
urzêdy skarbowe w niedostatecznym stopniu korzysta³y z posiadanych informa- cji o wydatkach podatników znacznie przekraczaj¹cych ich ujawnione dochody.
Plan pracy NIK
Do podobnych wniosków sk³aniaj¹ równie¿ ustalenia kontroli doranej, przepro- wadzonej w III kwartale 2006 r. w trzech warszawskich urzêdach skarbowych.
Planowane badania opodatkowania przychodów nieznajduj¹cych pokrycia w ujaw- nionych ród³ach lub pochodz¹cych ze róde³ nieujawnionych pozwol¹ spraw- dziæ, jakie kroki podejmuj¹ urzêdy skarbowe i urzêdy kontroli skarbowej w celu ustalenia i opodatkowania przychodów stanowi¹cych przedmiot kontroli, a tak¿e ustaliæ, czy Ministerstwo Finansów w³aciwie wywi¹zuje siê z obowi¹zku moni- torowania i koordynowania postêpowañ w tych sprawach. Zbadany zostanie m.in.
sposób wykorzystania informacji o wydatkach podatników, rzetelnoæ postêpo- wañ sprawdzaj¹cych, prawid³owoæ dokumentowania postêpowania wyjaniaj¹- cego i dowodowego oraz poprawnoæ wydawanych decyzji.
Utrzymuj¹ce siê nieprawid³owoci na rynku paliw p³ynnych, wp³ywaj¹ce ujem- nie na wielkoæ dochodów bud¿etowych, s¹ g³ównym powodem podjêcia kontroli opodatkowania paliw ciek³ych. Jej celem bêdzie ocena skutecznoci sprawowa- nego przez organy pañstwa, przede wszystkim podatkowe i celne, nadzoru nad produkcj¹, importem i dystrybucj¹ paliw ciek³ych oraz funkcjonowania systemu maj¹cego przeciwdzia³aæ nielegalnemu wprowadzaniu paliw do obrotu. Ograni- czenie szarej strefy na rynku paliw bêdzie wymaga³o z jednej strony dopracowa- nia regulacji prawnych, z drugiej za znacznego zintensyfikowania dzia³añ kon- trolnych, st¹d badaniami objête zostan¹ poza Ministerstwem Finansów tak¿e izby celne, urzêdy kontroli skarbowej, jednostki Inspekcji Transportu Drogowego, Policji, Inspekcji Handlowej oraz Urz¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Drugim obszarem badañ kontrolnych w ramach tego priorytetu jest gospoda- rowanie rodkami publicznymi w administracji rz¹dowej, samorz¹dowej i przed- siêbiorstwach u¿ytecznoci publicznej, z uwzglêdnieniem zamówieñ publicznych.
Przeprowadzonych zostanie 5 kontroli.
Badania finansowania us³ug doradczych i eksperckich oraz innych zadañ zle- conych, nawi¹zuj¹ce do przeprowadzonej w 2001 r. kontroli prawid³owoci ko- rzystania z us³ug doradczych i eksperckich przez organy administracji rz¹dowej, maj¹ umo¿liwiæ ocenê gospodarowania rodkami przeznaczonymi na finansowa- nie prac zleconych. Kwesti¹ istotn¹ dla uznania zasadnoci anga¿owania do wy- konania wspomnianych us³ug podmiotów zewnêtrznych lub w³asnego personelu bêdzie okrelenie rzeczywistych, udokumentowanych potrzeb kontrolowanych jednostek oraz porównanie charakteru zlecanych zadañ z zakresem obowi¹zków s³u¿bowych i kompetencjami ich pracowników.
Za podjêciem badañ nad wykorzystaniem rodków powiatowych i gminnych funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej oraz gromadzeniem i redy- strybucj¹ przez urz¹d marsza³kowski op³at wnoszonych za korzystanie ze rodo- wiska przemawiaj¹ m.in. stwierdzone podczas poprzednich kontroli wypadki spo-
[17] 17
¿ytkowania rodków funduszy na cele niezgodne z przepisami, nienaliczanie od- setek za zw³okê od wniesionych po terminie op³at, niewystawianie tytu³ów wy- konawczych, brak decyzji wymierzaj¹cych op³aty. Uzyskanie wiedzy w tej mate- rii pozwoli oceniæ sposób wykorzystania wspomnianych funduszy na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym, gromadzenie i podzia³ op³at za korzy- stanie ze rodowiska wnoszonych przez zobowi¹zane podmioty oraz sprawnoæ windykacji owych nale¿noci.
W sytuacji, gdy samorz¹dy uwa¿aj¹ kwoty subwencji owiatowej za niewy- starczaj¹ce, celem kontroli zatytu³owanej wysokoæ czêci owiatowej subwencji ogólnej, a wydatki na realizacjê zadañ owiatowych jednostek samorz¹du teryto- rialnego bêdzie ustalenie wielkoci faktycznie poniesionych wydatków na zada- nia owiatowe, realizowane przez gminy i powiaty, w porównaniu z wysokoci¹ otrzymanych z bud¿etu pañstwa kwot czêci owiatowej subwencji ogólnej. Ba- dania kontrolne obejm¹ tak¿e sposób finansowania zadañ owiatowych w wy- padku braku wystarczaj¹cych rodków z subwencji oraz kwestiê rzetelnoci prze- kazywanych przez jednostki samorz¹dowe danych statystycznych, bêd¹cych podstaw¹ do wyliczenia kwot czêci owiatowej subwencji ogólnej.
Ustalenia kontroli zad³u¿enia jednostek samorz¹du terytorialnego ze szcze- gólnym uwzglêdnieniem prefinansowania i wspó³finansowania projektów reali- zowanych z udzia³em rodków Unii Europejskiej umo¿liwi¹ ocenê prawid³owoci zaci¹gania przez jednostki samorz¹du terytorialnego zobowi¹zañ d³ugotermino- wych oraz wykorzystania rodków pochodz¹cych z po¿yczek na prefinansowa- nie projektów. W ramach kontroli zostan¹ zbadane zarówno poziom, dynamika i struktura zad³u¿enia jednostek samorz¹dowych, jak te¿ terminowoæ wykonywa- nia projektów realizowanych z udzia³em rodków pomocowych. Inspiracj¹ do podjêcia tej kontroli by³y niepokoj¹ce wyniki badañ przeprowadzonych wspólnie z regionalnymi izbami obrachunkowymi, wskazuj¹ce na szybkie tempo zad³u¿a- nia siê kontrolowanych jednostek.
Realizacja zamówieñ publicznych przez publiczne zak³ady opieki zdrowotnej w województwie warmiñsko-mazurskim w latach 20052006 bêdzie kolejn¹ kon- trol¹ w sferze zamówieñ publicznych, szczególnie podatnej na ró¿nego rodzaju nieprawid³owoci z korupcj¹ w³¹cznie, a w zwi¹zku z tym pozostaj¹cej nieprze- rwanie w polu uwagi Izby. Zbadane zostanie m.in. przestrzeganie obowi¹zuj¹- cych w tej dziedzinie przepisów i procedur, przes³anki jakimi wspomniane jed- nostki kierowa³y siê przy wyborze najkorzystniejszej oferty, przebieg realizacji zamówieñ, ich zgodnoæ z warunkami okrelonymi na etapie wyboru oferty oraz stopieñ wykorzystania przedmiotu zamówienia.
Nastêpny sporód g³ównych obszarów badañ kontrolnych to pomoc publicz- na i udzielanie dotacji z bud¿etu pañstwa. Przewidziane s¹ 3 kontrole.
Plan pracy NIK
Przedmiotem kontroli realizacji przez gminy zadañ w zakresie budownictwa mieszkaniowego bêd¹ efekty podejmowanych przez gminy dzia³añ, zmierzaj¹- cych do poprawy warunków mieszkaniowych spo³ecznoci lokalnych oraz wspie- rania tych dzia³añ rodkami bud¿etu pañstwa. Zgodnie z zapisem ustawy o ochro- nie praw lokatorów, tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorz¹dowej nale¿y do zadañ w³asnych gminy, aktywnoæ inwesty- cyjna gmin jest jednak niewielka, a liczba budowanych lokali komunalnych ma- leje z roku na rok. Przeprowadzone badania powinny wskazaæ przyczyny takiego stanu rzeczy.
Kontrola restrukturyzacji samodzielnych publicznych zak³adów opieki zdro- wotnej ze szczególnym uwzglêdnieniem wykorzystania pomocy publicznej do- starczy niezbêdnych danych do poznania przebiegu tego procesu w latach 20042006 oraz I pó³roczu 2007 r., a szczególnie do oszacowania skutków finansowych realizacji ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicz- nych zak³adów opieki zdrowotnej. Kontrola powinna umo¿liwiæ tak¿e doko- nanie oceny efektywnoci udzielonej pomocy publicznej oraz ustalenie, czy zosta³y stworzone w³aciwe rozwi¹zania, które bêd¹ zapobiegaæ zad³u¿aniu siê publicznych zak³adów opieki zdrowotnej w przysz³oci.
Znaczna, w ostatnich latach, kwota dop³at z bud¿etu pañstwa do oprocento- wania udzielanych rolnikom bankowych kredytów inwestycyjnych oraz sygna³y o zdarzaj¹cych siê wypadkach fikcyjnych transakcji, dokonywanych w celu uzy- skania nienale¿nych korzyci sk³oni³y Izbê do podjêcia kontroli wykorzystania
rodków publicznych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na dop³aty do oprocentowania bankowych kredytów inwestycyjnych na rzecz rolnic- twa. Zbadany zostanie sposób wykorzystania dop³at do oprocentowania banko- wych kredytów inwestycyjnych w rolnictwie w latach 20042006 i I kwartale 2007 r. Analizie poddane bêd¹ m.in. kwestie okrelenia zapotrzebowania na do- p³aty do kredytów preferencyjnych, przestrzegania procedur udzielania dop³at, respektowania postanowieñ umów kredytowych oraz nadzoru nad prawid³owym wykorzystaniem i rozliczaniem dop³at przez banki.
W obszarze badañ kontrolnych realizacja inwestycji finansowanych ze rod- ków publicznych, w tym inwestycji wieloletnich, plan pracy Izby przewiduje prze- prowadzenie 3 kontroli.
Celem kontroli realizacji inwestycji finansowanych ze rodków publicznych, która przeprowadzona zostanie w ramach kontroli wykonania bud¿etu pañstwa w 2006 r., bêdzie dokonanie oceny realizacji wspomnianych przedsiêwziêæ in- westycji wieloletnich umieszczonych w za³¹czniku nr 6 do ustawy bud¿etowej, inwestycji wieloletnich jednostek samorz¹du terytorialnego realizowanych w ra- mach kontraktów wojewódzkich, a tak¿e innych inwestycji finansowanych m.in.
[19] 19 ze rodków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Krajowego Funduszu Dro- gowego. Jako pierwsze w kolejnoci zbadane zostan¹: przygotowanie inwestycji do realizacji, planowanie nak³adów, gospodarowanie rodkami finansowymi, postêp pro- wadzonych robót oraz prawid³owoæ nadzoru nad procesami inwestycyjnymi.
Ze wzglêdu na du¿¹ liczbê zadañ, które powinny byæ zlecane na podstawie przepisów dotycz¹cych zamówieñ publicznych, a tak¿e z uwagi na zak³adany cel realizacji inwestycji, podjêta zostanie kontrola wykorzystania przez Zak³ad Uniesz- kodliwiania Odpadów Promieniotwórczych w Otwocku-wierku rodków finan- sowych przeznaczonych na realizacjê inwestycji pn. Budowa komory operacyj- nej do kapsu³owania wypalonego paliwa j¹drowego w budynku by³ego reaktora Ewa (R-1) oraz adaptacja tego budynku dla potrzeb komory. Zbadanie popraw- noci dzia³añ inwestora na wszystkich etapach procesu inwestycyjnego ma na celu sprawdzenie, czy rodki publiczne wydane zosta³y w sposób oszczêdny i efektywny.
Skontrolowana zostanie równie¿ budowa krytego toru kolarskiego Polskiego Zwi¹zku Kolarskiego w Pruszkowie finansowanego ze rodków Funduszu Roz- woju Kultury Fizycznej. Zainteresowanie Najwy¿szej Izby Kontroli t¹, maj¹c¹ strategiczne znaczenie dla polskiego sportu inwestycj¹, wywo³ane zosta³o sygna-
³ami o pojawiaj¹cych siê w trakcie jej realizacji nieprawid³owociach, powoduj¹- cych znaczne wyd³u¿enie czasu budowy i pokany wzrost kosztów, co stanowi zagro¿enie dla dokoñczenia inwestycji i grozi zmarnotrawieniem wyasygnowa- nych na ten cel rodków publicznych.
Pozyskiwanie rodków Unii Europejskiej i zarz¹dzanie nimi; upraszczanie procedur przyznawania rodków, to obszar, w którym Izba zamierza przeprowa- dziæ 11 kontroli.
W sytuacji niskiego wykorzystania rodków przeznaczonych na realizacjê programów operacyjnych wspó³finansowanych z funduszy strukturalnych UE, kontrola wdra¿ania projektów pomocy technicznej finansowanych z funduszy struk- turalnych s³u¿yæ bêdzie ocenie prowadzenia przedsiêwziêæ realizowanych w ra- mach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Pro- gramu Operacyjnego Pomocy Technicznej. Zbadane zostan¹ m.in. kwestie zwi¹zane z realizacj¹ projektów pomocy technicznej w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego (instytucji zarz¹dzaj¹cej), Ministerstwie Finansów (instytucji p³at- niczej) oraz instytucjach porednicz¹cych dla ZPORR, tj. urzêdach wojewódz- kich, a tak¿e sposób dystrybucji rodków z funduszy strukturalnych na pomoc techniczn¹.
Kontrola przygotowania administracji publicznej do wykorzystania funduszy strukturalnych w ramach Narodowej Strategii Spójnoci na lata 20072013 stanowi kontynuacjê badañ z lat 20032005. Jej wyniki bêd¹ podstaw¹ oceny
Plan pracy NIK
przygotowania jednostek administracji publicznej do zarz¹dzania funduszami strukturalnymi i wykorzystania ich w Nowej Perspektywie Finansowej na lata 20072013. Zbadany zostanie m.in. stan przygotowania administracji publicznej do realizacji nowych programów finansowanych z funduszy strukturalnych, w tym takie kwestie, jak: opracowanie niezbêdnych aktów prawnych i dokumen- tów programowych, tworzenie sprawnych mechanizmów zarz¹dzania i kontroli oraz zapewnienie krajowych rodków na prefinansowanie i wspó³finansowanie regionalnych programów operacyjnych.
G³ównym celem kontroli powiêconej rezultatom wdra¿ania programów ope- racyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych w latach 20042006 jest ocena osi¹gniêtych efektów, dokonywana zgodnie z przyjêtymi wskanikami, okrelo- nymi w sektorowych programach operacyjnych Transport, Rozwój zasobów ludzkich oraz Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego.
Poczynione ustalenia pozwol¹ równie¿ przeanalizowaæ wyniki dzia³añ podejmowa- nych w celu u³atwienia potencjalnym odbiorcom dostêpu do rodków unijnych.
Planowane badania kontrolne prawid³owoci udostêpniania i wykorzystania
rodków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego maj¹ na celu sprawdzenie, czy projek- ty finansowane z powy¿szych rodków s¹ wybierane i realizowane w sposób pra- wid³owy. Z przeprowadzonego rozeznania wynika, ¿e Polska ma trudnoci z wy- korzystaniem funduszy pomocowych w ca³oci i w ustalonym czasie, dlatego wskazane jest ju¿ w pocz¹tkowym okresie realizacji umów przeprowadzenie kon- troli, która pozwoli oceniæ prawid³owoæ i terminowoæ przyznawania i wyko- rzystania wspomnianych rodków.
Kontrola wsparcia inwestycyjnego ze rodków Unii Europejskiej dla ma³ych i rednich przedsiêbiorstw na przyk³adzie realizacji dzia³ania 2.3 SPO WKP w latach 20042006, prowadzona równolegle z Europejskim Trybuna³em Obra- chunkowym i innymi najwy¿szymi organami kontroli pañstw cz³onkowskich Unii Europejskiej, powinna okreliæ skutecznoæ wspierania tego rodzaju przedsiê- biorstw rodkami unijnymi, udzielanymi przez jednostki zarz¹dzaj¹ce i wdra¿a- j¹ce w ramach Sektorowego programu operacyjnego wzrostu konkurencyjnoci przedsiêbiorstw. Szczególna uwaga zwrócona zostanie na efektywnoæ systemu zarz¹dzania rodkami oraz osi¹ganie za³o¿onych efektów przy relatywnie najni¿- szych nak³adach.
Badania nad wykorzystaniem rodków unijnych przeznaczonych na infrastruk- turê kolejow¹ podjête bêd¹ ze wzglêdu na to, ¿e mimo prowadzonych od kilkuna- stu lat dzia³añ Polsce nie uda³o siê dostosowaæ transportu kolejowego do standar- dów Unii Europejskiej. Poza niedostatkiem rodków finansowych na inwestycje, utrzymanie i naprawy, kontrole NIK ujawni³y niepokoj¹co nisk¹ absorpcjê rod-
[21] 21 ków unijnych, równie¿ tych przeznaczonych na infrastrukturê kolejow¹, co w znacznym stopniu spowodowane jest brakiem zdolnoci do ich wykorzystania, wynikaj¹cych z niedostatecznej sprawnoci instytucjonalnej struktur administra- cyjnych. Program kontroli wykorzystania rodków pomocowych UE na budowê linii kolejowych o podstawowym znaczeniu przewiduje zbadanie sposobu pozyski- wania i wykorzystania przez spó³ki PKP SA oraz PLK SA, a tak¿e ministrów w³a-
ciwych do spraw transportu, rozwoju regionalnego i finansów, pomocowych rod- ków unijnych na inwestycje w infrastrukturê kolejow¹ o znaczeniu pañstwowym.
Ocenione zostan¹ dzia³ania systemowe wymienionych podmiotów oraz prawi- d³owoæ wykorzystania rodków i prowadzenia robót budowlanych na wybra- nych odcinkach linii kolejowych, przede wszystkim nale¿¹cych do licz¹cej na terenie Polski 5,3 tys. km europejskiej sieci transportowej Trans-European Ne- twork-Transport.
Kontrola realizacji projektów wspó³finansowanych z Europejskiego Funduszu Spo³ecznego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w województwie ³ódzkim stanowi kontynuacjê przeprowadzonych w 2005 r. badañ w dziedzinie prawid³owoci wykorzystania rodków z funduszy strukturalnych. W trakcie dociekañ nad prawid³owoci¹ wdra¿ania oraz finanso- wania z Europejskiego Funduszu Spo³ecznego projektów w ramach priorytetu 2 ZPORR Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach sprawdzona zostanie poprawnoæ stosowanych procedur naboru i oceny projektów, zawiera- nia umów z beneficjentami oraz wykorzystania rodków z EFS i bud¿etu pañstwa w ramach ZPORR.
Kontrola realizacji wybranych zadañ z zakresu infrastruktury technicznej (kanalizacja, wodoci¹gi i oczyszczalnie cieków) wspó³finansowanych z funduszy strukturalnych w ramach Priorytetu I i III Zintegrowanego Programu Operacyj- nego Rozwoju Regionalnego nawi¹zywaæ bêdzie tak¿e do badañ wczeniejszych, z lat 20052006, a dotycz¹cych wykorzystania funduszy strukturalnych. Doko- nana zostanie ocena stanu realizacji przez beneficjentów wybranych inwestycji infrastrukturalnych wspó³finansowanych z funduszy strukturalnych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, którego celem jest tworzenie warunków sprzyjaj¹cych równomiernemu rozwojowi gospodar- czemu kraju, jego spójnoci ekonomicznej, spo³ecznej i terytorialnej oraz inte- gracji z Uni¹ Europejsk¹.
Zasadniczym przedmiotem prowadzonych w 5 gminach województwa lubel- skiego badañ nad pozyskiwaniem i wykorzystaniem rodków wspólnotowych prze- znaczonych na wsparcie finansowania rozwoju gmin bêdzie realizacja projektów wspó³finansowanych ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalne- go, a przeznaczonych na wsparcie procesów s³u¿¹cych rozwojowi lokalnemu.
Plan pracy NIK
Z uwagi na rozpoczynaj¹cy siê w 2007 r. nowy okres programowania, w którym dla województwa lubelskiego przewidziane zosta³y z EFRR znaczne rodki, poznanie przyczyn stosunkowo niskiego dotychczas udzia³u jednostek samorz¹- dowych tego województwa w korzystaniu ze rodków unijnych powinno przy- czyniæ siê do lepszego ich spo¿ytkowania.
Na ustaleniach kontroli wykorzystania rodków publicznych na zalesianie grun- tów rolnych opieraæ siê bêdzie ocena przygotowania i przeprowadzenia zalesieñ objêtych Planem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20042006 oraz efektyw- noci wykorzystania przeznaczonych na ten cel rodków pochodz¹cych z bud¿e- tu pañstwa i Unii Europejskiej. Wnioski p³yn¹ce z tej kontroli przyczyni¹ siê równie¿ do wyeliminowania ewentualnych nieprawid³owoci przy realizacji ana- logicznego planu obejmuj¹cego lata 20072013, którego projekt przewiduje wy- asygnowanie na powiêkszenie obszarów lenych znacznie wiêkszych rodków ni¿ poprzednio.
Powodem podjêcia kontroli maj¹cej za zadanie zbadanie aktywnoci gmin województwa lubuskiego w pozyskiwaniu rodków z bud¿etu Unii Europejskiej w latach 20032006 s¹ znaczne ró¿nice w korzystaniu poszczególnych gmin ze
rodków pochodz¹cych z bud¿etu Unii Europejskiej. Jedne gminy zrealizowa³y przy udziale funduszy unijnych ju¿ kilka projektów, inne za nie uzyska³y dla nich aprobaty organów opiniuj¹cych lub w ogóle nie by³y zainteresowane sk³ada- niem wniosków o dofinansowanie. Planowana kontrola powinna u³atwiæ pozna- nie przyczyn takiego stanu rzeczy, którego konsekwencj¹ mo¿e byæ powiêksza- nie siê dysproporcji w poziomie rozwoju cywilizacyjnego ró¿nych gmin tego samego województwa.
W obszarze tworzenie warunków do wzrostu gospodarczego w planie pracy NIK znalaz³y siê 3 tematy kontroli.
Kontrola dzia³añ podejmowanych w celu pozyskania bezporednich inwesty- cji zagranicznych pozwoli oceniæ ich efekty osi¹gniête przez organy rz¹dowe i samorz¹dowe. G³ówny akcent zostanie po³o¿ony na skutecznoæ stosowanych zachêt inwestycyjnych, uproszczenie i przyspieszenie procesu inwestycyjnego oraz wykorzystywanie takich atutów naszego kraju, jak cz³onkostwo w Unii Eu- ropejskiej, posiadanie kadry wysoko kwalifikowanych pracowników, stosunko- wo niskie koszty pracy, funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych i par- ków technologicznych.
Przedmiotem kontroli znoszenia barier dla rozwoju przedsiêbiorczoci realizacja ustaw dotycz¹cych dzia³alnoci gospodarczej, planowanej g³ównie ze wzglêdu na istnienie licznych przeszkód natury biurokratycznej, sytuuj¹cych Pol- skê na dalekich miejscach w rankingach swobody prowadzenia dzia³alnoci go- spodarczej, bêd¹ podejmowane przez administracjê publiczn¹ przedsiêwziêcia ma-
[23] 23 j¹ce u³atwiæ rejestrowanie i prowadzenie tego rodzaju dzia³alnoci oraz uzyska- nie wymaganych zezwoleñ i licencji. Zbadana zostanie m.in. realizacja zadañ okre-
lonych w ustawie Prawo dzia³alnoci gospodarczej oraz ustawie o swobodzie dzia³alnoci gospodarczej.
Tematem kolejnej kontroli jest realizacja Sektorowego Programu Operacyj- nego pn. Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora ¯ywnociowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich 20042006 w zakresie dzia³ania 1.2. U³atwianie startu m³odym rolnikom. Przes³ank¹ do podjêcia badañ nad realizacj¹ zapisów tego programu, stanowi¹cego jedno z narzêdzi urzeczywistniania celów Narodowego Planu Rozwoju, by³y sygna³y o szybkim wyczerpywaniu siê limitu rodków prze- znaczonych na wsparcie dla m³odych rolników w poszczególnych województwach, przyznawaniu rodków osobom niespe³niaj¹cym wymogów warunkuj¹cych ich uzyskanie, nieprzestrzeganiu i b³êdnej interpretacji przepisów. Wnioski sformu-
³owane w rezultacie niniejszej kontroli umo¿liwi¹ podjêcie dzia³añ eliminuj¹cych ewentualne nieprawid³owoci w kolejnych latach funkcjonowania programu.
Pañstwo gospodarne
Prowadz¹c badania w ramach tego priorytetowego kierunku kontroli, NIK bêdzie analizowaæ i oceniaæ sposób zarz¹dzania pañstwowym maj¹tkiem oraz osi¹gniête efekty. Izba zwraca szczególn¹ uwagê na celowoæ posiadania tego maj¹tku, mo¿liwoci przysparzania nieuzasadnionych korzyci prywatnym pod- miotom, skutecznoci sprawowanego nadzoru w³acicielskiego, celowoci wy- boru maj¹tku do prywatyzacji i prawid³owoci jej przeprowadzania.
G³ównymi obszarami badañ kontrolnych w ramach tego priorytetowego kie- runku bêd¹: zarz¹dzanie maj¹tkiem Skarbu Pañstwa (w tym przez agencje pañ- stwowe), maj¹tkiem samorz¹dowym i przedsiêbiorstw pañstwowych, procesy restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji sektorów gospodarki, podmiotów Skarbu Pañstwa i komunalnych oraz rozwój i utrzymanie infrastruktury.
W obszarze zarz¹dzanie maj¹tkiem Skarbu Pañstwa (w tym przez agencje pañstwowe), maj¹tkiem samorz¹dowym i przedsiêbiorstw pañstwowych zapla- nowanych zosta³o 7 badañ kontrolnych.
Kontrola prawid³owoci wykorzystania nieruchomoci Skarbu Pañstwa w m.st.
Warszawa na potrzeby ministerstw, urzêdów centralnych i pañstwowych osób prawnych dostarczy danych pozwalaj¹cych oceniæ stopieñ wykorzystania owych obiektów, a tak¿e zasadnoæ ewentualnego wydawania rodków publicznych przez wspomniane jednostki na wynajem lub zakup nieruchomoci. O potrzebie podjê- cia takich badañ wiadcz¹ m.in. wypadki wynajmowania przez jednostki admini-
Plan pracy NIK
stracji rz¹dowej podmiotom zewnêtrznym pozostaj¹cym w ich trwa³ym zarz¹- dzie, czêci nieruchomoci, które mog³yby zostaæ wykorzystane przez inne jed- nostki organizacyjne administracji.
Na koniecznoæ sprawdzenia efektów egzekwowania nale¿noci z tytu³u umów dzier¿awy i sprzeda¿y mienia z Zasobu W³asnoci Rolnej Skarbu Pañstwa przez Agencjê Nieruchomoci Rolnych wskazuj¹ wyniki kontroli przeprowadzonych przez NIK w latach 20042006, a przede wszystkim kontroli wykonania rocz- nych planów finansowych Agencji. Ujawni³y one m.in. utrzymywanie siê rok- rocznie wysokich stanów bie¿¹cych i zaleg³ych nale¿noci z tytu³u umów dzier-
¿awy i sprzeda¿y, niskich wskaników sp³aty tych nale¿noci i wysokich wskaników nale¿noci umorzonych.
Rezultaty badañ kontrolnych przekazywania przez Agencjê Mienia Woj- skowego nieruchomoci pozostaj¹cych w jej zarz¹dzie samorz¹dom w latach 20032006 pozwol¹ oceniæ, czy proces ten przebiega³ prawid³owo, ewidencja nieruchomoci nie zawiera³a b³êdów, a przy zbywaniu mienia Agencji zachowa- ne zosta³y obowi¹zuj¹ce procedury. Chêæ przyjrzenia siê przebiegowi tego rodza- ju procesów wynika z ustaleñ dotychczas przeprowadzonych w Agencji Mienia Wojskowego kontroli, które ujawni³y nieprawid³owoci m.in. w takich dziedzi- nach, jak przygotowanie mienia do zagospodarowania, przestrzeganie zasad zby- wania nieruchomoci, czy funkcjonowanie kontroli wewnêtrznej.
Gospodarowanie przez Wojskow¹ Agencjê Mieszkaniow¹ nieruchomociami Skarbu Pañstwa w latach 20042007 (I kwarta³) sta³o siê przedmiotem zaintereso- wania NIK, m.in. z powodu og³aszanych przez Agencjê licznych przetargów na sprze- da¿ nieruchomoci oraz najem i dzier¿awê lokali u¿ytkowych, a tak¿e z uwagi na charakter ustaleñ dokonanych w podobnej jednostce Agencji Mienia Wojskowego.
Kontrola zarz¹dzania nieruchomociami gminnymi umo¿liwi poszerzenie wie- dzy o sposobie gospodarowania gminnymi zasobami nieruchomoci, zw³aszcza tymi, które zarz¹dzane s¹ przez licencjonowanych zarz¹dców lub jednostki zatrudniaj¹ce takie osoby, co stwarza sprzyjaj¹ce warunki do powstania konkurencji i poprawy jakoci tego rodzaju us³ug. Ustalenia kontroli powinny przyczyniæ siê te¿ do wyeli- minowania nieprawid³owoci wystêpuj¹cych w tej sferze, m.in. do identyfikacji obszarów zagro¿onych korupcj¹ i mechanizmów korupcjogennych.
Utrzymanie obiektów oraz przestrzeganie bezpieczeñstwa i higieny w publicz- nych szko³ach i placówkach owiatowych w latach 20042007 (I kwarta³) zbada- ne zostanie z powodu licznych nieprawid³owoci w eksploatacji obiektów szkol- nych oraz nieprzestrzegania przepisów dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny, ujawnionych podczas kontroli zakoñczonej w 2006 r. Badania przeprowadzone bêd¹ w szko³ach, dla których organem prowadz¹cym s¹ jednostki samorz¹du
[25] 25 terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego. W kolejnych latach przewidu- je siê obj¹æ nimi równie¿ niepubliczne szko³y i placówki owiatowe.
Kontrola gospodarki mieniem PKP na dworcach kolejowych i ich wykorzy- stanie w ruchu pasa¿erskim, podjêta zosta³a ze wzglêdu na postêpuj¹c¹ dewasta- cjê mienia PKP, jego z³y stan sanitarny, jak równie¿ liczne wypadki agresywnych, b¹d kryminalnych zachowañ, z którymi stykaj¹ siê podró¿ni. Celem kontroli bêdzie dokonanie oceny stanu obiektów i infrastruktury dworcowej PKP, m.in.
stopnia i przyczyn ich dewastacji, a tak¿e dzia³añ, jakie podejmuj¹ zarz¹dcy mie- nia kolejowego dla zmiany tego stanu rzeczy i stworzenia podró¿nym w³aci- wych warunków obs³ugi.
W obszarze obejmuj¹cym procesy restrukturyzacji, komercjalizacji i prywa- tyzacji sektorów gospodarki, podmiotów Skarbu Pañstwa i komunalnych prze- widziano 4 kontrole.
Kontrola prywatyzacji zak³adów wielkiej syntezy chemicznej bêdzie mia³a po czêci charakter sprawdzaj¹cy, choæ w jej ramach bêd¹ równie¿ kontynuowane w¹tki z kontroli przeprowadzonej w 2004 r. W toku kontroli zbadane zostan¹ prowadzone w latach 20052007 dzia³ania prywatyzacyjne, obejmuj¹ce 6 zak³a- dów wielkiej syntezy chemicznej, a tak¿e wykonanie wniosków pokontrolnych, sformu³owanych w wyniku wczeniejszej kontroli restrukturyzacji i przygotowa- nia prywatyzacji spó³ek sektora chemii ciê¿kiej. Przedmiotem badañ bêdzie m.in.
zasadnoæ i koszty prywatyzacji, zgodnoæ procesów prywatyzacyjnych z za³o¿e- niami zawartymi w dokumentach rz¹dowych, przychody Skarbu Pañstwa i sposób ich rozdysponowania, a tak¿e efekty finansowe poszczególnych prywatyzacji.
Przeprowadzona w 2000 r. kompleksowa kontrola prywatyzacji sektora far- maceutycznego wykaza³a, ¿e nie zosta³ osi¹gniêty w pe³ni ¿aden z celów okrelo- nych przez Radê Ministrów. Obecnie planowana kontrola prywatyzacji i restruk- turyzacji sektora farmaceutycznego pozwoli oceniæ efekty dzia³añ organów administracji rz¹dowej zwi¹zanych z restrukturyzacj¹ i prywatyzacj¹ tej ga³êzi polskiej gospodarki, prowadzonych w latach 20012006. Podobna refleksja jest wskazana m.in. z tego wzglêdu, i¿ we wspomnianej dziedzinie zachodz¹ niepo- koj¹ce procesy. W wyniku przejmowania przez zagraniczne koncerny polskich zak³adów farmaceutycznych ich rola ogranicza siê nierzadko do pakowania i magazynowania leków importowanych, których ceny, w przeciwieñstwie do spe- cyfików krajowych, nieustannie rosn¹, co powoduje w konsekwencji szybki wzrost wydatków z bud¿etu pañstwa na refundacjê leków.
W ramach kontroli likwidacji kopalñ wêgla kamiennego w 2006 r., z uwzglêd- nieniem wykorzystania po¿yczki Banku wiatowego, oceniona zostanie prawid³o- woæ przyznawania, wykorzystania i rozliczania przez podmioty uczestnicz¹ce w restrukturyzacji górnictwa wêgla kamiennego dotacji bud¿etowych przezna-
Plan pracy NIK
czonych na likwidacjê kopalñ w 2006 r., w tym pochodz¹cych z po¿yczki Banku
wiatowego. W szczególnoci zbadana bêdzie realizacja planowanych zadañ, a tak¿e skutecznoæ monitorowania i nadzoru nad likwidacj¹ kopalñ oraz prawi- d³owoæ i rzetelnoæ sprawozdañ, do sporz¹dzania których jednostki te s¹ zobo- wi¹zane w zwi¹zku z przyznanymi im dotacjami bud¿etowymi.
Kontrola wykorzystania dotacji bud¿etowych przeznaczonych na restruktury- zacjê zatrudnienia w górnictwie wêgla kamiennego w 2006 r., z uwzglêdnieniem
rodków pochodz¹cych z po¿yczki Banku wiatowego pozwoli oceniæ gospodaro- wanie dotacjami na restrukturyzacjê zatrudnienia w górnictwie, w tym równie¿ rod- kami po¿yczki Banku wiatowego, z uwzglêdnieniem zobowi¹zañ wynikaj¹cych z umów podpisanych przez polski rz¹d. Oceniona zostanie tak¿e skutecznoæ nad- zoru nad wspomnianym procesem, stopieñ realizacji celów, na które przeznaczono dotacje, a tak¿e prawid³owoæ i rzetelnoæ sprawozdañ z ich wykorzystania.
Kolejne 3 kontrole powiêcone zostan¹ rozwojowi i utrzymaniu infrastruktury.
Badania dotycz¹ce sprawnoci instytucjonalnej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w zakresie realizacji zadañ ustawowych pozwol¹ na ocenê dzia³añ podejmowanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Auto- strad jako centralnego organu administracji rz¹dowej. Kontrola obejmie m.in.
kwestie zarz¹dzania drogami i ruchem na tych drogach, realizacji przedsiêwziêæ zwi¹zanych z przygotowaniem, budow¹, przebudow¹, remontami, utrzymaniem i ochron¹ autostrad, dróg ekspresowych oraz innych dróg krajowych, a tak¿e wy- korzystania na wspomniane cele rodków bud¿etowych i rodków Krajowego Funduszu Drogowego.
W sytuacji, gdy niezadowalaj¹cy stan po³¹czeñ l¹dowych stanowi barierê obni¿aj¹c¹ konkurencyjnoæ polskich portów morskich na miêdzynarodowym rynku us³ug portowych, ustalenia kontroli finansowania budowy infrastruktury portowej oraz dróg zapewniaj¹cych dostêp do portów morskich umo¿liwi¹ ocenê dzia³añ administracji rz¹dowej, zwi¹zanych z pozyskiwaniem i wykorzystaniem przeznaczonych na ten cel rodków bud¿etu pañstwa oraz pomocowych rodków unijnych. Dokonanie takiej oceny jest potrzebne przede wszystkim z tego wzglê- du, ¿e administracja morska, zarz¹dy portów morskich i gminy nadmorskie otrzy- ma³y mo¿liwoæ uzyskania na poprawê po³¹czeñ drogowych, kolejowych i wod- nych znacznych rodków pomocowych, jednak, jak dotychczas, rodki te pozostaj¹ niewykorzystane.
Kontrola wykorzystania rodków publicznych, w tym rodków Finansowego Instrumentu Wspieranie Rybo³ówstwa, na ryback¹ infrastrukturê portow¹ stano- wi kontynuacjê przeprowadzonych w 2005 r. badañ nad wykorzystaniem rod- ków wspólnotowych na restrukturyzacjê rybo³ówstwa morskiego. Jej przedmio- tem bêdzie spo¿ytkowanie rodków bud¿etu pañstwa i rodków unijnych na
[27] 27 modernizacjê i rozbudowê infrastruktury portowej s³u¿¹cej rybo³ówstwu, m.in.
na poprawê warunków postoju i obs³ugi statków rybackich, warunków pracy w portach oraz ograniczenie zanieczyszczenia rodowiska morskiego.
Uwagi koñcowe
Plan pracy NIK konstruowany jest wed³ug regu³ ujêtych w Standardach kontroli Najwy¿szej Izby Kontroli, opracowanych z uwzglêdnieniem Standardów kontroli INTOSAI, Europejskich wytycznych stosowania standardów kontroli INTOSAI oraz
Miêdzynarodowych standardów kontroli Miêdzynarodowej Federacji Ksiêgowych (IFAC). Pracom nad nim przywieca³y umieszczone w Wytycznych planowania kon- troli zasady, zgodnie z którymi celem planowania kontroli jest umo¿liwienie koncentra- cji dzia³alnoci kontrolnej NIK na najwa¿niejszych zagadnieniach zwi¹zanych z funk- cjonowaniem pañstwa, z uwzglêdnieniem optymalnego wykorzystania potencja³u kontrolnego Izby, a wszystkie kontrole powinny byæ zaplanowane tak, aby mo¿na je by³o przeprowadziæ w sposób oszczêdny, wydajny i skuteczny.
W myl tych¿e wytycznych, dzia³alnoæ NIK ma na celu pozytywne oddzia-
³ywanie na funkcjonowanie wszystkich podmiotów wykonuj¹cych zadania pu- bliczne lub korzystaj¹cych ze rodków publicznych, przez wskazywanie zagro-
¿eñ, nieprawid³owoci, nieuczciwoci i nierzetelnoci w wykonywaniu zadañ publicznych, jak równie¿ propagowanie dba³oci o porz¹dek prawny, odpowie- dzialnoæ i najlepsze praktyki zarz¹dzania maj¹tkiem i rodkami publicznymi.
Plan pracy Najwy¿szej Izby Kontroli na 2007 r. zosta³ tak skonstruowany, by móg³ spe³niæ mo¿liwie najpe³niej powy¿sze wymogi, a jednoczenie umo¿liwiæ sformu³owanie wniosków ogólniejszej natury, dotycz¹cych ujawnionych w toku badañ kontrolnych zjawisk, mechanizmów czy tendencji zachodz¹cych w gospo- darce i ¿yciu spo³ecznym. Pozwoli to zadoæuczyniæ zapisom dokumentu Stra- tegia Najwy¿szej Izby Kontroli misja i wizja, zgodnie z którymi rzetelnie informuj¹c spo³eczeñstwo o tym, jak wykonywane s¹ ustawy, wykorzystywany maj¹tek publiczny, a tak¿e jakie efekty uzyskuje siê z pieniêdzy podatników, Najwy¿sza Izba Kontroli ma wspieraæ organy pañstwa w stanowieniu prawa i wyborze dróg, zmierzaj¹cych do trwa³ego i zrównowa¿onego rozwoju kraju oraz wp³ywaæ na w³adze publiczne, w celu usuwania zagro¿eñ i likwidacji nie- prawid³owoci w ich dzia³aniach.
opracowa³ mgr Zbigniew Szopiñski Departament Strategii Kontrolnej w NIK
Plan pracy NIK
Wies³aw Karliñski
WYKORZYSTANIE METOD STATYSTYCZNYCH
W KONTROLACH FINANSOWYCH NAJWY¯SZEJ IZBY KONTROLI
W praktyce kontrolnej (audytorskiej) mamy najczêciej do czynienia z proce- sem dowodowym opartym na badaniu grupy spraw (próby) wybranych z obszaru objêtego kontrol¹. Jeli celem kontroli jest wydanie opinii (powiadczenia) o pra- wid³owoci funkcjonowania kontrolowanego obszaru, np. prawid³owoci rozli- czenia finansowego jednostki kontrolowanej, to zasadniczym problemem staje siê sposób doboru próby, badanie której stanowi podstawê do wydania takiej opinii.
Opis metodyki doboru próby zawarto w miêdzynarodowych standardach kontroli opracowanych przez IFAC1, zwanych dalej MSRF, standardach i wytycznych INTOSAI2, a tak¿e podrêcznikach i standardach wiêkszoci instytucji kontrolnych.
W wypadku Najwy¿szej Izby Kontroli podrêcznik zawieraj¹cy opis metodyki do- boru próby do kontroli zosta³ zatwierdzony przez prezesa NIK we wrzeniu 2002 r.3 W kontrolach typu powiadczaj¹cego wa¿ne jest, aby próba dobrana zosta³a w spo- sób obiektywny, a ocena dokonana na podstawie jej badania obci¹¿ona by³a okre-
lonym (jak najmniejszym) ryzykiem b³êdu. Dlatego zaleca siê stosowanie metod statystycznych gwarantuj¹cych losowoæ wyboru oraz mo¿liwoæ ekstrapolacji wyników i pomiaru ryzyka z zastosowaniem rachunku prawdopodobieñstwa.
Najwy¿sza Izba Kontroli przeprowadza corocznie w kilkuset jednostkach kon- trolê wykonania bud¿etu pañstwa, dokonuj¹c ocen poszczególnych jednostek,
1 Miêdzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej i Miêdzynarodowe Wskaniki dotycz¹ce Prak- tyki Rewizji Finansowej 2001, Stowarzyszenie Ksiêgowych w Polsce Zarz¹d G³ówny, Centralny Orodek Szkolenia Zawodowego.
2 Europejskie wytyczne stosowania standardów kontroli INTOSAI, NIK, Warszawa 2000.
3 Dobór próby do kontroli, NIK, dostêpny na stronie <www.nik.gov.pl>.
