.
r. 3 .¿ >i y .i ^ Ad m 3 jam
D i a i w o i ' o ' » « ' x - i o w ö t S • ly".'" •»(•*> ' A ' f .-ft » ć / J ?• -ly x " : L i-a l u M ¿ : . r ; t b : . _ . w ó l o i x b ia a x - it i pù- t h e ' , . ' . ¡ ;n 2 1 t • 2 V y . o b . i n o t w u d t n b n o i t s ' O I ' ’*
. r r s i « ' r t i » f ( í » ! o X
• i l s y í i u l m Í 3 » t i ¡ ! » y n l i < ; y - > o r l o i x Q !!
. u i n á x a y x - i ó w ó t Z o j y a p m - t o l n r i o i x i J 111
"a ! j o t o à £ Ç Î
i
2 £ < ? f d o i d p i d y s i D b " ! • ? f a p j u b f p n s (È r f t n ç i t » ) m y b i p b n a l n W Vi' .1 a r . n o - U0£.
o i p d c i u i . i b o ę . Y t r t i y b t ó d o c ji
:. ; b :Y b io d '; Dn
d a . 'n l ö f ro b
rp o s j a r n..
x i c n w n. ¡ ¿ h u d a n l o w
otj.
D .', c I i w ö q q d b x c l b ń .x '. Y ä P i b i . w o . o0 o i ik y w o 'n p rits q X r; p iw c n b U ( b b l •' y n x p in rfo s l 1 .yrfiy p p i.. ió«n¡ iftix b 1 'Y lo g o S H l ' o b - »1 j ,(W o rin r ! ,>y ‘)iv !v w i n . a i w i o l v ¡ " ' f i " x b ;o d ia ià a t'
; u Q 9 i « ï i X p ia o b o i j j î ! i / o d : J l i t y . r ¡ n .
■'• . - T; \ t . ■ t e 'P y n i -, ! ’ . > , ' : ? • y e .i ' < o
; J .q i: i W ra fq o q ytoVvtqT s o lp r r t io o .yt&noipn
; a w o ¡ q m a l a• p*-’ ó d l $ D Í w • »Q • j ó d i ó q i V • b a w d o o i l o - t r . tw o , | | j l Y l i i i g « r f - ¡ y f i . x p l f l r i q a l j y q D f n T p I r n ( d
. q ild o l ^ rlo y n x s in p rio s rn
j a d d l a i w J i f aC(-.hs¡
I n d y w o d x s i J b t ó d i ó i w¿ p y r io w ..w ó rn h -io p o f : '
ó x is x a .-■• i w ó d i ty s p ló q í .d q y w i lá o l. w ó ł o : . a k r .Hóyy o r ifo tö w o m x p b Hoi i v /ó d td o w i á iq / ■ -.cpp ..v» d p y n n i . s jw i (ÍD Y h í'-iá d a w ó a p q , r i ; \ - n t i n . - ;;q w ó ł . . sin D X Ó ildo on li'f d u l .¡os.én ■•
Ipyt p iíd o ! y id in d p
: d o in ' i e i ó t d ś i n y m s j n b o q . u b o t d y x . o q b í ó . p x & x - O K
. • • - i
■ ’ ■■ .■'■ ■ .* Jí»y
• ' " ‘ ‘ ¿ jrfipJ i> o rv w O T t^ -.C - f
. ' b « -ioMorx-’ 1'•x V t a w ó i o x b è o oh* v ô a i m ï '■£
.9Í3¡Wc,t>h ru/Hl.ow
• • * ' . . . ■' ,\WCi.^pV/. o lb Mpfin<?:*'■.: i W >£Ci' Z '
qrnfch 0 ¡ . S î c g i t ï i pt ’i S <5 •
A>HM* iíT ZJÚ -3
• • • ■ . ' ■ ■ * '••t-iYłanę.Tm : anxsy-*l jf«*í >ł tíé\ Á v W b
V 'u fn it> r» m í.‘ y w í-> « .o ^ » ¿ q ó ' f ' \ 38^ ÍO !w ob. : u jo iJ a n q .m fnlow nfc - >q w ó i 't e r 0Ö 1 i 6 q Q Ç
.¡Łaniowob i.y}o*»)ia¿“ q 'n \ íW > w o b 'o . . ••<iQÍxbei<ft ^
_.v.
~ á " .;r»Y. Y ^ Y r r i’ *b^ fm r ia o b ó v / •! c i q v. u b p iq i n s i p t ó n , Q1
v " 'í i r.-xici.b)! ‘ f x . i)
■ .w e n n j ó a ' o n
y A ><11*1
Hy T O I C A II
! . . . . , ! v C ":*.: T.p^rr.c ■' oír.;?.v otr:-i'm oiq Jo* btOQviQ . f %\
H-Jy. -qo.-’ ^ j j o ł i o j L o-1 s s j j o n io V / t
• »V ofoło>ltOTŻ'p>vo‘fc; -2 «Ypqt,, bol *7sjj *
n io W^
x o i f . 0 ^ 9 x e Y X ’ o w o l 2 • w ö n o p t o :: -.1 y . y t y n d ^ * » b o l d s o i s i w d x ( ô C f n c r r łs ) n s i l o i x O IM- v r n o x n s t l c r - v - o . i b c . . . o i l î o i o i . i D y n l t y ( ' v u : . „ * •
- O i e s x fÍ3Y->, u a o y q l ó q a v . ..fp y vS. p o t ¡ y S c x l r i D B i ö . . r l s y w o d u D n l y o i i ł ^ s n i p j j J
iPi XP-K» ioèsx! ow lqpeotl on ubplgxw t i y h y x iis x n , ip b b n 'b n liT v »«■ Ü Ô l c D .yo . In u jo l woioirtsołnl vn xsp ib o q y n l0 n ie yxo m ś iilłb » no , ; n , ! ,.- w
t n x o . q X o o o x p i w x y d p x q i i i w c r b o ł o d l y ł P l n ¿ ¡ « e s i s l r v i o x ô l w ü q i p w o l .1
• . « V " * ■ - ■ " ■« i o b . w n , . . . l i 3 ü „ ^ o l p x U s f s m d l *
...
IV ' b a l . ' H o i « '><>SiWłci
i w o ^ ' i q p q I : i W « t e m«»>í «p . b . . .
1 i n o n o n o b p í a > i o b p n d y x n o b n s í ü j l , 0 & 9 r t ¡ Y 3 O f n x q b i i i q ( WóIbÍj: - . - » b
i d f s x l m o i l i í q í i ó j S S m p K m y i o l x . m y n o t o o Ü p J y ó d . - p r w x s x .. W y a . w o Y q o x ' o l q m a :■ s x ^ ' - y r ' . n o d a,, y n w o x q o . x . o l q r n s x e s .O S .C . 1 . 3 . 2 « « p i t ó o r c o s c . - . « i t ó á a l q q - r n s . i q o n
, . , v ■- r r - s l ü i i b . 3 ~ t\ t\ r \ 3 \ M ą m e ł ^ i d i - r p i n o t
. v, c a .o0-0-í>c Jet ,£ t .- ,£ ops. ^ a w ú ,dw.i v|*»óW
■
? 0 p9 ncJxb-3 m r.í j i t , . ! o > ł ' i
"i
S P E C J A L N A F A B R Y K A N O W O C Z E S N Y C H P O M P
K A R O L O C H S N E R i SYN
Tel. N9 1370 B i e l s k o n/ŚI. Bli chowa 4 4 Rok zał. 1872
B u d o w a p o m p o d ś r o d k o w y c h w/g l i c e n c j i f i r m y E. VOGEL, Stockerau
P T f POLSKIE TOW ARZYSTW O ELEKTRYCZNE
■ | SPÓŁKA AKCYJNA
Fabryka w W arszaw ie, ul. T erespo lska 4 6 /4 8 , tel. 5 4 6 -5 0
TRANSFORMATORY OLEJOWE I SUCHE SILNIKI ASYNCHRONICZNE
do 1 0 0 0 KM
SILN. ASYNCHR. SYNCHRONIZOWANE
do poprawy cos <p sieci
MASZYNY PRĄDU STAŁEGO S IL N IK I K R A N O W E I T R A K C Y J N E
S iln ik do napędu w iró w k i, powierzchnio wo- chło dzo ny, zw a rty 2-klatkow y, 15 kW, 580 ob r./
min. dostarczony do P . F. Z. A. w M ościcach W aga z podstawą 790 kg.
W I E L K I M E D A L Z Ł O T Y MEDAL ZŁOTY PAŃSTWOWY
P. W . K. 1929
C e n a z e s z y tu
1 z ło ty
W I A D O M O Ś C I
E L E K T R O T E C H N I C Z N E
M I E S I Ę C Z N I K P O D N A C Z E L N Y M K I E R U N K I E M P R O F . M. P O Ż A R Y S K I E G O
R ed a k tor: Inż. elek tr. W ł o d z i m i e r z K o ł e l e w s k i W a r s z a w a , ul. K rólew ska 1 5 , tel. 6 9 0 - 2 3
R O K III S T Y C Z E Ń 1 9 3 5 R. Z E S Z Y T 1
T R E Ś Ć Z E S Z Y T U 1:
1. O n a s y c a n iu u z w o je ń m a s z y n e le k t r y c z n y oh — inż. W . K o p c z y ń s k i .
2. U r z ą d z e n ia i ta b lic e r o z d z i e lc z e n is k ie g o n a p ię c ia — in ż. T . V a le r i.
3. Z w a r c ia w u z w o je n ia c h m a sz y n e le k t r y c z n y c h i t r a n s fo r m a t o r ó w — B . G im b u t.
4. Z a s a d y t e c h n ik i o ś w ie tle n io w e j — inż. F . S . P ia s e c k i.
5. P o p u la r n a e le k tr o te c h n ik a .
6. T e c h n ik a in s ta la c y j e le k t r y c z n y c h — inż. T. K u lis z e w s k i.
7. N o w in y e le k tr o te c h n ic z n e . 8. S k r z y n k a p o c z to w a . 9. R ó ż n e .
O n a s y c a n iu
u z w o je ń m a s z y n e le k tr y c z n y c h .
Inż. W- K O P C ZYŃ SKI.
S ta n i z o la c ji u z w o je n ia m a s z y n y e le k t r y c z n e j o d g r y w a p i e r w s z o r z ę d n ą r o lę z p u n k tu w id z e n ia p r a c y tej m a s z y n y , c z y li, ja k z w y k le m ó w im y , je j p e w n o ś c i ru ch u . D la t e g o t e ż s p r a w ie iz o la c ji u z w o je ń p o ś w i ę c a m y w ie le u w agi, s ta r a ją c się i z o la c ję tę ja k n a jb a r d z ie j w z m o c n i ć .
M a t e r ja łe m , n a jc z ę ś c i e j u ż y w a n y m d o o p la ta n ia p r z e w o d ó w e l e k t r y c z n y c h , je st b a w e ł n a . J e s t t o m a te rja ł w łó k n is t y p o c h o d z e n i a o r g a n i c z n e g o , k t ó r y z a w ie r a p e w n ą ilo ś ć w o d y — z e w z g lę d u na p r o c e s y fa b r y k a c y jn e , p r z e z k t ó r e p r z e c h o d z i. P o z a t e m b a w e łn a z n a tu r y s w e j jest h y g r o s k o p ijn a , c z y l i s k ło n n a d o w c h ła n ia n ia w il g o c i z o t a c z a ją c e g o p o w ie t r z a . P o n ie w a ż w i l g o ć o d b ie r a b a w e łn i e jej w ła s n o ś c i iz o la c y jn e , n a le ż y w i ę c d ą ż y ć d o z a c h o w a n i a b a w e łn y w s u c h y m sta n ie , d o je j w z m o c n i e n ia i o c h r o n y jej p r z e d w il g o c ią o r a z o b c e m i c ia ła m i. W ty m t o c e lu — p o u s u n ię c iu w i l g o c i (n ie z b y t je d n a k g w a ł t o w n e m , g d y ż u c h o d z ą c a w i l g o ć z n i s z c z y ć m o ż e tk a n in ę !) n a s y c a m y c z y li im p r e g n u je m y b a w e łn ę o d p o w i e d n i e m i la k ie r a m i (m asam i) iz o la c y jn e m i. S tą d t e ż m o w a o n a s y c a n i u ( „ w z m a c n i a n iu ") iz o l a c ji m a s z y n e le k t r y c z n y c h . J a s n e je st, ż e w ła s n o ś c i iz o la c y jn e im p r e g n o w a n y c h tk a n in , a w i ę c z a r ó w n o b a w e łn y , ja k i r z a d z i e j s t o s o w a n e g o je d w a b i u w d u ż y m s to p n iu z a l e ż ą o d w ła s n o ś c i la k ie r ó w (m as) i z o l a c y j n y ch , k t ó r e m i są p r z e s y c o n e , i d la t e g o b ę d z ie m y m u s ieli z a p o z n a ć s ię t a k ż e z te m i o s ta tn ie m i — c h o c ia ż b y p o k r ó t c e .
R o z r ó ż n i a m y d w a r o d z a je w z m a c n ia n ia iz o la c ji, a m ia n o w i c ie : n a s y c a n ie w e w n ę t r z n e u z w o je n ia o r a z p o k r y w a n i e z e w n ę t r z n e j je g o p o w ie r z c h n i s p e c ja ln ą w a r s t w ą o c h r o n n ą . P r z y n a s y c a n iu w e w n ę t r z n e m d ą ż y m y d o p o k r y c i a w a r s t w ą la k ie r u (lu b t e ż in n e g o ś r o d k a ) o p r z ę d u k a ż d e g o z p r z e w o d ó w g o t o w e g o u z w o j e n ia . P r z y z e w n ę t r z n e m n a to m ia s t p o k r y c i u , s ta r a m y się u ł o ż y ć w a r s t w ę m a s y iz o la c y jn e j je d y n ie na z e w n ę t r z n e j, p o w ie r z c h n i u z w o je n ia . J a s n e je st, ż e w k a ż d y m z o b u p o w y ż s z y c h w y p a d k ó w w z m a c n ia n ia iz o la c ji u z w o je ń s t o s o w a ć b ę d z ie m y o d m ie n n e ś r o d k i.
I ta k w c e lu n a s y c a n i a m a są g o t o w e g o u z w o j e n ia s u sz y m y je n a jp i e r w g r u n to w n ie , n a s tę p n ie z a ś p o g r ą ż a m y w o d p o w i e d n i e j m a s ie n a p r z e c ią g k ilk u g o d z in lu b
N a s y c a n ie w e w n ę t r z n e m a n a c e lu n a d a n ie u z w o je n iu m o ż l iw ie d u ż e j w y t r z y m a ło ś c i e le k t r y c z n e j m ię d z y p o s z c z e - g ó ln e m i p r z e w o d a m i (z w o ja m i) i u t r z y m a n i e jej w c i ę ż k ic h w a r u n k a c h p r a c y m a s z y n y , t. j. p r z y t e m p e r a t u r z e o k . 90°C , a t a k ż e p r z y d z ia ła n iu w il g o c i, k w a s ó w , o p a r ó w i t. d.
P r a g n ie m y tą d r o g ą p o k r y ć p o s z c z e g ó l n e p r z e w o d y u z w o je n ia w a r s t w ą siln ą p o d w z g lę d e m m e c h a n ic z n y m , s z c z e l n i e z a p e łn i a ją c ą p u ste m ie js c a m ię d z y p r z e w o d a m i, tw a r d ą ( le c z n ie k r u c h ą l), n ie p a ln ą i n ie s p ły w a ją c ą p r z y w y s o k i e j te m p e r a tu r z e , — s ło w e m w a r s t w ą p la s t y c z n ą , łą -
*) I lu s t r a c je d o n in ie js z e g o a r ty k u łu d o s t a r c z o n e z o s t a ły p r z e z W y t w ó r n ię „ E l e k t r o b u d o w a ” S. A . w Ł o d z i.
k ilk u dn i. N a s y c a n ie d o k o n y w a się c z ę s t o w p r ó ż n i (v a cu u m ) w z g l. p r z y ciś n ie n iu , w y n o s z ą c e m k ilk a a tm o s fe r.
N a s y c a ć m o ż n a z a r ó w n o c a ł k o w i c i e n a w in ię te c z ę ś c i m a s z y n y (ja k mp. s to j an lu b w irn ik ), ja k i c z ę ś c i u z w o je ń (np. p o je d y r ic z e z e z w o je ) lu b t e ż w r e s z c ie p o s z c z e g ó l n e d r u ty n a w o jo w e .
P o k r y c ie p o w i e r z c h n i o w e u z w o je n ia d o k o n y w a się p e n d z le m , a lb o s p e c ja ln y m p r z y r z ą d e m r o z p y la ją c y m , lu b te ż p r z e z p o g r ą ż e n ie u z w o je n ia w t. z w . la k ie r z e p o w ie r z c h n io w y m . W ty m o s ta tn im w y p a d k u p o g r ą ż a m y u z w o je n ie w la k ie r z e iz o la c y jn y m n a c z a s b . k r ó t k i, g d y ż c h o d z i g ł ó w n ie o t o , b y la k ie r p o k r y ł k a ż d ą c z ę ś ć p o - w i e r z c h n i u z w o je n ia . D la o tr z y m a n ia g r u b s z e j w a r s tw y p o k r y c i a z e z w n ę t r z n e g o n a k ła d a m y — p o z a s c h n ię ciu je d n e j w a r s tw y — d ru g ą , lu b te ż k ilk a w a r s tw s k o le i.
P o k r y c ie p o w ie r z c h n i o w e n a d a je u z w o je n iu s z k lis tą , b ł y s z c z ą c ą p o w ł o k ę , p o k r y w a ją c ą c a ł e u z w o je n ie .
R y s .
1
.W y k o n y w a n i e u z w o je ń p r z y s iln ik a c h a s y n c h r o n ic z n y c h m a łe j m o c y *).
c z ą c ą p r z e w o d y w je d n ą m o c n ą p o d w z g lę d e m m e c h a m c z - n y m c a ło ś ć .
O s ta tn ie m i la ty w y m a g a n ia , ja k ie s ta w ia m y m a som u ż y w a n y m d o n a sy ca n ia u z w o je ń , w z r o s ł y ; w y m a g a - m y b o w ie m ta k ż e o d n ich , a b y z w ię k s z a ły w y t r z y m a ło ś ć o p r z ę d u lub ta śm y b a w e łn ia n e j na s t a r z e n i e s i ę , j e d n o c z e ś n ie zaś c h c e m y , a b y o t a c z a ją c e p r z e w ó d m a terja - ły w łó k n is t e — p o n a s y c e n iu ich d an ą m asą n ie tak p r ę d k o k r u s z a ły lu b z w ę g la ły się p rz y w y s o k ie j te m p e r a tu r z e u z w o je n ia .
Ś r o d k i n a s y c a ją c e n i e s łu żą w ię c d o te g o , a b y p o - p r a w i a ć stan iz o la c ji s ta re g o w z g lę d n ie z w ę g lo n e g o już u z w o je n ia , c z y t e ż u z w o je n ia o iz o la c ji p r z e b ite j, — le c z je d y n ie d o w z m a cn ia n ia z d r o w e j i n ie u s z k o d z o n e j iz o la c ji.
J a s n e je st, ż e p o to , b y te lu b inne ś r o d k i d o n a s y c a nia, c z y t e ż p o k r y w a n ia u z w o je ń , s p e łn ia ć m o g ły sw e p r z e z n a c z e n ie , — m u szą o n e c z y n ić z a d o ś ć p e w n y m w a ru n k o m . N ie ste ty , w ię k s z o ś ć ś r o d k ó w , s łu ż ą c y c h d o n a sy ca n ia lub p o k r y w a n ia p o w ie r z c h n i o w e g o u z w o je ń , n ie c z y n i z a d o ś ć s k ro m n y m n a w e t w y m a g a n io m . I ta k np. w ie le z p o śr ó d n ich p o s ia d a w p r a w d z ie d o s k o n a łe w ła s n o ś c i iz o la c y jn e , l e c z je d y n ie p r z y te m p e r a tu r z e p o n i ż e j 6 0 — 70°C, — a w ię c z n a c z n ie n iż sz ej o d te m p e ra tu ry , ja k ą m o ż e o s ią g n ą ć w e d łu g p r z e p is ó w u z w o je n ie m a szy n y e le k tr y c z n e j.
In n e z n ó w ś r o d k i sta ją się p o w y s c h n ię c iu b . k ru ch e , p o w o d u ją k r u s z e n ie się ta śm y iz o la c y jn e j ora z o p rz ę d u i p r z y s p ie s z a ją s ta rz e n ie się iz o la c ji.
s r n 6 W I A D O M O Ś C I E I. E
R y s. 2.
S to ja n t r ó jfa z o w e g o siln ik a d w u b ie g u n o w e g o (3000 ob r./m in .) p r z e d p o g r ą ż e n ie m g o w k o t le p r ó ż n io w y m .
O d p o k r y c i a p o w ie r z c h n i o w e g o w ym a g a m y , a b y p o k r y ło o n o p o w ie r z c h n ię g ł o w ic c e w e k w a r s tw ą g ła d k ą i n ie p r z e n ik liw ą d la w il g o c i; p ie r w s z a ta w ła s n o ś ć z a p o b ie
ga p r z y w ie r a n iu d o g ł o w ic b ru d u , k u rz u i d r o b n y c h ciał o b c y c h , jak n p. o p iłk i ż e la z n e i t. p. P o k r y w a ją c a u z w o je n ie w a r s tw a n ie p o w in n a p o z a t e m s p ł y w a ć p r z y n agrzaniu j u z w o je n ia d o w y ż s z e j te m p e r a tu r y lu b t e ż o d p r y sk iw a ć p r z y w s tr z ą s a c h (np. p r z y p r z e w o ż e n iu m a s z y n y i t. p.).
N a s y c a n ie u z w o je n ia d o k o n y w a się z a z w y c z a j p o na
w in ię c iu sto ja n a lu b w irn ik a m a s z y n y p r z e z n a w ija c z a , a to d la t e g o , ż e c z y s t e , b ia łe u z w o je n ie u ła tw ia n a w ija czo w i k o n t r o lę pnzy p r a c y i zmusiza g o d o z a c h o w a n i a p r z y na
w ija n iu o d p o w i e d n i e j c z y s t o ś c i. G d y b y ś m y n a s y c a li druty p r z e d n a w in ię c ie m , m o m e n t te n o d p a d łb y . Jednakże n a s y c a n ie g o t o w e g o u z w o je n ia m a tę n i e d o g o d n o ś ć , ż e ś r o d k i n a s y c a ją c e z tr u d e m p r z e n ik a ją przez w a r s t w y ta śm y i o p r z ę d u p r z e w o d ó w , s z c z e g ó ln ie zaś w z w o jn ic a c h g r u b y c h , p o s i a d a ją c y c h d u ż o z w o jó w naw inię
ty c h z c ie n k ie g o d ru tu . M o ż n a się o tern ła t w o przek on a ć n a w e t p r z y n a s y ca n iu u z w o je n ia w p r ó ż n i (c z y li t. zw . va
cu u m ). O ile w g ł o w ic a c h z w o jn ic o tr z y m a m y je s z c z e jakie ta k ie p o k r y c i e p o s z c z e g ó l n y c h p r z e w o d ó w la k ie r e m izola
c y jn y m , t o w ż ł o b k a c h p r z e w o d y z o s ta n ą pokryte n ik łą z a le d w ie w a r s tw ą c z y n n ik a iz o la c y jn e g o . O taczające c e w k ę w a r s tw y ta ś m y o d g r y w a ją tu r o lę p e w n e g o rodzaju f i l t r u , p r z e p u s z c z a ją c e g o je d y n ie s u b s ta n c je rzadko- p ły n n e , — c z ę s t o sam t y l k o sp iry tu s, w k t ó r y m w łaściw a m asa iz o la c y jn a z o s t a ła r o z p u s z c z o n a . P o w ysuszeniu u z w o je n ia s p iry tu s u la tn ia się, p o z o s t a w ia ją c p u ste miejsca m ię d z y p r z e w o d a m i, c o u w a ż a ć n a le ż y za b . w a d liw e . Aby w ię c m asa z a p e łn iła te m ie js c a , s to s u je m y cz a s a m i l e k - k i e n a s y c a n ie s a m y ch p r z e w o d ó w p r z e d nawijaniem , p r z y c z e m z w r a c a ć n a le ż y u w a g ę , a b y n a s y c a n ie to nie z w ię k s z a ło z b y t n io ś r e d n i c y p r z e w o d ó w .
G d y b y ś m y z r e z y g n o w a l i z e w z m o c n i e n ia w ytrzym a
ło ś c i e le k t r y c z n e j p o m ię d z y p o s z c z e g ó l n e m i przew odam i u z w o je n ia i z e c h c ie l i u p r z y t o m n ić s o b ie , w ja k i s p o s ó b naj
c z ę ś c ie j n a s tę p u je u s z k o d z e n ie iz o la c ji u z w o je n ia p r z y pra
c y m a sz y n e le k t r y c z n y c h , to p r z e k o n a l ib y ś m y się, że u s z k o d z e n ia te z o s ta ją z a z w y c z a j s p o w o d o w a n e przez z w y k łe z w ę g le n ie iz o la c ji — w s k u t e k w y s o k i e j tem peratu
ry. Z w ę g le n ie to n a s tę p u je s z y b k o p r z y tem peraturze o k . 140°C, w o ln ie j c o k o l w i e k — p r z y t e m p e r a tu r z e 110°C, i z n a c z n i e w o ln ie j p r z y t e m p e r a tu r z e 50°C . I tak np.
o tr z y m a ć m o ż e m y ta k ie sa m o z w ę g le n ie w c ią g u , — p o
w ie d z m y , je d n e g o ty g o d n ia p r z y te m p e r a t u r z e 140°C, w cią g u 3 d o 4 lat p r z y te m p e r a t u r z e 110°C o r a z w ciągu 30— 40 lat p r a c y m a s z y n y — p r z y t e m p e r a t u r z e 50°C.
W a ż n e m z ja w is k ie m jest w s p o m n ia n e ju ż w y ż e j s t a r z e n i e s i ę iz o la c ji. J a k w p ły w a ją r ó ż n e m a s y iz ola cy j
ne na sta r z e n ie się iz o la c ji, s t w ie r d z ić m o ż e m y p r z e z um iesz
c z e n ie n a p e w ie n c z a s w p ie c u (p r z y te m p e r a t u r z e o k . 150“
C) kiiliku p r ó b e k tej sa m ej ta ś m y iz o la c y jn e j n a s y c o n e j roz- m a item i m asam i. Z a u w a ż y m y p r z y te m , ż e je d n a z próbek
K T R Ó T E Ć H N I Ć Z N E N * - 1
O D L E W N I A M E T A L I P Ó Ł S Z L A C H E T N Y C H
K. F O N T A N A
WA R S Z A WA , UL. K A Z I MI ER Z O W S K A N i 81, T E L E F O N 9-68- 63
W Y K O N Y W A
O D L E W Y
Z B R O N Z U , F O S F O R B R O N Z U , M O S I Ą D Z U , A L U M I N J U M O R A Z S P E C J A L N Y C H S T O P Ó W .
I
"* * • 1 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E S T R . 7
z a c h o w a d o ś ć d o b r z e s w ą w y t r z y m a ło ś ć na r o z e r w a n ie , in n e n a to m ia s t o k a ż ą się b a r d z o s ła b e ; w te n s p o s ó b w y t r z y m a ł o ś ć m e c h a n ic z n a n a s y c o n e j ta ś m y o k r e ś li nam d o b r o ć ś r o d k a u ż y t e g o d o je j n a s y c e n ia .
W s z y s t k ie ś r o d k i, s łu ż ą c e d o n a s y c a n ia lu b p o k r y w a nia p o w i e r z c h n i o w e g o u z w o je ń , p o s i a d a ć w in n y w ła s n o ś ć s z y b k ie g o w y s y c h a n ia . Ś r o d e k , d o b r y p o d w ie lo m a w z g lę d a m i, o k a z a ć s ię m o ż e b e z u ż y t e c z n y m , o ile n p . s u s z e n i e u z w o je ń , im p r e g n o w a n y c h ty m ś r o d k ie m , t r w a ć m u si (n a w e t w p ie c u ) d a jm y na t o k ilk a dni.
J a k w id z im y w i ę c , n a s y c a n i e u z w o je ń o d g r y w a w b u d o w ie m a s z y n e le k t r y c z n y c h b . w a ż n ą r o lę . O d z a ra n ia w y r o b u m a s z y n t y c h p o d z ie ń d z is ie js z y s t o s o w a n o d o n a s y c a n ia i p o k r y w a n i a p o w ie r z c h n i o w e g o n a j r o z m a i t s z e ś r o d k i. S t o s o w a n e o b e c n i e ś r o d k i r ó ż n ią się je d n a k n a- o g ó ł o d d a w n ie js z y c h . R ó ż n e w y t w ó r n i e s to su ją d o im p r e g n o w a n ia u z w o je ń r o z m a i t e m a sy. O s ta tn ie m i c z a s y p o ja w iła s ię w h a n d lu ta k a ich il o ś ć , ż e z o r je n t o w a ć się w ich ga tu n k u n ie je st ła t w o , te m b a r d z ie j ż e fa b r y k i ch e m ic z n e , w y r a b i a ją c e fa r b y i la k ie r y iz o la c y jn e , r e k la m u ją n ie r a z te lu b in n e la k ie r y w te n n p . s p o s ó b , ż e je d e n z n ic h stw a rza p o w ł o k ę „ t w a r d ą , ja k s t a l" , lu b t e ż p o w ł o k ę „ o p o w ie r z c h n i p o r c e l a n o w e j" i t. p.
C h c ą c ja k o t a k o z o r je n t o w a ć się w t y c h la k ie r a c h , — n a le ż y z a p o z n a ć się — c h o c i a ż b y p o b ie ż n i e — z s u r o w c a m i , ja k ie s łu ż ą d o ic h w y r o b u .
S u r o w c e u ż y w a n e d o w y r o b u tej c z y in n ej m a sy , s t o s o w a n e j d o n a s y c a n ia u z w o je ń , p o d z i e l i ć m o ż n a na t r z y z a sa d n ic z e g r u p y . N a le ż ą tu : m a s y t w o r z ą c e p o w y s u s z e n iu w ła ś c iw e p o k r y c i e u z w o je n ia , r o z c z y n n ik i, u latniaijące s ię p r z y su sz en iu , o r a z t. zw . ś r o d k i s u s z ą c e . S u r o w c ó w ty c h jest o b e c n i e w h a n d lu b . w i e l e i d la t e g o t e ż w y m ie n im y j e d y n ie te z p o ś r ó d n ic h , k t ó r e w c h w ili o b e c n e j n a jc z ę ś c i e j są s t o s o w a n e . N a le ż ę tu n a s t ę p u ją c e p r o d u k t y .
S zella k
o r a z la k a (ż y w ic a ) r o z m a i t y c h r o d z a jó w ; je s t t o n a tu ra ln y m a te rja ł ż y w ic z n y , w y t w a r z a n y p r z e z p e w n e o w a d y i im p o r t o w a n y z In d y j W s c h o d n ic h . Ż y w i c a ta t w o r z y się w te n s p o s ó b , ż e s a m ic z k a o w a d u , ż y ją c a o k . 6 -c iu m ie s ię c y na je d - n em m ie js c u g a ł ę z i,w y d z ie la w o k o ł o s ie b ie s u b sta n c ję la k o -
R y s . 3.
S tojam s iln ik a p r z e z n a c z o n e g o d o p iły t a r c z o w e j w z g l.
t a r c z y s z lifie r s k ie j, p r z e d z a n u r z e n ie m w k o t l e p r ó ż n io w y m .
w ą i z c z a s e m z u p e łn i e z a s k l e p i a się w n iej, t w o r z ą c w ten s p o s ó b o c h r o n ę d la s w e g o p o t o m s t w a . M ło d e o w a d y w y g r y z a ją s o b i e n a s t ę p n ie w y jś c ie z u t w o r z o n e g o w te n s p o s ó b g n i a z d k a p r z e z je g o ś c ia n k i. L a k a ta z b ie r a n a je st d w a lu b t r z y r a z y d o r o k u . W d o b r y m , o c z y s z c z o n y m s z e lla k u ż y w i
c a s ta n o w i o k . 9 0 % c a łe j z a w a r t o ś c i; r e s z ta — są t o p e w n e k w a s y i w o s k . C ię ż a r w ła ś c iw y s z e lla k u w y n o s i o k . 1, p u n k t t o p l i w o ś c i : o d 80° d o 120° C . S z e lla k r o z p u s z c z a się w a l k o h o lu , te r p e n ty n ie , e t e r z e , le c z n ie r o z p u s z c z a się w b e n z y n ie. D o r o z p u s z c z a n ia s z e lla k u s to su je się p r z e w a ż n ie s p i r y tu s d e n a tu r o w a n y .
P o z a s z e lla k ie m sto su je się d o w y r o b u la k ie r ó w i z o la c y jn y c h ż y w ic ę r ó ż n y c h d r z e w p o łu d n io w y c h o ro z m a ity m p u n k c ie t o p liw o ś c i i r ó ż n e j r o z p u s z c z a ln o ś c i w a lk o h o lu i e t e r z e . D o g r u p y tej n a le ż ą m . in. r o z m a it e r o d z a je g u m y , k a u c z u k , k a la fo n ja i t. p.
B akelit
c z y li s z tu c z n a ż y w ic a , z n a jd u je o b e c n ie s z e r o k i e z a s t o s o w a n ie d o w y r o b u la k ie r ó w iz o la c y jn y c h . Bakeliit p o s i a d a tę w ł a s n o ść , ż e p o n a grz a n iu d o t e m p e r a tu r y o k . 130— 150°C sta je się tw a r d y , n ie c o k r u c h y , l e c z s iln ie js z y m e c h a n ic z n ie i n i e r o z p u s z c z a ln y w a lk o h o lu o r a z n ie s p ły w a ją c y p r z y w y ż s z e j te m p e r a tu r z e . B a k e lit p r a s o w a n y p r z y t e m p e r a tu r z e o k . 150° C d a je c ia ł o siln e m e c h a n ic z n ie o r a z w y t r z y m a łe e l e k tr y c z n ie . J e s t o n n ie p a ln y i p r z y w y s o k i e j te m p e r a t u r z e (o k . 300° C) z w ę g la się p o w o li. R o z p u s z c z o n y w a lk o h o lu *) lu b in n y m r o z p u s z c z a ln ik u — zn a jd u je s z e r o k i e z a s t o s o w a n ie , ja k o t. z w . la k ie r b a k e l it o w y .
U z w o je n i e p o k r y t e la k ie r e m b a k e l it o w y m , — p o w y su sz en iu p r z y te m p e r a tu r z e 50— 60° C , lu b na p o w ie t r z u , — p o z o s t a je le p k ie . L e c z je ś li o g r z e je m y je w p ie c u p r z y te m p e r a tu r z e o k . 150° C p r z e z k ilk a g o d z in , t o o t r z y m a m y w a r s tw ę n ie s p ły w a ją c ą ; k ilk a p o k r y ć u z w o je n ia ty m la k ie r e m d a je p o w ie r z c h n i ę szk listą , d o ś ć n ie p r z e n i k li w ą d la w il g o c i.
Istn ie je s z e r e g z a s tr z e ż e ń p a t e n t o w y c h na w y r ó b b a k e litu, p r z y c z e m n a le ż y z a z n a c z y ć , ż e p r o d u k t te n w y r a b ia n y je st ju ż o b e c n ie w k ra ju . T r z e b a je d n a k ż e p o d k r e ś l ić , że w y r o b y r o z m a it y c h w y t w ó r n i r ó ż n ią się n ie r a z z n a c z n ie c o d o s w y c h w ła s n o ś c i.
W a d a b a k e litu , ja k o ś r o d k a n a s y c a ją c e g o , p o le g a na te m , ż e im p r e g n o w a n e nim u z w o je n ie n ie p o s ia d a n a le ż y te j o d p o r n o ś c i n a s ta r z e n ie s ię ; ta ś m y i o p r z ę d , n a s y c o n e ty m la k ie r e m , sta ją się k r u c h e i ł a t w o p ę k a ją p r z y d r g a n ia c h lub w s tr z ą s a c h m a sz y n . Z a l e t ą za ś b a k e l it u je st to , ż e z le p ia o n n a d z w y c z a j siln ie u z w o je n ie w je d n ą c a ł o ś ć ; p r z e p o jo n a b a k e lit e m z w o jn ic a sta je się ja k g d y b y je d n e m t w a r d e m c i a łe m , c o c z y n i u z w o je n ie b . o d p o r n e m p o d w z g lę d e m m e c h a n icz n y m .
N a d a je się b a k e l it p o d k a ż d y m w z g lę d e m d o p o k r y w a n ia p o w ie r z c h n i o w e g o u z w o je ń . K ilk a je g o w a r s tw , n a ło ź o -
*) N ie s to i t o w s p r z e c z n o ś c i z te m , c o p o w ie d z ie l iś m y w y ż e j o n ie r o z p u s z c z a n iu się b a k e litu , g d y ż r o z p u s z c z a m y w ty m w y p a d k u p i e r w s z ą je g o o d m ia n ę ( c z y li t. z w . b a k e lit A ) , k t ó r a je st ro z p u s z c z a ln a .
DOM T/H
» A R K O «
S P. z o . o .
W A R S Z A W A
E L E K T O R A L N A 1 0
T E L E F O N Y : 5 . 0 0 - 0 8 i 5 9 3 - 5 9
dziat bakelitowy
p r z y j m u j e z a m ó w i e n i a n a w s z e l k i e w y r o b y p r a s o w a n e z b a k e l i t u n a w ł a s n y c h i p o w i e r z o n y c h f o r m a c h .
r ) '
S T R . 8 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E N R * 1
n y ch jed n a na dru gą (p o w y s c h n ię c iu p o p r z e d n ie j w a r s tw y )
— stw a rza ją d o b r ą i d o ś ć g ru b ą w a rstw ę o c h r o n n ą . D o r o z p u sz cz a n ia ro z m a ity c h m as i la k ie r ó w b a k e l it o w y c h , u ż y w a n y c h d o p o k r y w a n ia p o w ie r z c h n io w e g o u z w o je ń , słu żą , a lk o h o l, e te r, b e n z y n a , b e n z o l, nafta, te rp e n ty n a , o le j z s ie m ien ia ln ia n e g o i t. p.
W ł a s n o ś c i s u sz ą ce (s p rz y ja ją ce s z y b k ie m u w y s y c h a niu la k ie ru ) p o s ia d a o le j z siem ien ia ln ia n e g o o r a z w s z e lk ie g o ro d z a ju sy k a ty w y , c z y li ś ro d k i, słu ż ą c e d o p r z y ś p ie s z e nia p r o c e s u w y s y ch a n ia . J a k ju ż w s p o m n ie liś m y , s z y b k ie w y s y c h a n ie la k ie ru je st w a ż n e , g d y ż w y s o k a te m p e ra tu ra p ie c a z w ę g la b ą d ź c o b ą d ź iz o la c ję u z w o je ń , i to w tym w ię k sz y m stopn iu , im d łu ż e j ta o s ta tn ia w p ie c u p rz e b y w a .
M a s y asfaltow e.
R ó ż n e g o r o d z a ju a sfa lty u ż y w a n e są d o w y r o b u mas lub la k ie r ó w iz o la c y jn y c h — o ile c h o d z i sp e cja ln ie o w ła s n o ś ć w z m a c n i a n i a w y t r z y m a ło ś c i iz o la c ji na s t a r z e n i e s i ę p rz y w y s o k ie j te m p e ra tu rz e . L a k ie ry te p o sia d a ją p o z a - tem , o c z y w iś c ie , n o rm a ln e w ła s n o ś c i iz o la c y jn e . O b e c n ie w A m e r y c e s to s o w a n e są d o n a sy ca n ia u z w o je ń w y ł ą c z n i e la k ie r y a s fa lto w e , g d y ż s tw ie r d z o n o , że la k ie r y te z w ię k s z a ją w z n a c z n y m stopn iu w y tr z y m a ło ś ć u z w o je ń na s ta rzen ie
R ys. 4.
S t o ja a siln ik a, p r z e z n a c z o n e g o d o p i ł y t a r c z o w e j, p o za im p r e g n o w a n iu u z w o je n ia w k o t le p r ó ż n io w y m
się. N a le ż y z a z n a c z y ć , że w k raju p o sia d a m y r ó w n ie ż już k ilk a w y t w ó r n i la k ie r ó w iz o la c y jn y c h a s fa lto w y c h . L a k ie r a s fa lt o w y je st s to s u n k o w o tan i. c e n a je g o w y n o s i o k . zł. 2 gr. 80 z a kg.
J a k z p o w y ż s z e g o w y n ik a , w s k a z a n e jest n a s y c a n i e u z w o je ń la k ie ra m i a s fa lto w e m i o ra z p o k r y w a n i e ich p o w ie r z c h n i la k ie ra m i b a k e łit o w e m i, p o d w a ru n k ie m , o c z y w iś c ie , ż e la k ie r y u ż y te z o s ta n ą w ła ś c iw e g o g atu n k u i w e w ła ś c iw y s p o s ó b . U z w o je ń t r a n s f o r m a t o r ó w o l e j o w y c h n ie m o ż n a je d n a k ż e n a s y c a ć la k ie ra m i a s fa lt o w e m i, g d y ż z a n ie c z y ś c ilib y ś m y tą d r o g ą o le j, c o je st n ie d o p u s z c z a ln e . D o n a s y c a n ia t y c h u z w o je ń s t o s o w a ć m o żn a je d y n ie la k ie r y b a k e l it o w e , p a m ię ta ją c p rz y te m , a b y u z w o je n ia b y ł y d o b r z e w y s u s z o n e p r z y w y s o k ie j te m p e r a tu r z e , — a t o w ty m c e lu , b y b a k e lit p r z e s z e d ł w stan n ie r o z p u s z c z a ln y n a w e t w g o r ą c y m o leju .
P a z a te m c h o d z i n am c z ę s t o o o d p o r n o ś ć na zm ia n y c h e m ic z n e su b sta n c ji n a s y c a ją c e j p r z y w y ż s z y c h tem p e ra tu ra ch , o n ie o d d iz ia ły w a n ie n a m ie d ź i ż e l a z o p r z y r ó ż n y c h te m p e r a tu ra ch i t. p. D la t e g o t e ż np. d o n a s y ca n ia p a p ie r ó w , u ż y w a n y ch p r z y b u d o w ie k o n d e n s a t o r ó w , s to so w a n e są o b e c n ie
s y n t e t y c z n e (sztu czn e ) w o s k i , k t ó r y c h p u n k t t o p liw o ś c i d o c h o d z i d o 125° C p o d c z a s g d y p u n k t t o p liw o ś c i n a tu ra ln e g o w o s k u w y n o s i z a le d w ie 65° C . S y n t e t y c z n y w o s k je s t p o- z a te m n ie p a ln y ; łą c z y się o n d o b r z e z r o z m a ite m i asfaltam i, ta k iż m ie sza n in a ta o tr z y m u je p e w n ą p r z e w a g ę n a d m iesza niną z a w ie r a ją c ą w o s k p a r a fin o w y , np. p r z y w y r o b i e m a s k a b l o w y c h . M a s y te s łu ż ą r ó w n ie ż d o z e w n ę t r z n e g o p o k r y w a n ia g ł o w i c u z w o je ń s iln ik ó w na w y s o k i e n a p ię c ia oraz tr a n s fo r m a t o r ó w s u ch y ch ( p o w ie t r z n y c h ). M a sa m i takiemi, r o z p u s z c z e ń e m i p r z y w y s o k ie j te m p e r a tu r z e , z a le w a ć m oż
na u z w o je n ia , a lb o te ż p o g r ą ż a ć w n ic h u z w o je n ia m niej
sz y c h s iln ik ó w . W a d ą m as t y c h je s t z b y tn ia ic h kruchość, p o w o d u ją c a o d p r y s k iw a n ie iz o la c ji p r z y tr a n s p o r c ie , niski p u n k t t o p liw o ś c i o r a z s p ły w a n ie p r z y c ię ż s z e j p r a c y maszy- ny, g d y ta o s t a t n ia b a r d z ie j s ię g r z e je (z w ła s z c z a w lecie).
S z c z e g ó ln ie j n ie b e z p i e c z n e m je st za la n ie p r z e z od pry sk u jącą lu b s p ł y w a ją c ą m a sę s z c z e l in y p o w ie t r z n e j m ię d z y stojanem a w ir n ik ie m m a sz y n y .
N a z a k o ń c z e n ie c h c ie l ib y ś m y p o d k r e ś l ić , ż e d o b r ą iz o la c ję u z w o je ń u z y s k a ć m o ż n a i b e z s u sz en ia w p ró żn i, k tó
r y t o p r o c e s c z ę s t o je st n ie s łu s z n ie p r z e c e n ia n y . S ły s z y się n a w e t z d a n ia , ż e sa m o ju ż im p r e g n o w a n ie w p r ó ż n i nadaje u z w o je n iu o d p o r n o ś ć na d z ia ła n ie k w a s ó w , na w il g o ć i t. d.
W is t o c ie je d n a k ż e u w a ż a ć n a le ż y p r ó ż n ię je d y n ie , ja k o śro
d e k p o m o c n ic z y , n ie z a w s z e d a ją c y to , c z e g o o d n ie g o o cze k u je m y .
Z a le c a ć n a to m ia st n a le ż y w ie l o k r o t n e , d łu g o trw a łe i u m ie ję tn e s u s z e n i e n o w o n a w in i ę t y c h u z w o je ń p r z e d p o
k r y c ie m p o w ie r z c h n i o w e m , a ta k ż e n a s y c a n ie p rze w o d ó w p r z e d ich n a w ija n ie m .
U rz q d z e n ia i ta b lic e ro z d z ie lc z e n is k ie g o n a p ię c ia . ,n i . val «,.
(D o k o ń c z e n ie ).
P ro jekto w a n ie o k a p łu rzo n e g o u rzq d zen ia ro z d zie lc z e g o .
P o d a m y k ilk a u w a g , d o t y c z ą c y c h projek tow a n ia ro z d z ie ln i o k a p tu r z o n e j. N ie c h o d z i tu o c z y w iś c ie 0 k o n s tr u o w a n ie p o s z c z e g ó l n y c h s k r z y n e k , c o , ja k już za
z n a c z y liśm y , w y k o n a ć m o ż e je d y n ie s p e c ja ln i e p rz y s to s o w an a d o t e g o c e lu fa b r y k a . C h o d z i n am n a to m ia s t o mon
taż, o „ z ł o ż e n i e " z b ę d ą c y c h w n a s z e j d y s p o z y c ji e le
m e n tó w k o n s t r u k c y jn y c h p o t r z e b n e j n am r o z d z ie ln i. Przy p r o je k to w a n iu n a le ż y k o n i e c z n ie o p r z e ć s ię na katalogu k t ó r e jk o l w ie k z firm k r a jo w y c h , w y r a b i a ją c y c h urządzenia o k a p tu r z o n e , w k t ó r y c h z n a jd z ie m y t y p y i w y m ia r y p o
s z c z e g ó ln y c h s k r z y n e k ; w p r z e c iw n y m b o w ie m ra z ie o p e ro w a lib y ś m y p r z y o p r a c o w y w a n iu p r o je k t u wym iaram i s k r z y n e k z g o ła n ie is tn ie ją c y c h . Z a c z y n a m y o d w y k r e ś l e n i a s ch e m a tu (w y s t a r c z y z r o b i ć s c h e m a t je d n o b ie g u - n o w y ). N a s c h e m a c ie ty m n a le ż y z a z n a c z y ć d o k ła d n ie w s z y s tk ie p o t r z e b n e p r z y r z ą d y (ta k ż e p r z y r z ą d y p o m ia r o w e ), p o c z e m o b l i c z y ć p r ą d y w p o s z c z e g ó ln y c h o d g a łę z ie n ia c h , g d y ż w z a l e ż n o ś c i o d n a tę ż e n ia p r ą d u zm ie
nia ją się b a r d z o z n a c z n ie w y m ia r y s k r z y n e k . N a s ch e m a c ie n a le ż y t e ż o d r a z u p o d a ć p r z e s t r z e n n e r o z m i e s z c z e n i e p o s z c z e g ó l n y c h o d g a łę z ie ń . D o p ły w p rą d u w in ie n b y ć — o ile m o ż n o ś c i — u m ie s z c z o n y p o- ś r o d k u u r z ą d z e n ia r o z d z i e lc z e g o , p o n ie w a ż w t e d y o tr z y m u je m y p r z y p e w n y m , z g ó r y z a ł o ż o n y m s p a d k u n a p ię cia , n a jm n ie jsz e p r z e k r o je s z y n z b i o r c z y c h . N a s tę p n ie d e c y d u je -
NR 1 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E S T R . 9
KCl lr4*
Jzielt
m y s‘ ? na r o d z a j d o p r o w a d z e n i a p r ą d u d o p o s z c z e g ó l n y c h s k r z y n e k , a w ię c : p r z e w o d n ik w r u r c e b e r g m a n o w - s k ie j, s t a lo w o - p a n c e r n e j, k a b e l i t. p., — p o c z e m u s ta la m y n a ty c h m ia st p r z e k r o j e ty c h d o p r o w a d z e ń . Na tej p o d s t a w ie r o b im y s z k i c p r o je k t o w a n e j r o z d z ie ln i, a n a s t ę p n ie ju ż w y b i e r a m y o d p o w i e d n i e t y p y p r z y r z ą d ó w z k a t a lo g u i na p o d s t a w ie je g o d a n y c h r y s u j e m y c a łe u r z ą d z e n ie w sk a li.
2 .5 rr
A fhłel
K/Tl*
¡¿i*
ie prz*
jiait i1 pozycr ziel»
njkc i orzł^
Tffliłf1 nit n * tji
¡M - iiin
*»(*
u*
U ttl I ly ile aapii-
•M
V
R i te 2
V
Pole i
H l e Ą2 5 r,
I20mm
V
/ 6/ni
R y s . 2.
S z k ic r o z d z i e ln i w w y k o n a n iu o k a p t u r z o n e m .
WSZEL KI E MATERJA- Ł Y I ZOL ACYJ NE DLA E L E K T R O T E C H N I K I
d o s ta rc z a k o r z y s t n ie
W . O C H O T , K a t o w i c e 2
M a r c i n k o w s k i e g o N r . 6
R y s . 1.
U p r o s z c z o n y s c h e m a t p r o je k t o w a n e j r o z d z i e ln i w w y k o n a n iu o k a p t u r z o n e m .
R y s. 1 i 2 p o k a z u ją b ie g ta k i e g o p r o je k t o w a n ia . C h o d z i tu o z a p r o je k t o w a n ie p o d s t a c ji z a s ila ją c e j n a s t ę p u ją c e o b w o d y : 3 je d n o f a z o w e o b w o d y o ś w ie t le n i o w e , 2 o d b io r n ik i t r ó jf a z o w e p o b i e r a ją c e p o o k . 60 A — (p r z y c z e m je d e n z n ic h m a b y ć z a o p a t r z o n y w a m p e r o m ie r z ), je d e n o d b io r n ik t r ó jf a z o w y 20 A o r a z je d e n o b w ó d 60 A p rą d u t r ó jfa z o w e g o b e z b e z p i e c z n i k ó w z o d łą c z n i k ie m . D o d a ją c d o s ie b ie p o s z c z e g ó l n e o d b io r y , o t r z y m u je m y c a łk o w it y m a k s y m a ln y p r ą d z a s ila n ia 212 A , p r o je k t u je m y w ię c
f (o k r ą g ło ) na 200 A . T r z y
- c a> o b w o d y o ś w ie t le n io w e
p o sta n a w ia m y p o łą c z y ć w je d n e j s k r z y n c e . O b li
c z a m y s z y n y z b io r c z e na 200 A (p r z y tak n ie d u ż y m s to s u n k o w o p r ą d z ie i m a łe j d łu g o ś c i r o z d z ie ln i n ie o p ła c i się s zy n s t o p n io w a ć ), p o c z e m p r z y s tę p u je m y d o d o k ł a d n e g o w y k r e ś l e n i a sch em a tu , z a z n a c z a ją c w s z y s tk ie p r z y r z ą d y , p o d z ia ł ich
w r u rce , w s z y s tk ie n a to m ia st inne lin je w y k o n a n e z o s ta n ą , ja k o k a b l o w e . T e r a z p r z y s t ę p u je m y d o n a s z k ic o w a n ia r o z d z ie ln i. C e le m n a szy m je st z a p r o je k t o w a ć u r z ą d z e n ie p r z e j r z y s t e i w y g o d n e w o b s ł u d z e , a p r z y - te m z m o ż liw ie m a łą il o ś c i ą s k r z y n e k s z y n o w y c h : w ten s p o s ó b z m n ie js z y m y k o s z t r o z d z ie ln i. S ta je się o n a k r ó t szą, c z y li za jm u je m n iej m ie js c a , a je d n o c z e ś n ie m a le je s p a d e k n a p ię c ia w s z y n a c h z b i o r c z y c h , c o z k o l e i p o z w a la n ie raz na zm n ie js z e n ie ich p r z e k r o ju . P o u s ta le n iu p r z e k r o jó w p r z e w o d ó w d o p ł y w o w y c h i o d p ł y w o w y c h o r a z o b r a n iu z k a ta lo g u t y p ó w o d p o w i e d n i c h s k r z y n e k m o ż e m y ju ż c a ł k o w ic i e n a s z k i c o w a ć u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e . R y s . 2 p o k a z u je w y k o n a n y s z k ic n a sze j r o z d z i e ln i: je st o n tak p r o s t y i p r z e jrz y s ty , ż e n ie w y m a g a d a ls z y c h o b ja śn ie ń .
D la n a le ż y t e g o w y k o r z y s t a n ia s k r z y n e k s z y n o w y c h n a le ż y z a u w a ż y ć , ż e p r z y r z ą d y , a z w ł a s z c z a m u fy k a b l o w e , m o ż n a d o b u d o w y w a ć n ie t y lk o z g ó r y i z d o łu , le c z t a k ż e z b o k u (rys. 4 i 5 ); m o ż n a te ż p r z y p o m o c y s k rz y n k i p o m o c n ic z e j (rys. 3) d o b u d o w a ć je t a k ż e o d tyłu , c o się s to su je w t e d y , g d y r o z d z ie ln ia m o n t o w a n a je st n ie n a ś c ia n ie , le c z na w o ln o s t o ją c e j k o n s t r u k c ji ż e la z n e j (rys. 6). T o o s ta tn ie r o z w ią z a n ie u ła tw ia c z ę s t o p r o w a d z e n ie lin ji d o c h o d z ą c y c h d o r o z d z ie ln i.
NASZA SPECJALNOŚĆ
! DLA GARAŻY!
R y s . 3. R y s . 4. R y s . 5.
S p o s o b y d o b u d o w a n i a m u f k a b l o w y c h d o s k r z y n e k s z y n o w y c h .
na p o s z c z e g ó l n e s k r z y n k i o r a z r o z m i e s z c z e n ie . D o p ły w
— s t o s o w n i e d o p o w ie d z ia n e g o w y ż e j — u m ie s z c z a m y p o ś r o d k u . D la d o p ł y w u p r z e w id z i e liś m y 2 s k r z y n k i: je d n ą od d o łu , z a w i e r a ją c ą o d łą c z n i k , d ru g ą za ś — o d g ó r y z w y ł ą c z n ik i e m , a m p e r o m ie r z e m o r a z b e z p ie c z n ik a m i . Z k o l e i d e c y d u je m y s ię n a r o d z a j o d p r o w a d z e ń : d la o b w o d ó w ś w ie t ln y c h d a je m y d o p ł y w z a p o m o c ą p r z e w o d n ik a
G N I A Z D A W T Y C Z K O W E
b l ok owane z w y ł ą c z n i k a mi w o k a p t u r z e n i u ż e l i w n e m dwubiegunowe do 10 A 250 V
p r o d u k u j ą
H E F F N E R I B E R G E R
E LEKTR O TEC H N IC ZN E ZAKŁAD Y P R Z E M Y S Ł O W O - H A N D L O W E
K R A K Ó W
UL. ŚW. ANNY Na 3 T E L E F O N 141-53
K A T O W I C E
UL. MARJACKA Ns 7 T E L E F O N 3 35-28
S T R . 10 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C
W id z im y w r e s z c ie je s z c z e k ilk a p r z y k ł a d ó w r o z d z i e l n i o k a p t u r z o n y c h , ilu str u ją c y c h s z e r o k i z a k r e s ich s to so w a n ia . N a rys. 6 p o k a z a n a je st r o z d z i e l
nia w ia b r y c e m e c h a n ic z n e j. J e s t o n a u m o c o w a n a na w o l-
R y s. 7.
O k a p tu r z o n e u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e w k o p a ln i (k o n s tr u k c ja F -m y S ie m e m s-S ch u ck e rt).
na z e w n ę tr z n e j ś c ia n ie b u d y n k u . W s z y s t k ie tr z y r o z d z ie ln ie
— w w y k o n a n iu z a g ra n icz n e m .
O k a p t u r z o n e u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e b u d o w a n e są tak ż e w k ra ju . P o n iż e j p o d a je m y ilu str a c je s z e r e g u o k a p t u r z o n y c h u r z ą d z e ń r o z d z i e lc z y c h w w y k o n a n iu w y t w ó r n i k r a jo w y c h . N a le ż y p o d k r e ś l ić , ż e k r a jo w e u r z ą d z e n ia ro z d z ie lc z e
R y s . 8.
U r z ą d z e n ie o k a p t u r z o n e z m o n t o w a n e na z e w n ę tr z n e j ścianie b u d y n k u p o d g o łe m n ie b e m (k o n s tr u k c ja F -m y S. S. W.).
w n ic z e m n ie u stę p u ją z a g r a n ic z n y m i ż e n a te m p o lu w y t w ó r c z o ś c i e le k t r o t e c h n ic z n e j je s te ś m y ju ż o d s zereg u lat c a łk o w ic ie s a m o w y s ta r c z a ln i.
O m ó w iliś m y o k a p t u r z o n e u r z ą d z e n ia r o z d z i e lc z e w s p o s ó b b . p o b ie ż n y . D o k ł a d n e o m ó w ie n i e te j b a r d z o już
R y s. 9.
O k a p tu r z o n e u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e z a in sta lo w a n e v P a ń s tw o w e j F a b r y c e Z w ią z k ó w A z o t o w y c h w M o ścica ch
(w w y k o n a n iu F -m y K . S z p o ta ń s k i i S -k a , W a r s z a w a ).
OD W YDAW NICTW A
BIURO N A S Z E G O W Y D A W N I C T W A Z OST AŁ O P R Z E N I E S I O N E D O N O W E G O L O K A L U PRZY ULICY
K R Ó L E W S K I E J 15
N U M E R T E L E F O N U P O Z O S T A J E B E Z Z M I A N Y : 690-23
R y s. 6.
W o l n o s t o ją c e u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e w fa b r y c e m e c h a n ic z n e j (k o n s tru k cja F -m y S ie m e n s -S c h u c k e rt ).
n o s t o ją c e j k o n s tr u k c ji ż e la z n e j, w y k o n a n e j z k s z t a łt o w n i
k ó w . N a ry s . 7 p o k a z a n e je st o k a p tu r z o n e u rzą d ze n ie w k o p a ln i; je st o n o z m o n to w a n e na k o n s tr u k c ji żela zn ej s t o ją c e j p r z y ś c ia n ie . W r e s z c ie na rys. 8 p o k a z a n e są u rz ą d z e n ia o k a p tu r z o n e z m o n to w a n e n a o tw a r te m p o w ie tr z u
»ELEKTROPRODUKT«
S P. z o . o . N O W Y Ś W IA T 5 T E L . 9 . 6 8 - 8 6
E lektryczne przyrzqdy pom iaro
w e f. W eston E. I. C. i f. P. G ossen U rzą d zen ia do cech ow an ia li
czników i transformatory p o miarowe f. Koch i Sterzel Szczotki, w ęgle do lamp, elek
trody i t. p. f. Cece-Graphilwerk
R y s. 13.
W i d o k b e z p ie c z n ik a ty p u
g a m y s p r a w ę u k ta d u b e z p ie c z n ik ó w na t a b li c z c e . U m i e s z c z a m y je — je d e n p r z y d ru gim w d w ó c h p o z io m y c h r z ę d a c h — p o c z t e r y w k a ż d y m . D o je d n e g o o b w o d u n a le ż ą d w a b e z p ie c z n i k i u m ie s z c z o n e p io n o w o je d e n n ad d ru g im (rys. 15).
W y m ia r y t a b li c z k i u sta la m y , b io r ą c p o d u w a g ę w y m ia r
P rz y k ła d y p ro je k to w a n ia u rzą d ze ń r o z d z ie lc z y c h .
5
D la u z u p e łn ie n ia p o d a n y c h p o p r z e d n i o o p is ó w u r z ą d z e ń r o z d z i e l c z y c h r ó ż n y c h t y p ó w p o d a m y — na z a k o ń c z e n ie a r ty k u łu — r o z w i ą z a n ie k ilk u p r o s t y c h p r z y k ła d ó w , s p o -^ 3 t y k a n y c h c z ę s t o w p r a k t y c e .
o b e c n i e r o z l e g łe j d z ie d z in y u r z ą d z e ń e le k t r y c z n y c h p r z e k r o c z y ł o b y ra m y n in ie js z e g o a r ty k u łu . U r z ą d z e n ia te sta ł y się o b e c n i e ta k c z ę s t o s t o s o w a n ą k o n s tr u k c ją , ż e p r z y p r o je k t o w a n iu k a ż d e j n ie m a l in s ta la c ji e le k t r y c z n e j
n a le ż y w z i ą ć p o d u w a g ę e w e n tu a ln o ś ć z a s to s o w a n ia o k a p - tu r z o n e g o u r z ą d z e n ia r o z d z i e lc z e g o .
R ys. 10.
O k a p tu rz o n e u rzą d z e n ie r o z d z i e lc z e w P ań stw . F a b r y c e Z w ią z k ó w A z o t o w y c h w M o ś c ic a c h (w w y k o n a n iu F -m y K . S z p o ta ń sk i i S -k a,
W a r s z a w a ).
P r z y k ł a d 1. Z a p r o je k t o w a ć ta b li c z k ę r o z d z i e lc z ą d o z a s ila n ia c z t e r e c h o b w o d ó w ś w ie t ln y c h . M o ż e m y z a s t o s o w a ć w ty m w y p a d k u z a r ó w n o t a b li c z k ę m a rm u ro w ą , jak i b a k e l it o w ą lu b b la s z a n ą . O ile z d e c y d u je m y się na t a b l i c z k ę m a rm u ro w ą , to z a s to s u je m y b e z p ie c z n ik i t. z w . ty p u ,,T Z “ . B e z p ie c z n ik i te p o s ia d a ją o d ty łu b o l c e d la d o p r o w a d z e n ia i o d p r o w a d z e n i a p r ą d u (rys. 13) i d la t e g o t e ż w in n y b y ć z a w s z e m o n to w a n e na m a te r ja le i z o l a c y j n y m . R y s u je m y s c h e m a t t a b l i c z k i (rys. 14), p o c z e m r o z s t r z y -
R y s. 14. R y s . 15.
S c h e m a t i w id o k t a b li c z k i r o z d z i e lc z e j.
p o d s t a w y b e z p ie c z n ik a (55 m m ) o r a z p o z o s t a w ia ją c m ie js c e na o t w o r y d o w p u s z c z e n ia śru b, p r z y p o m o c y k t ó r y c h t a b lic z k a u m o c o w a n a z o s ta n ie na ś c ia n ie . N a le ż y p r z y t e m p a m ię ta ć , a b y n ie w ie r c i ć d z iu r z b y t b li s k o b r z e g u m arm u ru . W te n s p o s ó b o tr z y m u je m y t a b li c z k ę o w y m ia r a c h 5 0 0 X 1 6 0 m m . p o k a z a n ą w s k a li na rys. 15.
P r z y t a b li c z c e b la s z a n e j s t o s o w a ć n a to m ia s t n a le ż y t a k ie b e z p ie c z n ik i , k t ó r y c h c z ę ś c i, b ę d ą c e p o d n a p ię c ie m , są o d iz o l o w a n e p r z e z sa m k o r p u s b e z p ie c z n ik a . S ą to t. zw . b e z p ie c z n ik i ty p u ,,U Z ", p o k a z a n e na rys. 16. D la ta b li- R y s. 11.
O k a p tu r z o n e u r z ą d z e n ie r o z d z i e l c z e z a in s ta lo w a n e w P o l sk ich K o p a ln ia c h S k a r b o w y c h na G ó r n y m Ś ląsku (w w y
k o n a n iu F -m y S. K le im a n i S -ie , W a r s z a w a ).
O k a p t u r z o n e u r z ą d z e n ie r o z d z i e lc z e w w y k o n a n iu ,,E le k t r o a u t o m a t “ S. A . w W a r s z a w ie .
F -m y
S T R . ,2 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E NR. 1
WYTWÓRNIA
R E K L A M N E O N O W Y C H T R A N S F O R M A T O R Ó W
W Ł A S N E L A B O R A T O R J U M P R Ó Ż N IO W E
K. i W. D W O R A K O W S C Y
W A R S Z A W A , H O Ż A 35 T E L E F O N N r. 9 .7 4 -0 6
c z e k b la s z a n y c h s t o s o w a ć m o żn a b e z p ie c z n ik i t e g o ty p u z a r ó w n o p o je d y ń c z e , ja k i p o d w ó jn e , t. j. ta k ie , p r z y k t ó r y c h w e w s p ó ln e j p o d s t a w c e p o r c e la n o w e j u m ie s z c z o n e są
o d r a z u d w a gn ia zd a . P o k a z a n a na rys. 4, 5 i 6 (z e s z y t 5 1934 r. „ W . E ." str. 98) t a b lic z k a w y k o n a n a jest w ła ś n ie z t e g o r o d z a ju ,.p o d w ó jn y c h " b e z p ie c z n ik ó w . S z y n y z b io r c z e , ja k w id a ć z ry s. 5, b i e g n ą z p r z o d u ta b lic y , a nie, jak p r z y m a r m u r o w y c h ta b lic a c h , z t y łu, c o z e w z g lę d u n a ła t w y d o stę p d o w s z e lk ic h p o łą c z e ń — jest b.
p o w a ż n ą z a le tą t a b lic z k i.
P r z y k ł a d 2. Z a p r o je k t o w a ć t a b lic ę r o z d z i e lc z ą d la m a łej in s ta la cji p rą du s t a łe g o (w m ająt- B e z p ie c z n ik p o r c e la - ku, p e n s jo n a c ie lu b t. p.). In stala-
n o w y ty p u ,,U Z ". c ja s k ła d a się z m a łe g o z e s p o łu na p rą d s ta ły o r a z z b a t e r ji a k u m u la to r ó w . W d z i e ń p rą d n ic a ła d u je a k u m u la to ry , w i e c z o r e m z a s ila b e z p o ś r e d n i o o d b io r n ik i (la m p y ); w n o c y w łą c z o n e z o s ta ją na s ie ć a k u m u la to ry , g d y ż p ę d z e n ie p r ą d n ic y p r z e z c a łą n o c n ie je st w s k a z a n e z a r ó w n o z e w z g lę d u na o b s łu g ę , ja k i na e k o n o m ic z n ą p r a c ę p r ą d n ic y (d u ż e z u ż y c ie p a liw a ).
T a b l i c a r o z d z ie lc z a m usi w ię c b y ć tak w y k o n a n a , a b y m o ż li
w e b y ł y :
a. ła d o w a n ie b a t e rji a k u m u la to r ó w p r z e z p r ą d n ic ę ;
b. b e z p o ś r e d n ia p r a c a p r ą d n ic y na sie ć, o r a z
c . b e z p o ś r e d n ia p r a c a b a te r ji a k u m u la to r ó w na sie ć.
Z a c z y n a m y o d w y b o r u m a te rja łu na ta b lic ę r o z d z ie lc z ą . Z e w z g lę d u na n ie d u że s t o s u n k o w o w y m ia r y ta b lic y , a ta k ż e na d o ś ć s p e c ja ln y jej c h a r a k te r o r a z z u w a g i na to , ż e z n a jd o w a ć się on a b ę d z ie w p o m ie s z c z e n iu c z y s te m i n ie b ę d z ie n a ra żo n a na u s z k o d z e n ia te c h n ic z n e , — d e c y d u je m y się na m a r m u r o g r u b o ś c i 30 mm. N a s tę p n ie p r z e c h o d z im y d o w y k r e ś le n ia s c h e m a tu ; ry su je m y s ch e m a t id e o w y (rys. 17), p o n ie w a ż je st on p r z e jrz y s ty , p o c z e m p r z y s tę p u je m y d o z e s ta w ie n ia p o t r z e b n y c h p r z y r z ą d ó w . S ą to :
— 1. R e g u la t o r b o c z n i k o w y d o p r ą d n ic y d la regu la c ji n a p ię c ia .
2. Ł a d o w n ic a d la b a t e r ji a k u m u la to r ó w ; w in n a to b y ć ła d o w n ic a p o d w ó j n a z r ą c z k ą d o ła d o w a n ia i w y ła d o w a n ia b a te r ji.
3. K o m p le t p r z e łą c z n ik ó w d la p r z e łą c z a n ia prąd
n ic y na s ie ć i na b a t e r ję , a t a k ż e b a t e r ji na sie ć.
4
. W y łą c z n i k a u t o m a t y c z n y n a d m ia r o w o -w s te c z n y (dla p r ą d n ic y ). W y łą c z a n i e n a d m ia r o w e s łu ż y d la z a b e z p ie c z e n ia p r ą d n ic y o d p r z e c ią ż e ń , w s t e c z n e za ś w y ł ą c z y ć ma n a ty ch m ia st p r ą d n ic ę , o ile z ja k ie jk o l w ie k p r z y c z y n y prąd p o p ł y n ą łb y o d b a te r ji a k u m u la to r ó w d o p r ą d n ic y .
5
. W o l t o m ie r z z p r z e łą c z n ik i e m — d la pom iaru n a p ię c ia na z a c isk a c h p r ą d n ic y , n a b a t e r ji aku m u la torów ora z na lin ji o d c h o d z ą c e j.6. D w a a m p e r o m ie r z e — je d e n d la o b w o d u w zb u d n ic y , d ru gi — d la b a te rji.
7. B e z p ie c z n ik i d la w o lt o m ie r z a , a ta k ż e dla za
b e z p ie c z e n ia p o s z c z e g ó l n y c h o b w o d ó w .
R y s . 18.
S ch e m a t ro z m ie s z cz e n ia p o s z c z e g ó l n y c h p r z y r z ą d ó w na ta b lic y .
Z e s ta w iw s z y p o t r z e b n e a p a ra ty , p r z e c h o d z im y d o za
p r o je k to w a n ia ich r o z m ie s z cz e n ia na t a b li c y (ry s. 18). Pro
je k tu ją c r o z k ła d p r z y r z ą d ó w , o p ie r a m y s ię n a p odan y ch p o p r z e d n io w n in ie jszy m a r ty k u le w s k a z ó w k a c h , um iesz
c z a ją c n a jw y ż e j p r z y r z ą d y p o m ia r o w e , p o d n im i — w y łą c z nik i i b e z p ie c z n ik i, na sa m ym za ś d o le — r e g u la t o r y i ła
d o w n ic e o n a p ę d a c h p o k r ę t n y c h . K w e s t ję p rzy łą cze n ia p r ą d n ic y i b a te r ji r o z w ią z u je m y z a p o m o c ą j e d n e g o w y
łą c z n ik a d w u b ie g u n o w e g o , d w ó c h w y ł ą c z n ik ó w jedn ob ie- g u n o w y c h o r a z je d n e g o p r z e łą c z n ik a je d n o b i e g u n o w e g o . Po w łą c z e n iu w y łą c z n ik a a (rys. 18) o r a z u s ta w ie n iu prze
łą c z n ik a b d o g ó r y — p r a c u je p r ą d n ic a na sieć.
W c e lu ła d o w a n ia b a te r ji p r z e r z u c a m y p r z e łą c z n ik b wdół i w łą c z a m y w y łą c z n ik c . W r e s z c ie , w łą c z a ją c w y łą czn ik i a» c i
d,
z a sila m y s ie ć z b a te r ji. O c z y w iś c ie .p r ą d n ic a p r a c o w a ć m o ż e d o p i e r o p o w łą c z e n iu a u to m a tu f. W s z y s t k ie te p r z e łą c z e n ia ła t w o s p r a w d z ić na s c h e m a ta c h (ry s. 17 i 18)' Na rys. 18 o z n a c z a ją p o z a t e m : B — b a te r ja , g — u zw ojen ie b o c z n ik o w e , h — u z w o je n ie s z e r e g o w e , k — u z w o je n ie b ie g u n ó w z w r o tn y c h .N a stę p n y m e ta p e m p r o je k t o w a n ia t a b li c y je st w y b ó r ty p u a p a ra tó w . A b y o t r z y m a ć u r z ą d z e n ie jaknajtań- sze, d e c y d u je m y się na n ie o s ło n i ę t e w y ł ą c z n ik i d la nabu- d o w a n ia n a m arm u rze, ja k na rys. 19. D la t e g o t e ż dajem y R y s. 16.
R y s . 17.
S ch e m a t i d e o w y t a b lic y r o z d z i e l
c z e j d la z e s p o łu n a p r ą d s ta ły i b a te rji a k u m u la to ró w .
NR. i W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E ST R . 13
r ó w n ie ż i p r z y r z ą d y p o m ia r o w e n a b u d o w a n e na t a b li c y . P o n ie w a ż d la in s ta la c ji t e g o ty p u w a ż n ą je st r z e c z ą , a b y p r z y r z ą d y t e n ie z a jm o w a ły d u ż o m ie js c a , u m ie s z c z a m y r ó w n ie ż i a u to m a t n a t a b li c y . U m ie s z c z e n ie n a to m ia st a u to m a tu za t a b li c ą w y m a g a ło b y d o s t ę p u d o t e g o a u to m a tu z ty łu . B e z p ie c z n ik i o b ie r a m y k o r k o w e , g d y ż z e w z g lę du n a n ie z b y t w ie l k ie p r ą d y są o n e n a jw ła ś c iw s z e . D e c y d u je m y się n a s t ę p n ie na ja k iś o k r e ś lo n y fa b r y k a t p r z y r z ą d ó w (firm ę) i, m a ją c ju ż w y m i a r y p o s z c z e g ó l n y c h a p a r a t ó w z k a ta lo g u firm y , p r z y s t ę p u je m y d o d o k ł a d n e g o z a p r o j e k t o w a n i a t a b li c y . P o n ie w a ż , ja k ła t w o s p r a w d z ić , w y m ia r y t a b li c y n ie w y p a d a ją z b y t w ie l k ie , d e c y d u je m y się na ta b li c ę ś c i e n n ą k o n s t r u k c ji, p o d a n e j ju ż p o p r z e d n i o w ,,W i a d o m o ś c ia c h E le k t r o t e c h n ." *). W i d o k t a b li c y p o d a n y je st na rys. 20. Ł a d o w n ic a i r e g u la t o r n a p ię c ia u m ie s z c z o n e z o s t a ł y p o d t a b li c ą , — n ie za ś na sam ej ta b lic y . J e s t t o z r e s z t ą n a jz u p e łn ie j u z a s a d n io n e , u m ie s z c z a ją c b o w ie m r e g u la t o r i ła d o w n ic ę n a t a b li c y , m u s ie lib y ś m y z n a cz n ie p o w i ę k s z y ć je j w y m ia r y . P o z a t e m — p o n ie w a ż p r z y r e g u l a t o r a c h i ł a d o w n ic a c h t a b l i c o w y c h k o n ta k t y r o b o c z e (k t ó r e p r z y n a s z e m r o z w ią z a n iu są na w ie r z c h u i są ła t w o d o s t ę p n e ) z n a jd u ją s ię z a ta b li-
R y s . 19.
W y łą c z n i k d la n a b u d o w a n ia na
m a rm u rze.
k s z y lib y ś m y w te n s p o s ó b w z n a c z n y m s to p n iu z a r ó w n o k o s z t, ja k i z a p o t r z e b o w a n i e m ie js c a , n ie o s ią g a ją c w z a - m ia n ż a d n y c h a b s o lu tn ie k o r z y ś c i t e c h n ic z n y c h ; r a c z e j p r z e c iw n i e — u r z ą d z e n ie b y ł o b y z n a c z n ie m n iej p r z e jr z y ste. P o w y ż s z e r o z w a ż a n ie s łu ż y ć m o ż e za p r z y k ła d , iż n a w e t ta k n a o g ó ł słu szn a za sa d a , ja k ż ą d a n ie s k u p ie n ia w s z y s tk ic h p r z y r z ą d ó w na t a b lic y , w in n a b y ć s to s o w a n a z r o z w a g ą i u m ia rem .
P r z y k ł a d 3. Z a p r o je k t o w a ć ta b li c ę r o z d z i e lc z ą d la fa b r y k i. M a m y d o d y s p o z y c ji p r ą d t r ó jf a z o w y o n a p ię ciu 220 w o lt ó w . O d t a b li c y o d c h o d z ą : 6 linij t r ó jfa z o w y c h d o s iln ik ó w o r a z 2 o b w o d y — r ó w n ie ż t r ó jfa z o w e — d o ś w ia tła . R o z d z i a ł t r ó jfa z o w y c h o b w o d ó w ś w ie t ln y c h na je d n o f a z o w e o d b y w a się na s p e c ja ln y c h m n ie js z y c h t a b li c z k a c h — w sa m e m p o m ie s z c z e n iu fa b r y c z n e m . In sta la cja z a s ila n a je st z d w ó c h ź r ó d e ł : z w ła s n e g o g e n e r a to r a t r ó j
f a z o w e g o o r a z z e le k t r o w n i m ie js k ie j. O b a t e ź r ó d ła p rą d u n ie p r a c u ją z e s o b ą r ó w n o le g le , n a le ż y n a to m ia s t p r z e w i
d z ie ć m o ż n a p r z e ł ą c z a n i a k a ż d e j z o d c h o d z ą c y c h linij na o b a w s p o m n ia n e ź r ó d ła p rą d u . P r ą d m a k s y m a ln y (naj
w y ż s z y ) w o b w o d z ie g e n e r a to r a o r a z w d o p ł y w ie z e l e k tr o w n i n ie c h w y n o s i p o 200 a m p e r ó w ; w lin ja ch o d c h o d z ą -
R y s . 21.
S c h e m a t t a b lic y r o z d z i e lc z e j d la fa b r y k i w r a z ze w s k a z a n ie m p o d z ia łu je j n a p o s z c z e g ó l n e p o la .
c y c h d o s iły — p o 50 a m p e r ó w i w r e s z c ie — w o d g a ł ę z i e n ia ch ś w ie t ln y c h — p o 10 a m p e r ó w .
Z a c z y n a m y z n ó w o d w y k r e ś le n ia s c h e m a t u . S c h e m at te n p o d a n y je st na ry s. 21 i n ie w y m a g a b li ż s z y c h w y ja śn ie ń . D la o b w o d u g e n e r a t o r a d a je m y n a s t ę p u ją c e p r z y r z ą d y p o m ia r o w e : w o lt o m ie r z , a m p e r o m ie r z , w a t o m ie r z (n ie k o n ie c z n y ) o r a z lic z n ik . L in ja p r z y c h o d z ą c a z e l e k t r o w ni o tr z y m u je : w o lt o m ie r z , a m p e r o m ie r z i lic z n ik . N a lin ja ch o d c h o d z ą c y c h n ie d a je m y ż a d n y c h p r z y r z ą d ó w p o m ia r o -
R y s . 20.
W i d o k t a b l i c y r o z d z i e lc z e j d la m a łe j in s ta la c ji p r ą d u s t a łe g o .
c ą , n a l e ż a ł o b y w i ę c o d s u n ą ć ta b li c ę o d ś c ia n y , a b y s t w o r z y ć d o s t ę p d o t y c h k o n t a k t ó w . W r e z u lt a c ie o t r z y m a li
b y ś m y — z a m ia st z a p r o je k t o w a n e j p r z e z n as n ie w ie lk ie j s t o s u n k o w o t a b li c y ś c ie n n e j — d u ż ą w o ln o s t o ją c ą t a b l i c ę , o d s u n ię t ą o d ś c ia n y c o n a jm n ie j o 1 m e tr. P o w ię -
*) p o r . ry s . 2 str. 160 ,,W . E .‘‘ /1934 r.
F A B R Y K A
» K O N T A K T «
T O W A R Z Y S T W O E L E K T R . S P . Z O. P. W E L W O W IE
d o sta rc za z e sk ła d u w z g lę d n ie k ró t
k o te r m in o w o :
L iczn iki prądu zmiennego jednofazowe £ L ic z n ik i prądu zmiennego jednofazowe, od liczen io w e (rabatowe) £ L iczn iki prądu zmiennego jednofazowe dwutaryfowe % L ic z n ik i tró jfa zow e trz y - i czteroprzewodowe # L ic z n ik i prądu stałego % E le ktryczne artykuły grzejn e gospodarstwa domowego £ Rury oboło w io ne sy
stemu Bergmana i stalowo-pancerne wraz z osprzętem 0 M aterjały insta lacyjn e dla światła i sygn aliza cji # M ate rja ły siecio w e , dla insta
la c ji lin ji napow ietrznej # S przęt radjo wy: gło śn iki, słuchaw ki i apa
ra ty detektorowe.
