1 9 7 8
W NUMERZE
A k tu a ln e k ie ru n k i ro zw o ju zastosow ań in fo rm a ty k i w gospodarce n aro d o w ej
Ja n K ra m a rc zu k 1
M ik ro p ro ceso ry — sta n obecny i k ie ru n k i rozw oju. Część 2 M in ik o m p u te ry i system y m ik ro p ro ceso ro w e
T a d eu sz S in k ie w ic z 4
K oncep cja k o m puterow ego o p rac o w a n ia w y n ik ó w N arodow ego S pisu P o w szechnego 1978
W ili W a ch n a ch ter 8
Z au to m aty z o w an y system k o n tro li ru c h u załogi k o p aln i
K a zim ie rz S ic iń sk i, Ja c e k W o jciech o w ski 12
SCERT — m eto d a rac jo n aln e g o doboru ze sta w u kom p u tero w eg o
Ja n u sz Ilczuk. 15
L iczenie m im o uszkodzeń — now e pro b lem y (2)
oprać. Ja n K lim o w ic z 17
ZE ZJEDNOCZENIA INFORMATYKI O BR I — w czoraj i dziś
M arek H o ły ń sk i 20
P ro b le m y p ro je k to w a n ia system ów p o w ielarn y ch
K a z im ierz S zu m la s 24
Z KRAJU
W K ato w icach o RIA D AC H
A n d rze j K lim e k 27
W ielki fe stiw a l in fo rm a ty k i
A n d rze j K lim e k 29
S zczecińska szkoła p ro jek to w a n ia!?
A n d rze j K lim e k 31
K ołobrzeskie d y sk u sje (A S ) 32
„S ystem y za rząd z an ia bazą d an y c h — ję zy k i fu n k c jo n a ln e p ro g ra m o w a n ia ”
(listopad 1977, Rzeszów) (JP) 33
„Z astosow anie k o m p u te ró w oraz m eto d sta ty sty k i i e k o n o m etrii w z a rz ą d za n iu b ra n ż ą — na p rzy k ła d zie g ó rn ictw a k am ie n n e g o ” (g ru d zień 1977,
Szczyrk) (K B ) 33
ZE ŚWIATA
Nowości z k ręg u m ik ro p ro ce so ra 8080
Z b ig n ie w N a o ty ń sk i 34
W iadom ości różne 35
OŚRODKI INFORMATYKI PREZENTUJĄ
N ow oczesne m etody szkolenia. K u rsy m a gnetow idow e ASI
A n d rze j E le k 37
PROBLEMATYKA BAZY DANYCH
S y tu a c ja u ży tk o w n ik a ek sp lo atu jąc eg o tra d y c y jn y system in fo rm aty c zn y . Część 2
S ta n is ła w M rozik 38
NASZE RECENZJE
Od „ a d m ita n c ji” d o „źródła w iadom ości” !
A d a m B. E m pacher III pkł.
K rzyżów ka 010 IV okł.
B ib lio g rafia w y d a w n ic tw polskich z dziedziny in fo rm a ty k i
oprać. A .K . IV skrz.
W Y D A W N IC T W A C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W a rs z a w a C z a c k ie g o 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y JN E
R e d a k to r N a c z e ln y p r o f, d r h a b . L eo n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r K r y s ty n B E R N A T O W IC Z , p r o f, d r h a b . in ż . K o n r a d F IA Ł K O W S K I (z a st. r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ), m g r J a n u s z G W IA Z D A , d r in ż . M a re k H O Ł Y N S K I, m g r in ż . S ta n is ła w JA S K Ó L S K I, W ła d y s ła w K L E P A C Z (z a st. r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ), m g r A n d r z e j K L IM E K ,
m g r S ta n is ła w M R O Z IK , d o c d r in ż . A n d r z e j T A R G O W S K I
S e k r e ta r z r e d a k c j i : A n n a G L U T H -N O W O W IE JS K A R e d . te c lm . A n n a P O T A R S K A R A D A PR O G R A M O W A
M g r In ż. A n d r z e j B O S S O W S K I, doc. d r In ż. J a n F E L IC K I, d oc. d r in ż. Z b ig n ie w G A C K O W S K I, d oc. d r in ż . A le k s a n d e r G O L IN O W S K I, d r h a b . A n d r z e j G R Z Y W A K , d o c. d r h a b . in ż . R o m a n K U L E S Z A , p r o f, d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z , p ro f, d r h a b . in ż. S ta n is ła w P A S Z K O W S K I ( w ic e p rz e w o d n ic z ą c y ), p ro f, d r T a d e u s z P E C H E , m g r in ż. B ro n is ła w P IW O W A R , d r Inż. A n d r z e j P L Ą S K O W S K I, m g r In ż. T a d e u s z P O D G Ó R S K I (w ic e p rz e w o d n ic z ą c y ), p ro f, d r Inż. J e r z y S E ID L E R , p r o f, d r in ż. A n d r z e j S T R A S Z A K (p rz e w o d n ic z ą c y ), d o c. J e r z y T R Y B U L S K I,
d r T a d e u s z W A L C Z A K , p r o f d r in ż . S te f a n W Ę G R Z Y N , d r Inż. J a n Z. ŹYD O W O
R e d a k c ja : 00-041 W arsz a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ó j 331, te l. 27-71-40 lu b c e n tr a la 26-82-61 w . 285, d y ż u ry r e d a k c ji 10,00—13,00 Z ak ł. G ra f. „ T a m k a " . Z. 2. Z am . 736. P a p ie r d r u k . s a t. V k l. 70 g. A l. O b j. 5 a rk . d r u k . N a k ła d 6050. S.-17
C e n a e g z e m p la rz a zl 25.— IN D E K S 36210/36121 P r e n u m e r a t a ro c z n a zl 300.—
Informatyka
//O/ / '# rM I E S I Ę C Z H I K Hr 2
1 9 7 8
z a s t o s o w a n i a w g o s p o d a r c e , i e c h n i c e i n a u c e R O K XIII
______________________________________________________________ l u t y
OjlGAN KOMI TET U I N F O R M A T Y K I , MI NI S T E R S T WA NAUKI, SZ KOL NI CTWA WY ŻS Z EGO I T ECHNI KI ORAZ K O J I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O NOT OS. I N F O R M A T Y K I
JAN KRAMARCZUK
Rządowe Centrum Informatycznego Systemu Planowania Centralnego Warszawa
A ktualne kierunki rozw oju zastosow ań inform atyki w go sp o d arce narodoweg
Zarządzanie gospodarką narodową w w arunkach osiąg
niętego poziomu rozwoju sił w ytw órczych oraz szybkiego tem pa postępu naukow o-technicznego i jego oddziaływ a
nia na w szystk ie dziedziny życia społecznego w ym aga sta
łego doskonalenia m etod kierow ania gospodarką. Rów no
cześnie z rozwojem gospodarki i w zrostem stopnia jej zło
żoności konieczne jest w ięc doskonalenie m etod planow a
nia, system ów zarządzania oraz technik i narzędzi w sp ie
rających zarządzanie na w szystk ich poziomach gospodarki narodowej — w sk ali kraju, regionów, w ielkich organiza
cji gospodarczych oraz przedsiębiorstw . Podstaw ow ym n a
rzędziem wspom agającym zarządzanie jest inform atyka.
N iew ą tp liw a je s t obecnie p o trz e b a sto so w an ia in fo rm a ty k i w p la n o w a n iu i z a rząd z an iu , s te ro w a n iu p ro cesam i technologicznym i i p ro d u k c y jn y m i, w p ro je k to w a n iu , ob liczeniach in ż y n iersk ic h oraz p ra c a c h n au k o w o -b ad a w czy c h . T a k a j e s t o b ie k ty w n a konieczność osiąg n ięteg o poziom u ro zw oju gospodarczego i założonego w zro stu efek ty w n o ści go sp o d aro w an ia.
O m aw iając k ie ru n k i za sto so w a ń in fo rm a ty k i należy zw rócić u w a g ę p rz e d e w sz y stk im na:
— w łaściw e u k ie ru n k o w a n ie zastosow ań,
— p o p ra w ę ja k o ści i efe k ty w n o ści sp rz ę tu in fo rm a ty c z n e
go,
— in te g ra c ję system ów , w tym tw o rze n ie baz d an y c h in te g ru ją c y c h sy stem y o raz zw ię k sz ają cy c h za k res i e fe k ty w ność zastosow ań,
— k o m p a ty b iln o ść sy stem ó w i sp rzę tu ,
— odporność sy stem ó w in fo rm a ty c z n y c h jja zm ian y w s y ste m ie za rząd z an ia,
— p ra c e n au k o w o -b ad a w cze w y p rz e d z a ją c e rozw ój z a sto so w ań in fo rm a ty k i,
— p o k o n y w a n ie w szelkich b a r ie r h am u ją c y c h rozw ój in fo rm a ty k i.
P ro b le m y te w a ru n k u ją p ra w id ło w ą o cen ę isitniejącego sta n u oraz w y zn a cz en ie 'k ieru n k ó w ro zw o ju in fo rm a ty k i, n a jb a rd z ie j k o rzy stn y c h n a d a n y m e ta p ie społeczno-gospo
darczego ro zw o ju k r a ju .
STAN AKTUALNY
A n alizu ją c osiągnięty poziom ro zw o ju in fo rm a ty k i n a le ży stw ierd zić, że 80% in sta la c ji i w d ro żeń p rz y p a d a na bieżące dziesięciolecie — odnosi się to za ró w n o do s y s te m ów rzą d o w y c h i o b iek to w y ch , ja k i do p o zo stały ch z a stosow ań. Z ad a n ia i śro d k i zw ią za n e z ro zw o jem in fo rm a ty k i zn a la zły się w n a ro d o w y c h p la n a c h społeczno-gospo- darczy ch . In fo rm a ty k a s ta ła się p rz e d m io te m p la n o w a n ia w re so rta c h . In w e sty c je w d zied zin ie in fo rm a ty k i zaczęto tra k to w a ć n a ró w n i z in w e s ty c ja m i p o d staw o w y ch ś r o d k ó w p ro d u k c ji.
Na p o d sta w ie d o k u m e n tu o pracow anego przez K om isję P a rty jn o -H z ąd o w ą ds. In fo rm a ty k i określono p rio ry te ty w za sto so w a n iac h in fo rm a ty k i, o b ejm u ją cy c h p rz e d e w sz y s t
kim :
® z a rz ą d z a n ie i p la n o w a n ie n a szczeblu c e n tra ln y m ,
® z a rząd z an ie d użym i o rg an iz ac jam i gospodarczym i,
® ste ro w a n ie p ro ce sam i p ro d u k c y jn y m i i te ch n o lo g icz n y m i o raz
© a u to m a ty z a c ję p ra c p ro je k to w y c h , obliczeń in ż y n iersk ic h , p ra c n au k o w o -b a d a w c z y c h itp.
S tw orzone zo stały w a ru n k i do kom pleksow ego rozw oju in fo rm a ty k i, a p o d sta w o w e k ie ru n k i ro zw o ju o k reślono M gr ln ż . JA N K R A M A R C Z U K u -
k o ń c z y ł s tu d ia n a P o lite c h n ic e W a r sz a w s k ie j, p o c z y m p o d ją ł p r a c ę w ZM „ U r s u s " . N a s tę p n ie p e łn ił sz e re g k ie r o w n ic z y c h f u n k c j i w r e s o r cie p r z e m y s łu m a s z y n o w e g o . W la ta c h 1971—1976 b y ł d y r e k to r e m I n s t y t u t u O rg a n iz a c ji P rz e m y s łu M a sz y n o w e g o . O d lip c a 1976 r . je s t d y r e k t o r e m g e n e r a ln y m R z ą d o w e g o C e n tr u m I n f o r m a ty c z n e g o S y s te m u P la n o w a n ia C e n tr a ln e g o . P o n a d to , od p a ź d z ie r n ik a 1977 r. p e łn i f u n k c ję p r z e w o d n ic z ą c e g o K o m ite tu N a u k o w o -T e c h n ic z n e g o N O T ds. I n f o r
m a ty k i.
w o d p o w ied n ich a k ta c h n o rm a ty w n y c h , szczególnie tak ich , ja k :
— U ch w ala n r 33/71 R ad y M in istró w <z d n ia 12 lu te g o 1971 r . iw s p ra w ie ro zw o ju , o rg an iz ac ji i k o o rd y n a c ji in fo rm a ty k i
— D ecyzja n r 3/74 P re zy d iu m R z ąd u z d n ia 11 stycznia 1974 r . w sp ra w ie k ie ru n k ó w z a sto so w a ń in fo rm a ty k i oraz ro zw o ju k rajo w e g o p rz e m y słu info rm aty czn eg o w la tac h 1974—1980
— U ch w ała n r 84/75 R a d y M in istró w z d n ia 13 m a ja 1975 r., p o w o łu ją c a K o m ite t in fo rm a ty k i po d p rzew o d n ictw em P re ze sa K ady M in istró w , p o w ie rz a ją c a m u k o o rd y n o w a n ie i n a d z o ro w a n ie c a ło k sz ta łtu z a d a ń rozw oju in io rm a ty k i i je j zastosow ań.
I ta k rozw ój in fo rm a ty k i p rz y n ió sł ju ż n a s tę p u ją c e osiąg
nięcia:
« p o w sta ły sy stem y rządow e, o b słu g u jące p la n o w a n ie i z a rzą d z a n ie c e n tra ln e
w iw zrosła pod wziględem ilościow ym i jak o ścio w y m liczba sy stem ó w in io rm a ty c z n y c h w sp o m a g ają cy c h 'zarządzanie w p rze d sięo io rstw a ch , zjed n o c ze n iac h i re so rta c h , zw łaszcza w p rze m y śle , b u d o w n ic tw ie i /transporcie
• ro zszerzo n o z a k re s za sto so w a ń in fo rm a ty k i w dużych p rze d sięo io rstw a ch , p rz e ch o d zą c od sy stem ó w ew id e n c y j
n y ch d o p la n isty c zn y c h i k o n tro ln o -a n a lity c z n y c h oraz do ste ro w a n ia p ro ce sam i p ro d u k c y jn y m i i o bliczeń in ż y n ie r
skich
*> zw iększyła się moc z a in sta lo w a n y c h k o m p u te ró w i w zro sła k a d r a w ysoko k w alifik o w a n y c h sp e cja listó w in fo rm a ty k ó w
ł* podn io sła s ię efe k ty w n o ść zasto so w ań , w y ra ż o n a k o n k re tn y m i w y n ik am i ekonom icznym i
W p o w sta ły w ielo letn ie p ro g ra m y ro zw o ju in io rm a ty k i, w ty m k o m p le k so w y p ro g ra m p ro d u k c ji śro d k ó w tech n icz
n ych in fo rm a ty k i, p ro g ra m b u d o w y k ra jo w e j sieci in f o r m a ty czn ej, k o m p le k so w y p ro g ra m k sz ta łc e n ia k a d r n a p o trze b y in io rm a ty k i.
P o tw ie rd z e n ie m ty c h osiągnięć je s t ocena B iu ra P o lity cznego K C P Z P R , d o k o n an a w lip c u ubiegłego roku.
S tw ierd za się w n ie j, że w la ta c h 1975—77 n a s tą p ił ro z wój sy stem ó w in fo rm a ty c z n y c h i w zrosła a u to m a ty z a c ja p rocesów p ro d u k cy jn y c h , zw ięk szy ła się liczb a z a in sta lo w an y c h k o m p u te ró w i m in ik o m p u te ró w , ro zszerzy ł się z a k res ic h sto so w an ia d o ste ro w a n ia p ro ce sam i p ro d u k c y j
n ym i.
O siągnięty za k res i poziom za sto so w a ń o raz ich w d ro żeń p o w o d u je że w śró d n a rz ę d z i w sp o m a g ają cy c h za rząd z an ie i p la n o w a n ie , s te ro w a n ie p ro ce sam i o bliczeń technicznych i n au k o w y c h — in fo rm a ty k a z a jm u je czołow e i n ie p o d w a ża ln e m iejsce, a je j zn aczen ie s ta le w z ra s ta .
L iczba m a szy n z a in sta lo w a n y c h za ró w n o n a u ży te k o- k re ślo n y c h sy stem ó w o b ie k to w y ch , ja k d w o śro d k a c h u s łu gow ych Z jed n o czen ia In fo rm a ty k i, w y ra ż a ją c a się o s ta t
n io 3 0 -proc en to wy m w sk a ź n ik ie m (wzrostu w s k a li iroku je s t ew id e n tn y m o siągnięciem zre aliz o w an y m k o sz tem p o w ażn y ch n a k ła d ó w fin an so w y c h . C hodzi te ra z o p ra w id ło w e w y k o rz y sta n ie d ro zsą d n y rozw ój istn ie ją c e j bazy, w d u żej m ie rz e d ro g ą zw ięk szen ia je j w y d a jn o śc i p o p rze z ro z b udow ę p a m ię c i i u rzą d zeń p e ry fe ry jn y c h .
W ró żn y c h d zied z in ac h z a sto so w a ń p r a c u je obecnie po n a d 45000 sp e c ja listó w in fo rm a ty k i. Ilościow o k a d r a ta je s t w s ta n ie rea lizo w a ć z a d a n ia bieżącego pięciolecia, n ależy n a to m ia st liczyć się ze z m ia n a m i s tru k tu ra J n y m i w sta n ie z a tru d n ie n ia , ta k p o d w zg lę d em k w a lifik a c ji, ja k i p r o p o rc ji w poszczególnych ro d z a ja c h sp e cja ln o śc i. W ynika
to z p o stę p u , ja k i d o k o n ał się w d zied z in ie m e to d p r o je k to w an ia, o p ro g ra m o w a n ia o raz te c h n ik i w p ro w a d z a n ia i a k tu a liz a c ji d an y c h . K o n iec zn e je s t z in te n s y fik o w a n ie d a l
szych d z ia ła ń p oprzez w zro st sp ecjalizacji, d o sk o n alen ie te chnologii p ro je k to w a n ia i e k s p lo a ta c ji sy stem ó w , w d ra żania s ta n d a rd ó w p ro je k to w a n ia i p ro g ra m o w a n ia , u m ożli
w iając y ch u n ifik a c ję i p o w ie la rn e w y k o rz y sta n ie o p rac o w ań.
O siągnięty poziom rozw oju i d otychczasow y d o ro b ek n ie m ogą p rz e sła n ia ć p e w n y c h u je m n y c h z ja w isk , ta k ic h ja k : p ro je k to w a n ie w ielu system ów w sposób n ie je d n o lity i n ie z a p ew n ia ją cy p ełn ej k o n tro li ich efek ty w n o ści oraz n ie uw zg lęd n ian ie p o trz e b u ży tk o w n ik a w z a k re sie k o n fig u ra c ji d o sta rc za n eg o sp rz ę tu , szczególnie w z a k re s ie pam ięci
o p era cy jn e j, p am ięci dysk o w y ch i u rzą d zeń p e ry fe ry jn y c h . O bok ty c h p roblem ów , kitóre w y n ik a ją często z przyczyn obiektyw nych," is tn ie je jeszcze p ro b le m o b niżania a u to r y te tu i dobrego im ienia zaw o d u in fo rm a ty k a p rz e z łudzi, k tó rzy z n a le źli się w ¡tym śro d o w isk u p rz y p a d k o w o i n ie p rz e s trz e g a ją ob o w iązu jący ch z a sa d e ty k i zaw odow ej, a n i p o d sta w o w y c h n o rm obo w iązu jący ch w tym zaw odzie. Często lu d z ie c i o p u śc ili ju ż środow isko in fo rm aty k ó w , p o z o s ta w ia ją c w śró d u ży tk o w n ik ó w a tm o sfe rę n ie u fn o śc i do k o m p u te ra ja k o now oczesnego n arz ę d z ia p ra c y oraz w iele n ie re a ln y c h k o n ce p cji, n ie u w zg lę d n ia jąc y ch rzeczyw istych p o trze b o ra z m ożliw ości w y n ik a ją c y c h z p o zicm u g o sp o d a r
czego k r a ju . Ś ro d o w isk o in fo rm a ty k ó w je s t obecnie w y sta rc z a ją c o siln e, a b y u p o rać s ię z ty m n ie k o rz y stn y m z ja w iskiem .
W ysokie te m p o ro zw o ju in fo rm a ty k i, c h a ra k te ry sty c z n e dla la t sied em d zie sią ty ch um ożliw iło p rzy śp ie sz en ie ro zw o ju sy stem ó w o b ie k to w y ch d la różn y ch szczebli za rząd zan ia oraz sy stem ó w rzą d o w y c h . Szczególny p o stę p zanotow ano w ro zw o ju sy stem ó w rząd o w y ch CBNPLAN, S P IS , PESEL i SIN TO .
N ajb a rd zie j 'rozw iniętym sy stem e m je s t S P IS , co je s t w yniKiom n ie t y l k o , w ielo letn ieg o d o św ia d cz en ia i d o sk o n ałej k a d ry sp e cja listó w . S P IS ja k o sy ste m p a ń stw o w e j in fo rm a cji sta ty sty c z n e j s p e łn ia fu n k c ję słu ż e b n ą w s to su n k u do sy stem ó w p la n o w a n ia c e n traln e g o . Jeg o z a d a niom je s t stw o rz e n ie sp raw d zo n e j i p e w n e j b a z y in fo rm a c y jn ej, ek sp lo a to w a n e j zaró w n o w ra m a c h sy stem ó w ew i- d e n c y jn o -a n a lity c z n y e h GUS, j a k i sy stem ó w stosow anych w p la n o w a n iu i m o d e lo w an iu z ja w isk gospodarczych.
N ajb a rd zie j ło ż o n y m sy stem e m rzą d o w y m je s t CEN- P LA N — sy ste m p la n o w a n ia c e n tra ln e g o — o n ajw y ż sz y m p rio ry te c ie w d zied z in ie p r a c p ro jek to w o -w d ro ż en io w y c h , o b ejm u ją cy c h tw o rze n ie toaz d an y c h , p o w ią z a n ia z in n y m i sy stem a m i o b ie k to w y m i n iższy ch szczebli z a rząd z an ia, sieci w e w n ę trz n e i ze w n ę trz n e zd a ln e g o p rz e tw a rz a n ia . CEN- P LA N w d ra ż a n y je s t sto p n io w o do obsługi p o d sta w o w y c h zadali p la n o w a n ia ce n tra ln e g o , tj. w y ty c z a n ia s tra te g ii p la n u , b ila n so w an ia n a k ła d ó w i śro d k ó w d la z a p e w n ie n ia n a j efe k ty w n ie jsz y c h d a n y c h w w a ru n k a c h re a liz a c ji celów społecznych i u trz y m a n ia bieżącej ró w n o w a g i ekonom icz
nej.
W iększość k o n ce p cji re so rto w y c h sy stem ó w in fo rm a ty c z n y ch opracow ano w la ta c h 1970—72. O b ecn ie sy stem y r e so rto w e i zjedn o czen io w e s ą n a jb a rd z ie j za aw a n so w an e w re so rta c h g ó rn ictw a , p rz e m y słu chem icznego, m a szy n o w e
go, b u d o w n ictw a i k o m u n ik a c ji. W p ie rw sz ej kolejności tw o rzy się p r o s te sy stem y e w id e n cy jn o -a n ality cz n e, n a s tę p n ie n a ich p o d sta w ie p r o je k tu je się b ard z iej złożone ro z w iąz an ia u k ie ru n k o w a n e n a m o d e lo w an ie z ja w isk gospo
darczych.
W sz e re g u re s o rtó w p ro w a d zo n e s ą p ra c e n a d tw o rz e niem bazy d an y c h oraz w y k o rz y sty w an iem .jej n a p o trze b y in fo rm o w a n ia k ie ro w n ic tw a , d o p la n o w a n ia i k o n tro li r e a lizacji p la n ó w w z a k re s ie p ro d u k c ji, przew ozów , k o o p e ra cji, g o sp o d a rk i m a te ria ło w e j, ekonom iki fin an só w , z a tr u d n ie n ia i p łac, in w e s ty c ji, e k s p o rtu i im p o rtu .
W szystkie Tesorty m a ją ju ż op raco w an e w ie lo le tn ie p r o g ram y ro z w o ju in fo rm a ty k i. S ą re s o rty i zjed n o c ze n ia o du ży m d o św iad czen iu w p ra c a c h p ro je k to w o -w d ro ż e n io
w ych — m a ją o n e n a sw oim k o n cie k o n k re tn e w d ro ż en ia, po m y śln ie z a k o ń cz an e p ra c e dotyczące tw o rze n ia i z a rz ą d za n ia bazą d an y c h , sto so w a n ia sy ste m u k o n w ersac y jn e g o , w y k o rz y sty w a n ia m e to d m a tem aty c zn y c h w sy stem a ch w sp o m ag ający ch p la n o w a n ie i p o d e jm o w a n ie decyzji.
N iem ały u d z ia ł w ro zp o w sze ch n ian iu d o ro b k u in fo rm a tycznego .resortów i zjed n o c ze ń m a ją sy ste m y rządow e, p o n iew aż s p e łn ia ją fu n k c ję k o o rd y n a to ra m ery to ry czn eg o , zap ew n iająceg o spójność system ów .
^Najwięcej s p rz ę tu k o m p u te ro w e g o d sp e c ja listó w z g ro m a dziły p rz e d się b io rstw a przem y sło w e. W d alszy m ciągu p rze w a ża jąc a część n a k ła d ó w n a rozw ój in fo rm a ty k i b ę dzie p rzezn aczo n a n a rozw ój i u s p ra w n ie n ie działalności gospodarczej n a poziom ie p rze d się b io rstw a , d la z in te n s y fik o w a n ia p ro cesu tw o rz e n ia dochodu n arodow ego. Z a m a ły j e s t w cią ż u d z ia ł o bliczeń in ż y n ie rsk ic h , ra c h u n k u o p ty m a liz ac y jn eg o o raz w y k o rz y sta n ia in fo rm a ty k i do s te ro w a n ia p ro c e sa m i p ro d u k cy jn y m i.
S ystem y in fo rm a ty c z n e p rz e d się b io rstw — ze w zglądu n a sw o ją ty p o w o ść i p o w tarz aln o ść — n a jb a rd z ie j n a d a ją się do ro zp o w sze ch n ian ia , a często d o p o w ielan ia . N ależy t y l ko w sposób b ard z iej sk o o rd y n o w an y zorganizow ać (wy
m ia n ę ty c h dośw iadczeń.
W śród sy stem ó w in fo rm a ty c z n y c h p rze d się b io rstw na w y ró żn ien ie z a słu g u je o p rac o w a n y p rze z In s ty tu t O rg a n i
zacji P rz e m y słu M aszynow ego, w e w sp ó łp rac y z w yższym i u czeln iam i o ra z O środkiem B adaw czo-R ozw ojow ym In fo r
m a ty k i i o śro d k am i obliczeniow ym i Z je d n o cze n ia In fo rm a ty k i — M odułow y S y stem In fo rm a ty c z n y P rz ed się b io rstw (M OSIP). S y ste m te n je s t obecnie (w drażany w p rz e d się b io rstw a c h p rz e m y słu m aszynow ego.
W sp ó łp raca p rz e m y słu z ośro d k am i obliczeniow ym i Z je d noczenia In fo rm a ty k i m a ju ż w ielo le tn ie tr a d y c je i p r z y niosła w iele korzyści. O środki t e o d eg ra ły i o d g ry w a ją b a r dzo w aż n ą ro lę w in ic jo w a n iu z a sto so w a ń in fo rm a ty k i. N ie
zależnie od ro zw o ju b az y te ch n ic zn e j dużych p rz e d s ię b io rstw , ośro d k i ZETO p o w in n y ro zsz erza ć zastosow ania i o bejm ow ać sw o im d ziała n ie m coraz w ię k s z ą g ru p ę roz
proszonych u ż y tk o w n ik ó w w d ro b n y c h p rz e d sięb io rstw a ch p ro d u k cy jn y c h , h an d lo w y c h i usługow ych, izarówno w p r z e m yśle, ja k i w ro ln ic tw ie.
P rz y obecnym s ta n ie ro zw o ju sy ste m ó w in fo rm aty c zn y c h oraz o środków obliczeniow ych, ta k zak ła d o w y c h , ja k i o - gólnie d o stęp n y ch , n ależ y »w rócić twiększą u w ag ę n a b a r dziej h a rm o n ijn y rozw ój in fo rm a ty k i, a szczególnie w r e so rtac h gospodarczych. A k tu a ln ie p o d sta w o w a część p o te n c ja łu je s t zg ru p o w a n a w 7 n a jw ię k sz y c h a g lo m erac ja ch p rzem ysłow ych (w ojew ódzkich). D alszy rozw ój p o w in ien li
k w idow ać z a istn ia łe d y sp ro p o rc je , .uw zględniając a k tu a ln ą s tr u k tu r ę a d m in is tra c y jn ą k r a ju .
Z w ięk szen ie m ocy o śro d k ó w obliczeniow ych n ie m usi n astęp o w a ć w y łąc zn ie d ro g ą in s ta la c ji n o w y ch k o m p u te rów . W w ielu p rz y p a d k a c h m ożna pod w o ić m oc z a in sta lo w an y c h m aszy n ty p u ODRA, R IA D p o p rzez zw iększenie m odułów p am ięc i o p e ra c y jn e j, p am ięc i ze w n ę trz n e j na d y sk a ch m ag n ety c zn y c h o ra z ro zsz erze n ia w u zasad n io n y ch p rz y p a d k a c h ta k ic h u rz ą d z e ń p e ry fe ry jn y c h , ja k d ru k a r k i i cz y tn ik i k a r t. Poza n a m i są, m ie jm y n ad z ie ję, ew id e n tn e błęd y w p ły w a ją c e n a o b n iż a n ie ogólnych w sk a ź n ik ó w w y k o rz y sta n ia m ocy k o m p u te ró w , ja k m a g az y n o w a n ie p o k il
k a m iesięcy sp rz ę tu w sk rz y n ia c h u u ży tk o w n ik a , alb o in sta lo w a n ie k o m p u te ra bez odp o w ied n ieg o p rzy g o to w an ia k a d ry , p ro je k ta n tó w o ra z p rz e sz k o le ń iiż y tk o w n ik a . P rz y - n a d k i ta k ie n ależy ro z p a trz y ć w k a te g o ria c h p ra w n y c h bąd ź d y sc y p lin a rn y c h , a śro d o w isk o in fo rm a ty c z n e po w in n o p ię t
now ać ta k ie zjaw isk a .
K IE R U N K I I W A R U N K I D A LSZEGO R O ZW O JU
D alszy rozw ój in fo rm a ty k i w ¡kraju p o w in ie n b y ć zgodny z k ie ru n k a m i ro zw o ju całej g ospodarki. Z w ięk szan iu e fe k ty w n o ści sy stem ó w in fo rm aty c zn y c h — w y ra ż a ją c e j sie k orzyściam i z ic h z a sto so w a ń oraz m a le ją c y m i k o sztam i p ro je k to w a n ia i e k sp lo a ta c ji — p o w in n a sp rz y ja ć d z ia ła l
ność in te g ra c y jn a system ów .
W ychodząc z tvch zało żeń m ożna, sp recy zo w ać n a s tę p u ją ce ogólne p raw id ło w o śc i w .rozwoju in fo rm a ty k i:
© Ś ro d k i in fo rm a ty k i p ow inny b y ć sto so w a n e d la z in te n s y fik o w an ia p rz y ro stu dochodu naro d o w eg o , a b y w y p ra c o w y w an e i p o d e jm o w a n e p rz y ic h zasto so w an iu d e c y z je eos- Dodarcze n a w szy stk ic h szczeblach z a rząd z an ia były tr a f n e i w m ia rę m ożliw ości o ptym alne.
0 Rozwój in fo rm a ty k i n ie m oże w y p rzed zać orozwoju gos
podarczego, a szczególnie rozw oju przem y słó w , w k tó ry c h gestii le ży p rc d u k c ia sp rz ę tu , b u d o w a sieci łączności i te le - o rz e tw a rz a n ia oraz zabezpieczenia m a te ria ło w e .
© Rozwój in fo rm a ty k i w P olsce pow in ien o p ierać się na sprzęcie Je d n o lite g o S y stem u . P ro d u c e n t so rz ę tu m u si d o stosow ać sie do w y m ag ań , ta k pod w zg lę d em ja k o ści, ja k 1 ró żnorodności zastosow ań.
© K ie ru n k i ro zw o iu in fo rm a ty k i p o w in n y być in te g ra ln ą częścią założeń in w esty cy jn y ch , m u sz ą być o p ła c a ln e ek o nom icznie.
® P ra c e zw ią za n e z tw o rz e n ie m baz d an y c h n a poszczegól
n ych ooziom ach z a rz ą d z a n ia n a le ż y tra k to w a ć ia k o w ażny czynnik zw iększania efek ty w n o ści sy ste m ó w in fo rm a ty c z nych. P ra c e t e m a ją szczególne zn a cz en ie n a poziom ie sy stem ó w rz ą d o w y c h i reso rto w y ch . «
U w zg lę d n iając p ow yższe p raw id ło w o śc i ro zw o ju in f o r m a ty k i n a le ż y b u d o w a ć n a tu r a ln e i tr w a łe p o d sta w y e fe k ty w ności i in te g ra c ji sy stem ó w in fo rm aty c zn y c h , m iędzy in n y m i poprzez:
® p o p ra w n ą m e ry to ry czn o ść system ów , w k tó ry c h chcem y zastosow ać n arz ęd zia in fo rm a ty k i; efek ty w n o ść w d ro żen ia in fo rm a ty k i będzie znikom a, je ż e li n ie m a k o n ce p cji u- sp ra w n ie n ia sy ste m ó w za rząd z an ia, p la n o w a n ia , ew idencji i m echanizm ów ekonom icznych zw ią za n y ch z fu n k c jo n o w a niem g o sp o d a rk i n aro d o w ej;
© k o m p a ty b iln o ść m o d u la rn ą sy ste m u , p o le g a ją c ą n a p o d p o rzą d k o w a n iu o d rę b n ie p ro je k to w a n y c h m o d u łó w ogólnej kon cep cji system ów , przez co is tn ie je m ożliw ość sk ła d a n ia m odułów w p o d sy stem y i system y;
® sto so w a n ie k o m p a ty b iln e g o sp rz ę tu i o p ro g ra m o w an ia , a szczególnie o p ro g ra m o w an ia o p eracyjnego;
® u je d n o lic a n ie sp rz ę tu poprzez in s ta la c ję u rz ą d z e ń J e d n o liteg o S y stem u ;
® in te n sy fik a c ję p r a c zw iązanych z p o w ielarn o ścią s y stem ów ;
® sta b iliz a c ję k a d r y in fo rm aty c zn e j;
® sk o o rd y n o w an y i w zg lę d n ie je d n o lity sy stem szkolenia uży tk o w n ik ó w i in fo rm a ty k ó w ;
® w y k o rz y sta n ie m e to d y k i p ro je k to w a n ia i ję z y k ó w p ro g ram o w a n ia ja k o n arz ęd zia in te g r a c ji system ów ;
© u p o rz ą d k o w a n ie te rm in o lo g ii i d e fin ic ji zw iązan y ch z p la n o w a n ie m i z a rząd z an iem g o sp o d a rk ą n a ro d o w ą , -ujed
no licen ie je j n a poszczególnych szczeblach za rząd z an ia;
® d o sto so w a n ie sy stem u info rm aty czn eg o d o e w e n tu a ln y c h zm ian w sy ste m ie k ie ro w a n ia g o sp o d a rk ą n a ro d o w ą bez konieczności corocznego p rz e p ro je k to w y w a n ia sy ste m u — sy stem in fo rm aty c zn y p o w in ie n ro z w ija ć się d ro g ą e w o lu cji, a n ie po d n a p o re m zm ian m etodologicznych czy o rg a n izacy jn y ch .
D ecy d u jąc y w p ły w n a in te g ra c je sy stem ó w in fo rm a ty c z nych m a p ra w id ło w y p o d z ia ł z a d a ń m iędzy u cz estn ik ó w procesów gospodarczych. N ie m a m ie jsc a n a w z a je m n e w ch o d zen ie w k o m p e te n c je i ¡rozbijanie p ra w id ło w o f u n k cjo n u jąc y ch u k ła d ó w p o p rz e z n ie u z a sa d n io n e zm ian y C.zv ogran iczan ie u p rze d n io o k reślo n y c h z a k re só w u p ra w n ie ń . Dla z a p ew n ie n ia in te g ra c ji sy ste m ó w rząd o w y ch i o b ie k tow ych reso rtó w , zjed n o c ze ń i [przedsiębiorstw k o nieczna je s t spójność n a poziom ie zb io ró w i odpow iednich s y s te
m ów d la d o k o n y w an ia a g re g a c ji i d ekom pozycji d a n y c h w zbiorach.
Do cz y n n ik ó w w a ru n k u ją c y c h w d ro ż en ia sy ste m ó w in f o r m aty czn y ch z ca łą p ew n o śc ią n ależ ą:
® k w a lifik a c je i so lid arn o ść śro d o w isk a in fo rm aty czn eg o
® k w a lifik a c je u ży tk o w n ik a
® Deltom g o sp o d ark i oraz za k res i szybkość re a k c ii n a zm ien iaja ce się w a ru n k i, k o m p lik u ją c e p rocesy z a rząd z an ia
— ta k w e w n ę trz n e , ja k i w g o sp o d a rc e św ia to w e j,
® rozw ój sp rz ę tu i o p ro g ra m o w an ia , d a ją c y p ro je k ta n to m coraz w ięk sze m ożliw ości w z a k re sie sto so w a n y ch ro z w ią zań.
P o stęp w sprzęcie, o p ro g ra m o w an iu sy stem o w y m i a p li
k ac y jn y m p o w o d u je, że n ie z m ie rn ie szybko sta rz e ją się nasze koncepcie. Inaczej też p a trz y się n a p ro b le m y opro
gram o w a n ia, gdyż coraz w ięcej b io rą n a siebie ję z y k i p r o g ram o w a n ia i sy ste m o p e ra c y jn y . B liski je s t czas a u to m a ty z a c ji p ro ce su o p ro g ra m o w an ia o raz p rze jęc ia p rz e z k o m p u te r o p ro g ra m o w an ia u żytkow ego. ’N ależy w iec u w zg lę d niać i liczyć się z a k tu a ln y m i oraz p rzy szły m i zm ianam i p ro p o rc ii m iędzy p ro je k ta n ta m i i p ro g ra m ista m i.
Z u p ełn ie inaczej trz e b a obecnie n a trz e ć na p ro b le m k ? m - naty b iln o ści sp rzę tu . W szyscy w ielcy p ro d u ce n ci so rze tu k o m o u te ro w e so n a św iecie w b u d o w u ją n a s ta łe lu b ofe
r u ją za d o d atk o w a o p ła ta elem e n ty so rz e tu i o o ro w a m o w a - nia. u m o ż liw ia jąc e w so ó ło rac e z- in n y m i sy ste m a m i k o m p u te ro w y m i. P o d o b n a sv+uacia je s t w d zie d z in 1.“ proHuk'-’,i i zosib*rtwań so rz e tu z d a W i o p rz e tw a rz a n ia , ffd-zie is tn ie ’«
m ożliw ość w so ó ło ra c y k ońców ek z w ielom a ro d z a ia m i k o m p u te ró w . Szczególnie m n ie isz e firm y s ta r a ją sie o z a p e w n ien ie d la sw v ch u rzą d zeń u n iw e rsa ln o śc i podłączeń.
W w a ru n k a c h k o m n lik u ia c v c h się p ro ce s6 w za.rzadzania G ospodarką o ra z ta k szy b k ich Timian -w 'm ożliw ościach sp rz ę tu i o p ro g ra m o w an ia , kon ieczn e s ta je się sy ste m a ty c z n e pro w a d ze n ie p ra c n au k o w o -b ad a w czy c h , w sp ie ra jąc y ch rozw ój in fo rm a ty k i coraz n ie u s ta n n a k o n fro n ta c ja za m ie rz eń
i w y n ik ó w z m ożliw ościam i w y n ik a ją c y m i z p o stę p u w iedzy oraz zdo b y w an eg o d ośw iadczenia. Na ra z ie je d n a k zastoso
w an ia w y p rz e d z a ją n ajczęściej w y n ik i p ra c badaw czych.
W p ły w a to u je m n ie n a ja k o ść r-ozwiązań p rak ty c zn y c h . A n i n a ch w ilę n ie m ożna zapom inać o u ży tk o w n ik u . S ta le je s t a k tu a ln e to, co pow ied ział H. A ckoff: żaden sy stem in fo rm aty c zn y n ie p o w in ie n być in stalo w a n y , dopóki k ie row n ictw o , k tó re m a z n ie g o k o rzy sta ć, n ie zo stan ie p rz e szkolone w .takim sto p n iu , ab y u m ie ć n im ste ro w a ć, a nie być p rz e z e ń ste ro w a n y m . Poza szkoleniem u ży tk o w n ik a n ależ y u d o stę p n ić m u n ie z b ę d n e zasoby in fo rm ac ji oraz in fo rm ac ję u ła tw ia ją c ą zd aln y dostęp do d an y c h i m etod ich w y k o rz y sta n ia , w ty m m odeli sy m u lac y jn y ch , p r o g ra m ow ania liniow ego, p ro g ra m o w a n ia dynam icznego itp.
Często sp o ty k a się opinie, że to b ra k k o o rd y n a c ji je s t źródłem u c h y b ie ń w p ro je k to w a n y c h sy stem a ch in fo rm a tycznych. O k o o rd y n a c ji fo rm a ln e j m ożna je d n a k m ów ić pod w a ru n k ie m , że osiągnięto o d p o w ied n i poziom in fo rm a ty k i i rzeczyw iście j-est co k o o rd y n o w a ć i in te g ro w a ć. K o
o rd y n a c ja n e m oże h am o w ać ro zw o ju a n i p ro w a d zić do z b iu ro k ra ty z o w a n ia d ziałalności. C hodzi tu p rz e d e w szyst- stk im o k o o rd y n ac ję m e ry to ry c zn ą , a n ie fo rm a ln ą , w y n ik a ją c ą z b ra k u zro zu m ien ia istoty p ro b lem u .
B ardzo isto tn a je s t też w sp ó łp raca z k ra ja m i RW PG.
N ależy n ad ą ża ć, a n a w e t w yp rzed zać procesy in te g ra c ji gospodarczej oraz m ięd zy n aro d o w eg o podziału p rac y . G od
nym i n a ś la d o w a n ia są dośw iadczenia C EN PLA N u — p r o je k to w a n ie in fo rm aty c zn e g o sy stem u p la n o w a n ia c e n tr a l
nego odbyw a się p rz y szero k iej w y m ia n ie do św iad czeń z c e n tra m i in fo rm a ty k i k o m isji p la n o w a n ia poszczególnych k ra jó w R W PG . P odobne dośw iadczenia m a ją i in n e in w e sty cje, a le p rze d m io t i w y n ik i w sp ó łp rac y n ie są w y s ta rc z a ją c o upo w szech n ian e.
W spółpraca w ram a ch R W PG z a słu g u je n a sp e c ja ln ą u- w agę, ta k w za k re sie w ym iany dośw iadczeń, ja k i a k ty w nej d ziałaln o ści w R a d zie K o o rd y n a cy jn ej d s. In fo rm a ty k i oraz w sp ó ln e g o ro zw ią zy w an ia te ch n ic zn y c h pro b lem ó w bazy n o rm a ty w n e j.
TADEUSZ SINKIEWICZ
Instytut Maszyn Matematycznych Wa rszawa
M ikro p ro ceso ry — słan obecny i k ie runki rozw oju. C z ę ś ć 2
M inikom putery i system y m ikroprocesorow e
W sk ła d m in ik o m p u te ra lub sy stem u m ik ro p ro ce so ro w e
go w chodzą n a s tę p u ją c e p o d sta w o w e zespoły fu n k c jo n a ln e :
— m ik ro p ro ce so ry (jed n o stk i ce n traln e )
— p am ięci sta łe (ROM)
— p am ięc i o d o stę p ie sw o b o d n y m (RAM)
— z e g a r ta k tu ją c y
— u k ła d y ste ro w a n ia u rz ą d z e n ia m i p e ry fe ry jn y m i.
Z espoły te są w y k o n a n e w p ostaci oddzielnych u kładów scalonych lu b m ogą sta n o w ić z w a rty u k ła d scalony, ja k m a to m iejsce w p rz y p a d k u m ik ro p ro ce so ra m onolitycz
nego. W p rz y p a d k u m ik ro p ro ce so ró w se g m en to w y ch n ie k tó re zespoły fu n k c jo n a ln e , np. je d n o stk ę a ry tm e ty c z n o - -logiczną, u z y s k u je się w w y n ik u łączenia k ilk u u k ła d ó w scalonych (segm entów ). B lokow ą s tr u k tu r ę połączeń pod- . sta w o w y c h zespołów fu n k c jo n a ln y c h m ik ro k o m p u te ra ilu
s tr u je ry s: 1.
r ' mikrokomputer
Mikroprocesor {Jednostką
centralna)
Pamięć programu
ic J I
PAMIĘĆ Pamięć
danych
Szyny systemowe
JT
UkTady pomocnicze
(zegar, ukTad przerwań)
UkTady sterowania
wyjściem
3 E - — - - -
Zasilanie
i z U k ta d if stero w a n ia
wejściem i ~ 1 _ j Układy interfejsu
U rządzenia ^ peryferyjne R ys. 1, T y p o w a s t r u k t u r a b lo k o w a m ik r o k o m p u te r a
O prócz p o d an y c h zespołów fu n k c jo n a ln y c h m ik ro k o m p u te r m oże zaw ierać szereg d o d atk o w y c h u k ła d ó w pom ocni
czych, n a p rz y k ła d : u k ła d y d o p aso w a n ia poziom ów sy g n a łów , u k ła d y w zm a cn iają ce i bufo ro w e, u k ła d y z w ię k sz a ją ce m ożliw ości fu n k c jo n a ln e zespołów p o d staw o w y ch itp . PAMIĘCI SYSTEMÓW MIKROPROCESOROWYCH
W w iększości sy ste m ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h stosow ane są p am ięci półprzew o d n ik o w e, głó w n ie ze w zg lęd u n a ich dużą szybkość, m a łe w y m ia ry , n ie w ie lk i pobór m ocy i s to su nkow o n isk ą cenę.
J a k pokazano n a ry s. 2 p am ięc i p ó łp rze w o d n ik o w e m ożna podzielić n a d w ie p o d sta w o w e g ru p y : p a m ię c i o d o stęp ie sw obodnym (RAM), n a z y w a n e ró w n ie ż p am ięc ia m i ty p u z a pis . — odczyt lu b p am ięc ia m i d an y c h , oraz p am ięc i sta łe (ROM), n a z y w a n e ró w n ież p am ięc ia m i p ro g ra m u .
P am ię ci o. d o stę p ie sw obodnym są p am ięc ia m i u lotnym i, to znaczy w p isa n a d o n ic h in fo rm a c ja ulega zniszczeniu z ch w ilą w yłączenia za silan ia . P am ięci s ta łe p rze ch o w u ją in fo rm ac ję w sposób trw a ły , je d n a k zap is in fo rm a c ji w y m aga sto so w an ia sp e cja ln y ch u rzą d zeń , ta k zw an y ch p ro g ram a to ró w .
Do p am ięci sy stem ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h zaliczan e są n ie k ie d y ta k ż e różnego ty p u re je s try p rze su w n e .
P am ię ci półp rzew o d n ik o w e m ogą być w y k o n y w a n e z a ró w n o w technologii b ip o la rn e j, ja k i technologii MOS, z w y ją tk ie m p am ięci re p ro g ra m o w a n y c h ty p u EPR O M , w y k o n y w an y c h w y łąc zn ie w te ch n o lo g ii MOS.
Pam ięci o dostępie sw obodnym
W pam ięciach o d o stę p ie sw obodnym (RAM) m ożna z a ró w n o w pisyw ać, ja k i odczy ty w ać in fo rm a c ję z do w o l
n ie w y b ra n e j k o m ó rk i pam ięci. Z e w zględu n a zasad ę d z ia ła n ia pam ięci o d o stę p ie sw o b o d n y m m ożna podzielić na sta ty c z n e i dynam iczne.
Pam ięć statyczna p rz e d sta w ia sobą m acierz bezpośrednio ad re so w a ln y c h b ista b iln y c h elem e n tó w p a m ię ta ją c y c h (p rz e rz u tn ik ó w R -S ). T ypow a p ojem ność p am ięc i tego ty -
R ys. 2. P o d s ta w o w e r o d z a je p a m ię c i p ó łp rz e w o d n ik o w y c h
p u w y n o si 1 K bitów , a po b ó r m ocy ok. 500 ¡iW /bitów — z a ró w n o w czasie za p isu in fo rm a c ji, ja k i w czasie spoczyn
k u . P o b ó r mocy je s t niniejszy w p am ięc ia ch ty p u CMOS, lecz p am ięc i (te m a ją dłuższy czas cy k lu . Czasy cy k lu o m a
w ian y ch pam ięci w a h a ją się w g ra n ic a c h 70 n s — 1,5 jjis, a czas d o stę p u w g ran ic ac h 50 ns — 1 ^is. N ajb a rd zie j ro z
pow szechniona je s t obecnie p am ięć o k o n fig u ra c ji 1 K X 1 b it i(np. IN T E L 2102) oraz pam ięci m o d u ło w e ty p u 256 X 4 b ity i 128 X 8 bitów .
Pam ięci dynamiczne, w y m a g a ją p eriodycznego o d n a w ia n ia w p isa n ej do nich in fo rm a c ji i w o d różnieniu od p a m ięci sta ty c z n y c h w y m a g a ją sto so w a n ia sp ecjaln y ch , lecz n ie zb y t złożonych, u k ła d ó w o d n aw ia n ia .
P a m ię ta n ie pojedynczego b itu m oże być rea lizo w a n e za pom ocą jed n eg o k o n d e n s a to ra i je d n eg o tra n z y sto ra , co pozw ala na zn aczn ie o szczędniejszą •realizację p am ięci w p o ró w n a n iu z p a m ię c ią , sta ty c zn ą. W efe k cie p rzy te j s a m ej ce n ie w p am ię c ia c h dy n am iczn y ch m ożna uzyskać cz te
ro k ro tn ie w ięk szą pojem ność i m n iejszy p o b ó r m ocy. W iel
kość p o b o ru m ocy n a h it p am ięc i d y n am iczn ej w sta n ie a k ty w n y m je s t tego sam ego rzę d u ja k p am ięc i sta ty c z nych, n a to m ia s t w sta n ie spoczynkow ym je s t m n iejszy od 1 |xW/bit.
N ajb a rd zie j rozpow szechnione są obecnie pam ięci d y n a m iczne o k o n fig u ra c ja c h 1 K X 1 b it i 4K X 1 b it. P rz y k ła d em p am ięc i 1K m oże być pam ięć IN T E L 1103, p r o d u k o w an a w k ilk u w a ria n ta c h różniących się m a k sy m a ln y m czasem cy k lu (340 + 580 ns).
Pam ięci stałe
P am ięci s ta łe (ROM) są w y k o rz y sty w a n e do p rze ch o w y w an ia in fo rm a c ji n ie u le g ają ce j zm ian ie w sy ste m ie m i
krop ro ceso ro w y m , n p . d o p rze ch o w y w an ia sta ły c h p ro g ra m ów lu b tablic. T ypow ym i p ro g ra m a m i p rze ch o w y w an y m i w pam ięciach sta ły c h s ą p rzy k ła d o w o p ro g ra m y ła d o w a nia (w p ro w ad z an ia info rm acji) i p ro g ra m y sta rto w e .
O beonie sto so w a n e są trz y p o d sta w o w e ro d z a je p a m ię ci sta ły c h : <
— m a sk o w an e (ROM)
— p ro g ra m o w a n e je d n o ra zo w o (PROM)
— re p ro g ra m o w a n e (EPROM i EAROM).
M askowane pam ięci sta łe u z y s k u ją sta łą in fo rm a c ję w p ro cesie ich w y tw a rz a n ia d rogą d o b o ru o d pow iednich m a sek. Z e w zględu n a w y so k i k o sz t m a se k p ro d u k c ja p am ięci tego ty p u je s t o p ła ca ln a ty lk o <w duży ch s e ria c h (powyżej 1000 szt.), a te rm in y d o sta w y uzależn io n e są głó w n ie od m ożliw ości w y k o n an ia m a se k u p ro d u c e n ta . P ojem ności p am ięci tego ty p u w a h a ją się w g ra n ic a c h 1 K H- 16 K h i
tów , a czas d o stę p u je s t zależn y od w ielk o ści pam ięci.
P rzy k ład o w o d la p am ięci 16K czas d o stę p u w ynosi 0,5 — 1 iis. Je d n o stk o w y pobór m ocy (w p rzeliczen iu n a bit) p a
m ięci m a sk o w an y c h je s t zn a cz n ie m niejszy n iż pam ięci ty p u E PR O M (około 50 uW /bit).
Pam ięci program owane jednorazow o (PROM) w y k o n an e są w p o sta ci s tr u k tu r y m a try co w ej o k rzy żo w y m u k ła d zie p rzew odników . W w ęzłach tej s tr u k tu r y z n a jd u ją się e le m e n ty sp rz ę g a ją c e , w y k o n an e n p . z ła tw o topliw ego m a te ria łu , k tó r e m ogą b y ć p rz e p a la n e ' za pom ocą u rz ą d z e nia p ro g ra m u ją ce g o odpow ied n io d o in fo rm a c ji w p is y w a nej p rzez u ży tk o w n ik a. Po p rz e p a le n iu w e w n ę trz n y c h p o łączeń pam ięci -nie m ożna z niej u su n ą ć w p isa n ej ta m in fo rm a c ji. E le m e n ty sp rz ę g a ją c e 'w y k o n y w a n e są ze sto p u n ik ie l-ch ro m , k rze m u lu b w postaci diod z w ie ra n y c h p o d czas zap isu p rą d e m p rzep u szczan y m w k ie ru n k u z a p o ro w ym . T y p o w e pojem ności p am ięc i te g o ty p u w ynoszą o d p o w ied n io 1K b itó w w k o n fig u ra c ji 256 X 4 b ity , 2K w k o n fig u ra c ji 512 X 4 b ity i 4K w k o n fig u ra c ji 512 X 8 b i
tów . M in im aln y czas d o stę p u , o sią g an y w p am ięc ia ch o m a
w ian eg o ty p u , w ynosi ok. 60 ns.
Pam ięci reprogram owane p o sia d ają m ożliw ość w ie lo k ro t
nego z a p isy w a n ia in fo rm ac ji (p rogram ow ania).
W n a jb a rd z ie j obecnie rozpow szechnionych „w y cieral- n y ch p ro g ra m o w a n y c h p am ięciach sta ły c h ” (E P R O M )') — sto so w an e są s tr u k tu r y MOS z 'law inow ym w s trz y k iw a n iem ła d u n k u . B ad an ia w ykazały , że trw ało ść p rz e c h o w y w an ia d an y c h w p am ięciach z k o m ó rk am i tego ty p u je s t b a rd z o duża, gdyż elem e n ty te po 10 la ta c h p rz y te m p e r a tu rz e + 125°C za ch o w u ją 70% w arto śc i ła d u n k u p o cz ąt
kow ego. Z e w zględu n a c a łk o w ite odizolow anie b ra m k i p a m ię ta ją c e j, u su n ię cie z niej ła d u n k u w p ro w ad zo n eg o p rzy za p isie je s t m ożliw e ty lk o w sposób n ie e le k try c z n y , na p rz y k ła d w w y n ik u n a ś w ie tla n ia p ro m ie n iam i X lu b p ro m ien iam i u ltra fio le to w y m i. P am ię ci ite m ogą być w y k o rz y s ty w a n e w ielo k ro tn ie, p rzy ezym now y zapis w p ro w a d z a n y je s t do całkow icie oczyszczonej pam ięci, co w ym aga fiz y cznego u su n ię cia p am ięc i z sy stem u . Czas za p isu in fo rm a cji d o p am ięc i te g o ty p u za p om ocą sp e c ja ln e g o p ro g ra m a to ra je s t dosyć d u ży i w y n o si od ok. 2 d o 30 m in . d la p a m ięci o pojem ności 2K bitów . Czas d o stę p u szeroko sto so w an y c h p am ięci o k o n fig u ra c ji 256 X 8 b itó w w ynosi p rz y k ła d o w o 1 |iś d la p am ięc i ty p u IN TEL 1702A lu b 500 ns d la now szej p am ięci ty p u IN T E L 5704.
W p isy w an ie in fo rm ac ji do n ie d a w n o o p rac o w a n y ch p a m ięci sta ły c h o z a w arto śc i zm ien ian e j za pom ocą sy g n a łów e lek try cz n y ch ty p u E A R O M 2) od b y w a się id e n ty c z n ie ja k do p am ięc i o d o stę p ie sw o b o d n y m (RAM), n ie w y
m aga za te m sp e c ja ln y c h u rzą d zeń p ro g ra m u ją c y c h . I n fo r
m a cja w p isa n a do ta k iej p am ięci n ie g in ie po w yłączeniu n ap ięć za silają cy c h . C ykl odczytu p am ięci ty p u EAROM w y n o si ok. 2 -H 4 (*s, czas za p isu ok. 1 ms, n a to m ia s t czas
„ w y c ie ra n ia ” (oczyszczania) je s t rzę d u ls . Is to tn ą z a le tą ty c h pam ięci je s t to, ż e ic h z a w a rto ść m oże być zm ien ian a za pom ocą elek try cz n y ch sygnałów k a so w a n ia bez koniecz
ności u su w a n ia m o d u łu p am ięci z u rzą d zen ia. P am ię ci tego ty p u o d znaczają się m ałym p o b o rem m ocy, n a to m ia st do ich w ad n a le ż y zaliczyć to, że w y m a g a ją dużej liczby n a pięć z a silają cy c h i m a ją sto su n k o w o w yso k ą cenę.
UKŁADY STEROWANIA URZĄDZENIAMI PERYFERYJNYMI
U k ład y te przezn aczo n e są d la m ik ro p ro c e so ra o k reślo nego ty p u . W ich sk ła d w ch o d z i zw y k le k ilk a r e je s tró w w y k o rz y sty w an y c h m iędzy in n y m i do p a m ię ta n ia sy g n ałó w s te ru ją c y c h u rzą d zen ia p e ry fe ry jn e g o i m ik ro p ro ce so ra oraz do p rz e k sz ta łc a n ia in fo rm ac ji p rze k azy w a n ej w je d n y m lu b d ru g im k ie ru n k u .
T y pow ym p rz y k ła d e m ta k ich u k ła d ó w m ogą być u n i
w e rsa ln e a s y n ch ro n icz n e o d b io rn ik i — n a d a jn ik i (U A R T )3), w y k o n y w an e d la różnych m ik ro p ro ceso ró w . U k ład y tego ty p u słu żą do zm ian y p o sta ci in fo rm a c ji z szeregow ej na rów noległą i n a odw rót. U k ład y te są „ u n iw e rsa ln e ”, gdyż u ży tk o w n ik m oże w y b ie ra ć za ró w n o częstotliw ość p racy , ja k i fo rm a t danych. W p rz y p a d k u u k ła d u ty p u IN T E L 8251, w sp ó łp racu jąceg o z m ik ro p ro ce so re m IN T E L 8080, z n a k i 5—8 b ito w e m ogą być p rz e sy ła n e sy n c h ro n ic zn ie z szybkością do 56 K bodów lu b a s y n ch ro n icz n ie z szy b k o ś
cią d o 9,6 K bodów .
') E PR O M — E ra s a b le P r o g r a m m a b le ROM
’) E A R O M — E le c tr ic a lly A lte r a b le R e a d O n ly M e m o ry 0 U A R T — U n iv e r s a l A s y n c h ro n o u s R e c e iv e r — T r a n s m i tt e r
U k ład y pom ocnicze re a liz u ją szereg n iezb ę d n y ch fu n k c ji sy stem u , k tó ry c h rea liz a c ja n ie zo stała p rze w id zia n a w p o d sta w o w y m zespole fu n k cjo n a ln y m . U k ład y te k o n s tru u je się z re g u ły dla sy ste m ó w b u d o w lan y c h z m ik ro p ro ce so re m o kreślonego ty p u . P rz y k ła d o w o do n ajczęściej stosow anych u k ła d ó w pom ocniczych sy stem ó w z m ik ro p ro ce so re m IN T E L 8080 n ależą:
— d e k o d e ry (np. IN T E L 8205) w y k o rz y sty w an e do o k re ś
lenia sy g n ałó w ste ru ją c y c h w k o in c y d e n c ji z p rzeb ieg am i sy n c h ro n iz u j ącym i
— u k ła d ste ro w a n ia p rz e rw a n ia m i (np. IN T E L 8214). do w y tw a rz a n ia sy g n a łó w d la m ik ro p ro c e so ra n a p o d sta w ie syg n ałó w p r z e rw a ń z u rzą d zeń z e w n ętrzn y c h
— w zm a cn iac ze szyn {np. IN T E L 8216/8226) do ste ro w a n ia w y jść sy ste m u z d u ży m o bciążeniem p ojem nościow ym
— u k ła d y d o p aso w a n ia poziom ów sygnałów (np. INTEL 3235 p rz e k sz ta łc a ją c y sy g n a ły z u k ła d ó w TTL i D TL n a sy g n a ły ste ro w a n ia p am ięc ia m i N—MOS).
KOSZT SYSTEMU MIKROPROCESOROWEGO
D la zo rie n to w a n ia C zy teln ik a w w ysokości kosztów s y ste m u m ik ro p ro ceso ro w eg o w ta b e li 1 zestaw iono ceny po d zespołów m ik ro p ro ce so ro w y c h firm y IN TEL dla te le k o m u n ik a cy jn e g o k o n c e n tra to ra d an y c h . P o d an o ceny d e ta lic z n e (w d o la ra c h USA), o b o w iąz u ją ce w ro k u 1976 p rzy za
k u p ie podzespołów w ilości 1 szt. (w a ria n t A) oraz przy za k u p ie pow yżej 99 sz t. (w a ria n t B).
N ależy zw rócić u w ag ę n a p ro p o rc jo n a ln ie w y so k i koszt p am ięci i u k ła d u in te rfe js u te lek o m u n ik ac y jn eg o oraz na sto sunkow o n ie w ie lk i koszt m ik ro p ro ce so ra , w ynoszący p o niżej 10% k o sztu podzespołów system u.
P ro je k ta n t sy stem u p o w in ien p a m ię ta ć ró w n ież o tym , że ceny podzespołów m ik ro p ro ce so ro w y c h m a ją s ta łą te n d e n c ję zniżkow ą, p rz y czym is tn ie je d u ża różnica m ię d z y 'c e nam i h u rto w y m i i d etalicz n y m i. P rzy k ład o w o m ik ro p ro c e so r IN T E L 8080 m ożna obecnie k u p o w ać ju ż w ce n ie 10 dolarów za s z tu k ę p rz y zak u p ach w ilościach pow yżej 1000 szt.
UKŁADY POMOCNICZE TABELA 1. Z estaw ienie kosztów telekom unikacyjnego system u mikroprocesorowego
Nr Symbol Rodzaj układu Ceny A Ceny B
w dolarach USA
1 8080A Mikroprocesor 75 00
2 8224 Zegar 10 8
3 8S01 Kwarc 5 4
4 8228 Ukiad sterowania 12 10
5 8107 RAM (4K x 1) 330 208
0 8708 PROM (1K x 8) 395 262
7 8251 Interfejs teleko 289 204
munikacyjny
8 8255 Interfejs progra 17 15
mowalny
R a z e m : 1133 77L
PROGRAMOWANIE MIKROKOMPUTERÓW
P odzespoły m ik ro p ro ce so ro w e w ielk iej sk a li in te g ra c ji p o z w a la ją zn a cz n ie zre d u k o w a ć p rac o ch ło n n o ść sp rzę tu , p o w odując, że n a jb a rd z ie j p rac o ch ło n n y m i czynnościam i r e a lizacji m ik ro k o m p u te ra lu b sy stem u m ik ro p ro ceso ro w eg o s ta ją się czynności o p raco w an ia i u ru c h a m ia n ia pro g ram ó w .
P rz y p ro g ra m o w a n iu m ik ro k o m p u te ró w d o n a jp o w a ż n ie j
szych czynników o g ran ic za jąc y ch n a le ż y zaliczyć m a łą p o jem n o ść p am ięc i oraz n ie w ie lk ą długość słow a. P o d an e czynniki o ra z d ąż en ie do o p ty m a liz ac ji o b szaru p am ięci i szybkości re a liz a c ji p ro g ra m u p o w o d u ją, że p ro g ra m y są w p ro w a d za n e d o p am ięc i m ik ro k o m p u te ra w kodzie (w y nikow ym ) b ez p o śred n io ak c e p to w a n y m p rzez m ik ro p ro c e sor, to je s t w ję z y k u w e w n ę trz n y m m ik ro p ro c e so ra . N ie
w ielk a p ojem ność p am ięci d e c y d u je rów n ież o tym , że m i
k ro k o m p u te ró w n ie w y p o sażo n o dotychczas w sy stem y o- p era c y jn e , o g ran ic za jąc się z w y k le d o n iezb ęd n y ch p ro g ra m ów obsługi u rz ą d z e ń w e jścia /w y jśc ia.
S to so w an e w p ra k ty c e m eto d y u z y sk iw an ia p ro g ra m ó w w y nikow ych w ję zy k a ch w e w n ę trz n y c h m ik ro p ro ceso ró w pokazano sc h em a ty cz n ie n a rys. 3. P ro g ra m źródłow y m oże
R y s. 3. M e to d y u z y s k iw a n ia p r o g ra m ó w w y n ik o w y c h m ik ro p r o c e s o ró w
być k o d o w an y ręc zn ie i p rz e tw a rz a n y w sy stem ie w ielodo
stę p n y m , w k o m p u te rz e lu b m ik ro k o m p u te rz e u ży tk o w n i
ka lu b w m ik ro k o m p u te ro w y m sy stem ie w spom agania. K o d o w an ie ręczn e, w sk u te k zw iązanej z tym dużej p ra c o chłonności, je s t u za sa d n io n e w y łączn ie p rzy re a liz a c ji p r o sty ch p ro g ra m ó w , n ie p rz e k ra c z a ją c y c h 100 in stru k c ji.
Do efe k ty w n eg o p ro g ra m o w a n ia z a g ad n ień złożonych w y k o rz y sta n e s ą ję z y k i proceduraikie, k tó r e w y m a g a ją z a u to m a ty zo w an y ch śro d k ó w tra n s la c ji n a ję z y k w e w n ę trz n y m ik ro p ro ceso ra.
D la w iększości m ik ro p ro ce so ró w o d łu g o śc i sło w a od 8 bitów w zw yż o p rac o w a n e zo stały ję z y k i p ro g ra m o w a n ia ty p u A SEM B LER . C oraz w ięcej m ik ro p ro ce so ró w m ożna r ó w nież p ro g ra m o w a ć w ję z y k a c h (wyższego rz ę d u w zo ro w a
n y ch n a ję z y k u p ro g ra m o w a n ia PL/1.
M etody z ilu stro w a n e n a ry s. 3 d o ty c zą p rz e tw a rz a n ia p ro g ra m ó w źródłow ych w ję z y k u ASEM B LER . W p ro w ad za
n ie ty c h p ro g ra m ó w do sy ste m u tra n slu ją c e g o o dbyw a się za pom ocą sp e c ja ln y c h p ro g ra m ó w , ta k zw a n y c h ed y to rów , p o zw a la ją c y c h ró w n o c ze śn ie m o d y fik o w ać w p ro w a dzany p ro g ra m . N a stę p n ie u ru ch o m io n y z o s ta je tr a n s la to r a sem b lera, tłu m aczący k o le jn e in s tru k c je p ro g ra m u w s y m bolicznym ję z y k u A SEM B LER n a p ro g ra m w k odzie w e w n ę trz n y m m ik ro p ro ce so ra , W p rz y p a d k u , gd y p ro g ra m źródłow y j e s t zre aliz o w a n y w ję z y k u w yższego rz ę d u , n a leży oczyw iście k o rz y sta ć z tra n s la to ra tego ję zy k a . T ra n s la to ry ję z y k a p ro g ra m o w a n ia A SEM BLER, zre aliz o w an e dla k o m p u te ró w lu b m in ik o m p u te ró w i służące do u zy sk i
w a n ia p ro g ra m u w y nikow ego w kodzie w e w n ę trz n y m m i
k ro p ro c eso ra, n o sz ą n a z w ę ase m b le ró w sk ro śn y ch . P rz ed w p ro w a d ze n iem p ro g ra m ó w do p am ięc i m ik ro k o m p u te ra są one często sy m u lo w a n e za pom ocą sp e c ja ln y c h p ro g ra m ó w sy m u lac y jn y ch , ta k zw a n y ch sy m u la to ró w s k r o śnych, .znajdujących się w w y k o rz y sty w a n y m sy ste m ie p rz e tw a rz a n ia . S y m u la c ja ta pozw ala u su n ą ć w iększość błędów u ru c h a m ia n y c h p ro g ra m ó w , z w y ją tk ie m p r o g ra m ów z a w ie ra ją c y c h in s tru k c je o p ra c y w czasie rze c z y w i
sty m . O sta tec zn e sp ra w d z e n ie p o p raw n o ści p ro g ra m u od
by w a się w sy stem ie p ro to ty p o w y m p o w p isa n iu p ro g ra m u do p am ięci PRO M łu b z z a sto so w a n iem sy m u la to ra p a m ięci ROM . P o u su n ię ciu w szy stk ich u s te re k p ro g ra m u w sy stem ie p ro to ty p o w y m p ro g ra m y s ą um ieszczane w p a m ięciach sta ły c h (ROM), g łó w n ie m a sk o w an y c h i p ro g ra m ow anych jed n o razo w o , i w rtej p o sta c i d o sta rc z a n e u ż y t
kow nikom .
NAJNOWSZE KONSTRUKCJE
P oniżej p o d a n e zo stan ą p o d sta w o w e c h a ra k te ry s ty k i d w u sy stem ó w ilu s tru ją c y c h d w a ró ż n e k ie ru n k i ro zw o ju w spółczesnych m ik ro k o m p u te ró w . P ierw szy p rz y k ła d to m ik ro k o m p u te ry firm y IN T E L , p rzezn aczo n e głów nie dla n ie sk o m p lik o w a n y ch i ta n ic h sy stem ó w ste ro w a n ia . D ru gi — ito zespół m o d u łó w m ik ro p ro c e so ra segm entow ego M10800 do k o n stru o w a n ia złożonych i szybkich sy stem ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h o b ardzo zróżnicow anym zastosow aniu.
M ikrokom putery INTEL 8048, 8748, 8035
F irm a IN T E L w y p u ściła n a ry n e k w ro k u 1977 trzy m ik ro k o m p u te ry m o n o lity czn e, oznaczone sy m b o lam i 8048, 8748, 8035. K ażd y z ty c h m ik ro k o m p u te ró w w y k o n an y je s t w p o sta ci je d n eg o sta n d a rd o w e g o 40-nóżkow ego (typu DIP) u k ła d u .scalonego, z a w ie ra ją c e g o 8 -b ito w ą je d n o stk ę c e n tra ln ą , 64-bitow ą p a m ię ć o d o stę p ie sw obodnym , z a w ie ra ją c ą 16 r e je s tró w i 8-poziom ow y sto s do p rze ch o w y w an ia danych, u k ła d y system ow e, ro zb u d o w an e u k ła d y s te ro w a n ia u rzą d zen iam i w e jścia /w y jśc ia (trz y 8-bitow e b ram k i), b u fo ry w e jś c ia /w y jśc ia i u k ła d y te sto w a n ia szyn w ejścia / w y jścia. S ch e m a t blokow y m ik ro k o m p u te ra IN T E L 8048 p rze k aza n o n a ry s. 4.
M ik ro k o m p u te ry .różnią się m ię d zy so b ą sposobem ro z
w iąz an ia p a m ię c i s ta łe j. M ik ro k o m p u te r IN T E L 8048 m a m a sk o w an ą pam ięć s ta łą (ROM) o pojem ności 1K, u m ie sz czoną w ty m sam y m u k ła d zie scalonym . W m ik ro k o m p u te rze 8748 zastosow ano re p ro g ra m o w a n ą p am ięć s ta łą 1K (ty p u EPROM ), um ieszczoną ra z e m z m ik ro p ro ce so re m w tym sam ym u k ła d zie scalonym . T rzeci m ik ro k o m p u te r IN TEL 8035 p rzeznaczony je s t d o w sp ó łp rac y z w ięk szy m i pam ięciam i sta ły m i i w zw ią zk u z ty m u k ła d scalony m i
k ro k o m p u te ra n ie za w ie ra pam ięci s ta łe j.
We/w y We/wu dodatkowi
Układy Liczn iki Pam ięć buforowe p ro gra EPROM! ROM
we/wy mów 1K*8
I U kłady czasu rzeczywistego
Układy buforowe
we/wy
We wnętrzna szyna dar.yc h (8)
Jednostka arytmetyczno-
-lo g iczn a
Rejestr in s tru k cji
i dekoder
IL
Układy sterowania i synchronizacji
TT
Układy skoków warun
kowych
R e je str M ultiplekser
adresu Rej.O j
<u
----
L o
Rej. Z
<CJ sres Pam ięć danych Pamięć RAM 64*8 Syg n a ły sterowania
i testowania
R y s. 4. S c h e m a t b lo k o w y m ik r o k o m p u te r a IN T E L 8048
O m aw ian e m ik ro k o m p u te ry przezn aczo n e są do ekono
m icznej re a liz a c ji in te lig e n tn y c h u k ła d ó w ste ro w a n ia oraz p ro sty c h sy stem ó w p rz e tw a rz a n ia , za ró w n o p r a c u ją c y c h a u tonom icznie, ja k i sta n o w iąc y ch e le m e n t złożonego sy stem u . O m aw ian e m ik ro k o m p u te ry w y k o n a n e są w tech n o lo g ii NMOS i w y m a g a ją ty lk o je d n e g o n a p ię c ia z a silan ia (+.5V ).
Ich lis ty in s tru k c ji z a w ie ra ją 96 ¡instrukcji 1- lu b 2 -b a j- tow ych, re a liz o w a n y c h za leżn ie od w y k o n a n ia u k ła d u w cy k lach 2,5 ¡j.s lu b 5 fxs. Do celów te sto w a n ia m ik ro k o m p u te ra przew id zian o m ożliw ość k o rz y sta n ia z pam ięci z e w n ę
trzn e j za pom ocą a d re só w w y k o rz y sty w an y ch n o rm a ln ie do a d re so w a n ia w e w n ę trz n e j p a m ię c i s ta łe j. D zięki te m u u ż y t
ko w n ik m oże b a d a ć m ik ro k o m p u te r nie za leż n ie od z a w a r
tości jego p am ięc i sta łe j.
M ikroprocesor segm entow y MC 10800
S y ste m MC 10800, o p ra c o w a n y p rze z firm ę M OTOROLA SEM ICONDUCTOR, p o ja w ił się w sp rze d aż y n a p o cz ątk u ro k u 1977. W .tym sy ste m ie zasto so w an o sz y b k ie u k ła d y TTL, um ieszczone w now o o p rac o w a n y ch 48-nóżkow ych o- b u d o w ach ty p u Q U IL.
R odzina u k ła d ó w s e rii 10800 p o zw a la b u d o w ać e la sty c z ne, szybkie, m ik ro p ro g ra m o w a n e sy stem y m ik ro p ro c e so ro w e. Do pod staw o w y ch m o d u łó w sy stem u n ależ ą:
— MC 10800 — cz te ro b ito w y se g m en t je d n o s tk i a ry tm e tyczno- logicznej
— MC 10801 — je d n o s tk a ste ro w a n ia m ik ro p ro g ram o w eg o
— MC 10802 — je d n o stk a sy n c h ro n iz a c ji
— MC 10803 — je d n o stk a in te r fe js u p a m ię c i
M oduły te — w ra z z p a m ię c ią ty p u M ECL — p o z w a la j ą bud o w ać w y d a jn e sy ste m y o czasie w y k o n a n ia m a k ro in s tru k c ji m n ie jsz y m od 100 n s. S egm entow a s tr u k tu r a m i
k ro p ro c eso ra d a je m ożliw ość ro zszerzan ia dłu g o ści słow a do 32 bitów . M ik ro p ro g ra m o w a n e s te ro w a n ie p ozw ala o p ty m a ln ie d opasow ać lis tę in s tru k c ji sy ste m u d o je g o k o n k re tn y c h zastosow ań, w y k o rz y sty w a ć is tn ie ją c e o p ro g ra m o w a n ie i ła tw o em u lo w ać -inne m a sz y n y cyfrow e.
D la lepszej p re z e n ta c ji sy stem u p o d am y g łó w n e c h a ra k te ry sty k i p o d sta w o w y c h m o d u łó w sy stem u .
Je d n o stk a ary tm ety c zn o -lo g ic zn a (ALU) je s t ste ro w a n a sy g n a łam i m ik ró in s tru k c ji, p o zw a lając y m i rea lizo w a ć 70 o p eracji. P rz y k ład o w o m o g ą być re a liz o w a n e o p e ra c je d o d aw a n ia i o d ejm o w an ia w k o d zie d w ójkow ym i d z ie się t
n y m k o d ow anym d w ójkow o, o p e ra c je p rz e su w a n ia oraz o- p e ra c je logiczne I, LU B i różnicy sy m e try c z n e j. W tra k c ie p rac y je d n o stk a arytm etyczno-logiczina g e n e ru je o d p o w ied n ie sy g n a ły s ta n u , np. p rz e n ie sie n ia i n a d m ia r u p rz y w y k o n y w a n iu o p e ra c ji d w ójkow ych i d ziesiętnych.
J e d n o s tk a ste ro w a n ia m ik ro p ro g ra m o w eg o MC 10801 z a w ie ra u k ła d y o k reśle n ia k o le jn eg o a d re s u i 8 r e je s tró w (w tym 4 r e je s try stosu). S e k w e n c je re a liz a c ji p ro g ra m u są ste ro w a n e za pom ocą 16 in s tru k c ji o k re śla n y c h 4-b ito w y m kodem p o d aw a n y m do u k ła d ó w logicznych n astęp n e g o a d re su . In s tru k c je te p o z w a la ją ste ro w a ć d z ia ła n ie m (mikro- p ro g ra m u w sposób zbliżony d o p ro g ra m o w a n ia m aszyny za p om ocą in s tru k c ji w yższego rzę d u .
