Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych

Recenzent

prof. dr hab. JÓZEF ORCZYK, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Redaktor MAŁGORZATA SZKUDLARSKA Projekt okładki MAREK DERBICH Opracowanie komputerowe EMILIA KOZŁOWSKA

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.

Monografia stanowi raport podsumowujący zadanie pierwsze (Przygotowanie analiz wstępnych oraz określenie celów i obszarów badawczych) projektu „Foresight »sieci gospodarcze Wielkopolski«, scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (UDA – POIG.01.01.01-30-014/09).

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

ISBN 978-83-7143-888-2

Wydanie I

Nakład 800 egz.

Copyright © by Politechnika Poznańska, Poznań 2010 Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej

pl. M. Skłodowskiej-Curie 2, 60-965 Poznań tel. +48 (61) 665 3516, faks +48 (61) 665 3583

e-mail: office_ed@put.poznan.pl www.ed.put.poznan.pl

Sprzedaż publikacji: Poznańska Księgarnia Akademicka

ul. Piotrowo 3, 61-138 Poznań tel. +48 (61) 665 2324; faks +48 (61) 665 2326

e-mail: politechnik@politechnik.poznan.pl www.politechnik.poznan.pl

SPIS TREŚCI

Wstęp – Magdalena K. Wyrwicka ... 5

I. Potencjał innowacyjny Wielkopolski – opracowanie Arkadiusz

Boro-wiec ... 7 1. Identyfikacja sytuacji gospodarczej Wielkopolski – Przemysław

Bart-kiewicz ... 11 2. Wielkopolska w kontekście innych regionów Polski i Unii Europejskiej

– Paweł Przepióra, Teresa Łuczka ... 29

3. Stan sektora MSP w Wielkopolsce i wiodące przedsiębiorstwa regionu

– Małgorzata Rembiasz ... 47

4. Istota i modele innowacji – Lechosław Cichowski ... 61

5. Regionalna Strategia Innowacji i jej realizacja w Wielkopolsce –

Arka-diusz Borowiec ... 75 6. Sieci gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw na rynku

zamó-wień publicznych w Wielkopolsce – Arkadiusz Borowiec ... 89

II. Funkcjonowanie sieci gospodarczych w Wielkopolsce – opracowanie

Paulina Golińska ... 103 7. Analiza relacji sieciowych w gospodarce opartej na wiedzy – ocena

stanu obecnego i perspektywy rozwoju na terenie Wielkopolski –

Paulina Golińska, Leszek Pacholski, Magdalena K. Wyrwicka, Marek Fertsch ... 105 8. Współpraca wielkopolskich firm w sieciach gospodarczych – wyniki

badań – Leszek Pacholski, Magdalena K. Wyrwicka, Paulina Golińska ... 133

9. Bariery i zagrożenia funkcjonowania MSP w sieciach gospodarczych –

Maria Ładzińska-Depko, Eleonora Sołtysiak, Zbigniew Wawrzyniak ... 147 10. Relacje w sieciach dostaw – wstępne wyniki badań – Grzegorz

11. Rola Izb Gospodarczych w tworzeniu sieci współpracy – Maria

Ładziń-ska-Depko, Eleonora Sołtysiak, Zbigniew Wawrzyniak ... 179 12. Certyfikacja wyrobów i przedsiębiorstw jako promocja dobrych praktyk

Katarzyna Ragin-Skorecka ... 193

III. Proces transformacji wiedzy do przedsiębiorstw i pracowników –

opracowanie Agnieszka Grzelczak ... 209 13. Istota procesu transformacji wiedzy z odniesieniem do Wielkopolski –

Maciej Szafrański, Marek Goliński ... 211 14. Identyfikacja istniejącego sytemu transformacji wiedzy do gospodarki –

Krzysztof Grupka ... 229 15. Szkolenia jako sposób zwiększania kompetencji pracowników –

Kata-rzyna Ragin-Skorecka ... 243 16. Wielkopolski rynek usług szkoleniowych na tle rynku krajowego –

Hu-bert Paluch ... 257 17. Wyniki badań internetowych wielkopolskiego rynku doradztwa i

szko-leń oraz skuteczności programów pomocowych dla MSP – Beata

Mro-czek, Michał Leitgeber ... 271 18. Analiza systemu szkoleń dofinansowanych ze środków Unii

Europej-skiej w Wielkopolsce – Anna Jarmuszkiewicz ... 279

19. Tryb zdobywania uprawnień zawodowych – Katarzyna Ragin-Skorecka 295

20. E-learning jako działanie wspierające proces szkolenia pracowników –

Agnieszka Grzelczak ... 311

IV. Podsumowanie ... 325

21. Analiza PEST i SWOT dla transformacji wiedzy w sieciach gospodar-czych Wielkopolski – Hanna Włodarkiewicz-Klimek, Joanna

Kałkow-ska, Marek Goliński ... 327 O projekcie – Magdalena K. Wyrwicka ... 343 Aneks ... 347

WSTĘP

Prezentowane opracowanie jest efektem badań, których przedmiotem było roz-poznanie przesłanek transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski.

Wielkopolska tradycyjnie postrzegana jest jako gospodarna i zasobna. Należy do największych, tak pod względem powierzchni, liczby ludności, jak i potencjału gospodarczego, regionów kraju. W rankingach atrakcyjności wszystkich regionów Polski, dokonywanych na podstawie wielu kryteriów, Wielkopolska zajmuje czo-łowe miejsca. Podobnie plasuje się ten region w rankingu sukcesu rozwojowego, pod względem napływu inwestycji zagranicznych oraz atrakcyjności inwestycyjnej.

Jednak niektóre parametry opisujące możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego są gorsze niż w innych regionach kraju lub w państwach Unii Europejskiej. Przykła-dowo, niekorzystne wyniki odnotowuje się w zakresie wydatków na badania i rozwój oraz wielkości zasobów ludzkich związanych z nauką i technologią.

Badania prowadzone w ostatnich latach pokazują, że Wielkopolska nie wyko-rzystuje w pełni swoich możliwości, nie przystępuje dość szybko do budowania gospodarki opartej na wiedzy, nie korzysta też wystarczająco z potencjału już ist-niejących sieciowych relacji gospodarczych.

Sieci powiązań, jako względnie trwałe, dynamiczne zgrupowania niezależnych podmiotów, tworzone w związku z przepływem informacji, kooperacją, wspólnym podążaniem do celu czy korzystaniem z Internetu, są typowymi rozwiązaniami we współczesnej gospodarce. Przypominają one znane z lekcji przyrody stada, roje lub ekosystemy, w których pojedyncze jednostki odczuwają konkretne korzyści z bycia razem.

Współczesne sieci gospodarcze mają zasięg globalny, jednak często ich działal-ność jest skupiona lokalnie. Fakt ten może sprzyjać koncentracji pewnych umiejęt-ności w jednym miejscu, co przy sprzyjających rozwiązaniach systemowych może stać się kluczowym czynnikiem dla przyspieszonego wzrostu lub budowania prze-wagi gospodarczej określonej społeczności.

Zakładając, że potencjał sieci do absorpcji innowacji dzięki dywersyfikacji

kosztów wdrożenia oraz ryzyka z tym związanego jest większy niż w przypadku pojedynczych przedsiębiorstw, można stawiać hipotezę, że tworzenie i wspieranie sieci gospodarczych opartych na przekazywaniu wiedzy przyczyni się do zwięk-szenia udziału innowacyjnych produktów w rynku międzynarodowym, a co za tym idzie, tworzenia lepszych, trwalszych miejsc pracy i podnoszenia konkurencyjności podmiotów gospodarczych działających w sieciach.

Rozwój regionu i innowacyjność podmiotów gospodarczych w nim funkcjonu-jących jest w znacznej mierze determinowana przez trójstronne relacje: z innymi

przedsiębiorstwami, z ośrodkami wiedzy (jednostkami naukowo-badawczymi, uczelniami, instytucjami branżowymi, izbami gospodarczymi, parkami technolo-gicznymi, firmami doradczymi i szkoleniowymi) oraz z lokalną administracją. Dopiero gdy więzi te funkcjonują poprawnie, tworzone są warunki sprzyjające ekspansji, eksperymentom gospodarczym i innowacjom. Każdy z elementów sieci dysponuje specyficznymi zasobami wiedzy, które są przydatne pozostałym, co może zaowocować synergią. Gdy pojawia się zaufanie przedsiębiorcy do rodzi-mych ekspertów i przedstawicieli władzy, można oczekiwać ujawniania się kre-atywności, przedsiębiorczości oraz gotowości do zmian.

Lech W. Zacher1 _{twierdzi jednak, że należy odrzucić założenie, iż same zmiany}

w gospodarce generują odpowiednie zmiany społeczne. W związku z sieciowymi oddziaływaniami pojawiają się interakcje systemowe, które nie są wolne od cha-otyczności, spontaniczności, niepewności, ryzyka i niepowodzeń. Dlatego trzeba rozpoznawać i wyjaśniać przesłanki tworzenia i mechanizmy funkcjonowania sieci gospodarczych, by tworzyć podłoże dla wiedzy o tym, jak działać w nowych oko-licznościach. Do kreowania takiej wiedzy przyczynia się integrowanie koncepcji naukowych, rozwiązań technicznych, systemu edukacji i doskonalenia zawodowe-go oraz wartości kulturowych. Problem w tym, że obecny system finansowania nauki kończy się na prototypowym zastosowaniu nowego pomysłu, przedsiębiorcy nie zawsze mogą poznać i zrozumieć najnowsze rozwiązania, opisywane facho-wym, hermetycznym językiem, a władze lokalne są zdeterminowane polityką. Wy-łania się więc potrzeba nie tylko transferu – przekazu – wiedzy, ale i jej transfor-macji, czyli objaśniania i dopasowywania do konkretnych potrzeb.

Nie wiadomo w związku z tym, czy sieciowość gospodarki będzie sprzyjać, czy hamować transformację wiedzy. Czy poszczególne rodzaje sieci: wirtualne, do-stawców, klastry, wykorzystywać powinny te same schematy dyfuzji wiedzy. Czy społeczność lokalna Wielkopolski jest gotowa do funkcjonowania w nowych wa-runkach gospodarki sieciowej i otwarta na transfer innowacji, a także na ich roz-powszechnianie. Nie ma też pewności, czy aktualny system kształcenia i doskona-lenia zawodowego jest dopasowany do potrzeb współczesnej gospodarki sieciowej. Istotnym elementem z punktu widzenia gospodarki opartej na wiedzy są aktyw-ne przedsiębiorstwa, które wyznaczają granice swojej siły i ekspansji gospodarczej, a także rozwoju regionu. Aktywność przedsiębiorstw jest wynikiem kumulacji oddziaływań wielu czynników, wśród których można wymienić umiejętność funk-cjonowania w ramach partnerstwa rynkowego. To ostatnie musi być inicjowane, wspomagane i rozwijane przez odpowiednie instytucje i procedury formalno-prawne. Chodzi tu – z jednej strony – o problemy przekazu informacji, kooperacji, marketingu i aktywnego uczestnictwa w wymianie międzynarodowej – rozwiązy-wane na szczeblu regionalnym.

1 _{Prof. dr hab. Lech Zacher – ekonomista, socjolog, futurolog; dyrektor Centrum Badań} Ewaluacyjnych i Prognostycznych w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego w Warszawie.

Z drugiej strony właściciele przedsiębiorstw różnej wielkości i zatrudnieni w nich pracownicy muszą być otwarci na: (1) nowe trendy w funkcjonowaniu przedsiębiorstw wynikające przede wszystkim z wyzwań globalizacyjnych i włą-czenia gospodarki w struktury Unii Europejskiej, (2) pracę w sieci i w regionie, (3) innowacje i budowanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa i regionu na wiedzy, (4) ustawiczne kształcenie się. Tymczasem – jak wynika ze studiów litera-turowych, a także wyników badań empirycznych – właściciele przedsiębiorstw nie zawsze są przygotowani do udziału w różnych formach partnerstwa, a czasem na-wet nie są świadomi efektów współpracy na rynku lokalnym i regionalnym, które mogą być punktem wyjścia do uczestnictwa w rynku międzynarodowym. Prowa-dząc działalność gospodarczą, przedsiębiorcy najczęściej nie myślą w kategoriach rozwoju regionu czy branży. W związku z tym można wskazać wiele barier, na które napotykają. Są to: bariera informacyjna i komunikacyjna (dotyczy swobod-nego poruszania się w otoczeniu, wyszukiwania informacji, kojarzenia partnerów wspierających przedsiębiorczość), bariera kooperacji, marketingu i public

rela-tions, bariera podnoszenia kwalifikacji, bariera umiejętności pracy w grupie lub

w sieci.

Przygotowanie do funkcjonowania w nowych realiach gospodarczych powinno mieć miejsce już w szkole. W systemie kształcenia należy przewidywać i uwzględ-niać nadchodzące zmiany oraz zapobiegliwie przygotowywać społeczeństwo do funkcjonowania w realiach gospodarki opartej na wiedzy.

Taka przezorność i kreowanie wspólnych wizji przyszłości stanowi istotę dzia-łań o charakterze foresightu, który może być realizowany na poziomie narodowym, regionalnym, ale i organizacyjnym.

Prezentowane tu rozważania są efektem badań realizowanych w Instytucie In-żynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej w ramach projektu „Foresight »sieci gospodarcze Wielkopolski« – scenariusze transformacji wiedzy wspierające inno-wacyjną gospodarkę”. Efektem tego projektu ma być opracowanie scenariuszy transformacji wiedzy o produktach, technologiach i nowych koncepcjach zarzą-dzania z perspektywą roku 2030. Projekt adresowany jest do społeczności Wielko-polski i ma wspierać innowacyjność regionu.

Niniejsza książka stanowi podsumowanie prac nad zadaniem pierwszym, zwią-zanym z przygotowaniem analiz wstępnych oraz określeniem celów i obszarów badawczych. Podzielono ją na cztery zasadnicze części:

– Potencjał innowacyjny Wielkopolski,

– Funkcjonowanie sieci gospodarczych w Wielkopolsce,

– Proces transformacji wiedzy do przedsiębiorstw i pracowników, – Podsumowanie, stanowiące wyniki analiz PEST i SWOT dla regionu.

W części pierwszej, opracowanej przez Arkadiusza Borowca, opisano sytuację regionu, stan sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz wskazano wiodące przedsiębiorstwa. Prezentacja istoty i modelowych podejść do innowacji poprze-dziła relacje o stanie wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji oraz o sytuacji sieci małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych.

Część druga, opracowana przez Paulinę Golińską, koncentruje się na teoretycz-nych i praktyczteoretycz-nych aspektach funkcjonowania przedsiębiorstwa w sieciach go-spodarczych. Opisano tu wyniki badań wśród wielkopolskich przedsiębiorców, relacje w sieciach dostaw, mechanizmy tworzenia klastrów i rolę izb gospodar-czych w budowaniu sieci współpracy.

W części trzeciej skoncentrowano się na uwarunkowaniach systemowych oraz lokalnej ofercie istniejącej w zakresie transferu i transformacji wiedzy do gospo-darki regionu. Zaprezentowano tu nie tylko system edukacji, ale także przedsta-wiono wyniki badań dotyczące rynku szkoleń i doradztwa.

Analizy czynników politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicz-nych (PEST) oraz szans, zagrożeń, słabych i moctechnologicz-nych stron (SWOT) Wielkopolski stanowią podsumowanie rozważań zawartych we wcześniejszych rozdziałach mo-nografii. Wskazują one na sprzyjające warunki do rozwoju transformacji wiedzy w gospodarczych sieciach regionu.

Zaprezentowane tu wyniki prac w powiązaniu z efektami prowadzonych obec-nie badań dotyczących trendów w Wielkopolsce, po konsultacjach społecznych, stanowić będą podstawę do budowania scenariuszy przebiegu transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych regionu w przyszłości.

Prezentowana książka kierowana jest do przedsiębiorców, ale być może – sta-nowić będzie interesującą lekturę dla wszystkich, którym zależy na rozwoju Wiel-kopolski.

I

POTENCJAŁ INNOWACYJNY

WIELKOPOLSKI

Przemysław BARTKIEWICZ

1.

IDENTYFIKACJA SYTUACJI GOSPODARCZEJ

WIELKOPOLSKI

1.1. WPROWADZENIE

Wielkopolska należy do największych, tak pod względem powierzchni, liczby lud-ności, jak i potencjału gospodarczego, regionów kraju. Obszar obecnego województwa wielkopolskiego – ok. 30 tys. km kw., co daje mu drugie miejsce w kraju, porówny-walny jest z terytorium Belgii. Liczba ludności – ok. 3,3 mln – przewyższa z kolei liczbę obywateli Łotwy i jest niewiele mniejsza od liczby mieszkańców Irlandii czy Litwy.

Także w rankingach atrakcyjności wszystkich regionów Polski, dokonywanych na podstawie wielu czynników, Wielkopolska zajmuje czołowe miejsca. Podobnie sytuuje się region w rankingu sukcesu rozwojowego, pod względem napływu in-westycji zagranicznych oraz atrakcyjności inwestycyjnej. W Poznaniu – stolicy regionu – liczącym ok. 565 tys. mieszkańców zlokalizowane są fabryki dużych świa-towych koncernów, takich jak Volkswagen, Bridgestone, Beiersdorf czy Glaxo.

Gospodarkę regionu na tle kraju charakteryzuje wysoki potencjał i poziom roz-woju. Wielkość wytworzonego produktu krajowego brutto – 9,1% w skali kraju, jak też w przeliczeniu na 1 mieszkańca plasuje województwo wielkopolskie na trzecim miejscu w kraju. W Wielkopolsce, która jest czołowym proinwestycyjnym regionem w Polsce, bezrobocie jest najniższe w Polsce, także w okresie obecnego spowolnienia gospodarczego. Około 58% ludności mieszka w miastach. Poznań to silny ośrodek akademicki – 22 uczelnie wyższe, ponad 120 tys. studentów. Samo-rządy wielkopolskie utrzymują ożywione kontakty partnerskie z wieloma regiona-mi i regiona-miastaregiona-mi w Europie.

W historii Polski Wielkopolska zajmuje miejsce szczególne – to historyczna ko-lebka państwa polskiego. Dwa miasta tego regionu, Gniezno i Poznań, w przeszło-ści były stolicami naszego kraju.

W okresie zaboru pruskiego, jako wyraz konfrontacji narodowej i gospodarczej z zaborcą, ukształtował się etos Wielkopolan, przejawiający się w większej niż

gdzie indziej gospodarności i zmyśle praktycznym, pracowitości, oszczędności i dobrej organizacji pracy.

Województwo wielkopolskie charakteryzuje się znaczącym zaangażowaniem inwestorów zagranicznych – do chwili obecnej powstało około 4,5 tys. przedsię-biorstw z udziałem tego kapitału. W branżowej strukturze zainwestowania dominu-ją sektory: spożywczy, chemiczny i farmaceutyczny, środków transportu oraz ma-szyn i urządzeń. Znaczący jest także udział sektora finansowego oraz rosnący udział handlu. Wśród inwestycji zagranicznych dominuje kapitał niemiecki. Zna-czący jest także udział kapitałów: brytyjskiego, amerykańskiego, irlandzkiego, holenderskiego i szwedzkiego. Wartość zainwestowanego kapitału zagranicznego zbliża się do 9 mld USD. Ponad 80% podmiotów z kapitałem zagranicznym jest zlokalizowanych w Poznaniu i subregionie poznańskim, natomiast w większej części gmin ich liczba nie przekracza 10. Poznań uzyskał wysoką ocenę ratingową wydaną przez Moody’s Investors Service – Baa1.

Dla pełnego wykorzystania potencjału regionu samorządy lokalne stworzyły specjalne strefy ekonomiczne i parki inwestycyjne. Na terenie Śremskiego Parku Inwestycyjnego, obok inwestowania w infrastrukturę, stosowane są też proinwestycyj-ne instrumenty polityki finansowej. W celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego regionu, Konińska Strefa Inwestycyjna „Tania Energia” oferuje przylegające do drogi krajowej nr 25, łączącej się z autostradą A2, w pełni uzbrojone tereny dla inwestorów. Rozwojowi Wielkopolskiego Centrum Logistycznego, powstającego w pobliżu Konina, przy autostradzie A2, ma sprzyjać wydzielenie dla działalności gospodarczej terenu przylegającego do węzła autostrady. Grodziska Strefa Prze-mysłowa to przede wszystkim miejsce lokalizacji inwestycji w zakresie przetwór-stwa spożywczego.

Zgodnie ze strategią rozwoju Wielkopolski do 2020 roku do najmocniejszych stron regionu należą: korzystne położenie na osi wschód-zachód, dobrze rozwinięta i wykształcona, wielofunkcyjna aglomeracja poznańska, wysoki poziom wykształce-nia siły roboczej, wysoka aktywność społeczna, zróżnicowana i dynamiczna gospo-darka, potencjał naukowo-badawczy, dobrze rozwinięta infrastruktura czy wreszcie dużo obszarów chronionych i terenów o niskim poziomie degradacji środowiska.

1.2. POTENCJAŁ GOSPODARCZY

Wielkopolska należy do najprężniej rozwijających się regionów w Polsce. Osiągając wyższe niż krajowe wskaźniki ekonomiczne, województwo zaliczane jest do najsilniejszych gospodarczo regionów Polski. Gospodarka regionu jest do-brze rozwinięta, otwarta na rynki międzynarodowe i zdywersyfikowana. Cechuje ją silnie rozwinięty i zróżnicowany gałęziowo przemysł, efektywne i wysokotowarowe rolnictwo, dynamicznie rozwijający się sektor usług finansowych, a także znaczący potencjał specjalistycznych przedsiębiorstw budowlanych.

Województwo dysponuje bogatym potencjałem dla dalszego rozwoju gospo-darczego, który nie jest jednak w pełni wykorzystywany. Z racji swojego położenia geograficznego oraz powiązań komunikacyjnych z innymi regionami kraju i Euro-py, regionalna gospodarka Wielkopolski jest atrakcyjna również dla inwestorów zagranicznych. Szczególne znaczenie ma korzystne położenie wobec ważnych europejskich szlaków tranzytowych: wschód-zachód, z drogą międzynarodową E-30 Berlin – Poznań – Warszawa – Mińsk – Moskwa (autostrada A2 w budowie) oraz linią kolejową o znaczeniu paneuropejskim E-20 Berlin – Warszawa – Mo-skwa, a także północ-południe, z drogami krajowymi nr 5 i nr 11 (potencjalne dro-gi ekspresowe), łączącymi południe Polski z miejscowościami nadmorskimi. Istot-na z punktu widzenia wzrostu potencjału regionu jest również obecność Portu Lotni-czego Poznań-Ławica, obsługującego połączenia krajowe i międzynarodowe.

Wśród kluczowych elementów potencjału regionu, wymienić należy m.in.: bo-gactwo zasobów naturalnych, duży potencjał produkcyjny (ze szczególną aktywno-ścią MSP), wysoką produktywność rolnictwa, dobrze rozwinięty sektor usług, znaczne zaangażowanie inwestycji zagranicznych, wysokie kwalifikacje zasobów pracy, znaczący w skali kraju potencjał naukowo-badawczy, Międzynarodowe Targi Poznańskie, dostosowaną do warunków gospodarki rynkowej infrastrukturę instytucjonalną, a także atrakcyjność inwestycyjną wielu obszarów. Potencjał roz-wojowy województwa w znacznej mierze wynika także ze zróżnicowania przyrod-niczego, z takimi walorami, jak: zróżnicowany krajobraz, mnogość kompleksów leśnych, obszarów sieci Natura 2000 oraz bogactwa dziedzictwa kulturowego. Czynniki te tworzą warunki dla rozwoju turystyki, jak również innych dziedzin gospodarki, umożliwiając uruchomienie lokalnych potencjałów tkwiących w róż-nych rejonach województwa.

W ujęciu przestrzennym gospodarkę regionu cechuje występowanie znacznych dysproporcji. Poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych subregionów jest zróżnicowany: obok rozwiniętych gospodarczo obszarów znajdują się słabsze eko-nomicznie, często uboższe. Taki stan wynika ze zróżnicowanych uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego i potencjałów rozwojowych poszczególnych obszarów Wielkopolski. Największa koncentracja aktywności gospodarczej wystę-puje w stolicy województwa oraz na obszarach położonych na wschód i zachód od niej. Sprzyja temu lepsze skomunikowanie i przebieg korytarza paneuropejskiego. Niestety prowadzi to do pewnej marginalizacji południowych, a jeszcze bardziej północnych, obszarów regionu.

Wyraźnym biegunem wzrostu gospodarczego jest aglomeracja poznańska, do-minująca w regionie w sferach: produkcyjnej, usługowej, instytucji otoczenia biz-nesu, nauki i kultury. Na obszarze południowej i południowo-wschodniej części województwa rozwinięty jest przemysł spożywczy, włókienniczy i odzieżowy oraz elektromaszynowy. Najwyższa jest tu także produkcja i wydajność rolnictwa. Główne ośrodki gospodarcze w tej części regionu to Kalisz, Ostrów Wlkp. i Lesz-no. Wschodnia część województwa, z głównym ośrodkiem w Koninie, to przede wszystkim kompleks paliwowo-energetyczny (górnictwo węgla brunatnego,

pro-dukcja energii elektrycznej, hutnictwo aluminium). Północna część Wielkopolski, wyróżniająca się walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi, dysponuje silnym ośrodkiem gospodarczym w Pile (m.in. największe w świecie centrum produkcyj-no-logistyczne koncernu Philips Lighting).

Siłę gospodarki województwa wielkopolskiego potwierdzają oszacowane przez GUS wskaźniki makroekonomiczne. Dystans w poziomie rozwoju województwa wielkopolskiego względem Unii Europejskiej pozostaje duży, ale nie ulega zwięk-szeniu. W 2006 roku wytworzono w regionie produkt krajowy brutto o wartości 98,8 mld zł, co stanowiło 9,3% wartości PKB w całym kraju. Blisko 2/3 regional-nego PKB zostało wytworzone w dwóch podregionach centralnych: poznańskim (1/3) i mieście Poznaniu (1/3).

Wartość PKB w roku 2007 w przeliczeniu na 1 mieszkańca województwa wy-niosła 32,3 tys. zł, co stanowiło 105,4% średniej krajowej wartości PKB i lokowało Wielkopolskę w grupie województw o najwyższym poziomie tego wskaźnika (4. miejsce w kraju za mazowieckim, dolnośląskim i śląskim). Jeszcze w 1999 roku analogiczny wskaźnik wynosił 104,8%. W stosunku do roku 2000 nastąpił wzrost o 55,7%. W mieście Poznaniu wskaźnik PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca wy-nosił w roku 2007 62,4 tys. zł, co stanowi 202,2% średniej krajowej. Dysproporcja pomiędzy stolicą regionu a najuboższym subregionem konińskim jest znacząca, Poznań jest 2,6 razy bogatszy.

Należy podkreślić, że tak korzystna wielkość wskaźnika dotyczy średniej war-tości PKB na 1 mieszkańca dla całego województwa i jest przede wszystkim efek-tem działalności gospodarczej w obrębie aglomeracji poznańskiej. W latach 1999-2006 podregion miasto Poznań, jako jedyny wśród podregionów w województwie, charakteryzował się wyższym wskaźnikiem PKB na 1 mieszkańca od średniej dla regionu, a także dla kraju. W 2007 roku stolica Wielkopolski z wartością PKB na 1 mieszkańca na poziomie 62,42 tys. zł zajmowała drugie miejsce w kraju wśród wszystkich jednostek statystycznych, ponaddwukrotnie przewyższając wartość średniej krajowej. Niepokojące jest zjawisko „odstawania” pozostałych wielkopol-skich podregionów, w których wartość PKB w 2006 roku mieściła się w przedziale od 23,8 tys. zł/mieszkańca w podregionie konińskim do 26,8 tys. zł/mieszkańca w podregionie poznańskim, czyli od 76,3% do 96,2% średniej krajowej.

Według nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2008 roku, podziału statystycz-nego na jednostki poziomu NUTS 3, obejmującego 66 podregionów, zróżnicowa-nie między poszczególnymi podregionami w Wielkopolsce jest jeszcze bardziej wyraźne. W 2006 roku wartość PKB na 1 mieszkańca przewyższającą średnią kra-jową odnotowano tylko dla podregionu miasto Poznań oraz podregionu poznań-skiego, natomiast w pozostałych podregionach Wielkopolski wskaźnik ten wahał się w przedziale 76,3-84,4% średniej dla Polski. Potwierdza to wysoki stopień zróżnicowania wewnątrzregionalnego gospodarki Wielkopolski oraz „siłę” rozwo-jową bieguna wzrostu, jakim jest aglomeracja poznańska.

W układzie 66 jednostek statystycznych NUTS 3 podregion miasto Poznań, a także podregion poznański, należą do podregionów o najwyższym poziomie wskaźnika w kraju. Pozostałe podregiony osiągają wskaźniki o wartościach przeciętnych.

Pod względem wielkości przyrostu PKB na 1 mieszkańca w 2006 roku Wielko-polska znalazła się dopiero na 13. miejscu wśród województw: wskaźnik ten wzrósł o 6,26% w stosunku do roku poprzedniego, przy średnim przyroście w kraju wynoszącym 7,89% (największy wzrost PKB na 1 mieszkańca wystąpił w woje-wództwie dolnośląskim – o 11,72%). W okresie 1999-2006 największe tempo rocznych wzrostów PKB w Wielkopolsce wystąpiło w roku 2000 (14,82% wzrostu w porównaniu z rokiem 1999) oraz w roku 2004 (12,5% wzrostu w porównaniu w rokiem poprzednim), zaś najmniejsze w 2002 roku (1,47% wzrostu).

Tempo zmian PKB na 1 mieszkańca na poziomie podregionów cechowało się w ostatnich latach znacznym zróżnicowaniem. Poza rokiem 2002, w którym w podre-gionach pilskim i kaliskim nastąpił niewielki spadek PKB w stosunku do roku 2001, corocznie we wszystkich podregionach obserwuje się dodatnie wartości wskaźnika zmian PKB, generalnie na podobnym poziomie. W okresie 1999-2006 największe wzrosty PKB na jednego mieszkańca w stosunku do roku poprzedniego wystąpiły aż trzykrotnie w mieście Poznaniu (w latach: 2000, 2002 i 2005), dwu-krotnie w podregionie poznańskim (2003 i 2006) oraz po jednym razie w podre-gionie konińskim (2001) i kaliskim (2004). W całym omawianym okresie najwięk-szy wzrost PKB na jednego mieszkańca wystąpił w podregionie miasto Poznań, osią-gając wielkość 70%, przy średnim wzroście na poziomie województwa 62,3% i kraju 61,4%. W najwolniej rozwijającym się podregionie pilskim wartość analogicznego wskaźnika wyniosła 46,3%. Świadczy to o pogłębiających się dysproporcjach w roz-woju gospodarczym poszczególnych obszarów Wielkopolski oraz systematycznie wzra-stającej roli aglomeracji poznańskiej i terenów z nią sąsiadujących jako bieguna wzrostu. Wartość dodana brutto na 1 pracującego w 2006 roku osiągnęła w Wielkopolsce 68 308 zł, a więc była o ponad 2 tys. zł mniejsza od średniej krajowej (70 696 zł). Uwzględniając podział na podregiony, zaobserwować można dysproporcje podob-ne jak w przypadku PKB per capita. Tylko podregion miasto Poznań osiągnął war-tość przewyższającą średnią krajową, zaś w pozostałych 4 podregionach były to wartości niższe od średniej dla Polski. W dalszym ciągu najmniejszą produktywno-ścią charakteryzują się gospodarki podregionów kaliskiego i konińskiego, gdzie wartości dodane brutto na 1 pracującego są najniższe. Ogólnie w roku 2006 w Wielkopolsce wytworzono wartość dodaną w wysokości 86 795 mln zł, co sta-nowiło 9,3% wartości dodanej dla Polski (931 179 mln zł).

W układzie poszczególnych rodzajów działalności największa wartość dodana brutto w Wielkopolsce wytworzona została w 2006 roku przez sektor usług, stano-wiąc łącznie 59% całości wartości dodanej brutto wytworzonej w regionie (45,7% stanowiły usługi rynkowe, a pozostałe 13,3% – usługi nierynkowe). Był to więc zdecydowanie niższy udział niż w kraju, gdzie podobny wskaźnik osiągnął poziom 65,6%. Sektor przemysłu wytworzył ogółem 27,3% całości wartości dodanej brutto w województwie (24,7% pochodziło z przetwórstwa przemysłowego, a 2,6%

z pozostałych sekcji). Najmniejszą wartość dodaną w skali województwa przynio-sły sektory: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo (7,1%) oraz budownictwo (6,7%). W tych rodzajach działalności wytworzona wartość dodana brutto w Wiel-kopolsce osiągnęła wyższy udział, niż miało to miejsce na poziomie kraju.

W układzie podregionów w 2006 roku największa wartość dodana brutto w wartościach bezwzględnych wytworzona została w podregionach miasto Poznań (27 910 mln zł) i poznańskim (15 135 mln zł), zaś najmniejsza na północy Wielko-polski w podregionie pilskim (7 828 mln zł). Struktura wytworzonej wartości do-danej brutto dla poszczególnych podregionów była dość zróżnicowana. Największy jej udział w sektorze rolniczym wystąpił w podregionie pilskim i wyniósł 14% (naj-mniejszy w mieście Poznaniu – 0,1%), w sektorze przemysłowym w podregionie poznańskim – 44% (najmniejszy w Poznaniu – 29,1%), natomiast w udziale dochodu z usług zdecydowanie przodował podregion miasto Poznań z udziałem w wartości dodanej brutto na poziomie 70,8% (w wartościach bezwzględnych 19,7 mld zł).

Według podziału na sektory instytucjonalne, blisko połowę wartości dodanej wytworzyły przedsiębiorstwa (41,6 mld zł), ponad 1/3 gospodarstwa domowe (30,1 mld zł), a około 13% instytucje rządowe i samorządowe (11,5 mld zł). Struktura war-tości dodanej brutto wg sektorów instytucjonalnych dla kraju jest zbliżona. W Wiel-kopolsce, podobnie jak w całym kraju, obserwuje się stopniowy coroczny wzrost udziału wartości dodanej brutto pochodzącej z sektora przedsiębiorstw, co jest zjawiskiem zdecydowanie pozytywnym.

Jednym ze wskaźników charakteryzujących potencjał gospodarczy regionu jest stan budżetów poszczególnych jednostek publicznych (samorządów). Wielkość budżetów samorządów terytorialnych określa pośrednio poziom życia mieszkań-ców. Samorządy, poprzez przeznaczanie części środków na inwestycje, wpływają nie tylko na rozwój lokalny, lecz w efekcie również regionalny. O ile w przypadku powiatów można mówić o w miarę stałych źródłach dochodu budżetu, to dochody budżetów gmin są bardzo zróżnicowane. Obok gmin bardzo bogatych nie brak również biednych o dochodzie kilkakrotnie niższym.

Dochody jednostek samorządowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Wielko-polsce są generalnie niższe niż średnio w kraju, choć z roku na rok wykazują zde-cydowany wzrost. W 2007 roku dochody samorządów gmin osiągnęły wielkość 2177,8 zł/mieszkańca przy wartości dla kraju 2246,9 zł/mieszkańca. Dochody bu-dżetów powiatów Wielkopolski wyniosły 1400 zł/mieszkańca, podczas gdy dochód powiatów w skali Polski był o ponad 250 zł wyższy. W przypadku samorządu wo-jewódzkiego dochody budżetu osiągnęły wartość 270,2 zł/mieszkańca, podczas gdy średnia dla pozostałych województw wynosiła prawie 300 zł/mieszkańca.

1.3 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – BRANŻE KLUCZOWE

Rozwój przedsiębiorczości w województwie wielkopolskim w latach 1999-2007 charakteryzują przede wszystkim procesy i zjawiska pozytywne: duża w skali kraju i szybko rosnąca liczba przedsiębiorstw (szczególnie MSP), korzystna struk-tura rodzajowa firm, zdecydowana przewaga sektora prywatnego, długotrwałe tradycje wielu branż i przedsiębiorstw, wysokie kwalifikacje pracowników, wyso-ka produktywność firm i znaczna dynamiwyso-ka jej wzrostu, wysoki poziom nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach (w tym znaczne zaangażowanie kapitału zagranicznego), stosunkowo duża dynamika eksportu, wzrost zaangażowania sa-morządów w rozwój przedsiębiorczości oraz wsparcie funduszy unijnych. W Wiel-kopolsce występują również zjawiska negatywne dla przedsiębiorczości. Należą do nich m.in.: słabsza aktywność instytucji otoczenia biznesu, mała liczebność firm wysokiej technologii (high-tech), mała liczba przedsiębiorstw na obszarach wiej-skich, niska innowacyjność, niewielkie wykorzystanie technologii wytworzonych w regionie przez miejscowe jednostki badawcze, niedostateczne wyposażenie kapi-tałowe firm, słabe powiązania między przedsiębiorstwami, często wysokie koszty własne i niska rentowność (szczególnie wśród podmiotów publicznych).

Aktywność gospodarczą Wielkopolski charakteryzują wyższe niż średnio w kraju wskaźniki. Ponad 9,5% wszystkich podmiotów gospodarczych zarejestro-wanych w krajowym rejestrze REGON przypadało w 2007 roku na województwo wielkopolskie. Łącznie region skupiał 352 236 podmiotów, co sytuowało go na 3. miejscu wśród województw. W okresie od roku 1999 do 2007 występował stały coroczny przyrost liczby przedsiębiorstw. W 2007 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, liczba przedsiębiorstw w regionie wzrosła o 1,9%, zaś w porównaniu z rokiem 1999 o około 25%

Zdecydowana większość – 97% – funkcjonujących przedsiębiorstw jest własno-ścią prywatną. Wśród nich na koniec 2007 roku aż 275 217 podmiotów gospodar-czych (tj. 78% ogółu podmiotów w województwie) stanowiły osoby fizyczne pwadzące działalność gospodarczą. Ich liczba w ostatnich latach permanentnie ro-śnie w średnim tempie na poziomie 1% rocznie.

Istotną rolę w rozwoju przedsiębiorczości odgrywają spółki prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego. W 2007 roku było ich 5456. Ta grupa przed-siębiorstw cechuje się dużą dynamiką wzrostu (średnio 5-6% rocznie), co świadczy o wzrastającym znaczeniu kapitału zagranicznego w gospodarce regionu.

Rozmieszczenie przestrzenne podmiotów gospodarczych w Wielkopolsce jest zróżnicowane. Działalność gospodarcza skoncentrowana jest przede wszystkim w aglomeracji poznańskiej i gminach ościennych oraz w ośrodkach subregional-nych. Obszary te stanowią bieguny wzrostu. Biorąc pod uwagę podział Wielkopol-ski na podregiony NUTS 3, to w 2007 roku największa liczba podmiotów gospo-darczych zarejestrowana była w podregionie miasto Poznań (91 444 podmiotów – 26% ogólnej liczby podmiotów w regionie) oraz w podregionie poznańskim

(64 369 jednostek – 18,3%). Najmniej podmiotów zarejestrowanych było w podre-gionie pilskim (32 558 jednostek – 9,2%).

Aktywność gospodarcza w Wielkopolsce, mierzona liczbą podmiotów w przeli-czeniu na 10 000 mieszkańców, wyróżnia się na tle Polski. Średnio w 2007 roku zarejestrowanych było w rejestrze REGON ponad 1040 podmiotów na 10 000 mieszkańców regionu. Wskaźnik ten dla kraju wyniósł 967 podmiotów. Wśród podregionów, podobnie jak w przypadku bezwzględnej liczby podmiotów gospo-darczych, najwyższymi wskaźnikami charakteryzował się podregion miasto

Po-znań (1630 podmiotów / 10 000 mieszkańców) oraz podregion poznański

(1149 podmiotów). Tylko w tych podregionach było więcej podmiotów na 10 000 mieszkańców niż średnio w województwie. Pozostałe podregiony NUTS 3, poza podregionem konińskim (1007 podmiotów / 10 000 mieszkańców), cechowały się niską wartością tego wskaźnika – poniżej średniej dla całego kraju.

Wskaźnikiem świadczącym o stopniu aktywności gospodarczej mieszkańców regionu jest udział liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym. W Wielkopolsce wskaźnik ten w 2007 roku wyniósł 12,52% i był wyższy niż w kraju (11,36%). Największy

udział osób fizycznych prowadz

ących działalność gospodarczą w

potencjalnie aktywnych zawodowo występował w podregionie miasto Poznań (17,51%) oraz podregionie poznańskim (14,03%). Pozostałe podregiony miały wskaźniki poniżej średniej krajowej, a najniższą wartość odnotowano w podregionie pilskim – 9,82%. We wszystkich podregionach początkowo następował regularny wzrost udziału osób prowadzących działalność gospodarczą. Od 2003 roku wartość tego wskaźnika zaczęła się zmniejszać we wszystkich podregionach, a od 2004 roku nastąpiła stabilizacja bądź ponowny wzrost jego wartości. Jedynie w podregionie pilskim spadek udziału liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodar-czą w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym występował aż do 2007 roku.

Poziom aktywności gospodarczej w regionie charakteryzuje również liczba podmiotów nowo powstałych. W 2007 roku w województwie utworzono 29 249 nowych podmiotów, co stanowiło 9,9% wszystkich nowych podmiotów gospodar-czych zarejestrowanych w kraju. Jeszcze w 2003 roku analogiczny udział kształ-tował się na poziomie 9%.

Najwięcej nowo rejestrowanych podmiotów jest w podregionach, w których do-tąd było najwięcej przedsiębiorstw (również w przeliczeniu na 10 000 mieszkań-ców). Liderem jest miasto Poznań, w którym co roku powstaje 5-7 tys. jednostek, zaś outsiderem podregion pilski z wartością ponad dwukrotnie niższą. W 2007 roku w podregionie miasto Poznań w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców powstało 119 firm, natomiast w podregionach z najmniejszą aktywnością gospo-darczą – pilskim i konińskim – tylko po 73 jednostki. Ponad połowa nowo tworzo-nych podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego rejestrowana jest w mieście Poznaniu, a 1/5 w podregionie poznańskim. W pozostałych podregionach liczba rejestrowanych spółek z udziałem kapitału zagranicznego jest śladowa.

Identyfikacja branż kluczowych najczęściej prowadzona jest w oparciu o najprostsze statystyki opisowe przygotowane na bazie danych zasobów Polskiej Statystyki Publicznej. Na podstawie dostępnych aktualnie danych i opracowań można wskazać na branże, które cechuje relatywnie wysoki poziom rozwoju: – produkcja pojazdów mechanicznych,

– budownictwo,

– produkcja maszyn i aparatury elektrycznej,

– wyspecjalizowane usługi otoczenia biznesu, gł. finansowe, – szkolnictwo wyższe i nauka,

– kultura i sztuka, – turystyka,

– usługi handlowe i tranzytowe.

W okresie ostatnich 10 lat największą poprawą sytuacji cechują się dwie bran-że: budownictwo i produkcja pojazdów mechanicznych; w przypadku tych dwóch dziedzin mamy do czynienia z największą dynamiką rozwoju. Wysokie tempo rozwoju odnotowują także branże – finanse i ubezpieczenia.

Wspomniane wyżej branże oraz produkcję maszyn i aparatury elektrycznej można uznać za dziedziny o znaczeniu kluczowym dla rozwoju województwa w dłuższej perspektywie. Na drugim biegunie mamy przypadek rolnictwa, które jest branżą o stale pogarszającej się sytuacji.

1.4. INWESTYCJE

Jednym z czynników rozwoju przedsiębiorczości w województwie wielkopol-skim jest skuteczne pozyskiwanie kapitału, zarówno rodzimego, jak i zagraniczne-go. Wielkopolska, dysponując bogatą ofertą obiektów i terenów inwestycyjnych, zali-czana jest do grona województw o najwyższej atrakcyjności inwestowania w Polsce. Przesądzają o tym w szczególności takie czynniki, jak np.: dostępność komunikacyj-na, obecność instytucji otoczenia biznesu, duża chłonność rynku, ponadprzeciętny poziom rozwoju przemysłu czy też zaawansowany stopień procesu transformacji.

Poziom atrakcyjności inwestycyjnej określany jest syntetyczną miarą uwzględ-niającą wskaźniki cząstkowe wybranych czynników wpływających na atrakcyjność regionu. W opracowaniu Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową z 2008 roku region Wielkopolski znalazł się na 4. miejscu wśród województw o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej za: śląskim, mazowieckim i dolnośląskim. W 2007 roku Wielkopolska zajmowała w tym rankingu 5. miejsce. Przy konstruowaniu wskaźnika syntetycznego wzięto pod uwagę następujące wskaźniki cząstkowe: dostępność transportową, koszty i zasoby pracy, chłonność rynku zbytu, infrastruk-turę społeczną i gospodarczą, poziom rozwoju gospodarczego, stopień ochrony i stan środowiska naturalnego oraz aktywność województw wobec inwestorów.

Szczególne miejsce pod względem atrakcyjności inwestycyjnej zajmuje miasto Poznań, znajdując się obok Warszawy i Wrocławia w czołówce miast

wojewódz-kich. Stolica regionu uzyskała wysoką ocenę ratingową wydaną przez Moody's Investors Service, jedną z najwyższych wśród polskich miast (Baa1). Na taką po-zycję miasta wpływają m.in.: wysoka jakość rynku pracy, korzystny klimat spo-łeczny, obecność jednostek badawczo-rozwojowych, relatywnie wysoka jakość infrastruktury technicznej, dostępność komunikacyjna i aktywność marketingowa. Mniej korzystnie wypadają oceny jakości infrastruktury otoczenia biznesu, kosz-tów prowadzenia działalności gospodarczej oraz wymogów formalnych związa-nych z założeniem i dalszym funkcjonowaniem przedsiębiorstw. Wśród miast zaj-mujących znaczące lokaty w rankingach dotyczących atrakcyjności inwestycyjnej wysokie pozycje zajmują inne wielkopolskie miasta o znaczeniu subregionalnym: Gniezno, Leszno, Kalisz, Konin, Ostrów Wlkp. i Piła.

Istotą działalności proinwestycyjnej w regionie jest oferta preferencji przygoto-wanych dla przedsiębiorstw, dotycząca zarówno instrumentów ekonomicznych, jak i finansowych. Szczególne zachęty dotyczą inwestorów wprowadzających nowo-czesne technologie, generujących duże zatrudnienie i prowadzących działalność gospodarczą o proekologicznym charakterze.

Na terenie województwa zlokalizowane są podstrefy czterech specjalnych stref ekonomicznych (Kamiennogórskiej SSE – Ostrów Wlkp. i Raczyce, Wałbrzyskiej SSE Invest-Park – Krotoszyn, Leszno, Września i Śrem, Łódzkiej SSE – Nowe Skalmierzyce, Koło, Turek i Ostrzeszów oraz Kostrzyńsko-Słubickiej SSE – Cho-dzież, Swarzędz i Poznań). W rejonie Poznania powstały dwa parki technologiczne (Poznański Park Naukowo-Technologiczny oraz Nickel Technology Park Poznań). Poza tym w regionie znajdują się parki inwestycyjne, przemysłowe i inkubatory przedsiębiorczości.

Punktem wyjścia dla oceny wielkości nakładów inwestycyjnych w Wielkopol-sce jest analiza aktualnego stanu środków trwałych w gospodarce narodowej. W 2007 roku wartość środków trwałych w gospodarce narodowej województwa wyniosła 184,2 mld zł, co stanowiło 8,93% wartości krajowej. Niespełna 2/3 war-tości brutto środków trwałych umiejscowionych było w sektorze prywatnym, w tym 54,6% w przedsiębiorstwach, w których liczba pracujących przewyższała 9 osób. W przeliczeniu na 1 mieszkańca Wielkopolski wartość brutto środków trwałych wyniosła 54,4 tys. zł, nieznacznie przewyższając średnią krajową. W okresie od 1999 do 2007 roku w regionie obserwowany był przyrost wartości brutto środków trwałych na 1 mieszkańca rzędu 5% rocznie.

Nakłady inwestycyjne w województwie w 2007 roku osiągnęły wielkość 16,5 mld zł, co stanowiło 8,61% wartości tych nakładów w całym kraju. Około 72,3% wszystkich nakładów dotyczyło sektora prywatnego (11,9 mld zł), w tym 62,2% przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób (10,3 mld zł).

Województwo wielkopolskie charakteryzuje się wysokimi nakładami inwesty-cyjnymi na 1 mieszkańca. W 2007 roku wartość tych nakładów wyniosła 4873,1 zł na 1 mieszkańca i po raz pierwszy od 1999 roku była niższa od średniej krajowej (5029 zł na 1 mieszkańca). W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób wielkość nakładów inwestycyjnych wyniosła 3032 zł na mieszkańca przy

średniej krajowej na poziomie 3126 zł. Spośród podregionów największą wartością nak

ładów w przedsiębiorstwach na

Coroczne, coraz bardziej dynamiczne przyrosty nakładów inwestycyjnych notu-je się od 2003 roku. W przedsiębiorstwach o liczbie pracowników powyżej 9 osób w roku 2007 nastąpił ponad 18-procentowy przyrost nakładów w stosunku do roku 2006, przy średnim przyroście w kraju 26,4%. Tempo przyrostu nakładów inwe-stycyjnych w województwie od 2004 roku jest jednak niższe od średniej dynamiki dla kraju. W efekcie tego w Wielkopolsce w 2007 roku odnotowano po raz pierw-szy spadek średniej wielkości nakładów inwestycyjnych na 1 mieszkańca poniżej średniej krajowej.

Do podregionów o największym przyroście nakładów należą: poznański, koniń-ski i pilkoniń-ski, w których w 2007 roku, w porównaniu z 2002, wzrosły one ponaddwu-krotnie. Najmniejszym wzrostem w tym okresie charakteryzował się podregion miasto Poznań z przyrostem nieprzekraczającym 9%. Zdecydowane spadki nakła-dów odnotowano w tym podregionie w latach 2000, 2001, 2004 i 2005.

Wysoki poziom nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach to w części za-sługa inwestycji zagranicznych, które doprowadziły do powstania wielu nowych oraz rozwoju już istniejących podmiotów gospodarczych. Główną zaletą inwestycji zagranicznych stało się nie tylko tworzenie nowych miejsc pracy oraz transfer nowych technologii, ale również przyczynianie się do tzw. efektu mnożnikowego poprzez ge-nerowanie sieci kooperacyjnych oraz zwiększanie zatrudnienia u dostawców.

Województwo wielkopolskie charakteryzuje się znaczącym zaangażowaniem kapitału zagranicznego, który odgrywa szczególną rolę w rozwoju przedsiębior-czości w regionie. Na koniec 2007 roku funkcjonowało około 5,5 tys. przedsię-biorstw z udziałem tego kapitału. Szacuje się, że wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych zaangażowanych w Wielkopolsce zbliża się do poziomu 9 mld USD, przy czym w samym roku 2007 zainwestowano w regionie ponad 600 mln USD. Największe zainteresowanie inwestorów towarzyszy sektorowi produkcyj-nemu (2/3 nakładów), w następnej kolejności sektorowi usług (1/7 nakładów) oraz handlu (1/7). W sektorze produkcyjnym najwięcej środków zainwestowano w branże motoryzacyjną, spożywczą, chemiczną i farmaceutyczną, przetwórstwo papiernicze i poligrafię, produkcję maszyn i urządzeń (w tym urządzeń elektrycznych). W ostat-nich latach znaczący jest także udział sektora finansowego oraz rosnący w coraz większym tempie udział handlu.

Inwestycje zagraniczne odegrały istotną rolę w restrukturyzacji wielkopolskich przedsiębiorstw po 1989 roku. Pojawienie się inwestorów zagranicznych wpłynęło na modernizację zakładów, a w szczególności unowocześnienie ich technologii. Wiele renomowanych firm światowych ulokowało na terenie Wielkopolski inwe-st

ycje związane w szczególności z

technolo-gicznej i organizacyjnej. Wiele produktów osiągnęło dzięki temu międzynarodowe standardy jakości.

Największy kapitał ulokowały w Wielkopolsce firmy z krajów Europy Zachod-niej. Te kraje to w szczególności: Niemcy (1/3 zainwestowanego kapitału), Holan-dia, Francja, Belgia, Wielkia Brytania, Dania, Irlandia i Szwecja, zaś spoza Euro-py: Stany Zjednoczone i Japonia. Do grona największych inwestorów zagranicz-nych zaliczyć można: pochodzące z Niemiec Beiersdorf AG (kosmetyki), Bahlsen (żywność), Reemtsma AG (wyroby tytoniowe), Volkswagen (samochody), MAN (autobusy); z Wielkiej Brytanii Glaxo Smith Kline (farmaceutyki); z USA Wrigley Company (żywność), Kraft Foods (żywność) i Exide (akumulatory), z Japonii Bridgestone (opony samochodowe) i Matsushita (baterie elektryczne); z Holandii Philips Lightening (centrum produkcyjne i logistyczne); ze Szwajcarii Nestlé (żywność) i z Irlandii AIB (sektor bankowy).

Według danych GUS w 2007 roku w Wielkopolsce zarejestrowanych w reje-strze REGON było 5456 spółek z udziałem kapitału zagranicznego, w których pracowało ponad 186 tys. osób (22% ogółu pracujących w Wielkopolsce). W tym samym roku w całej Polsce było 61 546 takich podmiotów i zatrudniały one łącz-nie 1 454 tys. osób (17% ogółu pracujących w kraju). Prawie połowę podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w Wielkopolsce stanowiły mikroprzedsiębior-stwa, 26% podmioty zatrudniające 10-49 pracowników, 19% przedsiębiorstwa średniej wielkości, zaś tylko 8,5% przedsiębiorstwa duże, zatrudniające powyżej 250 osób. Z roku na rok obserwuje się stopniowy przyrost liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego.

Rosnące zaangażowanie kapitału zagranicznego w wielkopolskich spółkach (w 2007 roku – 11,7 mld zł) znacząco przyczyniło się do wysokiego poziomu wy-datków inwestycyjnych w tych podmiotach. W 2007 roku osiągnęły one 6,3 mld zł (8,4% wydatków spółek z udziałem kapitału zagranicznego funkcjonujących w Polsce).

Koncentracja kapitału występuje w szczególności w Poznaniu i okolicach, cze-go główną przyczyną jest chęć wykorzystania przez inwestorów istniejącecze-go już potencjału gospodarczego, infrastruktury oraz koncentracji wysoko wykwalifiko-wanych kadr siły roboczej. Aż 80% podmiotów z kapitałem zagranicznym zlokali-zowane jest łącznie w podregionach miasto Poznań i poznańskim. Pozostałe obsza-ry województwa cechują się niedoborem inwestycji zagranicznych.

1.5. PRZEMYSŁ

W gospodarce województwa wielkopolskiego ważną rolę odgrywa sektor prze-mysłu. Działalność w nim prowadzi blisko 1/4 wielkopolskich podmiotów gospo-darczych, będących źródłem utrzymania ponad 34% ogółu pracujących. Dostarcza-ją one istotną część wartości dodanej brutto wytworzonej w Wielkopolsce (30,1% w 2006 roku). W skali kraju sektor wyróżnia się wysoką wartością wskaźnika

pro-dukcji sprzedanej na jednego zatrudnionego. W odniesieniu do wskaźników po-ziomu krajowego, pod względem potencjału przemysłowego i efektów produkcyj-nych, Wielkopolska zajmuje trzecią lokatę tuż za województwami mazowieckim i śląskim. Poszczególne wartości wskaźników charakteryzujących potencjał prze-mysłu Wielkopolski przewyższają zdecydowanie średnie krajowe, i to zarówno jeśli chodzi o udział sektora przemysłu w tworzeniu regionalnej wartości dodanej, udział podmiotów gospodarczych sektora w ogólnej liczbie podmiotów, jak i udział pracujących w przemyśle w ogólnej liczbie pracujących w gospodarce narodowej regionu.

Wielkopolska cechuje się dużym zróżnicowaniem przestrzennych funkcji pro-dukcyjnych. Najbardziej rozwinięte pod tym względem są duże ośrodki miejskie z Poznaniem, Kaliszem i Koninem na czele oraz Piła, Leszno, Ostrów Wlkp. i Gniezno. Biorąc pod uwagę podział Wielkopolski na jednostki NUTS 3, najwięk-szym potencjałem sektora przemysłu charakteryzuje się podregion poznański i miasto Poznań, zaś najmniejszym podregion pilski. W podregionie poznańskim odnotowuje się najwyższy udział podmiotów gospodarczych w liczbie podmiotów ogółem. W przypadku podregionu miasto Poznań udział sektora przemysłu w strukturze wartości dodanej brutto oraz w liczbie podmiotów gospodarczych jest najniższy wśród wielkopolskich podregionów.

W przemysłowym krajobrazie Wielkopolski obecni są europejscy, a nawet światowi (od niedawna również azjatyccy) partnerzy gospodarczy. Produkcja przemysłowa w regionie wyróżnia się ponadprzeciętną wartością na jednego za-trudnionego. W roku 2007 zanotowano jeden z wyższych wśród polskich regionów wskaźników wzrostu nakładów inwestycyjnych, z których najwięcej (ponad 1/3) trafia właśnie do sektora przemysłowego.

Struktura przemysłu w Wielkopolsce jest zróżnicowana. Wysoka kultura rolna sprzyja przetwórstwu rolno-spożywczemu. W kraju region wyróżnia się szczegól-nie w produkcji: koncentratów obiadowych, mączki ziemniaczanej, wyrobów spi-rytusowych, konserw warzywnych, czekolady, a także serów, mleka, masła, słody-czy, mięsa i wędlin. Znaczący udział powyższych wyrobów w produkcji krajowej wynika przede wszystkim z bogatego zaplecza surowcowego i tradycji wytwarza-nia, ale także znaczących inwestycji zagranicznych koncernów, jak np. Nestlé, Unicom Bols, Kraft Foods, Bahlsen czy Wrigley.

Silną pozycję w przemyśle regionu zajmuje produkcja pojazdów mechanicz-nych, maszyn i aparatury elektrycznej. Szczególne znaczenie ma tu produkcja sa-mochodów osobowych, sasa-mochodów ciężarowych i ciągników, autobusów oraz wagonów pasażerskich. Wśród producentów dominują przedsiębiorstwa zagra-niczne, takie jak Volkswagen, Skoda czy MAN. Maszyny i urządzenia, których udział w produkcji krajowej jest największy, to przede wszystkim kuchenki gazo-we z piekarnikami, chłodziarki i zamrażarki domogazo-we oraz akumulatory. W regio-nie rozwijają się ponadto przemysły: drzewny i meblarski, chemiczny, farmaceu-tyczny, sprzętu oświetleniowego, sprzętu gospodarstwa domowego, ceramiczny i szklarski, wyrobów z tworzyw sztucznych, oponiarski, włókienniczy i odzieżowy.

Bardzo ważną rolę, szczególnie w Wielkopolsce wschodniej, odgrywa przemysł wydobywczy, hutnictwo oraz produkcja energii.

W przemyśle i budownictwie regionu w 2007 roku funkcjonowało 81 345 pod-miotów gospodarczych (10,5% podpod-miotów sektora całego kraju), które w 99,5% należały do sektora prywatnego. Najwięcej przedsiębiorstw produkcyjnych działało w podregionach: poznańskim (18 098) i miasto Poznań (17 314), zaś najmniej w podregionie pilskim, gdzie liczba podobnych podmiotów wynosiła 7405. Cechą charakterystyczną wielkopolskiego przemysłu jest zdecydowana przewaga małych (90%) i średnich (7% ogółu) przedsiębiorstw, których zaletą jest duża mobilność i elastyczność w dostosowywaniu się do reguł gospodarki rynkowej. Największe przedsiębiorstwa produkcyjne, zatrudniające powyżej 1000 osób, stanowią zaled-wie 0,03% ogółu firm.

W 2007 roku w sektorach przemysłowym i budowlanym łącznie na terenie Wielkopolski pracowało 356 069 osób (11,4% pracujących w przemyśle i budownictwie w kraju), co stanowiło około 35% ogółu pracujących w całej go-spodarce narodowej regionu. Największa liczba pracujących w przemyśle była w podregionie poznańskim (71 492) i kaliskim (66 992), a najmniejsza w podre-gionie pilskim (39 563).

Na 1000 mieszkańców Wielkopolski w 2007 roku 105,1 osób pracowało w przemyśle i budownictwie (w kraju 81,9 osób). Średnio w Wielkopolsce w 2007 roku w jednym przedsiębiorstwie sfery przemysłowo-budowlanej pracowały 4,4 osoby, podczas gdy w całym kraju analogiczny wskaźnik wynosił 4,0 osoby. Wśród podregionów województwa najwyższą wartość wskaźnika pracujących przypadających na 1 przedsiębiorstwo osiągnęły przedsiębiorstwa w podregionie pilskim (5,3 osoby / 1 przedsiębiorstwo), zaś najniższą w podregionie miasto Po-znań (3,7 osoby).

Znaczenie przemysłu w gospodarce Wielkopolski – po jego osłabieniu w okre-sie do 2002 roku – w ostatnich latach stopniowo ulega zwiększeniu. Świadczy o tym m.in. rosnąca od 2002 roku (po uprzednim zauważalnym spadku) dynamika wzrostu liczby pracujących w tym sektorze. Dynamika przyrostu liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w przemyśle, wzrastająca od 2004 roku w coraz szybszym tempie, stanowi dobrą ilustrację potwierdzającą tezę o zwiększającej się roli przemysłu w gospodarce regionu. Tezę taką potwierdza również wzrastająca z roku na rok wielkość produkcji sprzedanej przemysłu (wyrażona w cenach bieżą-cych) oraz zwiększanie się udziału wartości dodanej wytworzonej w przemyśle i budownictwie.

Wielkość produkcji sprzedanej przemysłu wyrażona w liczbach bezwzględnych i w przeliczeniu na 1 mieszkańca osiąga w Wielkopolsce ponadprzeciętny w skali kraju poziom. W 2007 roku podmioty prowadzące działalność w przemyśle wy-tworzyły 95 799 mln zł produkcji sprzedanej, co stanowiło 10,8% całej krajowej produkcji sprzedanej. W strukturze sprzedaży w obu przypadkach dominowała działalność produkcyjna. W przeliczeniu na 1 mieszkańca produkcja sprzedana wy-niosła w przypadku regionu 28 285 zł i była o ponad 5000 zł wyższa od średniej

kra-jowej. W roku 2007, w porównaniu do 2006 roku, nastąpił zdecydowany wzrost dy-namiki produkcji sprzedanej przemysłu zarówno na poziomie krajowym (12,8% wzrostu), jak i regionalnym (7,4%). Jedne z najwyższych wskaźników w całej oma-wianej perspektywie czasowej przyniósł rok 2006, w którym w porównaniu z rokiem 2005 w kraju nastąpił wzrost o 12,3%, zaś w samej Wielkopolsce aż o 13,1%.

1.6. USŁUGI

Dominującym sektorem w gospodarce regionu Wielkopolski są usługi. W 2006 roku w usługach w rejestrze REGON zarejestrowanych było 73,6% ogółu podmio-tów funkcjonujących w regionie, które zatrudniały łącznie 44,5% ogółu pracują-cych. Przedsiębiorstwa usługowe wytworzyły w 2006 roku 59% wartości dodanej brutto województwa, przy czym aż 45,7% wytworzono w usługach rynkowych. Wskaźniki wskazują na wysoką produktywność tego sektora gospodarki.

Województwo wielkopolskie cechują niższe od średnich krajowych wartości wskaźników określających znaczenie tego sektora dla gospodarki. Udział podmio-tów zarejestrowanych w rejestrze REGON w sekcjach związanych z usługami w 2006 roku był o 3,3 pkt proc. niższy (76,9% w kraju), udział pracujących w sektorze – o blisko 4,9 pkt proc. niższy (49,4% w kraju), natomiast udział usług w wytworzonej wartości dodanej brutto był niższy o 6,6% od wskaźnika krajowego (65,6%). W porównaniu z latami wcześniejszymi w regionie obserwuje się stop-niowy wzrost znaczenia sektora usług.

Region cechuje duże zróżnicowanie przestrzenne stopnia rozwoju funkcji usłu-gowych. Usługi największą rolę odgrywają w ośrodkach subregionalnych, gdzie ich udział w gospodarce jest największy. Wśród poszczególnych podregionów NUTS 3 zdecydowanie wyróżnia się miasto Poznań, w którym blisko 80% wszyst-kich podmiotów gospodarczych prowadzi działalność usługową, pracujących w usługach jest ponad 70% ogółu pracujących w mieście, a cały sektor wytwarza 70% wartości dodanej brutto. Zdecydowanie niższe wartości odpowiednich wskaź-ników cechują podregiony: kaliski, koniński, leszczyński i poznański.

W Wielkopolsce w 2007 roku w sekcjach bezpośrednio związanych z usługami zarejestrowanych było 257 214 przedsiębiorstw (9,1% podmiotów sektora w całym kraju), z czego aż 28,6% (73 482) funkcjonowało w podregionie miasto Poznań. Najmniej takich podmiotów gospodarczych należących do tego sektora zarejestro-wanych było w podregionie pilskim – 9,2% (23 727 podmioty). Od 2003 roku na-stępował stopniowy przyrost liczby podmiotów gospodarczych sfery usług, przy czym największy dotyczył podregionu poznańskiego (13,2%) i podregionu miasto Poznań (6,2%). Jedynie w podregionach kaliskim i pilskim nastąpił minimalny spadek liczby podmiotów.

Podobnie jak w przypadku przemysłu, usługi cechują się zdecydowaną przewa-gą ilościową małych przedsiębiorstw, w szczególności mikroprzedsiębiorstw za-trudniających do 9 pracowników (powyżej 95% przedsiębiorstw sektora).

Według danych GUS, w sektorze usług w regionie w 2007 roku pracowało 459 814 osób, tj. 8,9% ogółu zatrudnionych w usługach w całym kraju. Ponad 1/3 wszystkich pracujących w usługach w Wielkopolsce (168,7 tys. osób – 36,7%) skupiona była w mieście Poznaniu. Charakterystyczna w tym sektorze usług jest duża dynamika przyrostu liczby pracujących, zdecydowanie przewyższająca dy-namikę przyrostu liczby przedsiębiorstw. W 2007 roku, w porównaniu z rokiem 2003, nastąpił przyrost liczby osób pracujących w usługach o 12,9% w wojewódz-twie i 10,7% w kraju. Wśród jednostek poziomu NUTS 3 największym tempem przy-rostu liczby pracujących w tym sektorze charakteryzowały się podregiony leszczyński (22,5%) i poznański (20,3%), zaś najniższym pilski (6,6%) i koniński (7,6%).

W przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Wielkopolsce w 2007 roku w usługach pracowało 135,6 osób. Wskaźnik ten był zbliżony do średniej krajowej (136 osób/1000 mieszkańców). Wśród podregionów najwyższym wskaźnikiem wyróż-niało się miasto Poznań z wynikiem 300,7 osób pracujących w usługach na 1000 mieszkańców, podczas gdy pozostałe podregiony Wielkopolski wykazywały wartości zdecydowanie poniżej średniej województwa (94,5–114,6 osób/1000 mieszkańców).

W 2007 roku liczba pracujących na 1 przedsiębiorstwo wyniosła 1,79 (średnia krajowa – 1,82 pracującego/przedsiębiorstwo), podczas gdy dla przemysłu podob-ne wskaźniki wynosiły odpowiednio 4,4 dla województwa i 4,0 dla kraju. Wśród podregionów jedynie w mieście Poznaniu średnia liczba osób pracujących w 1 przed-siębiorstwie usługowym była wyższa od średniej dla województwa, wynosząc 2,3 osoby.

Największy udział w sektorze usług w województwie mają podmioty gospodar-cze z sekcji handel i naprawy. W 2006 roku jej udział w tworzeniu wartości doda-nej brutto województwa wyniósł 20,4%. W Wielkopolsce zarejestrowanych jest ponad 107 tys. przedsiębiorstw tej sekcji (41,8% podmiotów sektora usług), w których pracuje 33,3% ogółu pracujących w usługach (dane za 2007 rok).

Znaczenie handlu w sektorze usług w województwie z roku na rok staje się co-raz większe. W 2007 roku sprzedaż towarów w sekcji handel wyniosła 100,3 mld zł, podczas gdy jeszcze w roku 2003 była blisko dwukrotnie niższa (51,7 mld zł). Niezmienną, około 58% wartości sprzedaży ogółem stanowi sprzedaż hurtowa (w 3/4 stanowi ją sprzedaż towarów nieżywnościowych). W Wielkopolsce w 2007 roku funkcjonowało 34,2 tys. sklepów, przy czym w ostatnim czasie widoczna jest tendencja spadku liczby obiektów. Dotyczy to głównie obiektów mniejszych, bo-wiem temu procesowi towarzyszy jednoczesny szybki rozwój wielkopowierzch-niowych obiektów handlowych. Wśród nich w Wielkopolsce dominują koncerny zagraniczne, m.in.: Tesco, Kaufland, Jeronimo Martins, Auchan, Carrefour, Ikea, Lidl, Casino DT, Metro Group. Z grona wielkopowierzchniowych obiektów

han-dlowych, będących polską własnością, wyróżnić można m.in. supermarkety Chata Polska, POLOmarket oraz sieć sklepów Piotr i Paweł.

Spośród pozostałych sekcji sektora usług znaczącą rolę w regionie odgrywają: obsługa nieruchomości i firm (55 110 przedsiębiorstw – 21,4% ogółu podmiotów usługowych w gospodarce, zatrudniających 14,8% pracowników usług) oraz trans-port, gospodarka magazynowa i łączność (22 279 przedsiębiorstw – 8,7% przed-siębiorstw usługowych w regionie, zatrudniających 10,7% pracujących w usłu-gach).

Specyficzną sekcją usług jest edukacja, w której w 2007 roku 8888 podmiotów gospodarczych, tj. 3,5% przedsiębiorstw sektora, skupiało aż 13,8% pracujących w usługach w województwie. Prawie połowę z nich stanowiły podmioty należące do sektora publicznego.

Szczególne miejsce w sferze usług województwa wielkopolskiego zajmują Międzynarodowe Targi Poznańskie, na których odbywają się największe imprezy wystawiennicze nie tylko w Polsce, ale również w Europie Środkowo-Wschodniej. Wśród innych podobnych instytucji, MTP sklasyfikowane są na 21. miejscu na świecie, wyprzedzając takie miasta, jak Barcelona, Moskwa, Brno, Londyn czy Lipsk. Targi poznańskie, organizując rocznie około 50 imprez, posiadają ponad 50% udziału w całkowitej sprzedaży powierzchni targowej na polskim rynku. Zwiedza je 45% zwiedzających wszystkie polskie targi. Według „Raportu Polskiej Izby Przemysłu Targowego w Polsce” w 2007 roku w Międzynarodowe Targi Po-znańskie Sp. z o.o. zorganizowały 50 imprez targowych z najwyższą w kraju

wiel-kością wynajętej powierzchni targowej (289 965 m2_{). Aktualnie teren targów}

obejmuje 110 tys. m2 _{powierzchni wystawienniczej w halach i 35 tys. m}2 _na

świe-żym powietrzu.

Oprócz stolicy województwa, targi odbywają się również w innych subregio-nalnych ośrodkach regionu, mając z reguły charakter lokalny. W swej tematyce skupiają się głównie na promocji produktów, usług i osiągnięć lokalnych.

1.7. PODSUMOWANIE

Zaprezentowany obraz Wielkopolski przedstawia główne cechy, walory i roz-miary potencjału gospodarczego tego regionu. Województwo wielkopolskie to region szybko rozwijający się, o dużym potencjale dalszego dynamicznego rozwo-ju. Dobrze na przyszłość rokuje korzystny układ sieci infrastruktury komunikacyj-nej. Czynnikami determinującymi atrakcyjność komunikacyjną są szybkie połą-czenia kolejowe z dużymi miastami kraju i Europy oraz obecność lotniska pasażer-skiego w Poznaniu. Województwo należy do najatrakcyjniejszych z punktu widze-nia chłonności rynku. Decyduje o tym wyższa niż w kraju zamożność mieszkań-ców, jak też dochody zlokalizowanych tu firm, sięgające 9,24% globalnego docho-du wszystkich osób prawnych w Polsce. Jedną z silnych stron gospodarki

woje-wództwa stanowi wysoka, na tle kraju, wartość inwestycji zagranicznych. Ich lo-kowaniu sprzyja rozwinięty system otoczenia biznesu oraz sukcesywnie postępują-ce propostępują-cesy przekształpostępują-ceń własnościowych. Województwo ma do zaoferowania wiele obszarów działalności gospodarczej gwarantujących sukces. Do wykorzysta-nia jest przede wszystkim potencjał wytwórczy przedsiębiorstw, w tym także wielu sprywatyzowanych i obecnie prywatyzowanych. Szczególnie pożądane są inwesty-cje podnoszące jakość produkcji, wnoszące know-how i nowe formy organizacyjne, sprzyjające rozwojowi układów kooperacyjnych. Ze względu na dobrze rozwinięty sektor rolniczy Wielkopolska zainteresowana jest inwestycjami w infrastrukturę techniczną obszarów wiejskich, jak również inwestycjami aktywizującymi gospo-darkę na tych obszarach. W najbliższej przyszłości do wykorzystania i zagospoda-rowania będą lokalizacje inwestycyjne położone przy trasie powstającej autostrady. Potencjalnie ważnym sektorem może być turystyka – intensywnego rozwoju wy-maga baza hotelowa i infrastruktura turystyczna.

Na uwagę zasługuje fakt, iż Wielkopolska niewiele straciła na swej atrakcyjno-ści w okresie obecnego spowolnienia gospodarczego. Jest regionem, w którym efekty tego spowolnienia są stosunkowo mało odczuwalne.

LITERATURA

[1] Diagnoza ludnościowa Wielkopolski, www.innowacyjna-wielkopolska.pl

[2] Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej w województwie wielkopolskim. Raport o realizacji strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku w latach 2006-2008, Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Poznań 2009.

[3] Miejsce Wielkopolski w Europie, A. Sakson, Merkuriusz, Wielkopolska – portal regio-nalny.

[4] Rola zagranicznych inwestorów bezpośrednich w gospodarce Wielkopolski, L. Wojtasiewicz (red.), AE Poznań, Centrum Badania Gospodarki Regionalnej, Poznań 2006.

[5] Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Departament Gospodarki, Od-dział Wsparcia Biznesu, MSP w województwie wielkopolskim, Poznań, czerwiec 2008. [6] Wielkopolska – portal regionalny.

[7] Zidentyfikowanie branż kluczowych dla rozwoju Wielkopolski. Raport z badań, DEA Konsulting, Resource Pracownia Badań i Doradztwa, Poznań, grudzień 2008.

Paweł PRZEPIÓRA, Teresa ŁUCZKA

2.

WIELKOPOLSKA W KONTEKŚCIE INNYCH

REGIONÓW POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ

2.1. WPROWADZENIE

Obecny kształt województwo wielkopolskie uzyskało w wyniku reformy admi-nistracji publicznej, wdrożonej z dniem 1 stycznia 1999 roku. Województwo w obec-nych granicach praktycznie pokrywa się z obszarem, który historycznie i kulturo-wo identyfikowany jest z regionem o nazwie Wielkopolska. Lokalizacja kulturo- woje-wództwa wielkopolskiego jest bardzo dobra. Region przecinają ważne europejskie powiązania komunikacyjne. Krzyżują się tu trasy wiodące z Berlina przez Poznań, Konin i Warszawę do Moskwy, oraz z Pragi przez Wrocław, Leszno, Poznań na

wybrzeże Bałtyku.

Województwo wielkopolskie jest jednym z największych regionów Polski. Pod

względem powierzchni (29 825 km2) zajmuje drugie miejsce w kraju, a trzecie pod

względem liczby mieszkańców (3 346 tys.). Administracyjnie dzieli się na 35 powiatów i 226 gmin. Na tym terenie zlokalizowanych jest 109 miast. Najwięk-sze z nich to Poznań, liczący 570 tys. mieszkańców. Inne duże ośrodki miejskie to Kalisz (109 tys. mieszk.), Konin (81 tys. mieszk.), Piła (75 tys. mieszk.), Ostrów

Wlkp. (73 tys. mieszk.), Gniezno (70 tys. mieszk.) i Leszno (64 tys. mieszk.)1_.

Województwo wielkopolskie jest wewnętrznie zróżnicowane. Tradycyjny obraz Wielkopolski gospodarnej i zasobnej w rzeczywistości dotyczy tylko jej środkowej części. Pozostałe części województwa osiągają gorsze wyniki gospodarcze. Naj-szybciej rozwijającym się regionem jest aglomeracja poznańska i to ona jest moto-rem rozwoju dla całego województwa [3, s. 39]. Miasto Poznań to obszar o naj-wyższym PKB na 1 mieszkańca oraz najmniejszym bezrobociu w całym woje-wództwie (tab. 2.1). Poznań jest także dość gęsto zaludniony (2142 mieszkańca na

km2_{). Najsłabiej z kolei zaludnionym obszarem jest region pilski (63 osoby na km}2_).

1 _{O położeniu i ogólnej charakterystyce regionu można przeczytać w serwisie} interne-towym Wielkopolskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości sp z o.o., protokół dostępu: http://www.wielkopolska-region.pl/index.php?aid=110354881641c6d1908d9d8.