INNOWACYJNA WIELKOPOLSKA I BUDOWA REGIONALNEGO SYSTEMU INNOWACJI

Wizja rozwoju Innowacyjnej Wielkopolski zakłada dialog społeczny, szeroki konsensus, w budowę którego zaangażowani będą przedstawiciele sektora B+R, przedsiębiorcy (małe, średnie i duże firmy), jednostki samorządu terytorialnego oraz instytucje otoczenia biznesu. Dzięki takiemu podejściu oraz szczególnemu zaangażowaniu subregionów udało się uzyskać efekt „poczucia współtworzenia” wśród wielu instytucji i osób. Innowacyjna Wielkopolska powinna zostać zbudo-wana w oparciu o zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw poprzez dyfuzję wiedzy w sieciach, wzrost konkurencyjności nauki, zwiększenie roli nauki w roz-woju gospodarczym, zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej go-spodarki w rynku międzynarodowym, a także tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.

Regionalna Strategia Innowacji „Innowacyjna Wielkopolska” zakłada budowa-nie trwałego partnerstwa między przemysłem, samorządami regionów i administracją rządową oraz partnerami społecznymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi i infra-strukturą biznesową. W efekcie takiego partnerstwa ma powstać silnie działający system – regionalny system innowacyjny. Zgodnie z założeniami odnowionej Stra-tegii Lizbońskiej, celem jest osiągnięcie kohezji społecznej, terytorialnej i ekono-micznej. Formą realizacji trwałego partnerstwa dla innowacji są wszelkiego rodza-ju sieci gospodarcze i gospodarczo-społeczne, które stają się katalizatorami dyfuzji wiedzy od jednostek B+R do przedsiębiorstw. Transformacja wiedzy (innowacji) od pomysłu do wdrożenia nie jest możliwa bez wsparcia doradczego świadczonego przez organizacje otoczenia biznesu oraz bez udziału jednostek administracji tery-torialnej. Główne cele RSI to:

– zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw; – wzrost konkurencyjności polskiej nauki;

– zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym;

– zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym;

– tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy;

– wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospo-darce.

Współcześnie regiony i zlokalizowane w nich przedsiębiorstwa stawiają czoła globalnej konkurencji. Konkurencyjność regionu i jego zrównoważony rozwój gospodarczo-społeczny nie jest zdeterminowany jedynie przez rozwój pojedyn-czych przedsiębiorstw, lecz w większym stopniu przez działania innowacyjne po-szczególnych branż. Działania innowacyjne możliwe są poprzez zacieśnianie współ-pracy pomiędzy przedsiębiorcami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i akademic-kimi oraz instytucjami otoczenia biznesu. Polityka Unii Europejskiej w zakresie

rozwoju regionalnego podkreśla konieczność: wspierania innowacji, wspierania współpracy, wspierania internacjonalizacji. Wszystkie wymienione elementy znaj-dują wspólny mianownik we wpieraniu rozwoju sieci gospodarczych.

Potencjał sieci do absorpcji innowacji jest większy niż w przypadku pojedyn-czych przedsiębiorstw poprzez dywersyfikację kosztów wdrożenia oraz ryzyka z tym związanego. Podsumowując, tworzenie sieci gospodarczych opartych na wiedzy przyczynia się do zwiększenia udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, a co za tym idzie do tworzenia w regionie lepszych i trwalszych miejsc pracy. Identyfikacja czynników wspierających two-rzenie i rozwój już istniejących sieci gospodarczych oraz analiza mechanizmów dyfuzji innowacji w sieciach przyczynią się do rozwoju innowacyjnych przedsię-biorstw w regionie i podnoszenia konkurencyjności gospodarki regionu.

Korzyści dla przedsiębiorstw – uczestników sieci gospodarczej to przede wszystkim:

– wymiana doświadczeń, myśli technicznej i dobrych praktyk;

– dostęp do nowych źródeł wiedzy (nowe technologie, bazy danych, serwisy in-formacyjne, raporty branżowe, czasopisma on-line, przepisy prawne itp.) – integracja środowisk naukowo-badawczych;

– podnoszenie kompetencji zawodowych (staże, wspólne badania, szkolenia i warsztaty);

– pozyskanie środków na dofinansowanie badań; – podnoszenie poziomu infrastruktury badawczej;

– pozyskanie środków na prowadzenie działalności gospodarczej;

– internacjonalizacja (poszerzony dostęp do baz ofertowych, udział w targach, misjach, giełdach biznesowych);

– poprawa procesów w firmach (certyfikacja, zarządzanie, wdrożenia innowacyj-nych rozwiązań technologiczinnowacyj-nych, podnoszenie kompetencji kadr – operacyjni pracownicy);

– promocja na rynku krajowym i międzynarodowym (usług, możliwości inwesty-cyjnych, spotkań biznesowych, instytucji i organizacji uczestniczących w sieci).

Korzyści dla otoczenia:

– dostęp do nowych źródeł wiedzy krajowych i zagranicznych (specjalistyczne bazy danych, serwisy informacyjne, bazy ofert dla przedsiębiorców i osób po-szukujących pracy, bazy ofert usługowych i produktowych instytucji i przedsię-biorstw);

– wyższy poziom kompetencji (kadry naukowo-badawczej, kadry dla przemysłu, kadry dla instytucji wsparcia i transferu technologii – nowe specjalizacje, inno-wacyjne rozwiązania, wyższy poziom jakości usług i produktów);

– integracja różnych środowisk i grup gospodarczych (zbliżenie sfer nauki i biz-nesu, nowe kontakty, wymiana wiedzy i dobrych praktyk);

– nowe inwestycje i miejsca pracy; – nowi klienci – nowe zlecenia;

– możliwość wykorzystania innowacyjnych rozwiązań w praktyce.

Korzyści dla gospodarki regionu:

– integracja środowisk społecznych – wzmocnienie współpracy między nauką a praktyką gospodarczą, wzmocnienie współpracy między organizacjami i instytu-cjami wsparcia transferu technologii oraz jednostkami badawczo-rozwojowymi, uczelniami wyższymi i przedsiębiorstwami;

– wyższy poziom kompetencji zawodowych społeczeństwa (wyższy poziom ka-dry naukowej i kaka-dry dla przemysłu);

– internacjonalizacja (wspólne badania naukowe z partnerami zagranicznymi, wzrost aktywności polskich podmiotów na rynku europejskim, nowe kontakty biznesowe – nowe zlecenia);

– nowe inwestycje i nowe miejsca pracy;

– wzrost innowacyjności, rozwoju gospodarczego i konkurencyjności.

Relacje sieciowe, ich wewnętrzne systemy komunikacji, umożliwiające przeka-zywanie informacji, dostęp do wiedzy, odkrywanie nowych możliwości działania i realizacji wspólnych celów strategicznych, przynoszących korzyści wszystkim uczestnikom sieci, to dobre wzorce do szerokiego wypromowania powiązań sie-ciowych. W Wielkopolsce obecnie odczuwa się wyraźnie brak koordynatora cen-tralnego, centralnej bazy integrującej pozyskane w ramach realizowanych projek-tów zasoby informacji i wiedzy. Regionalna Strategia Innowacji „Innowacyjna Wielkopolska” zakłada budowanie trwałego partnerstwa między przemysłem, sa-morządami regionów i administracją rządową oraz partnerami społecznymi, jed-nostkami badawczo-rozwojowymi i infrastrukturą biznesową. W efekcie takiego partnerstwa ma powstać silnie działający system – regionalny system innowacyjny. Zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego przez Wielkopolską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (lipiec 2008) na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego pt. „Analiza inicjatyw innowacyjnych Wielkopolski”, aktywność regionu w zakresie realizacji RSI jest ograniczona i nie pozwala w pełni osiągnąć zakładanych celów. Głównym problemem pozostaje słaba współpraca instytucji sektora B+R z gospo-darką. Wielkopolskie firmy planują swoje działania w krótkich horyzontach, bra-kuje strategicznego i długofalowego myślenia o planowaniu rozwoju. W wyżej wymienionym raporcie wskazano na wzrost liczby instytucji otoczenia biznesu i poprawę ich rozmieszczenia w regionie (wzrost także poza aglomeracją poznań-ską) w stosunku do stanu sprzed wprowadzenia RSI. Problemem pozostaje jednak nadal stosunkowo niska jakość usług świadczonych dla firm i niedostateczne ich dopasowanie do oczekiwań przedsiębiorców. Problematyka innowacyjności wciąż nie jest dostatecznie eksponowana w lokalnej polityce samorządowej. Nierozwią-zany pozostaje problem tworzenia instrumentów finansowych dla finansowania inicjatyw innowacyjnych. Do dziś w Wielkopolsce nie ma źródeł finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięć o podwyższonym ryzyku.

Monitoring wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji (RSI) 2004-2007 pozwo-lił na zidentyfikowanie następujących głównych problemów rozwoju Innowacyjnej Wielkopolski (opracowano na podstawie raportu) [32]:

– brak integracji środowisk społeczno-gospodarczych na rzecz innowacji. Na terenie Wielkopolski zaobserwować można stosunkowo niski rozwój kultury innowacji wśród uczestników systemu, tj. przedsiębiorców, przedstawicieli jed-nostek samorządu terytorialnego, pracowników instytucji wsparcia, sektora ba-dawczo-rozwojowego i instytucji finansowych. W ramach realizacji RSI prze-widywano uruchomienie procesów innowacyjnych w słabo rozwiniętych obsza-rach Wielkopolski oraz integrację instytucji pracujących dla innowacji. Nie osiągnięto celu upowszechniania proinnowacyjnych postaw uczestników sys-temu innowacji. W małym stopniu uruchomiono w słabiej rozwiniętych czę-ściach regionu procesy i instrumenty wdrażania innowacji. Monitoring RSI 2004-2007 wyraźnie wykazuje, że subregion poznański był najbardziej aktyw-nym w promowaniu kultury proinnowacyjnej. Silaktyw-nym oddziaływaniem wykazał się projekt Wielkopolskiej Sieci Innowacji (WSI), który zapoczątkował działa-nia dla wzmocniedziała-nia potencjału regionalnych uczestników RSI, w szczególno-ści instytucji otoczenia biznesu;

– niewystarczające zwiększenie zdolności przedsiębiorstw do wprowadzania in-nowacji i długofalowego planowania rozwoju oraz ograniczona zdolność firm do wprowadzania innowacji;

– niewystarczające wykorzystanie potencjału badawczego Wielkopolski dla wzrostu konkurencyjności regionalnej gospodarki;

– niewystarczające dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb gospodarki; – słaba aktywność w zakresie kreowania biznesowych postaw w nauce. RSI

za-kładała rozwój przedsiębiorczych postaw pracowników sektora B+R i komer-cjalizację wyników badań i ich zastosowania w regionalnej gospodarce oraz zwiększanie przychodów nauki z tej współpracy;

– niedostateczny rozwój organizacji okołobiznesowych z łatwo dostępnymi, wy-sokiej jakości usługami dla firm na terenie całego województwa. Nadal niewy-starczająca jest komercjalizacja ofert z powodu słabej jakości usług darmowych i dotowanych.

2. PRZEDMIOT BADANIA – IDENTYFIKACJA ISTNIEJĄCYCH