WSPÓŁPRACY
11.1. INICJATYWY EUROPEJSKIE A ROLA IZB GOSPODARCZYCH
Izby gospodarcze, jako sieci powiązań między przedsiębiorcami, powstałe z ich własnej inicjatywy, zaangażowane są przede wszystkim w świadczenie usług zo-rientowanych na rozwój przedsiębiorstw. Ta działalność z kolei związana jest two-rzeniem sieci współpracy w obszarach transferu technologii, branżowym, specjali-stycznym (eksperci, kadry dla przemysłu), gospodarczym (przykładowo sieci firm i grup interesów) oraz innych. W tych sieciach powiązań uczestniczą przedsiębior-stwa, uczelnie i jednostki naukowo-badawcze, instytucje wsparcia i transferu tech-nologii (krajowe i zagraniczne) oraz władze lokalne i regionalne. Współpraca w sieciach kooperacyjnych zapewnia dostęp do nowych technologii, pozwala gene-rować transfer wiedzy do firm, mobilizując je do kreatywności, poszukiwania in-nowacyjnych rozwiązań, rozwoju i podnoszenia konkurencyjności. Z racji rosną-cego zainteresowania rozwojem współpracy i znaczenia sieci powiązań typu kla-ster, przedstawione zostały przykłady inicjatyw podejmowanych przez izby gospo-darcze na rzecz rozwoju tych sieci.
11.1.1. Polityka klastrowa UE
Temat klastrów pojawił się na forum instytucji europejskich w Brukseli w roku 2006. Komisja Europejska wystąpiła wtedy z komunikatem pod nazwą: „Ku bu-dowaniu światowej klasy klastrów unijnych i wdrażaniu strategii poszerzonej in-nowacji”, prezentując ramy polityczne wspierania rozwoju klastrów w Unii Euro-pejskiej. Pierwsze zaplanowane działania to zorganizowanie Grupy Roboczej wy-sokiego szczebla, mapowanie klastrów (www.europe-innova.org) oraz
Memoran-dum przedstawiające zestaw instrumentów pomocnych do wdrożenia działań, które są zawarte w trzech programach pomocowych: Programie ramowym na rzecz kon-kurencyjności i innowacji, Europejskich Funduszach Strukturalnych i 7. Programie Ramowym.
Mobilizując do współpracy instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorstwa i jednostki badawczo-rozwojowe w ramach bieguna konkurencyjności o wymia-rach europejskich, Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu ustanowiła Europejski Alians Klastrów (Pro Inno European Cluster Alliance), który jest siecią czterech międzynarodowych projektów łączących klastry: BSR InnoNet, Innet, CEE Cluster Network oraz Clunet – www.proinno-europe.eu.
Zadaniem Europejskiego Aliansu Klastrów jest integracja działań regionalnych, wzajemna wymiana doświadczeń, usuwanie barier stojących na drodze do ściślej-szej współpracy pomiędzy klastrami oraz wspieranie wspólnych działań pomiędzy regionami europejskimi. Celem jest budowanie otwartej platformy dyskusyjnej, współpracy europejskich instytucji otoczenia biznesu, przedsiębiorstw i jednostek badawczo-rozwojowych, ułatwienie wzajemnej wymiany doświadczeń, dzielenie się wiedzą strategiczną oraz wzmocnienie rozwoju międzynarodowej współpracy pomiędzy sieciami klastrów.
Polska również uczestniczy aktywnie w Europejskim Aliansie Klastrów, popie-rając oddolne podejście do budowania klastrów, według którego dominującymi pod-miotami klastrów są lokalne przedsiębiorstwa najlepiej znające realia rynkowe i naj-bardziej zintegrowane z gospodarką regionu. Klaster stanowi efektywny i skutecz-ny mechanizm wspierający transfer technologii i wiedzy, łączący przedsiębiorstwa, świat nauki i władze publiczne.
Największe wsparcie dla polskich klastrów oferowane jest w ramach funduszy strukturalnych, przede wszystkim w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013.
Decyzją Komisji Europejskiej utworzono również europejską grupę polityczną ds. klastrów, złożoną maksymalnie z 20 członków, której zadaniem będzie wspar-cie państw członkowskich UE wykorzystujące ekspertyzy i najlepsze metodologie w budowaniu klastrów klasy światowej.
Budowa wspólnej polityki klastrowej pomiędzy różnymi biegunami europej-skimi ma na celu pozyskanie innowacyjnych rozwiązań stymulujących przedsię-wzięcia międzynarodowe, wzmacnianie współpracy partnerskiej i wykorzystanie istniejących inicjatyw europejskich.
Do budowania europejskiej polityki klastrowej włączyły się Izby Handlowo-Przemysłowe pośredniczące na co dzień pomiędzy biznesem a światem polityki. Na pierwszej europejskiej konferencji Izb Przemysłowo-Handlowych (Eurocham-bres) i klastrów, 12 listopada 2008 roku w Sophia-Antipolis, zadeklarowano podję-cie ścisłego dialogu z decydentami europejskimi w kwestii klastrów. Wspólna dekla-racja została przedstawiona na 4. Forum Biegunów Konkurencyjności w Sophia-Antipolis 13 i 14 listopada 2008 roku. Ustalone zostały wybrane orientacje
poli-tyczne, w ramach których podjęta zostanie pogłębiona współpraca z decydentami politycznymi.
11.1.2. Wyzwania dla Izb Gospodarczych
11.1.2.1. Rozwój odpowiedniej kadry skoncentrowanej na potrzebach przedsiębiorstw
Sukces klastrów wynika z inicjatyw podejmowanych przez przedsiębiorstwa. Ważnym jest jednak pełne wykorzystanie możliwości i wdrożenie polityk innowa-cyjnych, uwzględniających pomoc państwa, odpowiednio przygotowane kadry pracownicze, potrzeby finansowania start-up’ów high-tech, dostosowanie przepi-sów administracyjnych, prawnych i fiskalnych, politykę konkurencyjności. Rozwi-jana w ramach klastra współpraca przedsiębiorstw z jednostkami badawczo-rozwojowymi, instytucjami finansującymi, organizacjami specjalistycznymi oraz władzami lokalnymi, regionalnymi, krajowymi i zagranicznymi wymaga zaanga-żowania kadry koordynującej owe działania. Izby Przemysłowo-Handlowe zade-klarowały gotowość ścisłej współpracy z autorytetami publicznymi w celu wypra-cowania wizji strategii i dynamiki innowacyjnej.
11.1.2.2. MSP siłą napędową klastrów
Małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają bardzo istotną rolę w dynamice rozwoju lokalnego wszystkich regionów europejskich, a zwłaszcza gdy działają w powiązaniach sieciowych. Ich elastyczność strukturalna umożliwia szybkie re-akcje na zmiany, są również źródłem innowacji i odkryć technologicznych. Two-rzone programy dla przedsiębiorstw powinny bardziej uwzględniać ich potrzeby. Należy uruchamiać mechanizmy promujące grupy kooperacyjne, integrację przed-siębiorstw w klastrach, szkolenia, podnoszenie jakości i wydajności produkcji, wymianę doświadczeń i dobrych praktyk. Izby Przemysłowo-Handlowe ściśle współpracujące z przedsiębiorstwami, monitorujące potrzeby firm oraz inicjujące i promujące rozwój klastrów zadeklarowały możliwość wykorzystania swojego doświadczenia w podejmowanych przedsięwzięciach na rzecz rozwoju partnerstwa i klastrów.
11.1.2.3. Profesjonalizm w animacji klastrów
Animacja klastrów obejmuje szeroki zakres działań: mobilizację członków kla-stra, wyszukanie i pomoc w opracowaniu projektów innowacyjnych, stały nadzór nad technologiami i rynkami, zarządzanie strukturą klastra, budowę platformy współpracy, organizację wizyt studyjnych itd. Funkcje te często powierzane są instytucjom publicznym, przedsiębiorstwom lub organizacjom otoczenia biznesu.
W celu zapewnienia rozwoju klastrów w Europie, istotnym jest wzbogacanie oferty animacji, aktywne włączanie do współpracy aktorów terytorialnych, podejmowanie konkretnych działań związanych z wymianą doświadczeń i dyfuzją dobrych prak-tyk. Izby Handlowo-Przemysłowe zaangażowane w działaniach na rzecz klastrów, liderzy kształcenia ustawicznego, zbudowały w tej dziedzinie niepodważalne do-świadczenia. Europejska Sieć Izb Handlowo-Przemysłowych włącza się do rozwo-ju programu szkoleń odpowiadających potrzebom przedsiębiorstw oraz do organi-zacji wymiany dobrych praktyk w tej dziedzinie na poziomie europejskim. Identy-fikacja i analiza tendencji ułatwi rozwój profili animatorów i oznaczenie czynni-ków sukcesu.
11.1.2.4. Promocja współpracy pomiędzy klastrami i zachęcanie do nawią-zywania kontaktów pomiędzy klastrami klasy światowej i innymi klastrami
Podjęte przez Komisję Europejską i Izby Przemysłowo-Handlowe prace nad mapowaniem klastrów pozwoliły zidentyfikować klastry w różnych regionach, których wielkość i innowacyjność znacznie się różniły. Sieć Izb Przemysłowo- -Handlowych deklaruje wsparcie klastrów do czasu osiągnięcia przez nie masy krytycznej i zaistnienia na poziomie światowym. Silne klastry rozwijają się najczę-ściej najpierw we własnym regionie, a potem nawiązują współpracę z klastrami działającymi w innych regionach, stając się liderami światowymi. Izby Przemy-słowo-Handlowe uważają jednak, że należy promować systemy i organizacje, które podejmują działania na rzecz nawiązywania współpracy klastrów klasy światowej z innymi klastrami. Należy wykorzystać istniejący potencjał w regionach i w sa-mych przedsiębiorstwach. Współpraca przedsiębiorstw w partenariatach europej-skich to nowe strategie, silniejsze sektory i branże. Wiele Izb Przemysłowo- -Handlowych zaangażowanych jest w klastrach na różnym poziomie (animacja platform współpracy, pośredniczenie w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy przed-siębiorstwami a jednostkami badawczo-rozwojowymi, wyszukiwanie innowacyj-nych projektów itp.).
Ze względu na wagę promocji współpracy międzynarodowej, sieć Izb Przemy-słowo-Handlowych może pomóc w identyfikacji nowych partnerów, transferować narzędzia i dobre praktyki, prowadzić działalność informacyjną na temat możliwo-ści inwestycyjnych, być miejscem wymiany i rozwoju nowych inicjatyw. Siecio-wanie i integracja działań w regionach europejskich wzmocni ich rezultaty.
Izby Przemysłowo-Handlowe stworzyły sieć światową, którą należy wykorzy-stać do promowania klastrów za granicą. Określone konkretne propozycje to udział przedstawicieli klastrów w międzynarodowych konferencjach, organizacja wizyt studyjnych oraz uczestnictwo w targach i salonach międzynarodowych, dialog z autorytetami publicznymi. Budowane bazy danych rozwijane narzędzia i usługi umożliwiają przekaz informacji nt. działań podejmowanych przez klastry i rozwój współpracy pomiędzy klastrami.
11.1.2.5. Zagwarantowanie lepszej czytelności i dostępności do różnych programów wspólnotowych adresowanych do klastrów
Istnieje wiele programów europejskich wspierających rozwój klastrów, takich jak np. 7. Program Ramowy, Inicjatywa Programu CIP „Europe Innova”, Feder i inne. Wiele z nich jest mało znanych przedsiębiorcom, a często też firmy nie mo-gą brać bezpośrednio w nich udziału. Regulaminy projektów powinny być uprosz-czone. Europejskie Izby Przemysłowo-Handlowe oferują często (we współpracy z Komisją Europejską) pomoc w dyfuzji informacji nt. funduszy dostępnych dla klastrów. Wszystkie działania polityki europejskiej zmierzające do promowania, rozwijania i wzmacniania klastrów powinny uwzględniać potrzeby przedsię-biorstw, państw i regionów. Współdziałanie w rozwoju tych inicjatyw jest kluczo-wym czynnikiem sukcesu. Europejskie Izby Przemysłowo-Handlowe mają duże doświadczenie w dziedzinie rozwijania klastrów i ściśle współpracują z aktorami regionów. Odpowiedzialni za politykę regionalną powinni mobilizować ich kom-petencje i wiedzę w zakresie podejmowanych przedsięwzięć. Sieć europejskich Izb wspiera i uczestniczy we wspólnych inicjatywach zmierzających do rozwijania i wzmacniania innowacyjności i konkurencyjności klastrów w Europie.