NP 7 0 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 1 8 ł
Idealne
B E Z P IE C Z E Ń S T W O I S P R A W N O Ś Ć R U C H U O R A Z U R Z Ą D Z E Ń E L E K T R Y C Z N Y C H S I Ł Y I Ś W I A T Ł A
z a p e w n ia jq tylk o nasze
W Y Ł Ą C Z N I K I S A M O C Z Y N N E
ły p u K M t, V H t, W Z i U S , p rz y s to s o w a n e d o p ra c y n a w e t w n a jc ię ż s z y c h w a ru n k a c h : w k o p a ln ia c h , h u ta c h , fa b r y k a c h c h e m ic z n y c h i t. p. ______________
S A M O C Z Y N N E R O Z R U S Z N I K I I PRZEŁĄCZNIKI GWI AZDA-TRÓJKĄT
z w y z w a la c z a m i lu b b e z
KO M PLETN E BATERJE R O Z D Z IE L C Z E C ELO W A K O N S TR U K C JA
S O L I D N A B U D O W A N IE Z A W O D N E D Z IA ŁA N IE
J A K O Ś Ć B E Z K O N K U R E N C J I
M o d e r n i z u j c i e u r z q d z e n ia e l e k t r y c z n e ! Ź g d a jc ie o f e r t — S łu ż y m y b e z p ła tn e m i p o ra d a m i.
C E N Y W YD A TN IE O B N IŻ O N E *^ T >
Dostarcza i wykonywa:
W s z e l k i e u r z ą d z e n i a, w c h o d z ą c e w z a k r e s p r ą d ó w s ł a b y c h,
M E C H A N IC Z N E I E L E K T R Y C Z N E S Y G N A L I Z A C Y J N E Z A B E Z P IE C Z E N I A R U C H U K O L E J O W E G O ,
A k u m u l a t o r y s t a ł o - n i k l o w o - k a d m o w e,
Ze g a r y e l e k t r y c z n e i k o n t r o l i c z a s u.
P o ls k a A k c y jn a S p ó łk a E le k try c z n a
W a rs z a w a , A l. U ja z d o w s k ie 47, te l. 8 8 1 -1 5 , 8 8 1 -0 2 , 881-71
F A B R Y K A
T E L S Y G
W Y T W Ó R N I A T E L E F O N Ó W I S Y G N A Ł Ó W K O L E J O W Y C H
W e łn o w ie c - K a to w ic e , Ś w . J a d w ig i N r. 10, te l. 3 4 5 -9 4
S T A Ł Y D O S T A W C A W I Ę K S Z O Ś C I I N S T Y T U C Y J W O J S K O W Y C H , R Z Ą D O W Y C H I S A M O R Z Ą D O W Y C H
S P A W A R K I
czyli transformatory do spa
typu
MNIEJSZA
p r z e n o ś n a , w a g i o k . 8 0 k g ., n a c z l e -ł&u WIĘKSZA
czyli transformatory do spaw ania lukiem eleklr., trójfazowe p r z e n o ś n a , w a g i o k . 8 0 k g ., n a c z t e ry p r ą d y w łu k u , o d 3 0 d o 150 A .
n a k ó łk a c h , w a g i ok . 150 k g ., n a o s ie m p r ą d ó w w łu k u , o d 4 0 d o 2 3 0 A .
W y k o n a n e s p o s o b e m , n a k t ó r y z g ł o s iliś m y z a s t r z e le n ie p a te n to w e , da|ą s z c ze g ó ln ie e la s ty c z n y łu k , u ł a t w ia ją s p a w a n ie m a łe m i p r ą d a m i i w y k a zu ją m n i e j s z y p o b ó r p r ą d u z s ie c i p r z y w i e l k i c h p r ą d a c h s p a w a n i a . —
S z c z e g ó ł y n a ż ą d a n i e
»ELEKTRO- B U D O W A «
W ytw órn ia M aszyn Elektrycznych, Sp. A k c . Łódź, ul, K opernika 56/58, tel. 111-77 i 191-77 P R Z E D S T A W I C I E L S T W A : In ż.. K. R ychard, W a r s z a w a , ul. M a r s z a łk o w s k a 140. Inz W . C ie ś ew ski K r a k ó w , R ynek G łó w n y 6 . Inz. B. K r o b ic k i L w ó w . G lin iań ska 18. Inż. S. Wy- so ck i. K a to w ic e , K o p e r n ik a 14. Inz. T. G urizm an. S o s n o w i e c , ul. P i łs u d s k ie g o 8. Inz. M. U ciech ow sk i. W i ln o , ul.
S z o p e n a 1.
T yp C 1 p r ą d y o d 3 0 d o 150 A
T yp C 2 p r ą d y o d 4 0 d o 2 3 0 A
C E N T R A L N E B IU R O S P R Z E D A Ż Y P R Z E W O D Ó W
„ C E N T R O P R Z E W Ó D "
S p ó łk a z o g r. o d p . W A R S Z A W A , M A R S Z A Ł K O W S K A 8 7 . T e l e f o n y , S . 4 2 - 8 5 , 8 . 4 2 - 8 7
PRZEW ODY IZOLOW ANE
Z F A B R Y K K R A J O W Y C H W W Y K O N A N I U PRZEPISOWEM, O ZN A C ZO N E Ż Ó Ł T Ą NITKĄ S. E. P.
GENER. DYREKCJA: K A T O W IC E , D W O R C O W A 13. TEL. 339-81 FABRYKI:
K R Y W AŁ D P O W IA T RYBN ICK I BIERUŃ STARY PO W IA T PSZC ZY Ń SK I
P N IO W IE C PO W IA T T A R N O G Ó R S K I
wszelkie maierjały w ybuchowe i środki zapalcze papiery bezdrzewne i drzewne różnych gatunków m a ie r ja ły p la s ty c z n e sztu czn e n a p o d s t a w i e fenoli i formaliny dla celów elektrotechnicznych
LIGNOZA
G E O B R A Y & C O . LTD LFE D S 5 R E P R E Z E N T A C J A N A P O L S K Ę -
„ I N D U S T K I A ”
L W Ó W . 3 .9 0 M A J A 5 . T E l . 2 3 o t ® S k ła d « w W a r u o w i s i w k ...
NR. 7 • W A D O M O S C 1 E L E K T R O T E C H N C Z N E • STR. 193
P A S Y P Ę D N E
G U M O W A N E
T R W A Ł E , E K O N O M IC Z N E N IE Z A W O D N E W D Z I A Ł A N I U (n ie ś liz g a |q sie i n ie w y d łu ż a jq ), O D P O R N E N A W I L G O Ć , PARE, K W A S Y i Z M I A N Y T E M P E R A TU R Y
W S Z E L K IE W Y R O B Y G U M O W E T E C H N IC Z N E
o ra z W S Z E LK IE W Y R O B Y Z G U M Y S T O S O W A N E W ELEKTR O TEC H NICE
Z A K Ł A D Y K A U C Z U K O W E
P I A S T Ó W . Sp.Akc.
W A R S Z A W A , Z Ł O T A 3 5 , T E L . 5 . 3 3 - 4 9
C E W K I
R U C H 0 ME
W B U t D O W A N Y B E Z P I E C Z N I K
O C H R 0 N N Y
D O K Ł A D N O S C P 0 M I A R 0 W O D 0 , 2 % D O 0 , 8 %
W U Ż Y C I U
W S Z E R E G U
N A J P O W A Ż N I E J S Z Y C H P R Z E D S I Ę B I O R S T W I E L E K T R O W N I
36 zakresów pom iarowych w na sł. gra ni
cach: 0,05 m ilia m pera do 12 A 0,05 mi- liw o lta do 1200 V 0,1 oma do 1 megoma
A V O M E T E R
jedyn y uniw ersalny przyrząd 0 36 za k r e sa c h p o m ia ro w y ch b e z z e w nętrznych b o c z n ik ó w i transform atorów , n a p r q d stały i zm ienny d o 1200 V 1 12 A, z w b u d o w a n ą b a terją d la p o m ia ró w op oru , z p otrójn ą s k a lą lus
trzaną o d łu g o ś ci 130 mm.
D o s t a r c z a T H E A U T O M A T I C C O I L W I N D E R A N D E L E C T R I C A L E Q U I P M E N T C O . L T D . . L O N D O N
R E P R E Z E N T A C J A N A P O L S K Ę
„ I N D U S T R I A ”
L W Ó W , 3 - g o M A J A 5 . T E L E F O N 2 2 8 - 7 8 S K Ł A D Y W W A R S Z A W I E I W K A T O W I C A C H
ZWIĄZEK KOKSOWNI
Sp. z o . o.
K A T O W I C E
Z a k ł a d y I m p r e g n a c y j n e
Solec Kujawski i W ro n ki, w ojew . Poznańskie W ie lk i C h e łm , w ojew . Ślqskie
im p re g n u jg słupy tele te ch n iczn e i maszty, p o d kłady kolejow e, oraz wszelkie inne m aterjały drzew ne o lejem kreozotow ym w g, sposobu R upinga.
Z a k ł a d I m p r e g n a c y j n y i T a r t a k w K a ł o w i c a c h -
L i g o c i e im p re g n u je d re w n o użytkowe irio lite m (spec|a lna sól a n tyseptyczna) i s przedaje słupy te le te c h n ic z ne, p o d kła d y kolejow e i w szelkiego rodzaju drew no użytkowe, z a im p re g n o w a n e o lejem kreozotowym wg. sposobu R upinga, lub trio lite m .
F a b r y k a C h e m i c z n o w W i e l k i c h H a j d u k a c h p rze ra b ia i dostarcza p rodukty w ę g lo p o ch o d n e (m . i. o lej im p re g n a cyjn y).
F a b r y k a T e k t u r S m o ł o w c o w y c h w K a t o w i c a c h - D ę b i e dostarcza tektury sm ołow cow e w szelkich g a tu n
ków i p apy izolacyjne.
K A T O W I C E , U L . P O W S T A Ń C Ó W 5 0
Telefon: N r. 3 2 9 - 5 1 . A d re s telegr.: .K o kso w n ia K a to w ic e '
ZAKŁAD Y ELEKTROCHEMICZNE W Z Ą B K O W IC A C H
T O W A R Z Y S T W A „ E L E K T R Y C Z N O Ś Ć “ S p . A k c .
w W a r s z a w i e , ul. Z g o d a 10, t e le f o n 6 3 4-94 p r o d u k u ją n a jw y żs z e j j a k o ś c i:
SZCZOTKI WĘGLOWE,
g r a fito w e , e le k t r o g r a fit o w a n e , b r o n z o w e , m ie d z ia n e , z b l a s z e k i tk an in m e ta lo w y c h , g a l w a n iz o w a n e lu b czy ste, z a rm a tu rq lu b b e z , d o w s z e l k i e g o r o d z a ju m a s z y n e le k try cz n y ch , p łytki d o w y r o b u s z c z o te k , p i e r ś c i e n i e u s z c z e ln ia j ą c e d l a p a r y p r z e g r z a n e j.2 . WYROBY Z WĘGLA SZTUCZNEGO
d l a s u c h e g o elem en tu , św ia tła , k in e m a to g r a fii i p r o ż e k t o r ó w , e le k t r o d y d l a c e l ó w e l e k t r o c h e m i c z n y c h i e le k tro te rm ic z n y c h s k ł a d a n e i je d n o lite , w e g l e o p o r o w e i t. p.
N O W Y M I E R N I K I Z O L A C J I m t g s ¡ § ¡ 1 ...
M ały— precyzyjny— lekki — 1 4 5X 10 0x6 0 mm — długość skali 61 mm 1,3 kg. Dokładność pomiaru zupełnie niezależna od napięcia
EYER SHED * YIGN OLES LTD., L O N D O N
„ M E G G E R "
fa b ry k a św ialow ej sław y przy
rz ą d ó w p om ia row y ch m a r k i dostarcza ja ko specjalność:
MIERNIKI IZO LAC JI I OPORU o systemie cewek krzyżowych, o róż
nych zakresach pomiarowych od 1 mikrooma do 10000 megomów, z in- duktorem do 2500 V. MIERNIKI UZIEMIENIA dające w yniki wprost na skali, bez wyliczeń, niezależne od oporów uziemień pomocniczych.
APARATY SAMOPISZĄCE systemu Murdaya. W SKAŹNIK I NA OD
LE G ŁO ŚĆ, TACHOMETRY, oraz w szelkiego rodzaju przyrządy elek
tryczne pomiarowe.
Katalogi i oferty p r z e s y ł a G e n e ra ln a R ep rezen tacja
„ I N D U S T R I A ”
L w ó w , 3 - g o M a j a 5. T e l e f o n 2 2 8 - 7 8 S K Ł A D Y W W A R S Z A W I E I W K A T O W I C A C H
BE-TE-HA
W A R S Z A W A , M arszałk ow ska 17 T E L E F O N 5 5 4 -6 0
OBRABIARKI i NARZĘDZIA
D O O B R Ó B K I M E T A L I D L A P R Z E M Y S Ł U , O R A Z D L A W A R S Z T A T Ó W R E P A R A C Y J N Y C H W A R S Z T A T Ó W W O J S K O W Y C H
W A R S Z T A T Ó W P O L O W Y C H
W y ł ą c z n e p r z e d s t a w i c i e l s t w o :
H . C E G IE L S K I S . A . W P O Z N A N IU
F A B R Y K I S P R A W D Z I A N Ó W W W A R S Z A W I E N A P R E C Y Z Y J N E N A R Z Ę D Z IA
P O M I A R O W E
N A P R E C Y Z Y J N E N A R Z Ę D Z IA G W I N C I A R SK IE I U C H W Y T Y T O
K A R S K IE
F A B R Y K I B R O N I W R A D O M IU N A P R E C E Z Y J N E N A R Z Ę D Z IA
T N Ą C E
K o n c e s j o n o w a n e p r z e z G ł ó w n y U r z q d M i a r
Z A K Ł A D Y E L E K T R Y C Z N E
D A C H O
IN Ż . A. C H O M IC Z
W A R S Z A W A , U L . Ś - T 0 K R Z Y S K A 2 8 , T E L E F O N 6 1 6 - 1 5
P R Z Y R Z Ą D Y P O M IA R O W E :
N a p ra w a i w z o rc o w a n ie (le g a liz o w a n ie ) a m p e ro m ie rz y , w o lto m ie r z y in d u k to ró w i t. P- B u d o w a la b o r a to r y jn y c h m o s tk ó w p o m ia ro w y c h '
E L E K T R O T E C H N IK A P R E C Y Z Y J N A :
T e rm o o g n iw a , te r m o r e g u la to r y , p rz e k a ź n ik i, a u to m a ty , u r z q d z e n i a s y g n a liz a c y jn e .
NR. 7 • W I A D O M O Ś Ć I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 175
»POLSKA KOBRA«
I M P R E G N A C J A D R Z E W A
W A R S Z A W A M O K O T O W S K A 3 9
T E L E F O N 9 - 9 4 - 9 4
N A J T A Ń S Z A I NAJSKUTECZNIEJSZA M E T O D A K O N S E R W A C J I D R Z E WA
KO BR A
m o ż n a im p re g n o w a ć s łu py, p o d k ła d y i w s z e lk ie m a te r ja ły d rz e w n e sosnow e , ś w ie rk o w e lu b j o d ło w e n a w e t ś w ie ż o ś c ię te , b e z k o n ie c z n o ś c i p r z e w o ż e n ia ic h d o z a k ł a d ó w i m p r e g n a c y j n y c h
K O B R A m ° ż n a im p re g n o w a ć s łu p y ju ż u s ta w io n e na lin ja c h
D Ł U G O L E T N I A G W A R A N C J A
O f e r t y , r e f e r e n c j e i s z c z e g ó ł o w e i n f o r m a c j e
N A Ż Ą D A N I E
P R O S T O W N I K I M E T A L O W E
O R Y G I N A L N E A N G I E L S K I E
WESTINGHOUSE
D O Ł A D O W A N I A A K U M U L A T O R Ó W
W S Z E L K I C H T Y P Ó W
W y r ó ż n i a j ą s i ę :
W y ją tk ow o w ielką s p r a w n o ś c ią e lek try czn ą , d ają zatem d u że o s z c z ę d n o ś c i w zu ż y ciu prądu.
Nie p osia da ją lamp p r o sto w n icz y ch i o p o r o w y c h , t r a c ą c y c h e m isję.
N i e p o s i a ’d a ją t ł u k ą c y c h s i ę c z ę ś c i s z k l a n y c h . N i e t r a c ą e m i s j i i p r a c u i ą latami p o 24 g o d zin y na d o b ę b e z p r z e r w i r e m o n t ó w . S ą c a ł k o w i c i e n i e z a w o d n e i n a j t a ń s z e w e k s p l o a t a c j i .
S p ó ł k a A k c y j n a d l a H a n d l u z Z a c h o d e m i W s c h o d e m
„Z ET WEST"
W a r s z a w a , M o n i u s z k i 1 0 , t e l . 6 1 3 - 2 4
W s z e l k i e
NARZĘDZIA
d o b u d o w y l i n i j e le ktryczn ych w ed ług w z o r ó w w ł a s n y c h i n a d e s ł a n y c h d o s t a r c z a W I E L K O P O L S K IE T O W . E L E K T R Y C Z N E
W B Y D G O S Z C Z Y
K i l k a s e t k o m p l e t ó w p i e c y k ó w e l e k t r y c z n y c h
Z o rz ę d c a masy u p a d ło ściowej firm y N a m y s ł P o z n a ń , ul . P i o t r a W a w r z y n i a k a N r . 4 3 .
„ S Ł O Ń C "
T a n io d o s p r z e d a n ia
S K Ł A D Y silników elektrycznych i prądnic w szelkich w ielkości napięć i obrotów; sprzedaż, zamiana oraz wypożyczanie maszyn W Y T W Ó R N IA P R Z E Ł Ą C Z N IK Ó W Z G W IA Z D Y W T R Ó JK Ą T przełączników dla zmiany kie runku obrotów, w yłą cznikó w hermetycz nych dla siln ikó w, rozruszników, regulatorów obrotów i napięcia oraz sań
B iuro Techniczne In ż . J. R E IC H E R i S -k a
Ł ó d ź , P o łu d n io w a 2 8 . = = = = = T e le fo n 2 1 - 0 0 0 .
o gn io o d p o rn e d ru ty n a w o jo w e p o zw a la jq na p r z e c iq ż e n ie mqszyn i u m o ż liw iq jq z w ię k s z e n i e m o c y s i l n i k ó w s t o r y c h .
C O N T R I G N I S KA BL E G R Z E J N E
K A B E L P O L S K I Sb A b B y d g o s z c z
z o b e z p ie c z o jq w szelkie g o ro d za ju p ły ny w r u r o c i q g a c h , z b i o r n i k a c h i t. p.
o d k r z e p n i ę c i a i z a m a r z a n i a .
• W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • NR- 7
K O D
P o l e c a m y
S i l n i k i t r a m w a j o w e w w y k o n a n i u k r a j o w e m .
W A R S I « W A
Z ł o t a 6 8
t e l e f o n 2 6 0 - 0 5
O D D Z I A Ł Y
I P R Z E D S T A W I C I E L S T W A :
C h o r z ó w , K rzy w a 7, tel. 4 0 7 -8 5 Ł ó d ź , K iliń sk ieg o 96, tel. 205-84 L w ó w , H a lick a 2 0 , tel. 107-40 B y d g o s z c z , C h o d k ie w ic z a 5/6,
tel. 11-17
W i l n o , B o s a c z k o w a 5, tel. 12-77 P o z n a ń , B r. P ie r a c k ie g o 12,
tel. 3 7 -7 8
G d a ń s k , P a r a d i e s g a s s e 35, tel. 2 6 6 -2 7
Z. A. T.
Z A K Ł A D Y A K U M U L A T O R O W E
U DOR*' S.A.
W A R S Z A W A
U L . Z Ł O T A 3 5 TEL. 5 6 2 - 6 0
O D D Z I A Ł Y :
A K U M U L A T O R Y Ż E L A Z O - N I K L O W E P O L S K IE J P R O D U K C J I !
B y d g o s z c z , ul. Ś lą s k a 13, t e l . 1 3 - 7 7 . K a to w ic e , ul. M o n iu s z k i 6, te l. 3 2 6 - 5 0 L w ó w , ul. P o to c k ie g o 4, te l. 2 5 2 - 3 5 P o zn a ń , ul D z ia ły ń s k ic h 3, te l. 1 1 . 5 7
Syst. j
i W I A D O M O Ś C I - E L E K T R O T E C H N I C Z N E ____
S
M I E S I Ę C Z N I K P O D N A C Z E L N Y M K I E R U N K I E M P R O F . M . P O Ż A R Y S K I E G I O R e d a k to r : in ż . e l e k ł r . W ł o d z im i e r z K o łe le w s k i • W a r s z a w a , u l. K r ó le w s k a 15. T e l. 6 9 0 - 2 3i N A K Ł A D 3 5 0 0 E G Z E M P L A R Z Y • C E N A Z E S Z Y T U 1 Z Ł O T Y
R O K I I I L I P I E C 1 9 3 5 R. Z E S Z Y T
Zeszyt pośw ięcony sprawozdaniom ze Zjazdu S E P w B ydgoszczy, czerwiec 1935 r.
TREŚĆ ZESZYTU 7 -G O : 1. ZJAZD ELEKTRYKÓW ¡n i. J ó z e f P o d o s k i. 2. W YSTAW A ELEKTROTECHNICZNA W BYDGOSZCZY inż. W ło d z im ie rz K o te le w s k i. S. SILNIKI ASYNCHRONICZNE i n i. W . J ó iw ia k . 4. POPULARNA ELEKTROTECHNIKA. 5. N O W I
NY ELEKTROTECHNICZNE. 5. SKRZYNKA PO CZTO W A, i. RÓŻNE.
Zjazd Elektryków.
Inż. JÓZEF P O D O S K I.
D o r o c z n e d o ż y n k i e l e k t r o t e c h n ic z n e , p r z e g lą d r o c z n e g o d o r o b k u n a u k o w e g o i t e c h n ic z n e g o na W a ln y c h Z g r o m a d z e n ia c h S t o w a r z y s z e n ia E l e k tr y k ó w P o ls k ic h , s ta ły się m a g n e se m , ś c ią g a ją cy m na te z ja z d y lic z n e r z e s z e e l e k t r y k ó w o r a z p r z e d s ta w ic ie li z a w o d ó w p o k r e w n y c h . S p o t y k a się tu z a r ó w n o ty c h , k t ó r z y n a z ja z d a c h S E P p r a g n ą się c z e g o ś n a u c z y ć , ja k i ty c h , k t ó r z y c h c ą n a w ią z a ć stosu n k i f a c h o w e , h a n d lo w e i to w a r z y s k ie , ja k i w r e s z c ie ty c h , k t ó r z y u p r a w ia ją tu r y s ty k ę pod h a słem „ p o z n a j sw ó j k r a j" — tu r y s ty k ę , p o łą c z o n ą z n ie w ą tp liw e m i k o r z y ś c ia m i n a tu ry t e c h niczn ej. W s z y s t k ie te w z g lę d y p o w o d u ją , ż e l i c z ba u c z e s t n ik ó w d o r o c z n y c h z ja z d ó w S E P w z r a s ta z ro k u n a r o k ; t e g o r o c z n y z ja z d w B y d g o s z c z y p r z e k r o c z y ł lic z b ę 4 0 0 c z ło n k ó w , n ie lic z ą c w ie lu o s ó b z m ie js c o w y c h s fe r te c h n ic z n y c h , p r z e m y s ło w y ch i h a n d lo w y c h t e g o n ie z m ie r n ie m iłe g o , a n ie słu szn ie p r z e z w ła ś c i w e c z y n n ik i z a p o m n ia n e g o , m iasta. I to m im o ż a ł o b y n a r o d o w e j, k t ó r a w ła ś n ie z a c ią ż y ła b o le ś n ie n a d ' s e r c a m i w s z y s t k ic h P o la k ó w , a k tó r e j w y r a z d a ły d o n io s łe u c h w a ły W a l n eg o Z g r o m a d z e n ia , s t w a r z a ją c e F u n d u s z S ty p e n - djaln y E le k t r o t e c h n ik i P o ls k ie j im. J ó z e f a P iłs u d s k ieg o d la s tu d e n t ó w - e l e k t r y k ó w p o l s k i c h p o l i tech n ik.
P o c h y l i ły się w k o r n e m m ilc z e n iu g ł o w y z e b ra n y ch z e w s z y s t k ic h s tr o n P o ls k i e le k t r y k ó w , k ie d y p r e z e s S t o w a r z y s z e n ia in ż. O b r ą p a ls k i p r z e d o t w a r c ie m W a l n e g o Z g r o m a d z e n ia p r z e m ó w i ł t e - mi o t o s ł o w y :
„Z a n im p r z y s t ą p im y d o n a s z y c h o b r a d , m u sim y s p e łn ić n a d w y r a z sm u tn y o b o w ią z e k u c z c z e nia ś. p. M a r s z a łk a J ó z e f a P iłs u d s k ie g o .
P a n u M a r s z a lk o w i s k ła d a ją E l e k t r y c y P o ls c y h o łd z a te n J e g o p ło m ie n n y p a tr jo ty z m , za ten h a rt d u c h a i ż e la z n ą w o lę , z a tę n ie w z r u s z o n ą w ia r ę o d la t d z ie c in n y c h w z m a r tw y c h w s ta n ie P o l sk i, za tę k o n s e k w e n t n ą , u p a rtą , p e łn ą p o ś w ię c e ń w a lk ę o J e j w s k r z e s z e n ie , za tę n ie z m o r d o w a n ą
p r a c ę b e z w y tc h n ie n ia n a d b u d o w ą i u m o c n ie n ie m m o c a r s tw a .
J e g o p o t ę ż n e j p o s t a c i i r e z u lta tó w w p r a c y z a z d r o s z c z ą n am in n e n a ro d y .
L e c z sam h o łd b y ł b y m a r tw y m b e z u c z y n k ó w . Prawdziwy hołd m usi m ie ć na s o b ie o d b la s k p o sta c i i c z y n ó w , k t ó r y m je s t p o ś w ię c o n y , musi nas pchać do wzmożenia pracy i w ysiłków na naszym odcinku w służbie O jczyźnie w e d łu g w z o r u , k t ó r y O n nam z o s ta w ił.
W n i o s e k fo r m a ln y w s p r a w ie u c z c z e n ia M a r s z a łk a P iłs u d s k ie g o p r z e z S t o w a r z y s z e n ie E l e k t r y k ó w P o ls k ic h z g ło s i Z a r z ą d n a p o s ie d z e n iu p o - p o łu d n io w e m , o b e c n i e za ś n ie ch a j k a ż d y z o b e c n y c h w s k u p ie n iu z e jd z ie w g łą b sw e j d u s z y i u c z y ni ta m v o tu m o s o b is te w z m o ż e n ia p r a c y k u c h w a le N a jja śn ie jsze j R z e c z y p o s p o l i t e j."
Z e b r a n i lic z n ie e l e k t r y c y u c z c ili N ie s t r u d z o n e g o P r a c o w n ik a , C z ło w ie k a , k t ó r e g o c a łe ż y c ie b y ł o p a s m e m n a d lu d z k ic h z m a g a ń się d la w y w a l c z e n ia O jc z y ź n ie w o ln o ś c i o r a z n a le ż y t e g o s ta n o w is k a w ś r ó d n a r o d ó w św ia ta . C a łe J e g o ż y c ie je st p r o g r a m e m d la p r z y s z ły c h p o k o l e ń P o la k ó w . T o te ż e l e k t r y c y p o l s c y w g łę b o k ie m s k u p ie n iu z ł o ż y li h o łd B u d o w n ic z e m u P a ń stw a ...
N a p o p o ł u d n io w e m p o s ie d z e n iu W a ln e g o Z g r o m a d z e n ia S E P p r z y ję to je d n o m y ś ln ie n a s t ę p u ją c ą u c h w a łę :
„ V I I W a ln e Z g r o m a d z e n ie S to w a r z y s z e n ia E l e k t r y k ó w P o ls k ic h , p r a g n ą c u c z c i ć w s p o s ó b t r w a ły p a m ię ć t w ó r c y i b u d o w n i c z e g o N ie p o d le głej P o ls k i, M a r s z a łk a J ó z e f a P iłs u d s k ie g o , u c h w a la u t w o r z y ć Fundusz Stypendjalny Polskiej E lek trotechniki imienia M arszałka Józefa Piłsudskie
go, p r z e z n a c z o n y d la s t u d e n t ó w -e l e k t r y k ó w p o l s k ic h p o lit e c h n ik .
C e le m p o d k r e ś le n ia p o w s z e c h n e g o c h a r a k t e ru, ja k i w in ie n n o s ić t e g o r o d z a ju F u n d u sz, W a l n e Z g r o m a d z e n ie S E P z w r a c a się d o w s z y s t k ic h o r g a n iz a c y j e le k t r o t e c h n ic z n y c h , d o w s z y s t k ic h e l e k t r y k ó w p o l s k i c h o r a z w s z y s t k ic h e le k t r o w n i i p r z e d s i ę b io r s t w e l e k t r o t e c h n i c z n y c h z a p e le m , a b y się p r z y ł ą c z y ły d o u c h w a ły S E P i p r z y s t ą p iły
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E NR- 7
d o w s p ó ln e g o u tw o rz e n ia F u n d u sz u S ty p e n d ia l
n ego.
U sta le n ie w y s o k o ś c i s k ła d e k , o r a z o p r a c o w a nie sta tu tu F u n d u szu i s z c z e g ó łó w o r g a n iz a c y j
n y c h p o w ie r z a się K o m ite to w i, z ło ż o n e m u z p r z e d s ta w ic ie li Z a rz ą d u G łó w n e g o S E P o r a z in n y ch o r - g a n iz a cy j e le k tro te c h n ic z n y c h , k t ó r e w y r a ż ą z g o d ę n a w s p ó łd z ia ła n ie z a k cją S to w a r z y s z e n ia E le k t r y k ó w P o ls k ic h ."
O tw a r c ie Z ja z d u i w y s ta w y e le k t r o t e c h n ic z nej o b i e c a ł z a s z c z y c ić n a jd o s to jn ie js z y c z ło n e k h o n o r o w y S to w a r z y s z e n ia P a n P r e z y d e n t R z e c z y p o s p o lite j, p ro f. D r. Ig n a cy M o ś c ic k i, Z a p o w i e d z ie li sw ó j u d z ia ł r ó w n ie ż p p . M in is tr o w ie P rz e m y s łu i H andlu, K o m u n ik a cji o r a z P o c z t i T e le g r a fó w . Ż a ło b a n a r o d o w a u n ie m o ż liw iła je d n a k ż e w z ię c ie w z je ź d z ie u d z ia łu d o s to jn ik o m p a ń stw o w y m . W im ien iu P a n a M in istra P rz e m y s łu i H a n d lu p r z y b y ł na zja zd p. W ice m in is te r D o le ż a l o r a z pp. D y r e k t o r o w ie S iw ic k i i K a n d e l, z M in is te rs tw a P o c z t i T e le g r a f ó w — p . d yr. K r z y c z k o w s k i i z M in i
s te r stw a K o m u n ik a cji — p. dyr. C z a rk o w s k i. O b e c ni b y li ró w n ie ż p r z e d s ta w ic ie le m ie js c o w y c h w ła d z i u r z ę d ó w o r a z d u c h o w ie ń s tw a , w o js k a i o rg a n i- z a c y j s p o łe c z n y c h .
W im ien iu rzą d u p o w it a ł Z ja z d P a n W i c e m i n ister F. D o le ż a l, p o c z e m p r z e m a w ia li: p. P r e z y d e n t M ia s ta B y d g o s z c z y L . B a rc is z e w s k i, p r z e d sta w ic ie l I z b y P r z e m y s ło w o -H a n d lo w e j w G d y n i inż. C is z e w s k i o r a z p r z e d s ta w ic ie l E le k t r o t e c h n ic z n e g o Z w ią zk u C z e c h o s ło w a c k ie g o inż. Jan u.
Z a k o ń c z y ł p r z e m ó w ie n ia P r e z e s S y n d y k a tu D z ie n n ik a r z y P o m o r s k ic h r e d a k to r F ie d le r. W sw e m p ię k n e m , p o e t y c z n e m p r z e m ó w ie n iu sięg n ą ł o n d o o d le g ły c h d z ie jó w h istorji B y d g o s z cz y , t e g o m ia sta n ie m c z o n e g o stale, i sta le, ja k fen ik s, o d r a d z a ją c e g o się dla p o ls k o ś c i, a d ziś n a jb a rd ziej w P o l s c e p o ls k ie g o , b o lic z ą c e g o 9 1 % lu d n o ś ci r d z e n nie p o lsk ie j.
R e f e r a t P re z e s a S. E. P.
Program referatowy W a ln e g o Z g ro m a d z e n ia o tw ie r a ł o d c z y t P re z e s a S to w a rz y s ze n ia .
O b r a n y p r z e z p r o f. J. O b r ą p a ls k ie g o tem a t
„Program realizacji elektryfikacji Polski“ je st w ch w ili o b e c n e j, b a rd z ie j m o ż e a k tu a ln y n iż k i e d y k o lw ie k . Z g o d n ie b o w ie m stw ie rd z a ją e k o n o m iś c i, że k r z y w a k ry z y s u u leg ła już załam an iu i p r z e b ie g jej z n ó w z a cz y n a w y k a z y w a ć p o w o ln y w p r a w d z ie , le c z s ta ły w zro s t, z n a m io n u ją cy p o p r a w ę k o n iu n k tu ry g o s p o d a rc z e j. Z n a m ie n n e to z ja w is k o k a ż e nam , e le k try k o m , b a c z n ie c z u w a ć , a b y ś m y b y li g o t o w i d o w y p e łn ie n ia c z e k a ją c y c h n as z a dań, n a k re ś lo n y c h je s z c z e p r z e d k r y z y s e m w p r o g ra m a ch e le k try fik a c y jn y c h , k tó r e , ja k s tw ie r d z a w sw y m r e fe r a c ie p r o f. O b rą b a ls k i, n ie u tr a c iły sw ej a k tu a ln ości, c h o c ia ż u leg n ą — s k u tk ie m k r y zy su — o p ó ź n ie n iu , con a jm n iej p ię c io le tn ie m u .
P r e le g e n t z a n a liz o w a ł lic z b y s p o ż y c i a en erg ji e le k try cz n e j p r z y p a d a ją c e n a je d n e g o m ie s z k a ń c a w N ie m c z e c h , F ra n cji, C z e c h o s ł o w a c ji i P o ls c e — na tle o g ó ln e j b u d o w y g o s p o d a r c z e j o r a z s p o ł e c z nej d a n e g o kraju. P rz y jm u ją c śr e d n ie s p o ż y c i e p o r ó w n a w c z e w % % d la N ie m ie c , ja k o 100, o t r z y m a m y : dla F ra n cji 8 3 % , d la C z e c h o s ł o w a c ji —
7 2 % , d la P o ls k i za ś 3 8 % . Ś re d n ie s p o ż y c i e K ilo- w a t o g o d z in w y n io s ło w r o k u 1929: dla N je® 1®0 1 0 0 % , d la F ra n cji 7 3 % , d la C z e c h o s ł o w a c j i 47 dla Polski za ś z a le d w ie 21 % . G d y się p r z y jr z y m y u s to s u n k o w a n iu l ic z b y lu d n o ś c i m ie js k ie j d o w ie js k ie j w t y c h k ra ja ch , otrzym am y: d la N ie m ie c 49 :5 1 , d la F r a n cji 31 :6 9 , dla P o ls k i zaś 2 0 : 80, P o r ó w n a w c z y s t o p ie ń w yzyskan ia m o ż li
w o ś c i s p o ż y c i a k ilo w a t o g o d z in (b e z g rz e jn ictw a ) w y n o s ił p r z e t o w 1929 r o k u : d la N ie m ie c 1,0, dla F r a n cji 0,88, d la C z e c h o s ł o w a c ji 0 ,66 o r a z d la P o l
ski 0,55.
N isk a ta l ic z b a d la P o ls k i t łó m a c z y się sto su n k iem jej l u d n o ś c i m ie js k ie j d o w ie js k ie j, w y n o s z ą c y m 2 : 8 . E le k t r y f ik a c ja za ś w s i w P o ls c e p r a w ie , ż e się j e s z c z e n ie r o z p o c z ę ła , g d y ż d o p ie r o z a le d w ie 2 ,6 % g m in w ie js k ic h z o s t a ło z e le k t r y fi
k o w a n y c h . P r z y c z y n a t e g o n ie n o r m a ln e g o stanu r z e c z y le ż y w u b ó s t w ie w si.
S z e r e g c z y n n i k ó w w s k a z u je w y r a ź n ie , ż e na
sze zacofanie w dziedzinie elektryfikacji kraju po
chodzi prawie w yłącznie od wsi, b o np. p o d w z g lę d e m s to p n ia z e le k t r y f ik o w a n ia w ie l k i e g o p r z e m y słu s t o im y n a o g ó ł na r ó w n i z in n n em i k rajam i.
S p o s ó b p o k r y c i a z a p o t r z e b o w a n i a energji z w ią z a n y je st ś c iś le z g ę s t o ś c ią jej s p o ż y c ia , czy li z e s p o ż y c i e m e n e rg ji e le k t r y c z n e j, p r z y p a d a ją c e j n a 1 k m 2 i r o k ; o d g ę s t o ś c i tej z a l e ż y w ie lk o ś ć o k r ę g ó w z a sila n ia . M a łe e l e k t r o w n i e lo k a ln e w y k o n u ją p r a c ę p i o n ie r s k ą ; w m ia rę w z r o s t u g ę s to ś c i s p o ż y c i a są o n e z a s t ę p o w a n e p r z e z stacje tr a n s fo r m a t o r o w e e le k t r o w n i o k r ę g o w y c h . M im o je d n a k ż e w ie lu w a d m a ły c h e le k t r o w n i lok a ln y ch , (w y s o k ie k o s z t a in w e s t y c y j i ru ch u , w y s o k ie ta
r y f y za p r ą d — o b o k n is k ie g o n a o g ó ł p o z io m u t e c h n ic z n e g o i t. p.) — z a k ła d a n ie t e g o rodzaju e l e k t r o w n i, s p e q a l n i e za ś n a k r e s a c h w sch o d n ich , w in n o b y ć w d a ls z y m c ią g u g łó w n y m zadan iem d o b y d z is ie js z e j. P r z y łą c z a n ie m ia s te c z e k i w si — w m ia rę ich e le k t r y fi k o w a n i a — d o s i e c i e le k t r o w n i o k r ę g o w y c h , — o t o d r u g i k r o k r o z w o ju e le k t r y fik a c ji.
S k o l e i p r e le g e n t o m ó w i ł zagadnienia sieci i taryf. Z a n a li z o w a w s z y p r z y c z y n y b r a k u w s p ó ł
p r a c y p o s z c z e g ó ln y c h e l e k t r o w n i, z k t ó r y c h g łó w ną je st m a łe w y z y s k a n ie ju ż i s tn ie ją c y c h u rzą d zeń p r ą d o t w ó r c z y c h , p r e le g e n t s t w ie r d z ił w ię k sz ą z y s k o w n o ś ć p o b o r u p r ą d u p r z e z n ie d u ż ą e l e k t r o w nię z w ie lk ie j e le k t r o w n i o k r ę g o w e j, za m ia st sa m o d z ie ln e g o p o k r y w a n ia s z c z y t ó w . P o z a t e m p r e le g e n t w y k a z a ł, iż p r z e s y ła n ie i r o z d z ia ł energji e le k t r y c z n e j p r z e k r a c z a ją c z ę s t o k o s z t w y tw a r z a nia p rą d u .
W r e s z c i e p r o f. O b r ą p a ls k i o m ó w i ł ź ró d ła e n e rg ji e le k t r y c z n e j, ja k : w ę g ie l i m ia ł, g a z y z ie m n e o r a z siłę w o d n ą . P o b ie r a n ie p r ą d u z e ź r ó d e ł tan iej o d p a d k o w e j e n e rg ji m ia łu i g a z ó w d a je m o ż n o ś ć e le k t r o w n i o g r a n ic z e n ia r o z m ia r ó w w y t w ó r c z o ś c i w ła sn e j i p r z e z n a c z e n ia w ię k s z y c h su m na d z ia ły g o s p o d a r k i o w ie le w a ż n ie js z e i z y s k o w n ie jsze , m ia n o w ic ie na r o z b u d o w ę s ie c i i o b s łu g ę k lie n tó w .
W y z y s k a n ie sił w o d n y c h M a ł o p o ls k i u w a ż a ne b y ł y d o t y c h c z a s za n i e o p ł a c a ją c e się D o p i e r o k a ta s tr o fa p o w o d z i u b ie g łe g o r o k u r z u c iła n o w e ś w ia tło na c a łą d o n i o s ł o ś ć z a g a d n ie n ia
budo"
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E
w y t. z w . z b i o r n ik ó w r e te n s y jn y ch o r a z n a ich r o lę p r z y o b r o n ie p r z e c iw p o w o d z io w e j, p r z y u sp ła - w ia n iu r z e k o r a z w g o s p o d a r c e e n e r g e ty c z n e j.
Z t y c h w s z y s t k ic h r o z w a ż a ń w y s n u ł p r e l e gen t d la p r o g r a m u e le k t r y fik a c y jn e g o P o ls k i n a s tę p u ją c e w nioski:
1. P r o g r a m s p o ż y c i a e n e rg ji e le k t r y c z n e j u s ta lo n y w r o k u 1928 je st w d a ls z y m c ią g u aktu
alny, je d n a k ż e z o p ó ź n ie n ie m c o n a jm n ie j p i ę c io - letn iem .
2. N a jw a ż n ie js z e m z a d a n ie m c h w ili o b e c n e j jest elektryfikacja m iasteczek i wsi.
3. Z a d a n ie t o n a jle p ie j s p e łn ią e le k t r o w n ie o k r ę g o w e , za ś na k r e s a c h w s c h o d n ic h — e l e k tro w n ie lo k a ln e .
4. E le k t r o w n ie o k r ę g o w e w g łę b i k ra ju r o z w in ą ć w in n y s w e z a k ła d y w y t w ó r c z e d o m o c y p rzy n a jm n iej 10.000 — 20.0 0 0 k W .
5. P o ż ą d a n a je st w s p ó łp r a c a w s z y s t k i c h ź r ó d e ł ta n iej o d p a d k o w e j e n e rg ji p r z y w y t w a r z a niu p r ą d u e le k t r y c z n e g o .
6. K a p ita ły z a in w e s t o w a n e w e le k t r y fik a c ji w in n y m ie ć z a p e w n io n ą t r w a ł o ś ć n o r m p r a w n y c h . 7. U s ta w y o p o p ie r a n iu e le k t r y fik a c ji w in n y b y ć p r ę d z e j w p r o w a d z o n e w ż y c ie , je d n o c z e ś n ie zaś p o w in n y b y ć w p r o w a d z o n e z m ia n y w tr y b ie w y d a w a n ia u p ra w n ie ń , w k ie r u n k u zabezpiecze
nia elektryfikacji przed trudnościami biurokratycz- nemi i z a p e w n ie n ia jej w ię k s z e j s w o b o d y r u c h ó w .
O d c z y t D y r e k t o r a Z w ię z k u P o ls k ic h P r z e d s i ę b i o r s t w E le k t r o t e c h n ic z n y c h .
N a s tę p n ie in ż. P. J a n u s z e w s k i, D y r e k to r Z w ią zk u P o ls k ic h P r z e d s ię b io r s t w E l e k t r o t e c h n icz n y ch , w y g ło s i ł r e fe r a t p . t.: „Sam ow ystarczal
ność Polski w dziedzinie przem ysłu elektrotech
nicznego“ .
N a w s t ę p ie p r e le g e n t p o d k r e ś l i ł d o n io s łe z n a c z e n ie s ta t y s t y k i d la p r z e m y s łu , a z w ła s z c z a d la za g a d n ie n ia s a m o w y s t a r c z a ln o ś c i g o s p o d a r c z e j, p o c z e m o m ó w i ł lic z b y , d o t y c z ą c e u s t o s u n k o w a n ia się p r o d u k c ji k r a jo w e j o r a z im p o rtu i e k s p o r tu d o z a p o t r z e b o w a n ia i p o je m n o ś c i n a s z e g o ryn k u e l e k t r o t e c h n i c z n e g o o d r. 1925 d o r. 1934.
S tosu n k i te w procentach p r z e d s t a w ia ją się, ja k n a stę p u je :
R ok
S t o s u n e k p r o c e n t o w y : p r o d u k c ji d o
p o je m n o ś c i ry n k u
im p ortu d o p o je m n o ś c i
ryn k u
ek sp o rtu d o p o je m n o ś c i
ryn k u
1925 4 5 % 55 %
1929 41 % 59 % —
1932 5 7 ,2 % 44 % 1.2 %
1933 7 2 ,8 % 2 8 .2 % 1.0 %
1934 78 % 2 3 .4 % 1 ,4 %
pif
S t o s u n e k p r o d u k c ji k r a jo w e j d o im p o rtu w t y c h la t a c h s ta n o w ił, p r z y jm u ją c im p o rt, ja k o 100
%:
1925 r. — 8 0 % 1929 r. — 7 0%
1932 r. — 130%
1933 r. — 2 5 7 % 1934 r. — 3 2 9 % .
N a jn iż sz ą p o je m n o ś ć r y n k u e l e k t r o t e c h n i c z n e g o w y k a z y w a ł r o k 1932. P o c z y n a ją c o d t e g o r o k u c y f r y zaczynają stopniowo w zrastać, p r z y - c z e m im p o rt s ta le m a le je , p r o d u k c ja za ś k r a jo w a u s ta w ic z n ie w zra sta .
D y r. J a n u s z e w s k i o p is a ł n a s tę p n ie r o z w ó j p r o d u k c ji, z n a c z n y w z r o s t z a k r e s u w y r o b ó w p r o d u k o w a n y c h w k ra ju a ta k ż e m o ż liw o ś c i d a l
s z e g o r o z w o ju , m ię d z y in n em i w p r z e m y ś le r a - d j o w y m . M o ż li w o ś c i te z a le ż ą o d n a s tę p u ją c y c h c z y n n ik ó w :
1. o d z w ię k s z e n ia in w e s ty c y j w in n y c h p r z e m y sła ch ,
2. o d d o p r o w a d z e n ia k o n s u m p c ji, z w ła s z c z a w r o ln ic t w ie — d o n o r m a ln e g o p o z io m u ,
3. o d ru s z e n ia n a p rz ó d e le k t r y fik a c ji k raju , o r a z
4. o d fin a n s o w e g o w z m o c n ie n ia p r z e m y s łu e le k t r o t e c h n ic z n e g o d r o g ą u trz y m a n ia c e n n ie d e - f ic y t o w y c h . C e n y te o d r o k u 1929 s p a d ły n a o g ó ł o 3 0 — 6 0 % .
P r z e m y s ł e le k t r o t e c h n ic z n y za tru d n ia ł w r.
1932 ś r e d n io 5 .500 r o b o t n ik ó w , w r. 1933 — 8.000, za ś w r. 1934 — 12.000.
O m a w ia ją c z a g a d n ie n ie im p o rtu , s tw ie r d z ił d y r. J a n u s z e w s k i dużą popraw ę w ty m z a k r e s ie ; im p o r t p r z e s t a ł b y ć b e z k r y t y c z n y m i z m n i e j s z a s i ę sta le, a t o w s k u te k p r o p a g a n d y k r a jo w e j w y t w ó r c z o ś c i , p r z e d e w s z y s t k ie m za ś d z ię k i ta r g o m i w y s ta w o m , w ś r ó d k t ó r y c h w y s t a w y o r g a n iz o w a n e p r z e z S t o w a r z y s z e n ie E l e k t r y k ó w P o l s k ic h o d g r y w a ją b . p o w a ż n ą r o lę . J a k k o lw i e k im p o r t s p a d ł z n a c z n ie , t o je d n a k m o ż n a b y je s z c z e s k r e ś lić z im p o rtu s z e r e g p o z y c y j. T a k n p . w r.
1934 m o g liś m y z ła t w o ś c i ą w y p r o d u k o w a ć m a te - r ja łó w e l e k t r o t e c h n i c z n y c h n a su m ę o 11 m iljo - n ó w zł. w ię k s z ą , g d y b y n ie c a ł k o w i c i e z b ę d n y p r z y w ó z z z a g r a n ic y !
W r e s z c i e n a le ż y p o d k r e ś l i ć poczynania eks
portowe n a s z e g o p r z e m y s łu e le k t r o t e c h n ic z n e g o , n ik łe w p r a w d z ie je s z c z e , l e c z w y k a z u ją c e ż y w o t n o ś ć n a s z e g o p r z e m y s łu .
K o ń c z ą c , p r e le g e n t s t w ie r d z ił, ż e s to p ie ń k o m p l e t n e j s a m o w y s t a r c z a ln o ś c i P o ls k i w d z ie d z in ie m a t e r ja łó w e l e k t r o t e c h n i c z n y c h z b liż a się w s z y b k ie m te m p ie .
P r a c e w S e k c ja c h .
R eferaty, z g ło s z o n e na W a ln e Z g r o m a d z e n ie o b e jm o w a ł y n a o g ó ł p i ę ć gru p , a m ia n o w ic ie : o g ó ln o - e le k t r y f ik a c y jn ą , p r z e m y s ło w ą , k o m u n ik a cy jn ą , t e le t e c h n ic z n ą o r a z r a d jo te c h n ic z n ą .
D o g r u p y ogólno-elektryfikacyjnej n a le ż a ł r e fe ra t, p o d a ją c y a n a liz ę i d e fin ic je z a s a d n ic z y c h p o j ę ć t e c h n ic z n y c h i g o s p o d a r c z y c h , c h a r a k t e r y z u ją c y c h z a k ła d e l e k t r y c z n y ; n a s tę p n ie w y g ło s z o n o r e fe r a t y : o s p r a w ie z r e fo r m o w a n ia w a r u n k ó w u p r a w n ie ń n a s ie c i o k r ę g o w e ; o m a ło p o r u s z a n e j u n as elektryfikacji rolnictwa o r a z r e fe r a t o h i- sto r ji i r o z w o ju ta r y f w je d n y m z n a s z y c h w i e l k i c h e l e k t r y c z n y c h z a k ł a d ó w w y t w ó r c z y c h . P o z o sta łe r e fe r a t y tej g r u p y p o s ia d a ły c h a r a k t e r c z y s to t e c h n ic z n y i d o t y c z y ł y z a g a d n ie ń : n o r m a liz a c ji w b u d o w i e s ie c i e l e k t r y c z n y c h ś r e d n ic h n a p ię ć , p r a k t y c z n e g o o b lic z a n ia p r ą d ó w z w a r c ia
W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E NR 1
o r a z p r z e p i ę ć a tm o s fe r y c z n y c h w s ie c ia c h e l e k tr y c z n y c h i o c h r o n y p r z e d n iem i.
W s z y s tk ie o m a w ia n e te m a ty b y ł y b. aktual
ne i d y sk u sja n a d n iem i b y ła b a r d z o in te re s u ją c a ; p r z y c z y n i się o n a n ie w ą tp liw ie d o w y ja ś n ie n ia w ie lu s z c z e g ó łó w , k t ó r e m ie ć b ę d ą w p ły w na s p o tę g o w a n ie r o z w o ju e le k tr y fik a c ji P o lsk i.
S e k c ja przemysłowa o b e jm o w a ła r e fe r a ty , d o t y c z ą c e elektrycznego spawania. W je d n y m z n ich o c h a r a k te r z e h is to ry c z n y m a u to r p r z y p o m in ał p e w ie n s z c z e g ó ł z n a m ien n y , n ie w sz y s tk im m o ż e zn an y , a m ia n o w ic ie s p r a w ę w y n a le z ie nie p r z e d 50 la ty sp a w a n ia e le k t r y c z n e g o w A n g lji p r z e z d w ó c h u c z o n y c h , z k t ó r y c h je d e n — S. O l
sz e w s k i — b y ł P o la k ie m . N a s tę p n e r e fe r a t y d o t y c z y ły w ła ś c iw o ś c i łu k u e l e k t r y c z n e g o o r a z e l e k tro d , u ż y w a n y c h d o sp a w a n ia . S p ra w a ty c h o s ta t
n ich nie je st je s z c z e o s ta te c z n ie r o z w ią z a n a ; u ż y w a n e są o b e c n ie e le k t r o d y z r ó ż n y c h m a te rja łó w , o tu lo n e i n ie o tu lo n e , o w ię k s z y c h i m n ie jszy ch śre d n ica ch . W k ra ju w y ra b ia n e są w p r a w d z ie d o s k o n a łe e le k tro d y , je d n a k ż e , ja k d o ty c h c z a s , nie w sz y s tk ic h je s z c z e ty p ó w .
Spawanie elektryczne zn a jd u je c o r a z to s z e r sze z a s to s o w a n ie ; d a je o n o d o s k o n a łe w y n ik i, z n a cz n e o s z c z ę d n o ś c i o r a z c a łk o w it ą p e w n o ś ć p o d w zg lę d e m w y tr z y m a ło ś c i k o n s tr u k c y j s p a w a n y ch i d la te g o te ż s to s o w a n e je st n a w e t w w y p a d k a c h k o n s tru k cy j b . o d p o w ie d z ia ln y c h . Ilo ś ć r e fe r a t ó w p o ś w ię c o n y c h sp a w a n iu e le k try cz n e m u je st d o w o d e m , ż e o g ó ł e le k t r y k ó w c a ł k o w i c i e d o ce n ia w a ż n o ś ć te g o z a g a d n ien ia i sta le p ra cu je nad u le p szen ia m i w tej d zie d z in ie .
R o z w ó j trakcji elektrycznej n ie s to i w P o l s ce n a ta k w y s o k im p o z io m ie , ja k w in n y ch k ra ja ch ; m im o to tra m w a je i d o ja z d o w e k o le je e l e k t r y c z n e są b. p o w a ż n y m o d b io r c ą k r a jo w y c h m a
t e r ja łó w e le k tro te c h n ic z n y c h , a m ia n o w ic ie p r z e w o d ó w , k a b li, ż a r ó w e k , siln ik ó w i t. d. — p r z e - d e w s z y s tk ie m zaś en erg ji e le k try cz n e j.
R e fe r a t y działu trakcyjnego w y g ło s z o n e na Z je ź d z ie w B y d g o s z c z y , p o d z ie lić m o żn a na c z t e ry gru p y. W je d n y m z r e fe r a t ó w o m ó w io n e z o s ta ło z a g a d n ie n ie e le k try fik a c ji k o le jo w e g o w ę z ła w a r sz a w sk ie g o , ż y w o in te re su ją ce z a r ó w n o o g ó ł o b y w a teli, ja k i k r a jo w y p r z e m y s ł e le k tro te c h n ic z n y , k t ó r y m a tu d o s t a r c z y ć p o k a ź n ą ilo ś ć m a te r ja łó w i u rzą d zeń .
W o s o b n y m r e fe r a c ie o m ó w io n a z o s ta ła spra
wa taryfikacji w tramwajach i na elektrycznych kolejach dojazdowych; sp ra w a ta je st p o d s t a w o w ą d la w sz y s tk ic h p r z e d s ię b io r s tw i o d s p o s o b u jej r o z w ią z a n ia z a le ż ą d a ls z e lo s y p r z e d s ię b io r s t w k o m u n ik a cy jn y ch . H a s ło d o s to s o w a n ia ta r y f d o z d o ln o ś c i p ła tn icz e j lu d n ości, ta k s z e r o k o o b e c nie om a w ia n e w k raju i za g ra n icą , k r y je w s o b ie z a r ó w n o w ie le m o ż liw o śc i, ja k i n ie b e z p ie c z e ń s tw , p o g łę b ie n ie w ię c te g o za g a d n ie n ia p o s ia d a p i e r w s z o r z ę d n e z n a cz e n ie .
W k ilk u in n n ych r e fe r a ta c h o m ó w i o n e z o s t a ł y sp ra w y , d o t y c z ą c e k o n s e r w a c ji ta b o r u o r a z racjon a ln ej o rg a n iz a cji w a r s z ta tó w , z a s to s o w a n ie b o w ie m n o w o c z e s n y c h s y s t e m ó w p r a c y w w a r s z t a ta ch i w o z o w n ia c h m o ż e w w ie lu w y p a d k a c h d a ć z n a cz n e o s z c z ę d n o ś c i. J e d n ą z c ie k a w y c h s p ra w d o t y c z ą c y c h ta b oru , je st u r e g u lo w a n ie n a p ię c ia
w o b w o d a c h ś w ie tln y c h , m a ją c e n a c e lu u s u n ię c ie o g ó ln ie z n a n e g o z ja w is k a p r z y g a s a n ia ż a r ó w e k p r z y w łą c z a n iu n a s ta w n ik a , c o je st d la p a s a ż e r ó w n ie p r z y je m n e i s p r a w ia p r z y k r e w r a ż e n ie . S y ste m , o p is a n y w je d n y m z r e fe r a t ó w , z o s t a ł z a p r o j e k t o w a n y , ja k o r z e c z c a łk ie m n o w a p r z y c z e m je g o p r a k t y c z n e z a s t o s o w a n ie d a ło d o b r e w y n ik i.
N ie z o s t a ła r ó w n ie ż p o m in ię t a sprawa bez
pieczeństw a ruchu; o p is a n o m. inn. s y s t e m y s a m o c z y n n e j sy g n a liz a c ji p r z e ja z d ó w , w y m a g a n e j p r z e z p r z e p is y M in is te r s tw a K o m u n ik a c ji w t y c h m ie j
s ca ch , g d z ie n a s ile n ie ru ch u je st z n a c z n e , w id z ia l
n o ś ć za ś n ie d o s ta te c z n a .
Z d z ia łu teletechniki z g ł o s z o n y z o s t a ł re fe r a t o p o s t ę p a c h w t e c h n ic e łą c z n o ś c i d a le k o s ię ż n e j z a p o m o c ą k a b li.
W r e s z c i e w d z ia le radiotechniki zn a jd o w a liś m y r e fe r a ty , d o t y c z ą c e n o w y c h m a t e r ja łó w i u r z ą d z e ń o r a z n o w y c h s y s t e m ó w d o k o n y w a n ia b a d a ń ; z g ło s z o n o r ó w n ie ż r e fe r a t o c h a r a k t e r z e e k s p lo a ta cy jn y m , o m a w ia ją c y z a g a d n ie n ie p r z e s z k ó d w o d b i o r z e ra d jo w y m , w y w o ł a n y c h p r z e z s ta c je l o k a ln e.
J a k w id a ć z p o w y ż s z e g o , p o b i e ż n e g o z re sz tą p r z e g lą d u r e fe r a t ó w , z o s t a ł w n ich p o r u s z o n y s z e r e g b. d o n io s ły c h z a g a d n ie ń z d z ie d z in y e l e k t r o te ch n ik i.
N a fo rm a ln e m p o s ie d z e n iu W a l n e g o Z g r o m a d z e n ia S .E .P . o g ł o s z o n e z o s t a ły w y n ik i w y b o r ó w p r e z e s a o r a z c z ło n k ó w Z a r z ą d u G ł ó w n e g o S t o w a rz y s z e n ia na r o k n a s tę p n y . P r e z e s e m w y b r a n y z o sta ł p . inż. A lf o n s K iihn, b . m in is te r k o m u n ik a cji.
W s w e m p r z e m ó w ie n iu w y g ło s z o n e m na ze b ra n iu p le n a rn e m , s tw ie r d z ił n o w y P r e z e s S t o w a r z y s z e nia, ż e d u ż o je s z c z e w y s ił k ó w d o k o n a ć w in n o n a sze s p o ł e c z e ń s t w o e le k t r o t e c h n ic z n e , a b y w y r ó w n a ć is tn ie ją c e b r a k i o r a z z a c o f a n ie p o d w zg lę d e m z e le k t r y f ik o w a n ia k ra ju . W y s i łk i te je d n a k z n a c z nie się s p o tę g u ją i d a d z ą o w ie le le p s z e rezu lta ty , g d y p o ls k i ś w ia t e l e k t r o t e c h n i c z n y sk o n s o lid u je się i z je d n o c z y w S t o w a r z y s z e n iu E l e k t r y k ó w P o l
s k ich , ja k o tej o r g a n iz a c ji, k t ó r a o g a r n ia z a k r e s e m s w e g o d z ia ła n ia w s z y s t k ie d z ie d z in y ż y c ia e l e k t r o te c h n ic z n e g o w P o ls c e .
Wystawa
Elektrotechniczna SEP w Bydgoszczy.
I n i. W ŁO D ZIM IER Z KOTELEWSKI.
T e g o r o c z n y V I I -m y Z ja z d S t o w a r z y s z e n ia E le k t r y k ó w P o ls k ic h o d b y ł się w B y d g o s z c z y , g d z ie te ż w g m a ch u S tr z e ln ic y otw arta z o s t a ła w dniu 30 m aja b. r. W y s t a w a E lektrotechniczna.
J e ż e li c h o d z i o ra m y t e g o r o c z n e j w y s t a w y , o r o z m ie s z c z e n ie s to is k o r a z ca ło ść p o d w z g l ę d e m d e k o r a c y jn o - a r c h it e k t o n ic z n y m , to b yła o n a m niej r o z c z ł o n k o w a n a o d z e s z ło r o c z n e j i r o b iła w ra ż e n ie b a r d z ie j je d n o lite , n iż w y s ta w a w g m a ch u A k a d e m ji G ó r n ic z e j w K r a k o w ie . O p r a c o w a nie d e k o r a c y jn e p o s z c z e g ó ln y c h s to is k , d o b ó r e k s
NR. 7 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 201
p o n a tó w , a p r z e d e w s z y s t k ie m b. lic z n y u d z ia ł w y s t a w c ó w — w s z y s t k o to n a d a w a ło te g o r o c z n e j w y s ta w ie e le k t r o t e c h n ic z n e j c h a r a k te r o g ó l n o k r a jo w e g o p o k a z u d o r o b k u p o ls k ie g o p r z e m y s łu e l e k t r o te c h n ic z n e g o . Z w ie d z a ją c y w y s ta w ę m ie li m o ż n o ś ć p o z a te m , — ja k z r e s z tą z w y k le c o ro k u , — z a p o z n a n ia się z c a ły m s z e r e g ie m n o w y c h a r ty k u łó w e le k t r o t e c h n ic z n y c h , a n ie je d n o k r o tn ie i o k a z ję d o s tw ie r d z e n ia , ż e p o s z c z e g ó ln e w y t w ó r nie n ie t y lk o u l e p s z y ły w c ią g u o s ta tn ie g o r o k u n ie k tó re s w e w y r o b y , l e c z w p r o w a d z i ł y c a łe n o w e d z i a ł y p r o d u k cji.
W d a ls z y m c ią g u z a p o z n a m y C z y t e l n i k ó w ze stoisk a m i p o s z c z e g ó ln y c h iirm , ja k ie w z i ę ł y u d z ia ł w t e g o r o c z n e j w y s ta w ie S E P , sta ra ją c się z w r ó c i ć s z c z e g ó ln ą u w a g ę na w p r o w a d z o n e o s ta tn io na r y n ek n o w e m a s z y n y , p r z y r z ą d y i u rz ą d z e n ia . O p is r o z p o c z n ie m y o d d z ia łu , n a jlicz n ie j na w y s ta w ie te g o r o c z n e j z a p r e z e n t o w a n e g o , a m ia n o w ic ie od a p a ra tó w e l e k t r y c z n y c h n is k ie g o i w y s o k ie g o n a pięcia .
A p a r a t y n is k ie g o i w y s o k ie g o n a p ię c ia . P o ś r o d k u g łó w n e j sali w y s ta w o w e j za ję ła m iejsce F A B R Y K A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N YC H K . S Z P O T A Ń S K I i S -K A , W arszaw a. Z a kres p r o d u k c ji w y tw ó r n i tej je s t o b e c n i e ta k o b szern y i w s z e c h s t r o n n y , ż e s z c z e g ó ło w e w y l i c z e nie na te m m ie js c u w y r a b ia n y c h p r z e z n ią a p a r a tó w n ie je st m o ż liw e . Z a s a d n ic z o b io r ą c , z a k re s p ro d u k cji F a b r y k i o b e jm u je p i ę ć gru p , a m ia n o w ic ie : 1. a p a ra ty i u r z ą d z e n ia r o z d z ie l c z e n is k ie g o n a p ięcia , 2. a p a ra ty i u r z ą d z e n ia r o z d z ie l c z e w y s o k ie g o n a p ię c ia , 3. lic z n ik i e n e rg ji e le k t r y c z n e j, 4. tr a n s fo rm a to r k i m ie r n ik o w e o r a z 5. p r z y r z ą d y do ra cjo n a ln e j g o s p o d a r k i ru ch u .
O ile c h o d z i o a p a ra ty n i s k i e g o n a p ię c ia w y s ta w io n e na s to is k u F .A .E . K . S Z P O T A Ń S K I i S -K A z e s z c z e g ó ln e m u w z g lę d n ie n ie m r z e c z y n o w y c h lu b w z n a c z n y m s to p n iu u d o s k o n a lo n ych , to w s p o m n ie ć n a le ż y o w yłączniku sterow a
nym elektrycznie ty p u 589. U m ie s z c z o n o g o o b e c nie w o b u d o w i e l ic z n ik o w e j, c o d a je d u żą ł a t w o ś ć m on ta żu i w y m ia n y k o n t a k tó w , a p r z y t e m z m n ie j
sza ilo ś ć o le ju p r z y z a c h o w a n iu w s z y s t k ic h z a le t p r a c u ją c e g o w o le ju w y łą c z n ik a .
In te r e s u ją c o p r z e d s t a w ia się r o z w ią z a n ie p rz e z W y t w ó r n i ę z a g a d n ie n ia c a łk o w it e j a u t o m a t y z a c j i w s z e l k i e g o r o d z a ju u r z ą d z e ń n a p ę d o w y c h z a p o m o c ą w yłączn ik ów sterow anych e l e k try czn ie . Z m ia n a d o w o ln e g o c z y n n ik a , b io r ą c e g o u d zia ł w d a n y m p r o c e s ie , ja k np. ciś n ie n ia , ilo ś c i c ie c z y , te m p e r a t u r y i t. p. n a d a je im p u ls e l e k t r y c z ny, p r z e n o s z o n y n a s p e c ja ln y a p a ra t, k t ó r y n a ty ch m ia st w o d p o w ie d n i s p o s ó b re a g u je .
O g lą d a liś m y d a le j pulpit m anewrow y d o o b s ł u gi o ś w ie t le n ia lo tn is k a , u m o ż liw ia ją c y s te r o w a n ie ca łe m o ś w ie t le n ie m lo tn is k z je d n e g o p u n k tu , p r z y - c z e m o b s łu g u ją c y w k a ż d e j c h w ili m a p r z e d s o b ą c a ło k s z ta łt o ś w ie t le n ia — d z ię k i z a p a la ją c y m się na p u lp ic ie m a ły m la m p k o m s y g n a liz a cy jn y m .
S z e r e g u d o s k o n a le ń z a u w a ż y liś m y m. inn. w z a k r e s ie b u d o w y liczników jednofazowych, — ja k np. s c h e m a t w y t ł o c z o n y n a p o k r y w ie p o d l ic z n i
k ie m , r e g u la c ję m ik r o m e tr y c z n ą m o m e n tu h a m u ją c e g o lic z n ik a z a p o m o c ą b o c z n i k a m a g n e t y c z n e g o i t. d.
W y s t a w i o n o ta k ż e trójfazowe liczniki uni
wersalne 5 A , 100 V z w y r y ty m n a t a b lic z c e s c h e m a te m p o ł ą c z e ń lic z n ik a z tr a n s fo rm a to r k a m i m ie r n ik o w e m i. T r a n s fo r m a to r k i te m o g ą b y ć o d o w o ln e j p r z e k ła d n i, b y l e b y w t ó r n y ich p r ą d w y n o sił 5 A , n a p ię c ie z a ś 100 V ; d a je to ł a t w o ś ć w o b l i c z a n iu sta łej lic z n ik a p r z y z a c h o w a n iu j e g o w y m ia ró w — n ie z a le ż n ie o d p rą d u n o m in a ln e g o w o b w o d z ie .
Rys. 1.
L ic z n ik c z t e r o p r z e w o d o w y ty p u B T 8 (K . S z p o ta ń sk i i S -k a ).
P o k a z a n o p o z a t e m trójfazowe liczniki cztero- przew odow e, m o d e l B T 8 (rys. 1), p r z e z n a c z o n e d la s ie c i z p r z e w o d e m z e r o w y m . L ic z n ik i te p o sia d a ją b . d u ż ą d o k ł a d n o ś ć w sk a z a ń , p r z y c z e m ru sza ją ju ż p r z y o b c ią ż e n iu p o n iż e j 0 ,3 % n o m in a l
n e g o o b c ią ż e n ia . Z p o ś r ó d t r z e c h u k ł a d ó w n a p ę d o w y c h lic z n ik a d w a d z ia ła ją n a w s p ó ln ą ta r c z ę . P o z a te m z p o ś r ó d p r z y r z ą d ó w n i s k i e g o n a p ię c ia w y s ta w io n e b y ł y : p r z e łą c z n ik i s a m o c z y n n e : z g w ia z d y w tr ó jk ą t o r a z k ie r u n k u o b r o t ó w ; n a d a jn ik i t e m p e r a tu r y i u r z ą d z e n ie d o b a d a n ia : p r z e k a ź n ik ó w p r z y w y łą c z n ik a c h s a m o c z y n n y c h , b e z p i e c z n ik ó w o r a z t r a n s fo r m a t o r k ó w p r ą d o w y c h . U rz ą d z e n ie d o b a d a n ia p r z e k a ź n i k ó w s k ła d a się z d ła w ik a r e g u la c y jn e g o , tr a n s fo rm a to r a o t r z e c h u z w o je n ia c h o r a z a m p e r o m ie r z a i p o s ia d a tę z a le tę , ż e d z ię k i s z e r e g o w e m u p o ł ą c z e n i u d ła w ik a z tr a n s fo rm a to r e m u n ik a m y p o d c z a s p r ó b z m n ie j
s ze n ia p r ą d u p r z y w cią g a n iu k o t w i c y w y z w a la c z a . W ś r ó d a p a r a tó w w y s o k i e g o n a p ię c ia — o ile c h o d z i s p e c ja ln ie o r z e c z y n o w e , w s p o m n ie ć n a le ż y p r z e d e w s z y s t k ie m o t. z w . ochronni
kach zaw orowych n a w y s o k ie n a p ię c ie (ry s. 2), w y r a b ia n y c h n a n a p ię c ia r o b o c z e 30, 15, 6 o r a z 3 k V . S łu ż ą o n e d o z a b e z p i e c z e n i a linij, p o d s t a - cy j i e le k t r o w n i o d p r z e p i ę ć a t m o s fe r y c z n y c h , p r z y c z e m d z ia ła ją n a w e t p r z y b e z p o ś r e d n i e m u d e rz e n iu p io r u n u w lin ję w p e w n e j o d l e g ł o ś c i o d m ie js c a z a b e z p ie c z e n ia . O c h r o n n ik sk ła d a się z s z e r e g u i s k ie r n ik ó w o r a z o p o r n i k ó w o o p o r n o ś c i s z y b k o m a le ją c e j z e w z r o s t e m n a p ię c ia , c o w y d a j n ie o b n iż a p r z e p i ę c ie — d o p o z io m u , o d p o w i a d a ją
