Organ Okręgowego Zw iązku Tow arzystw Ogrodów Działkowych, Przydomowych i Osiedli
W ojew ództw a Slęskiego
Wydawca: Okręgowy Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych, Przydomowych i Osiedli Woje
wództwa Śląskiego. — Redaktor odpowiedzialny: Stanisław Hartroan, Katowice
Rok
.Drzewka
C E B U L K I / B Y L I N Y / R O Z Ę
p o le c a
znana — od 80 lat istniejąca firm a
EMIL FREEGE
'T e le f o n 3 0 2 » 2 7 / K o n to P , K . O . K a to w ic e N r. 303^ 744
1^3 J 2/ 3 N agrodzona n a wystawach zlotem i m edalam i
Powiatowa Szkółka Drzew Owocowych w Polsce
poleca po cenach b ardzo um iarkow anych:
Drzewka owocowe
w doborowych odmianach: brzoskwinie, m orele
Krzewy owocowe
Agresty, porzeczki, winorośle
Różew najpiękniejszych odmianach B i u r o s p r z e d a ż y :
Wydział Powiatowy w Rawiczu (Woj. Pozn.)
T elefon: Raw tcz 165 K onto P. K. O. Poznań Nr. 2 0 2 .5 5 2
Śląski Działkowiec
dwutygodnik ilustrow any
Organ Okręgowego Związku Tow. Ogrodów Działkowych, Przydom. i Osiedli Woj. Śląskiego
Rok III 1-go listopada 1935 r. Nr. 20
Od słów
W ostatnim czasie p ra sa ś lą s k a p o d ją ł a pon ow n ie ży w szą d y s k u s ją n ad rozw iązan iem k w estji b u d o w y d o m ó w m ieszkaln y ch . P o m ięd z y innym i p. Dr. M ichna, n a cz eln ik gm iny R oździeń -S zopien ice, w o b szernym a r ty k u le p rzed staw ił d o lę i n ied olę gmin — zw ła sz cza b ie d n iejsz y ch — p rzy ro zw ią z y w a n iu tego zag ad n ien ia i w y c ią g a je d y n y w n iosek, że gm in y i sa m o rz ąd y k o m unaln e nie sp ro sta ją tem u w y m a ganiu, z a ra d z a ją c n a jg orszej b ie d z ie m iesz k a n io w ej p rzez b u d o w ę t. zw. „ b ied a -d o m ów " . D om y cz y d o m k i te o b e jm u ją p rz ew a żn ie b e z robotni, a ci nie są w stan ie z a p ła cić c h o ć b y n a jsk ro m n iejsz eg o c z y n szu d zierżaw n ego, m ogącego c h o c w części z a m o rty z o w a ć k o sz ty b u d o w y tych dom ków .
Ń a Śląsku niem al w s z y s tk ie w ięk sz e gm iny, a p rz ed ew sz y stk iem m iasta K atow ice i C h orzów p r z y stą p iły w ostatn ich la ta ch d o b u d o w y o sied li m iesz k a n io w y c h d la bezrobotn y ch , w któ ry ch z n a jd ą p om ieszczen ie p rz ed ew sz y stk iem ro
dzin y b ezrobotn y ch , w y e k s m ito w a ne z d om ów w ła ścicieli p r y w a t nych. P rzy d o m k a c h tych, z a m ie s z k a ły ch z a z w y cz a j przez 2 lu b 4 rodziny, a k a ż d a z n ich z a jm u je 1 do 2 p o k o i i ku ch n ię, z n a jd u ją się m ałe o g r ó d k i o w ie lk o ś c i UH)—500 m etrów k w a d r. — z w y k łe k ie p s k o
• u p raw ian e przez w ła ścicieli, nie m a ją c y c h ani d o św iad cz en ia , ani d o sta tecz n y ch śro d k ó w m a terja l- n y ch do in ten sy w n iejszej u p ra w y
do czynu!
og rod ow ej. L e p iej p rz em y śla n e i założon e, ta k p o d w zględem
m ości, j a k org an izacji, są o sied la d la b ez ro b o tn y ch w N ara m ow icach p o d P oznaniem , k tó re p o s ia d a ją d o m k i jed n o m iesz k a n io w e z d rz e
w a o 2 do 5 izbach o raz z a b u d o w a nia g o sp od a rcz e na d z ia łk a c h o p rz eciętn ej w ie lk o ś c i 1000 m. k w a d ratow y ch . D z ia łk a ta k a w p r a w d z ie nie z a p ew n i p o sia d a cz o w i m i
nim um eg zy sten cji, o ile ten nie p o siada p oza p r a c ą na d z ia łce żaclne]
innej m ożliw ości z a ro b k o w a n ia , ale um ożliw i rodzinie, s k ła d a ją c e j się z 6 do 8 głów , z d o b y c ie w a rz y w i o w o có w do p o k ry c ia w ła sn y ch jv>- trzeb, a p rzy ra cjo n a ln ej u p raw ie m oże czasem n aw et p o z w o lić ńa z b y c ie n adm iaru p ło d ó w og rod o
w ych osobom trzecim . O siedla jte b y ły na ostatnim K on gresie M ię
d zy n arod ow y m w Poznaniu -.w w rześniu br. o b je k te m w ielk ieg o zain teresow an ia, a p r o je k to d a w c a i z a ło ż y ciel ich p. ln ż. C z a rn eck i, r a d ca b u d o w lan y m iasta P ozn an ia, w ygłosił n a W szech p olskim K on gresie dłu ższy r e fe r a t o tem osie
dlu, k tó ry po doręczen iu go p rzez Szan. A utora r e d a k c ji „Śląskiego D z ia łk o w c a ' b ęd z ie p rzed staw ion y na łam a ch tego p ism a z a in tereso w a nym tem zag ad n ien iem cz y teln i
kom . Ś
O statn ie w y p a d k i na teren ie ś lą skim św iad czą, że d z ia łk o w cy , nie m ogąc się d ó c z e k ą ć d ostateczn ej in icja ty w y w ła d z i t czyj^jiikiow k o m p eten tn y ch , c h w y ta ją się sam o-
— ... ... ...233
p om ocy . Z liczn y ch m iejsco w o ści sy g n alizu ją nam , że d z ia łk o w cy -
b ezrobotn i i bezdom n i lub m ie s z k a ją c y m ciasn y ch , w ilgotn ych i p r z e w ażn ie sła b o o św ietlan y ch m ie s z k a n iach, b u d u ją so bie a lta n k i m iesz
k a ln e w sw ych o g ró d k a ch i tam się lo k u ją z ca ły m sw ym d o b y tk iem . N ie zaw sze d a się to p og od zić z od- n ośnem i p rz ep isa m i p o licji b u d o w lan ej, a w ła ściciele teren ów , o d stą pion ych Tom . Ogr. Dz. z a z w y cz a j na k rótsz y łub dłu ższy o k re s czasu p o d u praw ą o g r o d o w ą n i e m ogą p o g o d z ić się z p og w ałcen iem ich rz ek o m o zagrożon ych u praw n ień i stan ow czo d o m a g a ją się usunięcia n ieleg aln y ch d o m k ó w m iesz k a l
n y ch z o b ręb u ogrodów .
A jed n ak ta k ie stan ow isko w ła ścicieli teren ów p rz eciw sta w ia się p o n iek ą d p ięk n ie w ygłaszan ym p rzy różn ych b a n k ieta c h i innych o k olicz n o ściach hasłom społeczn ym , a ta k ż e p rog ram ow i W o jem ó d z- k ie j R a d y F u n duszu P racy, w k tó r ej p o m ięd z y innym i z a sia d a ją ró w nież d y r e k to r o w ie n ajm iększ y ch p rz ed siębio rstw i s p ó łe k a k c y jn y c h ś lą sk ic h hu t i k o p alń , b ę d ą c y c h rów n ocześn ie n a jw ięk sz y m i o b sz a r
n ik am i i w ła ściciela m i p ó l i lasów na G órnym Śląsku.
P oza p ięk n e m i słom am i, c h c ie li
b y śm y m id zieć i czyny. O by p ie n iądze, z eb ra n e z no m e go haraczu p o d a tk o m eg o zostały c h o ć m części o b ró co n e n a m y d atn ą pom oc dla b ezd om n y ch , g d y ż nie m oże b y ć m ow y o d o brem sam opoczu ciu i w y d a tn e j p ra cy o b y w a tela , jeż eli zm uszony jest m iesz k a ć m n ędzn ej, p rz ep ełn ion ej norze, a lb o z b ra k u m iesz ka n ia z a m iesz k u je stale m a l
tan ce letn iej lub m arn ej lep ia n ce na działce. N ie n ależy rów n ież h a m ow a ć i u b ija ć p ry w a tn ej in ic ja tyw y. Tam , g d zie to nie zagraża ży ciu lu dzkiem u lub b ez p iecz eń stw u pu bliczn em u , nie n ależy utru
d n iać b u d o w y d o m k ó w p ry w atn y m ludziom , n aw et c h o ć b y to w tem czy ow em u ch y b ia ło odn ośnym przepisom praw nym .
Życie d om aga się kateg o ry cz n ie b u d o w y n ow ych m ieszkań , a w sz el
k ie d o b r e rad y , m og ące się p r z y cz y n ić do rozw iązan ia tego p a lą c e go zagadn ien ia, p rz y jm u jem y i u- m ieścim y ch ętn ie na łam ach n asze
go pism a. O d cz y n n ik ó w k o m p eten tn ych zaś o cz e k u je m y ry ch łe
go posu n ięcia tej sp ram y na w ła ściw e tory.
O by nie pozostało ty lk o na . . . p ię k n y c h słom ach. A. N ow ak.
Wędrówka po ogrodach działkowych na Górnym Śląsku
IV .
Jesienne w iatry zryw ają zżółkłe liście z drzew... Więdnie barwny kobierzec grządek ogrodowych, a zimowe, dżdżyste dni uniemożli
w iają dhiższy pobyt w ogródku.
Samotny wędrowiec rzadko kiedy więc spotka pracującego jeszcze działkowca, chyba, że tu zamiło
wany działkowiec-pszczełarz m aj
struje koło swych uli, tam inny samotnik przygotowuje nakrycie zi
mowe na swe inspekty w zacisznej altance.
l ylko ciepłe pogodne niedziele w yw abiają licznych działkowców do icli ogródków. Czasem jeszcze jakieś towarzystwo, chociaż pora po temu spóźniona, obchodzi po
święcenie ogrodów lub inną uro
czystość ogrodową, jak np. towa
rzystwo „Zorza“ w Lipinach, w nie
dzielę, dnia 20. października br.
f
Ogrody tego towarzystwa, położo
ne po obu stronach szosy, łączącej Lipiny z Chorzowem, powstały eta
pami. Przed m niejwięcej 8 latm i D yrekcja Spółki A kcyjnej Kopalń i Cynkowni w Lipinach przydzie
liła teren wielkości 2 i pół ha swym robotnikom pod uprawę działkową.
Teren ten, z uwagi na bliskość pra
cu jącej wówczas całą parą cyn
kowni, nie nadawał się na produk
tywną uprawę ogrodową. Pod tru
jącym wyziewem kominów huty cynkow ej ginął każdy kwiat, każde drzewko owocowe. N ajw yżej m ar
ne pożółkłe badyle roślin okopo
wych zapełniły marne ogrody tej miejscowości. Do tego nie było or
ganizacji, brakowało instruktora- fachowca, któryby conaj mniej pró
bował w trudnych warunkach kli
matycznych wyhodować stosowne rośliny, odporne na wyziewy i gazy trujące, zawieszone niby całun śmierci nad żyjącemi w tych w a
runkach istotami ludzkiemi. K ry
zys gospodarczy spowodował spa
dek produkcji cynku i stopniowy zastój w hucie. Tysiące robotników huty i przyległych kopalń postra
dało pracę, rosła arm ja bezrobot
nych — ałe z chwilą zastawienia huty zazieleniały ogródki działko
we. Bezrobotni hutnicy i górnicy z większą intensywnością wzięli się do pracy w ogródkach. Za przy
kładem innych miejscowości zało
żyli towarzystwo ogrodów działko
wych i przystąpili do Okręgowego Związku T. O. D. w' Król. Hucie.
Młody zarząd w osobach pp. K na
pika, Felkla i innych szukał rady i pomocy w Śląskiej Izbie Rolni
czej i w Związku, gdzie uzyskał od pierwszej wydatną pomoc w formie większej ilości drzewek i krzewów owocowych do hodowli doświadczalnej w swych ogrodach, od związku zaś poradę i pomoc w pracy organizacyjnej.
Nie wszyscy działkowcy uznali początkowo owocnej działalności organizacji. Wielu z nich nietylko stroniło od towarzystwa, ale utru
P ośm ięcen ie k o lo n ji II p rzy p lan ta ch
235
\
N a czeln ik gm in y T o m a n e k sadzi lipę pam iątkow ą
dniało pierwszym organizatorom ich pracę na każdym kroku. Borykali się ludzie z różnemi trudnościami natury gospodarczej i organizacyj
nej. Niejeden działacz znękany niepowodzeniem i zrażony złośliwo
ścią ludzką ustąpił przedwcześnie z pola pracy. Lecz idea sama nie zginęła, przeciwnie nabierała na si
le. Przy poparciu związku, Pana .Starosty Szalińskiego i obecnego Naczelnika Gminy p. Tomanka oraz przy życzliwem ustosunkowaniu się D yrekcji Spółki A kcyjnej, towarzy
stwo to zdobyło nowe tereny pod ogródki, otrzymało środki finanso
we z Wojewódzkiego Komitetu Funduszu Pracy na oparkanienie zewnętrzne i wodociągi, uporządko
wało swą wewnętrzną gospodarkę w organizacji, a po wykończeniu pierwszych fundamentalnych prac, urządziło w niedzielę, dnia 20. paź
dziernika uroczyste poświęcenie o- grodów.
Przy pięknej pogodzie jesiennej zebrali się działkowcy ze swemi ro
dzinami w Schronisku młodzieży,
przy ulicy Wandy, poczem przy dźwiękach orkiestry kopalnianej, z rozwiniętemi sztandarami ruszyli na nabożeństwo do kościoła farne-
8' ° - . . . .
Po uroczystej sumie, odprawio
nej przez ks. proboszcza Sowę, ru
szono na teren ogródków. Za sztan
darem związkowym kroczyli: K.s.
Proboszcz Sowa, Naczelnik Gminy Tomanek, dyr. kop. inż. Ullmann, lekarz miejscowy Dr. Bukowy i Wi
ceprezes Okr. Związku A. Nowak, dalej towarzystwo śpiewu św. Ce- cylji, kilka innych miejscowych to
warzystw, a w końcu zorganizowa
ni działkowcy.
Po poświęceniu najnow szej czę
ści ogrodu dla bezrobotnych, udało się całe towarzystwo i zebrani go
ście do starszej części ogrodów, gdzie nastąpiło posadzenie 4 lip pa
miątkowych przez przedstawicieli władz świeckich, kościelnych i związkowych. Następnie wicepre
zes towarzystwa p. Niderliński od
czytał akt poświęcenia, który pod
pisali obecni reprezentanci władz.
Po odśpiewaniu przez Chór K o
ścielny imienia św. C ecy lji pieśni:
..Gaudę m ater“ i odprawieniu prze
pisanych modłów, ks. prob. Sowa wygłosił podniosłe przemówienie, podnosząc znaczenie pracy na dział
ce i roli dla dobra ludzkości.
Pan Naczelnik Gminy Tom anek po jędrnem przemówieniu wniósł okrzyk na cześć N ajjaśniejszej Rze
czypospolitej Polskiej, i je j Czcigo
dnego Prezydenta, Prol. Mościckie
go, następnie Wiceprezes Nowak złożył Towarzystwu życzenia w imieniu Okr. Związku i podkreślił znaczenie organizacji w życiu i p ra
cy działkowców.
Pięknem i słowami podziękowa
nia zakończył p. wiceprezes Nider- 1 iiiski tę podniosłą uroczystość.
Zaznaczyć należy, że towarzyst
wo to liczy obecnie 166 członków i posiada przeszło 6 ha ziemi pod u- prawę. Poszczególni działkowcy w y
kazują już poważne postępy w u- prawie ogrodniczej, idąc za przy
kładem swych członków zarządu a zwłaszcza młodego, ale bardzo ruch
liwego wiceprezesa Niderlińskiego, sekretarza Buszycllika i długoletnie
go skarbnika, p. Alfonsa Skołika, którzy dokładają starań, aby towa
rzystwo i ogrody podnieść do wyż
szej wydajności i kultury. A. N.
Najpiękniejsze drzewa szpilkowe
Drzewa i krzewy ozdobne, to najpiękniejszy i najefektow niejszy m aterjał dekoracyjny dla ogrodów.
Ozdobą koniferów to ich szlachetna budowa, kształt i wzrost, ja k rów nież intensywna zieloność i koloryt szpilek, które u tych drzew zastę
pują liście, a które tak bardzo róż
nią je od drzew i krzewów liścia
stych. Cechy te spraw iają, że drze
wo szpilkowe podnosi piękno ogro
du i tworzy mocne, efektowne w i
doki. Oprócz tego drzewa szpil
kowe odznaczają się silnym, zdro
wym. żywicznym zapachem. To
też drzewa te są bardzo łubiane i pożądane w ogrodzie. Jeżeli pomi
mo tych zalet — jeszcze za mało spotykamy ich w naszych ogro
dach, to przeszkodą tego była icli stosunkowo wysoka cena, ja k rów nież większe wymagania, które przypisuje się powszechnie tym ro
ślinom.
Co się tyczy ceny, to istotnie jest ońa dużo wyższa jak drzew liścia
stych, ale też bez porównania żmudniejsza i powolniejsza je st ich hodowla. Co się zaś tyczy w ym a
gań tej rośliny, to są one o tyle isto
tne, o ile stwierdzić i podkreślić trzeba, że bez pielęgnacji i starań żadna roślina nie może normalnie i okazale się rozwijać.
Ś w ierk p lą c z ą c y
Pielęgnowanie drzew i krzewów szpilkowych omówimy w osobnym artykule. T u taj chciałbym przed
stawić te gatunki i odmiany, które najlepiej odpowiadałyby do małych ram ogrodu działkowego i przydo
mowego.
J o d ła kolu m n ow a (Abies pectinata fastigiata). Rośnie wolno kształtu kolumnowego. Bardzo piękna. W yrasta do 4 m wyso
kości i 1 m szerokości.
Ś w ierk kolu m n ow y (Picea excelsa columnaris). Wzrost kolumno-
J al o w iec kolu m n ow y
wy. Osiąga zgórą 5 m wysoko
ści i 1,5 m szerokości.
Ś w ierk p lą c z ą c y (Picea excelsa in- versa). Nadzwyczaj efektowne drzewo o wzroście wąsko-pira- midalnym, gałązkach zw ieszają
cych. W yrasta ja k poprzedni.
J a ło w ie c sz w ed z k i (juniperus com- munis suecica). Wzrost wąsko- piramidalny.
J a ło w ie c kolu m n ow y (Juniperus communis hibernica). Wzrost kolumnowy.
Jałow ce w yrastają do 3 m w y
sokości i 1 m szerokości.
Sosna ch iń sk a (Sciadopytis verticil- lata). Bardzo ozdobne drzewko wzrostu piramidalnego, o osobli
wym układzie gałązek. W ym a
ga lekkiego okrycia zimowego.
W yrasta do 2 m wys. i 1 m szer.
C y p ry s n ie b ie sk i (Chamaecyparis Alumi). Wzrost kolumnowy, bardzo efektowny.
C y p ry s kolu m n ow y (( hamaccypa- ris monumentalis). Wzrostu ko
lii nmowego.
C y p ry s F ra sera (Chamaecyparis Fraseri). Śliczny — ciemno-zie- lony — wąsko-piraiiiidalny — bardzo odporny.
C yprysy w yrastają do 5 m w y
sokości i 1— 1,5 m szerokości. C y prysy w młodym wieku w ym agają lekkiego zabezpieczenia zimowego.
G ałązki świerkowe lub jodłowe są do tego najodpowiedniejsze.
C is kolu m n ow y Lond. (Taxus bac- cata fastigiata). Śliczne drzew
ko wąsko-kolumnowe — ciemno
zielone. Nieco czuły i w pierw
szych latach wymaga lekkiego okrycia na zimę.
C is kolu m n ow y Hort. (Taxus bac- cata adpressa strictu). Kolum
nowy wzrost — szerokie, płaskie szpilki.
C is p ira m id a ln y (Taxus baccata pyramidalis). Wzrost wąsko-pi- ramidalny, zwarty.
Wymienione cisy w yrastają do 3 —6 in wysokości oraz 1— 1,5 ni szerokości.
Ż yw otnik zach od n i drobn olistn y (Thuva occidentalis Ellvange- riana). Wzrost piękny, zw arty, piramidalny. Wysokość 3 m, szerokość 1 m.
śc-ie wąsko-piramidalnym, zło- cisto-żółtem ubarwieniu szpilek.
Wysokość 5 m, szerokość 1,5 m.
Ż yw otnik ku listy (Thuya occiden.
globosa compacta). Wzrost ku
listy, zwarty. Bardzo efektowna forma. Wysokość i szerokość do
l m.
J a ło w ie c S a b in a (Juniperus Sabina).
Piękny rozpościerający się krzew. Wysokość do 1,5 m, sze
rokość do 3 m.
Cisy i żywotniki znoszą bardzo dobrze cięcie i formowanie i mogą być prowadzone ściśle według na
szych życzeń. Wymienione wyżej gatunki i odmiany zasługują na spe
cjalne uwzględnienie przy wyborze drzew szpilkowych. II. Rumun.
Komunikaty
Stacji Ochrony Roślin w Katowicach
Sosna ch iń ska
Ż y w otn ik za ch o d n i kolu m n ow y (Thuya occidentalis columna).
W spaniały kolumnowy wzrost.
Wysokość 5 m, szerokość 1 ni.
Ż yw otn ik kolu m n ow y W agnera (Thuya occidentalis Wagnerii).
Wzrost zwarty, wąsko-pirami- dałny. Wspaniałe, dekoracyjne drzewko. Wysokość 5 m, szero
kość 1— 1,5 m.
Ż yw otn ik złocisty (Thuya occiden. . lutea). Śliczna odmiana o wzro-
I.
S ta c ja O chrony Roślin zw raca uwagę kup u jącym drzew ka owocowe, by uni
kali nabyw ania drzew ek u handlarzy po- kątn y ch , n ie m ogących w ykazać się św ia
dectwem Ś lą sk ie j Izby R o ln icz e j i za
św iadczeniem S ta c ji O chrony Roślin, iż szkółki wolne są od korów ki w ełn istej w roku bieżącym . W ykaz szkółek wol
nych od korów ki um ieszczony je s t w o- statnim num erze R olnika śląsk ieg o (z dn.
27. X. b r.), oraz w m iejsco w e j prasie.
Rów nież zw raca się uwagę na w ystępu
ją c ą na korzeniach guzowatość korzeni (t. zw. „rak korzeniow y41), powodowaną przez B acteriu m tu m efaciens, a o b ja w ia ją c ą się w postaci guzow atych narośli ro zm aitej w ielkości (od d robnych ja k głów ka od szpilki, ziarnko grochu, orzech laskow y, w łoski aż do potężnych w iel-, kości pięści i w iększych). D rzew ek po
rażonych tą chorobą kupować nie nale
ży. Poobcinane korzenie przy drzew ku w zbudzają p od ejrzenie, iż starano się
239
wsunąć narośle i takich drzew ek rów nież nabyw ać nie należy.
W związku z szerzącą się masowo na obszarze W ojew ództw a Śląskiego ko- rów ką w ełnistą, która a ta k u je przede
w szystkiem ja b ło n ie, zw raca się uwagę na um ieszczony w jed nym z ostatnich numerów R olnika Śląskiego a rty k u ł o od
pornych na korów kę odm ianach, oraz poleca się un iknąć wogóle sadzenia j a błoni w w arunkach dla n ie j nieodpowie
dnich, gdzie ła tw ie j ulega wspomnianemu szkodnikowi.
W końcu przypom ina S ta c ja O chrony Roślin, iż zw alczanie korów ki je s t przy
musowe i zaniechanie tego podlega karze, w razie stw ierdzenia przez powołane czynniki. S ta c ja O chrony Roślin kon
tro lu je i kontrolow ać będzie stale sady i szkółki i prosi o bezwzględne zw alcza
nie korów ki. W razie jak ich k o lw ie k wątpliw ości zw racać się o poradę: S ta c ja O chrony Roślin, K atow ice, Ligonia >6, I p.
i II.
.Na podstaw ie lu stra cji przeprow a
dzonej w roku bieżącym u zn aje się n a
stę p u ją ce szkółki drzew ek owocowych ja k o zasadniczo wolne od korów ki w eł
n is te j:
a) szkółki A. K orca w H aźlachu, b) „ J . D rozda w H erm anicach, c) „ P. W. S. G. w C ieszynie.
a) szkółki hr. L arisch - M onnicha w J a wor zu,
b) „ A. Koniga w W apienicy, c) „ M okrysza w Strum ieniu.
d) „ gminy Czechow ice.
a) szkółki Powiatowe w S ta re j Wsi, b) „ R. Ja n o tty w W. Chełm ie, c) „ ks. Pszczyńskiego w Pszczynie, d) „ I. Pyzi w G oczałkow icach.
a) szkółki Ś lą sk ie j Izby Roln. w M arklo
w icach G órnych, b) J. Herdzina w Popielow ie,
c) szkółki W. żyd ka w Rydułtow ach, d) „ P. Zalengi w Rydułtow ach, e) „ S. W o ja k a w Rydułtow ach,
{) „ J. św indegoła w Rzuchow ie.
a) szkółki hr. D onnersm arcka w N akle Śląskiem ,
b) „ hr. D onnersm arcka w Kozło
w ej Górze,
a) szkółki D y re k c ji P. K. P, w K oszęcinie, b) „ W ieczorka w K ochanow icach.
S ta c ja O chrony Roślin zaznacza, iż w obecnym roku wobec bardzo siln ego pojaw u korów ki w ełn istej na całym ob
szarze W ojew ództw a Śląskiego we w szy
stkich niem al sadach, je s t rzeczą bardzo praw dopodobną, iż naw et w bardzo sta rannie prowadzonych szkółkach może się p ojaw ić sporadycznie korów ka na k ilku , czy w ię ce j drzew kach. S ta c ja O chrony Roślin poleca zatem w szystkim w łaści
cielom szkółek bardzo dokładne przeglą
danie drzew ek i natychm iastow e niszcze
nie spostrzeżonych kolon ij korów ki przez m echaniczne zgniecenie i posm arow anie m iejsc zaatakow anych spirytusem dena
turow anym p rz y n a jm n iej dw ukrotnie w odstępach 2-tygodniow ych (używ anie n af
ty przy młodych drzew kach nie p oleca się).
S ta c ja O chrony Roślin będzie w b ie
żącym roku kontrolow ać targi, na któ
rych sp rzed aje się drzew ka. W razie za
uw ażenia korów ki nastąpi bezw zględna k on fiskata i zniszczenie porażonych drze
wek.
Zimowe przechowywanie jarzyn
N a jcz ę ście j ja rz y n y przechow yw ane w piw nicach p o siad ają niem iły, ziem isty smak. Pozbaw ione są zupełnie tego te, k tó re mogą zimować na grzędzie, a le n ie
stety, w w iększej części naszego k ra ju zimy są zbyt m roźne i prócz jarm u żu i b ru kselki nic nie można pozostawiać.
Piw nica powinna być widna, czysta i sucha (z oknem, do częstego przew ie
trzania).
Przed ułożeniem na zimę cały zeszło
roczny piasek w yrzucić i przesuszyć, aże
by pozbył się w ilgoci i stęchlizny, a n a j
lep iej zam ienić go nowym. Je ż e li zaś m am y w ilgotne piw nice, to n a jle p ie j na czterch cegłach um ieścić skrzynię dużą i tam dopiero przechow yw ać k a rto fle czy jarzy ny, bucząc uważnie, aby je d n e od drugich nie gniły, czyli nadpsute po prze
glądzie, p rz y n a jm n ie j raz na dwa tygo
dnie, — w yrzucić.
Co do cebu li np. to tę należy je sie n ią po w ybraniu z ziem i rozsypać po strychu i dobrze przesuszyć. N astępnie posplatać w w ian k i i pow iesić w suchem m iejscu .
Chrzan doskonale p rzechow u je się w w ilgotnym piasku, zak o p u jąc tylko ko
rzonki. Będzie .świeży w ten sposób aż.
do wiosny. Z. D. D.
Warzywa korzeniowe
Warzywa korzeniowe są pielę
gnowane w naszych ogrodach dla jadalnych korzeni. Do grupy ty ch że warzyw zaliczam y: b u r a k i c z e r w one, m arch ew ja d a ln a , p ietru sz ką i selery.
Pod względem uprawy warzyw a te m ają m niejw ięcej jednakowe w y
magania — natomiast pod wzglę
dem wyglądu, smaku i wartości użytkowej różnią się bardzo.
Grupa tych warzyw należy do najzdrowszych i najbardziej rozpo
wszechnionych. Zaw ierają bardzo dużo witamin i soli mineralnych, które czynią je pożywnemi. Uży
wane byw ają wr stanie surowym, gotowanym, na sałatę i przyprawy.
Selery i pietruszka odznaczają się nawet własnościami leczniczemi.
Szczególniej wartościowe, gdy spo
żywamy młode roślinki na surowo, np. w sałacie.
Chemiczny skład tych warzyw według K ón ig a i D ellingen a jest następujący:
Nazwa warzywa
Woda Związki azotowe Związki bezazotowe wyciągowe
NONXs
Cukier surowy j Cukier roślinny Cukier Białko surowe Ekstrakt Drzewnik Popiół
Buraki czerwone 86,85 8,00 0,20 — — — 1,75 — 1,10 1,10
Marchew jadalna 86,23 _ 7,60 0,23 3,74 3,64 4,94 1,08 — 0,98 0,88
Pietruszka . . . 85,05 3,66 6,69 0,72 — — 0,75 — — 1,45 1,68
Selery . . . . 85,80 1,48 9,75 0,32 1,35 1,30
Analiza popiołu w ykazuje następujące składniki w 100 g:
Nazwa warzywa
Potas
cr'O Wapno I "...__ | Magnezja 1 Fosfor Siarka Krzem Chlor
Buraki czerwone . . . . 0,29 0,12 0,04 0,04 0,07 0,02 0,02 0,08
Marchew .. . . ■ 0,30 0,17 0,09 0,04 0,11 0,05 0,02 0,04
Selery . . . . 0,76 — 0,23 0,10 0,22 0,10 0,07 0,28
Ze względu na duży % cukrów, zaw artych w marchwi, można zali
czyć ją do najbardziej zdrowych i odżywczych zpośród warzyw. Rów nież w białku znajduje się 75% czy
stego białka. Dla tych względów jest marchew bardzo cennem w a
rzywem gospodarczem i zasługuje na najw iększe zastosowanie w na-1 szych ogrodach. H. Rumun.
O g ród ek działkow y — to najlepszy lekarz ciała i duszy 241
Prawidłowa praca w ogródku
Braki, jakie spostrzegam y przy premjowaniu ogródków.
il.
B a s e n y
Dlu nawadniania ogrodu jest odpowiedniejszy basen, niż polewa
nie wężem. Polewane wystaną wo
dą z basenu rośliny rozw ijają się znaczniej lepiej, niż polewane wo
dą z hydrantu. Basen umieszcza się tam, gdzie jest najw iększe zu
życie wody. Do basenu ma być łatwy dostęp, jednakże nie na środku chodnika. Pojemność ba
senu dla czerpania wody powinna wynosić 1 metr sześcienny. Dla wygodniejszego i bezpieczniejszego czerpania wody basen może być o w ym iarach: długości 1,20 m, szero
kości 1 m, głębokości 80 cm.
Najodpowiedniejszym m aterją
łem dla budowy basenu jest żel
beton — w ostatecznym wypadku cegła twarda. Basen buduje się na fundamencie z kamieni w w y
sokości 30—40 cm, zalanych zapra
wą cementową. Basen murowany z cegieł na płask na cemencie w stosunku: 1 część cementu, 4 części piasku, jest ja k z betonu.
Wewnątrz i zewnątrz winien być otynkowany zaprawą z cementu
„Siccofix“ w stosunku 1 : 3. G ru
bość takiej zaprawy winna wyno
sić 1 cm. Pam iętać należy o tem, że po wykończeniu basenu betono
wego lub murowanego przez prze
ciąg 1 do 2-ch tygodni należy go parę razy dziennie polewać wodą, aż do zupełnego stwardnienia. Na ścianki basenu z betonu grubości J2 — 15 cm używa się żwiru 10 do 13 mm grubego, przekładanego dru
tem grubości 8 mm. Stosunek bę
dzie wynosił 1 : 4. Podczas budo
wy basen zaopatrzyć w odpływ.
C zęsto wydarza się, że zimą b a
sen zostaje mniej lub więcej uszko
dzony. Powodem tego jest wilgoć, znajdująca się w porach ścian, któ
ra marznie i rozsadza je. By ochro
nić się od tej ewentualności, należy basen zakładać na fundamentach i osadzać go lepiej wyżej niż niżej.
Oprócz tego najodpowiedniejszym środkiem przeciw zniszczeniu jest odwadnianie basenu zapomocą za
łożonego drenażu, zaopatrzonego w odpływ do zbiornika. Założony drenaż okrywa się drobną szlaką (bez miału) w grubości 8— 10 cm.
By ochronić się przed zamuleniem drenażu, okrywa się go papą izo
lacyjną lub innym m aterjałem . Na zimę poleca się basen i zbiornik we
wnątrz i zewnątrz okryć m aterja- łem ochronnym. Odpływy z base
nu na zimę mieć otwarte. Odpływ połączony z basenu wprost do ist
niejących drenaży lub do kanałów, jest nieodpowiedni. laki połączo
ny odpływ należy zaopatrzyć w za
suwę uszczelniającą, a działkowiec będzie miał peAvność, że jego basen nie spowoduje strat wodnych.
W itold K ow alski.
Z życia organizacyj
Chorzów. W tych dniach zaw iązała się przy Stow arzyszeniu P rz y ja ció ł O- gródków w Chorzow ie S e k c ja śpiewu i teatru , k tó re j zadaniem będzie stw orzyć na teren ie Chorzow a i W ielkich H ajdu k sp e cjaln y chór śpiew aków i w yszkolić aktorów do odegrania teatrów am ator
skich, ze szczególnem uw zględnieniem sztuk przeznaczonych propagandzie ogro
dnictwa działkow ego. Do S e k c ji te j win
ni przystąpić nasi młodzi działkow cy, członkow ie lub synow ie członków tow a
rzystw obwodu chorzow skiego i wielko- h ajd u ckiego, którzy obdarzeni są dobrym głosem i cz u ją pociąg do teatru i przed
stawień scenicznych.
Zgłoszenia p rz y jm u je i w szelkich in- fo rm acy j udziela kol. H enryk Łatka, Chorzów 1, ul. G im n azjaln a 41 lub gospo
darz re s ta u ra cji zw iązkow ej p. Jan Frach . ul. H ajducka 62, gdzie odbyw ać się będ ą regularne ćw iczenia.
Odznaki związkow e. Z o k azji K o n gresu M iędzynarodowego dał G łów ny Za
rząd Związku w Poznaniu w ykonać gu
stowne odznaki związkowe, któ re po c e nie 70 groszy za sztukę, są do n ab y cia w S e k re ta rja c ie O kr. Związku na k o lo n ji P r. M ościckiego. P rzy odbiorze w ięk szej ilości udziela się stosownego rabatu.
Również można tam zamówić K a le n darz D ziałkow ca na rok 1936, k tó ry w y j
dzie z druku w połow ie bieżącego m iesią
ca i będzie bardzo odpowiednim podrę
cznikiem (patrz ogłoszenie).
Tow. Ogródków D zialk. im. św. Ja c k a w Chorzow ie IV odbyło swe W alne Ze
branie w dniu 15. paźd ziernika 1935 r.
w sali Domu Polskiego, przy ul. W olno
ści. Z ebranie zagaił prezes T ow arzystw a p. L ang er Ludwig, w ita ją c obecnych członków w liczbie około 90-ciu. Po zło
żeniu spraw ozdania przez u stęp u jący Za
rząd, przystąpiono do w yboru nowego, który składa się ja k n astęp u je: p. L a n ger Ludw ik — prezes, p. Sówek A ntoni
- w iceprezes, p. K róliczek W ilhelm — sekretarz, p. Szlesinger Jan — zastępca sek retarza, p. Kiszel Adolf — sk arb n ik , p p .: Żyłka, Z ając, Siclim a, G m yrek — członkow ie Zarządu, pp.: Rożek, Ju rczy k , M ikołoj — K o m isja R ew izy jn a. Z ram ie
nia O kręgow ego Związku b y ł obecny in stru ktor p. Kola, k tó ry jed nocześnie w y
głosił stosowny referat.
O KOBIETACH
I DLA KOBIET
D z ia lk o w c z y n i sanatorką b u d że tu r o d z in y .
Sądząc z tytułu, n iejed n a z moich C zytelniczek obaw iać się może, że zacznę mówić o nu d nej polityce. Nie, nie je s t to b y n a jm n ie j moim zam iarem ; ja k do
czytacie do końca, same się p rzekonacie.
N ajp rzód : co to je s t sanatorka?
— U zdrow icielka.
A co to budżet?
Zestaw ienie przew idyw anych do
chodów i ułożenie na te j podstaw ie wy
datków .
To łatw e do zrozum ienia. I to po
winna stosow ać obow iązkowo w swem gospodarstw ie każda gospodyni, żeby póź
n iej nie b y ło : „niem a pieniędzy na to lub na owo“. T rzeba zapisyw ać i trzeb a m ieć kontrolę nad swemi w ydatkam i.
C hcąc ze skrom n ej m iesięczn ej pen
s ji męża w ystarczyć, w pierwszym rzę
dzie musimy obliczyć sobie w ydatki, k tó re będziem y regulow ać gotów ką (wogóle b ran ie na książeczkę, stosow ane d zisiaj tak często w wielu sklepikach, znacznie przedraża budżet m iesięczny gospodyni).
W ięc zanotujm y sobie p o zy cje za m ie
szkanie, w ęgiel, św iatło, szkolę dzieci, j e żeli płacim y m iesięcznie, słowem w szy
stk ie pow ażniejsze a konieczne p o zycje.
N astępnie skrup ulatnie policzm y sobie w szystko, co mamy wr piw nicy i spiżarni z ogródka działkow ego. Rozliczm y to tak, aby m n ie jw ię ce j wiedzieć, ile z tych za
pasów ujm ow ać będziem y przeciętnie każdego dnia. Nie powinno się ze spiża
rek czerpać bez rachu by, ja k to mówią
„ile się da“. Bo potem b ra k i będą w bud
żecie! Znam tak ie gosposie, k tó re rze
komo na zimę porobiły m arm ełady i kom poty, a zjed zone w szystko zostało w pierw szych tygodniach letnich. O t, ja d ło się!
O bliczm y, ile tego p otrzebu jem y w ty godniowym, powiedzmy, okresie, na ja k długo nam starczą nasze w łasne zapasy i ile później w naszym budżecie doliczyć trzeba będzie na te sam e arty k u ły , za
kupyw ane przez gotówkę. Owoce, zimo
we ja b łk a i gruszki dobra gosposia też powinna m ieć pod sw o ją kontrolą, nie tak ja k byw a nieraz. Mówi się do dziec
k a : „a idź tam sobie i b ierz ja czasu nie mam ". P rz j' tak h o jn e j gospodarce produkty ogródka działkow ego ro zejd ą się prędko. System atyczność i dobra or
g an iza cja wszędzie m iejsce m ieć musi w gospodarstw ie domowem. Je ż e li w ten sposób budżet się ułoży i aku ratn ie w ze
szyciku codzień zapisyw ać się będzie w y
datki gotów ką i produkty piw nicy i spi- ( żarni, nigdy przy końcu m iesiąca nie u- słyszym y z ust d o b rej gospodyni: — Na
wet nie wiem, na co się ty le pieniędzy
* rozeszło! W a s z a .
243
KĄCIK
PŁA MŁODZIEŻY
Liścik do m oich najm łodszych P rz y ja ció ł
J a k i e to d a w n e czasy, /.daje się, k ie d y -to b y ły w a k a c je ! I znów b ied zim y p rzy p racy . W y — przy
k sią ż ce, i cio cia H an ia p rzy piórze, pisząc do naszego k o ch a n eg o „D ział- k o w ca Śląskiego". Ale p ew n o c z ę sto jesz cz e w ch w ila ch o d p o cz y n k u w sp o m in a cie so bie p ię k n ie sp ęd zon e w a k a c je , czy to na w si u krew n y ch , czy na k o lo n ja c h h a rcersk ich , czy p op rostu w naszym k o ch a n y m o- g ró d ku d z ia łko w y m . I p rz y p o m i
n acie sobie, ile to z w ierz ą tek p o d czas p r z e c h a d z e k letnich czy p o d czas p r a c y w o g ró d k u p rzesu n ęło się W am p rz ed oczy m a. T o ź r eb a k na łące, to p ies e k , to p tasz y n a co śp iew a, to p s z c z ó łk a— i setki, setk i innych! W iem , że w ięk sz o ść z Waś
nie uczyni zw ierzęciu nic złego, bo m acie d o b re szlach etn e serd u szka i w iecie, że k a ż d e stw orzen ie to nasz p rz y ja ciel. P rzecież Pan B óg k a ż dem u w y m ierz y ł ja k ą ś czy n n ość na tej ziem i, ta k j a k W am — dzieciom , i nam dorosłym .
Ale są i ta k ie dzieci, w id z ieliś
cie ich nieraz, co k o p ią n ielitościw ie psa, rz u ca ją k a m ien ia m i do p t a kó w , o b r y w a ją s k r z y d e łk a c h r a b ą szczom i m otylom . T o złe dzieci.
Ten, kto k o c h a sw ych rod ziców , b ra ci i siostrzy czki, p r z y ja c ió ł i k o
legów , i d la zw ierząt ta k ież serce m ieć będzie.
K o c h a ją c czysta, g o rącą m iło
ścią O jczyzn ę, lud, łąk i, p ola, rzeki, lasy. nasze o g ró d k i d z ia łk o w e — c z y ż b y m ogło w p iersia c h naszych z b r a k n ą ć m iłości d la zw ierząt?
Z bliżcie się, K och an e D zieci, do z w ierz ą tek , ta k j a k do k w ia tk ó w , k tó re lu b icie: Z ain teresu jcie się ich losem , d o ceń cie j a k w iern ie i b ez in teresow n ie nam służą, a ch o ć c z ę
sto k ro ć krzy w d zon e, nie m ogą się n aw et p o sk a rż y ć!
S p ó jrz m y ną 4 ą k ą .ztpyklą szarą k r ó w k ę naszą, p a sącą się na łące.
Ileż ona p o lsk ich d z ieci w y ż y w iła ! C zyż m lekiem nie k a n n i n aród nasz ca ły ! A ty lk o ta k a z w y k ła szara k r ó w k a , ile ż p o d o b n y ch , p o ż y te cz n y ch stw orzeń otacza nas w k o ło!
P iszę d lateg o ta k i długi liścik.
K ochan i P rz y ja ciele, bo to już noce i p o ra n k i zim ne i jesień n adchodzi.
Z o g r ó d k ó w d z ia łk o w y ch u latu ją p taszki, a te co zostają, drżą z zim na. A w zim ie jesz cz e g orzej b ęd zie!
M e z a p o m in a jcie w ięc o p tasz k a ch . Z aw ieszajcie g n ia zd k a , k a rm cie z iarn kam i, m ów cie o tem w s z k o łach W aszym kolegom i k o le ż a n kom . Ten, kto p o tra fi p ielęg n o w a ć roślin ki i k w ia tk i j a k I! y to u m ie
cie, w iem , że i o p ta sz k a ch nie z a pom ni!
J e ż e li k tó re z W as b ęd z ie m iało ch ęć, czas i k a r t k ę p ocztow ą d o sta
nie od rod ziców , niech n apisze k il
k a słów do cioci H ani — ile ju ż d o brego z rob iło dla p ta s z k ó w i dla in nych stw orzon ek w sw oim o g ró d ku d z ia łko w y m .
Śle W am serd eczn e p o z d ro w ie
nia ( iociii IIania.
A d reso w a ć do r e d a k c ji ,,Ślą
skieg o D z ia łk o w c a “. k tó ra mi p rz e
śle H asze k a rtecz k i.
Od Redakcji
S z a n o w n y c h K o r e s p o n d e n tó w i S p r a w o z d a w c ó w p r o s im y u p r z e jm ie m a t e r j a ł do „ Ś lą s k ie g o D z ia łk o w c a ” n a d e s ł a ć n a jp ó ź n ie j 8 d n i p rz e d d a tą w y d a n ia n u m e r u , a w ię c do 8 . w z g l.
22. k a ż d e g o m i e s i ą c a . M a n u s k ry p ty i w ia d o m o ś c i o z e b r a n ia c h n a d e s ł a n e w p ó ź n ie js z y m t e r m i n i e m u s z ą z k o n ie c z n o ś c i b y ć o d ło ż o n e do n a s tę p n e g o n u m e r u , o ile z a c h o w a ją j e s z c z e s w o j ą a k tu a ln o ś ć .
U p r a s z a s ię r ó w n ie ż m a n u s k r y p t y p is a ć ty lk o p o j e d n e j s t r o n i e a r k u s z u i z o s ta w ić s to s o w n y w o ln y m a r g i n e s d la n o t a t e k r e d a k c y j n y c h .
R e d a k c j a D ru k : Ł. Nowak, Chorzów I, H ajd u ck a 15.
Kalendarz Działkowca
na rok 1936
Zachęceni powodzeniem i wzięciem, jakiem się cie
szyło pierwsze wydanie Kalendarza Działkowca, posta
nowiła Redakcja „Śl. D ziałkow ca14 wydać i w bieżącym roku kalendarz z tą różnicą, że kalendarz na rok 1936 będzie w ydany w formacie książki wielkości 15,5 X 10,4 0 objętości około 190 stron druku i zawierać będzie oprócz kalendarza tygodniowego liczne praktyczne rady 1 wskazówki ogrodnicze i organizacyjne na cały rok, różne tabele statystyczne, zbiór statutów i regulaminów organizacyj śląskich, adresy ważniejszych urzędów oraz mnóstwo innych ciekawych rzeczy. Kalendarz ten bę
dzie prawdziwem Vademecum dla organizatorów i dzia
łaczy związkowych i winien znajdować się na stole po- darkowym każdego zamiłowanego ogrodnika-dzialkowca i w bibljotece każdego towarzystwa.
Kalendarz D ziałkow ca wyjdzie z druku w połowie listopada i będzie do nabycia we Sekretarjacie Okręgo
wego Zw iązku, u wszystkich kolporterów Śląskiego Działkowca, oraz we wszystkich większych księgarniach śląskich.
Cena w ozdobnej opraw ie płóciennej ze złotym nadrukiem 1,50 zł., w trwałej oprawie kartonowej
1,20 zł., bez kosztów przesyłki i opakowania. T o w arzystw a otrzym ają przy większem zamówieniu sto sowny rabat.
Zamówienia przyjm uje:
Sekretarjat Okr. Związku w Katowicach-Załężu
Kolonja Prezydenta M ościckiego — P oczta W ielkie Hajduki.
Sekretarjat, znajduje się w szkole na Kolonji Prezydenta Mościckiego w Katowicach-Zalężu — poczta Wielkie Hajduki. — Telefon 3 2 3-1 8. — P. K. O. Nr. 302.268
Prenumerata „Śląskiego Działkowca" kwartalnie wynosi na poczcie i w księgarniach 1,2 5 zł. — Prenumeratę należy wpłacać zgóry przed początkiem każdego kwartału. Wszelkie wpłaty na „Śląski Działkowiec" wnosić należy za pośrednictwem P. K. O. na konto czekowe Admin. „Śląskiego Działkowca" Nr. 303 607. C e n a p o j e d y n c z e g o n u m e r u 2 5 g r . Cena ogłoszeń na drugiej, trzeciej i czwartej stronie okładki: '/i str- 60,'— zł., ‘ /2 str. 35,— zł., i/4 str. 18,— zł Na pierwszej stronie 50 0/0 dodatku. Drobne ogłoszenia zakupu i sprzedaży, towarzystw, pośrednictwa pracy, życzeń i ogłoszeń familijnych po cenach ulgowych według umowy,
ZAKŁADY OGRODOWE KS. DONNERSMARCKA
Tel. 54-501 w ŚWIERKLAŃCU pow. Tam . Góry. Tel. 54-501
H odowla roślin ogrodowych na dużej skali.
S p e c ja ln o ś ć : H odowla róż w cieplarniach.
Drzewka owocowe we wszelkich odmianach i formach, krzewy owocowe i ozdobne, zarośla żyw otniki w wszelkich wymiarach.
Dla Towarzystw
polecamy: Cena
Legitym acje członkowskie . • 10 gr.
Form u larze książki kasowej . 10 „ Broszurka inż Zaczyńskiego p. t.:
„R ola ogródków działkowych w łagodzeniu skutków b ez
ro b o c ia " ... . . . 30 „ Girlandy do dekoracji sal . . 50 „ C horągiew ki małe (związkowe) 7 „ 100 sztuk 5,— zł.
Listy pochw alne — nadawane przez Tow. przy premjowaniu ogródków działk. . . sztuka 1,— zł.
10 sztuk 7,50 „ Ceny loco sekretarjat.
Zamówienia prosimy kierować pod adr.:
Sekretarjat Okręgowego Związku Tow. Ogrodów Działkowych, Przydomowych i Osiedli Woj. Śl.
p o cz ta W ielkie Hajduki Szkoła na kolonji im. Prez. Mościckiego.
Telefon 323-18
Pierwsza Śląska Szkółka Drzew Owocowych
u w z g l ę d n i a j ą c a ś c i ś l e u r z ę d o w y „ Ś lą s k i D o b ó r O w o c ó w "
Górne Marklowice
Poczta I Stacja kolejowa Wodzisław Śl.
pol eca
w y b o r o w e d r z e w k a o w o c o w e
C en n ik w ysyła się na żądanie bezpłatnie
Stosujcie
w jesieni
pod warzywa i krzewy owocowe
