GAZETA WĄBRZESKĄ
Organ Katolicko - Narodowy LKJIHGFEDCBA
N r. 1 2 3 .
W y c h o d z i w e w to re k , c z w a rte k i s o b o tę . A b o n a m e n t m ie s ię c z n y w e k s p e d y c ji i a g e n tu ra c h 1 ,5 0 z ł. n a p o c z ta c h z o d n o s z e n ie m
1 ,6 9 z ł. k w a rta ln ie 5 ,0 7 z ł.
C e n a e g z e m p la rz a p o je d y n c z e g o 1 5 g ro s z y .
Bóg i Ojczyzna
O g ło s z e n ia n a s tro n ie 6 -ła m o w e j 1 5 g r. o d w ie rs z a m ilim e tro w e g o . P rz y c z ę s te m p o w ta rz a n iu u d z ie la s ię ra b a tu . A d re s re d a k c ji i a d m in is tr a c ji: „G a z e ta W ą b rz e s k a ", W ą b rz e ź n o u l. C h e łm iń s k a n r. 1 . T e le fo n 6 9 .
R o k III.
Wydawca:
„Gazeta Wąbrzeska" Sp. z ogr. odp.
w Wąbrzeźnie.
Redaktor odpowiedzialny:
Józef Zieliński, Wąbrzeźno ul. Kopernika nr. 5.
Drukiem Drukarni Brodnickiej w Brodnicy.
W ą b rz e ź n o , c z w a rte k , d n ia 2 2 -g o p a ź d z ie rn ik a 1 9 3 1 r.
Porównania.
W ro c z n ic ę g d y w K a to w ic a c h z a a re s z to w a n o W o j
c ie c h a K o rfa n te g o i w y w ie z io n o d o B rz e ś c ia , o d d a ją c g o p o d k o m e n d ę K o s tk a -B ie rn a c k ie g o , k a to w ic k a
„P o io n ja " z te j o k a z ji n a p o d s ta w ie w y n u rz e ń K o r
fa n te g o ta k ie k re ś li p o ró w n a n ie m ię d z y w ię z ie n ie m w B rz e ś c iu z a p a n o w a n ia s a n a c ji a w ię z ie n ie m w e W ro n k a c h , w k tó ry m K o rfa n ty s ie d z ia ł p rz e d 2 8 la ty z a p a n o w a n ia P ru s a k ó w :
„Z a ra z p o o d d a n iu w ię ź n ia w B rz e ś c iu w rę c e K o s tk a -B ie rn a c k ie g o i je g o p o m o c n ik ó w — - p is z e
„P o lo n ja " — u w ię z io n y m ia ł s ię p rz e k o n a ć , ż e w ię z ie n ia p ru s k ie z p rz e d 3 0 la ty , w c z a s a c h n a jc ie m n ie js z e j re a k c ji w ilh e lm o w s k ie j, b y ły ra je m , w p o ró w n a n iu d o p o ls k ie g o w ię z ie n ia w o js k o w e g o , w k to - re m je g o i in n y c h o s a d z o n o , n a w ą tp liw e j p o d s ta w ie p ra w n e j i to w w o ln e j i n ie p o d le g łe j i re p u b lik a ń s k ie j P o ls c e . P rz y ję c ie w ię ź n ia p rz e z K o s tk a i je g o p o m o c n ik ó w p o tw ie rd z iło tę ró ż n ic ę ...
D a ls z y p o b y t w te j k a ź n i d o p ie ro p rz e k o n a ł w ię ź n ia , ja k w y g lą d a w o ln o ś ć i k u ltu ra s a n a c y jn e j P o ls k i.
N ie s ły c h a n ą i n ig d z ie n ie p ra k ty k o w a n ą je s t rz e c z ą , a b y o fic e ro w ie p e łn ili s łu ż b ę d o z o rc ó w w ię z ie n n y * n a d o s o b a m i c y w iln e m i. R rz e c z ą w p ro s t h o re n d a l- n ą , a b y o fic e ro w ie z n ę c a li s ię n a d lu d ź m i b e z b ro n n y m i, a b y lu d z i z a s łu ż o n y c h , k tó rz y s ię s w e m ż y c ie m i p ra c ą o fia rn ą d o te g o p rz y c z y n ili, ż e o n i m o g ą n o s ić m u n d u r o fic e ra w o ln e j P o ls k i, w ła s n o rę c z n ie k a to w a li i p o n ie w ie ra li, z m u s z a li d o ro b ó t, k tó re m i ic h c h c le li p o n iż y ć d e p ta li ic h g o d n o ś ć lu d z k ą ! o b y w a te ls k ą . M a m y n a d z ie ję , że p o d c z a s z b liż a ją c e g o s ię p ro c e s u w ię ź n ió w b rz e s k ic h , s ą d y d o p u s z c z ą d o s tw ie r
d z e n ia ś w ia d k a m i c a łe j o h y d y b rz e s k ie j i u ja w n ie n ia w p e łn i te j h a ń b y s a n a c y jn e j.
W w ię z ie n iu p ru s k ie m w ię ź n ia n o w o -p rz y b y łe g o o d ra z u b a d a ł le k a rz i je ś li s tw ie rd z ił n ie d o m a g a n ia , p rz e p is y w a ł m u w s z e lk ie u lg i p o trz e b n e d o c z e g o s ię z a rz ą d w ię z ie n ia ś c iś le s to s o w a ł. W B rz e ś c iu in a c z e j. N o w o -p rz y b y łe g o w ię ź n ia le k a rz n ie w id z ia ł, a je ś li k to ś b y ł c h o ry , m u s ia ł s ię d o n ie g o z g ła s z a ć , a le w te d y le k a rz ro b ił w ra ż e n ie , ja k b y m ia ł rę c e s k rę p o w a n e i a n i u lg i, a n i le k a rs tw , a n i o d p o w ie d n ie j s tra w y n ie p rz e p is y w a ł, a m o ż e n ie ś m ia ł p rz e p is y w a ć . W w ię z ie n iu p ru s k ie m w ię z ie ń c o ty d z ie ń m ó g ł s ię k ą p a ć , w B rz e ś c iu m ie s ią c a m i n ie m ó g ł o c z y ś c ić c ia ła . W w ię z ie n iu p ru s k ie m w k a ż d e j c e li w ię z ie ń m ia ł k s ią ż k ę d o n a b o ż e ń s tw a i p is m o ś w ię te , w B rz e ś c iu a n i k s ią ż k i d o n a b o ż e ń s tw a , a n i p ism a ś w ię te g o n ie b y ło ś la d u . O d m a w ia n o te g o w ię ź n io m . W p ru s k ie m w ię z ie n iu c o ty d z ie ń w n ie d z ie lę p ro w a d z o n o n a n a b o ż e ń s tw o , w B rz e ś c iu p rz e z c a ły cza s p o b y tu , w ię ź n io m n ie d a n o s p o s o b n o ś c i u c z e s tn ic z e n ia w n a b o ż e ń s tw ie . W w ię z ie n iu p ru s k ie m c o ty d z ie ń k s ią d z o d w ie d z a ł w ię ź n ió w , w B rz e ś c iu k s ię d z a d o a re s z to w a n y c h p o s łó w n ie d o p u s z cz o n o . W w ię z ie n iu p ru s k ie m w ię z ie ń m ia ł d o d y s p o z y c ji jb ib ljo te - k ę , z k tó re j m ó g ł s o b ie w y b ie ra ć k s ią ż k i, k tó re g o in te re s o w a ły . W B rz e ś c iu w ię ź n io w ie k s ią ż e k d o c z y ta n ia n ie o trz y m y w a li. J a k s ię w y ra ż a li u m u n d u ro w a n i d o z o rc y -o fic e rz y , „M a rs z a łe k ” ła s k a w ie p o n ie - ja k im ś c z a s ie p o z w o lił w ię ź n io m d o s ta rc z y ć c ie n k ie b ro s z u re c z k i o h is to rji p u łk ó w p o ls k ic h , p is a n e n a je g o c h w a łę , d la w p a ja n ia ż o łn ie rz o m c z c i i a d o ra c ji d la p . P iłs u d s k ie g o . W w ię z ie n ia c h p ru s k ic h u w ię z io n y m ó g ł c o ty d z ie ń p is y w a ć d o s w e j ro d z in y , w B rz e ś c iu b y ło to s u ro w o w z b ro n io n e i w ię ź n io m p o z w o le n ia n a k o m u n ik o w a n ie s ię z ro d z in ą i o b ro n ą n ie d a w a n o . W w ię z ie n ia c h p ru s k ic h w ię ź n io w ie p o lity c z n i m ie li d o d y s p o z y c ji p rz y b o ry p iś m ie n n e , w B rz e ś c iu s k a z y w a n o ic h n a b e z c z y n n o ś ć , a b y im s p ra w ić te rn w ię k s z e k a tu s z e d u c h o w e . W w ię z ie n ia c h p ru s k ich c e le b y ły o p a lo n e , g d y b y ło z im n o , p a n o w a ła c z y s to ś ć n a d z w y c z a jn a , w B rz e ś c iu w z im n ą je s ie ń , w ilg o tn y c h c e l n ie o p a la n o i d o p ie ro p o e n e r
g ic z n y c h w s ta w ie n ia c h s ię u d o k to ra i d o z o rc ó w z a c z ę to je o g rz e w a ć . N ie k tó rz y z b y ły c h w ię ź n ió w b rz e s k ic h d o d n ia d z is ie js z e g o c ie rp ią n a re u m a ty z m . W ię z ie n ie s to i n a g ru n c ie b ło tn is ty m . W w ię z ie n ia c h p ru s k ic h n ik t w ię ź n ia p o n o c a c h n ie b u d z ił. W B rz e ś c iu p o s tra c h e m w ię ź n ió w b y ły n o cn e re w iz je i s p ro w a d z a n ie ic h d o z im n y c h , lo d o w a ty c h c e l n a d o le ,
g d z ie ic h ro z b ie ra n o d o n a g a , lż o n o s ło w a m i n s jo rd y - n a rn ie js z e m i, n ie k tó ry c h p o n ie w ie ra n o i b ito , a p o d c z a s ic h k rz y k ó w ro z p a c z liw y c h s trz e la n o , a b y w w ię ź n ia c h w y w o ła ć w ra ż e n ie , że o d b y w a ją s ię e g z e k u c je n a m o d lę e g z e k u c y j w y k o n y w a n y c h p rz e z c z e re z w y - c z a jk ę b o ls z e w ic k ą .
J a k i to w s tyd i ja k a to h a ń b a , że trz e b a s tw ie r
d z ić , iż tra k to w a n ie P o la kó w w w ię z ie n ia c h p ru s k ic h i c a rs k ich b y ło s to k ro ć le p s z e i w ię c e j lu d z k ie n iż w w ię z ie n ia c h P o ls k i s a n a c y jn e j. K o s ik o w ie , M a tu s z e w s c y i K ^ c iu k ie w ic z e z o sta li w P o ls c e za p e łn ie n ie ty c h fu n k c y j n ie p rz y n o s z ą c y c h z a s zc z y tu m u n d u ro w i o fi
c e rs k ie m u , w y n a g ro d z e n i, w y ró ż n ie n i i a w a n s o w a n i.
P ro k u ra to r M ic h a ło w s k i, k tó ry p o n o s i o d p o w ie d z ia l
n o ś ć za B rz e ś ć , z o s ta ł u z n a n y n a jo d p o w ie d n ie js z y m k a n d y d a te m n a m in is tra s p ra w ie d liw o ś c i.
„Biskup” kościoła narodowego.
W s o b o tę p rz e d p o łu d n ie m z a a la rm o w a n a z o s ta ła k o m e n d a p o lic ji w ia d o m o ś c ią , iż d o m „b is k u p a ” n a ro d o w e g o Z a c h a rja s ie w ic z a o b lę ż o n y z o s ta ł p rz e z tłu m z ło ż o n y z k ilk u s e t o s ó b , k tó rz y w b a rd z o o s tre j fo rm ie w y s tę p u ją p rz e c iw „b is k u p o w i” Z a c h a rja s ie w ic z o w i.
N a m ie js c e w y s ła n o n a ty c h m ia s t s iln y p a tro l p o lic y jn y w c e lu z a p o b ie g n ię c ia e k s c e s o m . P rz y c z y n ą g ro ź n e g o d la Z a c h a rja s ie w ic za w z b u rz a n ia są n ie fo rtu n n e p rze d s ię w z ię c ia re k la m o w o - h a n d lo w e . Z a d ia 'fja s ie w ic z b o w ie m ' c h c ą c ja k n a jw ię k s z ą ilo ś ć z w o le n n ik ó w k o ś c io ła n a ro d o w e g o p o z ys k a ć , o g ła s z a ł o d d łu żs z e g o c z a s u w u lo tn y c h p is m a c h , a ta k ż e n a z e b ra n ia c h w ie rn y c h , iż p o d e g id ą k o ś c io ła i „b is k u p a " p o w s ta je w ie lk ie p rz e d s ię b io rs tw o p rz e m y s ło w e , w k tó re m
Krwawe walki w Brunświku.
M ia s to B ru n ś w ik p rz e d s ta w ia o d s o b o ty w id o k w ie lk ie g o o b o z u n a ro d o w y c h s o c ja lis tó w . Z ró ż n y ch s tro n R z e s z y z je c h a ło 7 4 ty s ią ce h itle ro w c ó w z o rg a n iz o w a n y c h w z w ią z k a c h o d d z ia łó w s z tu rm o w y c h . W e z m ą o n i u d zia ł w k o n g re s ie i m a n ife s ta c ja c h . P rz e o h o te le m , w k tó ry m z a m ie s z k a ł H itle r, o d b y ł s ię w s o b o tę w ie c z o re m c a p s trz y k p rz y u d z ia le 4 ty s ię c y s z tu rm o w c ó w , z p o c h o d n ia m i.
W c ią g u n o c y w y w ią z a ły s ię k rw a w e s ta rc ia , p o m ię d z y h itle ro w c a m i a ro b o tn ik a m i. J e d n e g o ro b o t n ik a z a s z tyle to w a li c z ło n k o w ie o d d z ia łu s z tu rm o w e g o H itle ra .
D a le j d o c h o d z ą z B ru n ś w ik u a la rm u ją c e w ia d o m o ś c i o w a lk a c h u lic zn y c h m ię d z y h itle ro w c a m i a lu d n o ś c ią ro b o tn ic zą O d d z ia ły s z tu rm o w e h itle ro w c ó w w y p a rte p rz e z p o lic ję , w s ta w iły b a ry k a d y , n a u lic a c h o s trz e liw u ją c o k o lic z n e d o m y . B lo k d o m ó w w d z ie l
n ic y ro b o tn ic z e j o to c z y li k o rd o n e m i o tw o rz y li re g u la rn y m o g n ie m . P o lic ja s p ro w a d z iła d o a k c ji ta n k i.
Ilo ś ć c ię ż k o ra n n y c h o b lic z a ją n a 6 0, lż e j ra n n y c h je s t o k o ło 1 0 0 o s ó b . M ó w ią ta k ż e o z a b ity ch .
P o w a g ę s y tu a c ji ilu s tru je te le g ra m o trz y m a n y
Aresztowanie 340 komunistów.
O d k ilk u d n i n a te re n ie W a rs z a w y w ła d z e b e z p ie c ze ń stw a p rz y s tą p iły d o lik w id a c ji k o m u n is ty c z n y c h lu b k o m u n iz u ją c y c h z w ią z k ó w , k tó re p o d p re te k s te m o rg a n iz a c ji z a w o d o w e j lu b p ra c y o ś w ia to w e j z a jm u ją się a g ita c ją w y w ro to w ą .
P ró c z re w iz y j i a re s z to w a ń , w lo k a lu Z w ią z k u d ro b n y c h k u p c ó w ż y d o w s k ic h i w lo k a lu k lu b u s p o rto w e g o „W ic h e r” p rz e p ro w a d z o n o ró w n ie ż re w iz ję w in n y m lo k a lu , w k tó ry m z n a jd o w a ł s ię Z w ią z e k o ś w ia to w y , o ra z c z y te ln ia i b ib ljo te k a .
W c h w ili w k ro c z e n ia o d d z ia łó w p o lic y jn y c h , n a s a li z n a jd o w a ło s ię o k o ło 2 0 0 o s ó b , p rz e w a ż n ie w y ro s tk ó w k o m u n is ty c z n y c h , d o k tó ry c h w y g ła s z a ł o d c z y t „O lite ra tu rz e p ro le ta rja c k ie j" k o m u n is ty c z n y lite ra t s p e c ja ln ie p rz y b y ły z K ra k o w a , Ic e k D e u ts c h e r.
N a z e b ra n iu te rn z n a jd o w a li s ię ró w n ie ż k ilk u n a s tu n a u c z y c ie li i n a u c z y c ie le k ż y d o w s kic h s z k ó ł p o w s z e c h n y c h . W k ro c z e n ie o d d z ia łó w p o lic y jn y c h n a s a lę ,
P ię tn a h a ń b y b rz e s k ie j s a n a c ja n ie z m y je z s w e g o c z o ła . B rz e ść to d o w ó d , ż e is tn ie ją w P o ls c e d w ie m o ra ln o ś c i, m o ra ln o ś ć n a ro d u i m o ra ln o ś ć s a n a c y jn a . P o m ię d z y n ie m i is tn ie je p rz e p a ś ć , k tó re j n ie p o d o b n a n ic z e m w y p e łn ić . N a jp rz e d n ie js z y m o b o w ią z k ie m s p o łe c z e ń s tw a je s t w y k o rz e n ie n ie m o ra ln o ś c i b rz e s k ie j i z ło ż e n ie d o w o d u , że n a ró d , ja k o ta k i, z n ią n ie m a n ic w s p ó ln e g o .
D u m n ie c h o d z ą p ia s tu n o w ie m o ra ln o ś c i s a n a c y j
n e j p o z ie m i p o ls k ie j: d o z o rc y -o fic e ro w ie . D o p ó ty c ie s z ą s ię „b o h a te rs tw e m " d o p ó k i trw a ją rz ą d y o b o zu s a n a c y jn e g o . P a n B ó g n ie ry c h liw y , a le s p ra w ie d liw y , p rz e d k tó ry m w s z y s c y w y z n a w cy m o ra ln o ś c i s a n a c y jn e j b ę d ą z d a w a li ra c h u n e k z s w o ic h c z y n ó w . R te g o d n ia s ię d o c z e k a m y ”.
w ie rn i z n a le ź ć b ę d ą m o g li in tra tn e p o s a d y .
O d p a ru m ie s ię c y p rz y jm o w a n o s k ła d k i o d b e z ro b o tn y c h , k tó rz y w n a d z ie i o trz y m a n ia p o s a d y g re m - ja ln ie z a p is y w a li s ię d o p a ra fji k o ś c io ła n a ro d o w e g o o ra z k a u c je o d k a n d y d a tó w , k tó ry m ju ż o b ie c a n o p o w a ż n e s ta n o w is k a .
Z a w ie d z e n i i p o s z k o d o w a n i c z ło n k o w ie k o ś c io ła n a ro d o w e g o , k tó rz y lic z y li n a p o s a d y w | p rz e d s ię b io rs tw ie „b is k u p a ” Z a ch a rja s ie w ic z a i p o s a d ty c h n ie o trz y m a li, m im o w p ła c a n ia s k ła d e k 4 k a u c y j, z e b ra li s ię tłu m n ie p rz e d je g o d o m e m , d o m a g a ją c s ię w g w a łto w n y c h s ło w a c h z w ro tu p ie n ię d z y . P a tro l p o lic y jn y n a ra z ie z a ż e g n a ł b u rz ę , n ie d o p u s z c z a ją c d o o s trz e js z y c h w y s tą p ie ń .
p rz e z m in . G ro e n e ra o d p a rtji s o c ja l-d e m o k ra ty c z n e j.
B rz m i o n :
„W B ru n ś w ik u ro z e g ra ła s ię w a lk a u licz n a . W ie lu ra n n y c h le ż y w s z p ita la c h . W a lc z ą c y h itle ro w c y z ry w a ją b ru k n a u lic a c h . R z ą d b ru n ś w ic k i m im o w y s iłk ó w p o lic ji n ie m o ż e u trz y m a ć p o rz ą d k u i b e z p ie c z e ń s tw a ”.
M a n ife s ta c je n a ro d o w y c h s o c ja lis tó w w B ru n ś w ik u z a k o ń c zy ły s ię d e fila d ą o d d z ia łó w p rz e d H itle re m z n a jd u ją c y m s ię w ś ró d s w e g o s z ta b u . P rz e m a rs z trw a ł 6 i p ó ł g o d z in y . Ilo ś ć u c z e s tn ik ó w d e fila d y o b lic z a ją n a 1 0 0 ty s ię c y .
N a c z e le p o c h o d u k ro c zy ł w p e łn e m u z b ro je n iu p o ło w e m o d d z ia ł h itle ro w c ó w z Ś lą sk a , za n im m a s z e ro w a ły o d d z ia ły s z tu rm o w e z Z a g łę b ia R u h ry , N a d re n ji, S a k s o n ji, n ie m ie c k ie g o Ś lą s k a i B e rlin a . W m a n ife s ta c ja c h u c z e s tn ic z y ły -o rg a n iz a c je t. zw . m ło d z ie ż h itle ro w c ó w o ra z k o m p a n je a u to m o b ilo w e z 5 ty s ią c a m i s a m o c h o d ó w . P o ra ź p ie rw s z y w y s tą p iła ró w n ie ż n o w o u tw o rz o n a e s k a d ra lo tn ic z a . W c z a s ie d e fila d y k rą ż y ło n a d m ia s te m 6 s a m o lo tó w o p a trz o n y c h z n a k ie m h a k e n k re u z u .
w y w o ła ło z ro z u m ia łą k o n s te rn a c ję i p o p ło c h . R z u c o n o s ię d o u c ie c z k i p rz e z o k n a a p rz e d e w s z y s tk ie m k ilk u n a s tu z o b e c n y c h u s iło w a ło p o łk n ą ć k o m p ro m i
tu ją c e n o ta tk i, p is a n e , ja k u s ta lo n o p ó ź n ie j, s p e c ja l
n y m s z y fre m .
O g ó łe m a re s z to w a n o 7 4 o s o b y , p rz y k tó ry c h z n a le z io n o b a rd z o d u żo m a te rja łu k o m p ro m itu ją c e g o i s tw ie rd z a ją c e g o ic h k o n ta k t z c e n tra lą k o m u n is ty c z n e j p a rtji p o ls k ie j w M o s k w ie .
W ś ró d a re s z to w a n y c h z n a jd ó je s ię 1 6 -tu a g ita to ró w w y w ro to w y c h i w y b itn y c h d z ia ła c z y k o m u n is ty c z n y c h z L o d z i, B ia łe g o s to k u i K a to w ic , o d d a w n a p o s z u k iw a n y c h p rz e z w ła d z e p o lic y jn e i s ą d o w e .
O g ó łe m w c ią g u o s ta tn ic h 3 -c h d n i, w ła d z e b e z
p ie c z e ń s tw a p rz e p ro w a d z iły n a te re n ie W a rs z a w y lik
w id a c ję 9 p o w a ż n y c h o ś ro d k ó w a g ita c ji w y w ro to w e j
i a re s z to w a ły 3 4 0 o s ó b , k tó re z a m k n ię to w a re s z c ie
d o d y s p o z y c ji s ę d z ie g o d o s p ra w p o lity c z n y c h .
GflZETH WĄBRZESKA' Nr. 123.
Nr. 123._________________________ ______
Częste fakta. XWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
D z ia ło s ię to w ro k u p a ń sk im 1 9 3 1 w je d n y m z p o w ia tó w — p o w ie d zm y — w o jew ó d z tw a w o ły ń sk ie g o .
Z n a n y i sz a n o w a n y p o w sz e c h n ie w ła śc icie l z ie m sk i z g ło sił d o u rz ę d u p o d a tk o w eg o z e z n an ie o d o c h o d zie z m a jątk u z a r. 1 9 3 0 , w y k a z u jąc d o c h ó d w w y so k o śc i 1 0 .0 0 0 zł.
N iez w y k ły — b ą d ź c o b ą d ź — w d z isie jsz y c h c z a sa c h fa k t p o w a ż n e j, sto su n k o w o , re n to w n o śc i g o sp o d a rstw a z iem sk ie g o z a sta n o w ił n a c z e ln ik a u rz ę d u p o d a tk o w e g o .
— J a k to , sa m p rz y z n a je się d o 1 0 ty się c y z ło ty c h ? ... W ta k im ra z ie z p e w n o śc ią z a ro b ił d w a ra z y w ię c e j... W y z n a c z am y staw k ę o d 2 0 ty się c y d o c h o d u .
E fe k t d e c y z ji u rz ę d u p o d a tk o w eg o b y ł n ie b y w a ły . Z iem ia n in , o trz y m a w szy w e zw a n ie d o z a p ła c en ia p o d a tk u o d 2 0 ty sięc y d o c h o d u , sk ie ro w a ł d o są d u s k a rg ę k a rn ą p rz e c iw a d m in istra to ro w i m a jątk u o sp rz e n ie w ie rz e n ie 1 0 .0 0 9 zł. W m o ty w a c h sk a rg i p o w o ła ł się n a d e c y z ję u rz ę d u p o d a tk o w e g o , p o d k re śla ją c , ż e u rz ą d p o d a tk o w y w y z n a cz a jąc p o d w ó jn ą sta w k ę p o d a tk u m u sia ł p o sia d a ć d o k ła d n e in fo rm a c je , z c z e g o ja sn o w y n ik a , ż e a d m in istra to r sp rz e n ie w ie rz y ł 1 0 ty s. zł.
N a ro z p ra w ie p rz e d sta w ic iele u rz ę d u p o d a tk o w e g o n ie u m ie li u z a sa d n ić sw o je j d e c y z ji. A d m in istra to r z o stał z w o ln io n y o d w in y i k a ry , a w n a stę p stw ie o sk a rż y ł n a c z e ln ik a u rz ę d u sk a ib o w e g o o o sz c z e rstw o .
* *
P o w ie k to ś m o ż e : b ła h a h isto ry jk a. B y ć m o ż e, b ła h a, a le b a rd z o p o u c z a ją c a .
W n a szy c h u rz ę d a c h p o d a tk o w y c h s ta je się c o ra z b a rd z ie j re g u łą tra k to w a n ie p ła tn ik a ja k o k ła m li
w e g o p rz estęp c y ,’ k tó re g o c e lem je st o sz u k ać sk a rb p a ń stw a .
N a tle te g o d z iw n e g o n a staw ie n ia w y tw arz a się p a ra d o k sa ln a s y tu a c ja : N ie u c z c iw y p o d a tn ik , fa łsz u ją cy b ila n se i u k ry w a ją c y d o c h o d y , w y c h o d z i z o p re - sy j p o d a tk o w y c h c a ło , n a to m ia s t u czciw i i so lid n i o b y w a te le , sk ła d a ją c y z e z n a n ia z g o d n ie z p ra w d ą i rz e c z y w isto śc ią n a ra ż a n i są n a ro z m a ite p rz y k ro śc i.
P e d a g o g ic z n e n a stę p stw a te g o ro d z aju m e to d są ' w p ro st z a trw a ż a ją c e . W in te re sie sk a rb u z a ją ć się
p o w in n o n ie m i w ład z e c e n tra ln e .
.... ...II...Ml 'III I ... ... ... ...
Zgon wielkiego wynalazcy.
W n ie d z ie lę o k o ło g o d z in y w p ó ł d o d z iesią te j z m a rł w W e st-O ran g e w ielk i w y n a la z c a T o m a sz E d i
so n w 8 4 ro k u ż y c ia . P rz y z m a rły m c z u w a li ju ż o d d łu ż sze g o c z a su jeg o c h o ro b y ż o n a i 6 d z iec i. E d iso n u ro d z ił się z m a tk i S z k o tk i a o jc a H o len d ra p o to m k a e m ig ra n tó w z p o c z ątk u 1 8 stu le c ia . Z ły s ta n ro d z i
c ó w n ie p o z w a la ł p rz y sz łe m u w y n a la z cy d łu g o k o rz y sta ć z d o b ro d z ie jstw sz k o ły . E d u k a c ja je g o trw a ła n ie z w y k le k ró tk o , g d y ż ty lk o 3 m ie sią c e. M u sia ł z a ra b ia ć n a ż y c ie i z p o c z ą tk u z a jm u je się sp rz ed a ż ą w a ż y w — n a s tęp n ie z o staje sp rz e d aw c ą g a z e t n a k o le ja c h . P o k ilk u z a ś latac h m ło d y E d iso n re d a g u je g a z e tk ę k o le jo w ą , k tó rą o d b ija n a rę c z n e j d ru - k a ren c e w k ą c ik u w a g o n u p o c z to w e g o , a w sz y b k im te m p ie z jed n u je so b ie 4 C 0 a b o n e n tó w .
W p o sz u k iw a n iu le p sze g o z a ję c ia o trz y m u je m ie j
sc e ja k o n o c n y te le g ra fista w u rz ę d z ie p o c z to w y m . N a stan o w isk u te rn z d rad z a n iep o sp o lite z d o ln o śc i w y n a la z c z e , to te ż w o ln e c h w ile p o św ię c a n a u c e i e k sp e ry m e n to w a n iu . W B o sto n ie , g d z ie o trz y m a ł le p sze stan o w isk o , w m a ły m p ry w a tn y m w a rszta c ie p o w sta ją p ie rw sz e je g o w y n a la z k i. W N o w y m J o r
k u , g d z ie się n a s ta łe p rz e n ió sł w ro k u 1 8 7 1 k o n s tru u je p ie rw o w z ó r g ra m o fo n u , k tó ry w 1 0 la t p ó ź n ie j w u le p sz o n e j p o sta c i z ja w ia się n a ry n k u h a n - d lo w e m .
T u z a k ła d a w ielk ie la b o ra to rju m w M e n lo -P a rk , p rz y p o m o c y g ru p y k a p ita listó w . •
T u ta j d o k o n y w a E d iso n w c ią g u u siln e j p ra c y c a łe g o sz e re g u w y n a la z k ó w z d z ie d z in y te c h n ik i sła b y c h i siln y ch p rą d ó w , z d z ie d z in y te le g ra fji, k o n stru u je fo n o g ra f, m .? g a fo n itp . G sn ju sz w y n a la z c z y E d iso n a n a p ro w a d z a g o n a d ro g ę w ie k o p o m n e g o w y n a la z k u — ż a ró w k i e lek try cz n e j. D z ię k i w y n a la z k o m E d iso n a z d z ie d z in y e lek tro d y n am ik i w r. 1 8 8 3 p o w sta je T o w . K o lei E le k try c z n e j, k tó re b u d u je p ie rw sz e k o le je e le k try c zn e w A m e ry c e.
W r. 1 8 8 7 E d iso n b u d u je n o w e, w ielk ie la b o ra to rju m w W e st-O ran g e , w stan ie N e w -Jerse y . T u p o w sta ją w y n a laz k i, k tó re d a ły p o d sta w y d z isie jsze j te ch n ice film o w e j i p rz e m y sło w i film o w em u , tu te ż p ro w a d z i E d iso n p ra c ę n a d p ra k ty c z n em z a sto so w a n ie m te leg ra fu b e z d ru tu i ra d ja.
L ic zb a p a te n tó w n a w y n a laz k i, z g ło sz o n y c h p rz e z E d iso n a , p rz e k ra c z a ty sią c , c o je st w y m o w n e m św ia
d e c tw e m je g o g e n ju sz u w y n a la z c z e g o .
W r. 1 8 7 3 E d iso n ż e n i się . W r. 1 8 81 w d o w ieje . P o k ilk u latac h w c h o d z i w n o w y z w ią z e k m a łź e ń s l;.
Z p ie rw sz e g o m a łże ń stw a m a tro je d z ie c i. Z d ru g ie g o d w o je . J e d e n z sy n ó w E d iso n a p ra c u je u L o k u sw e g o w ielk ie g o o jc a w je g o la b o ra to rju m w O ran g e .
ROZPOWSZECHNIAJCIE
„GAZETĘ WĄBRZESKĄ**!
Przymus moralny
N ie je st to n o w o śc ią , ż e sa n ac ja w y w ie ra o d la t p rz y m u s m o ra ln y n a w sz y stk ic h , k tó rz y c h o ć c o k o l
w ie k są z a le ż n i. N a jw ię k sz e o rg je p rz y m u s u m o ra ln e g o ro z p ę ta ła sa n a c ja w c z asie w y b o rc z y m . P a m ię ta m y to d o b rze , — i w ie m y , ż e ty lk o d z ię k i te m u p rz y m u so w i sa n a c ja u z y s k a ła w ię k sz o ść w S e jm ie i S e n a c ie . S ą d N a jw y ż sz y , ro z p a tru ją c y p ro te s ty w y b o rc z e , n ie je d n o k ro tn ie to stw ie rd z a . — Z a sm ak o w a w sz y w ta k ic h n ie m o ra ln y c h i n ie k u ltu ra ln y c h m e to d a c h , sa n a c ja d a lej u p ra w ia p rz y m u s m o ra ln y — o b e cn ie w d w ó c h g łó w n ie k ie ru n k a c h : a ) w p o p ie
ra n iu S trz e lc a , b ) „ O g n isk a " . O c z y w iśc ie p o d o b n ą m e to d ą w p ę d z a p rz y n a d a rz a ją c y c h się o k a z jac h
„ s y m p a ty k ó w " ? ! — d o B . B .
W iem y , ja k to „ d e lik a tn ie " — a le „ z ro z u m ia le"
p o lec a się n a u c z y c ie lo m p ra c ę d la S trz e lca , — a o d ra d z a się p ra co w a ć w in n y ch o rg an iza c ja c h m ło d z ie ż y . N ied a w n o te m u w W ą b rz e ź n ie w y k o rz y s ta n o n a w e t K o n fe re n c ję n a u c z y c ie ls k ą d la a g ita c ji z a S trz e lc e m . — T e ra z z n ó w d o ść g ło śn e m je s t w k o ła c h n a u c z y c ie lsk ic h , ż e p e w n i p a n o w ie , o ta c z a jąc się ja k b y n im b e m w y ż sz e g o p o le c e n ia , d a ją m ło d sz y m , z w łasz c za k o n tra k to w y m n a u c z y c ie lo m d o z ro zu m ie n ia , ż e p o w in n i w s tą p ić d o Z w . N a u cz . S z.
P . — O g n isk a , — b o n ie p rz y n a le ż n o ść d o O g n isk a m o g ła b y b y ć ź le tłó m a c z o n a i sz k o d liw a.
Z a p ru s k ic h rz ą d ó w m o g li n a u c z y c ie le — b e z sz k o d y n a le ż e ć d o K a to lic k ieg o Z w ią z k u N a u c z ., — le cz z a re ż im u s a n a c y jn e g o p rz y n a le ż n o ść d o C h rz . S to w . N . N a u c z , n ie m ile je s t
a n ty p a ń s tw o w o ś c ią " 1
N ied a w n o te m u z w o ła n o n a p o d c z a s g łó w n e g o n a b o ż e ń stw a B . B . — P a n In s p e k to r p o n o
w id z ia n a , „ p a ch n ie n ie d z ie lę o 1 1 -te j —
z e b ran ie n a u c z, d la b . p o k o rn ie o św ia d
c z y ł, ż e w p ra w d z ie o fic ja ln ie je szc z e d o tą d n ie b y ł z a p isa n y d o B . B ., a le te ra z p rz y s tęp u je , — i p rz y rz e k a p o p raw ę . D z iw n e to m u sia ło w y w rz e ć w ra ż e n ie n a z e b ra n y c h n a u c z y c ie li, je że li sz ef ta k się u p o k a rz a . I c e l b y ł ja sn y . J e ż e li sz e f p o k o rn ie d o w in y się p rz y z n a je i p o p ra w ę p rz y rz e k a , to o c z y w iśc ie w szy sc y z e b ran i p o w in n i iść z a je g o p rz y k ła d e m . Z a d z iw ia ją c e p rz e m ia n y p rz e ch o d z ą lu d zie z a re ż im u sa n a c y jn e g o . — Z e n d e k ó w , c h a d e k ó w , w i- to so w c ó w , e n p e ro w c ó w p rz e m ie n iają się w b e b e c h ó w z a c ie trz e w io n y c h i a g ita to ró w sa n a c y jn y c h . — M o c n i lu d z ie I G d y b y re ż im s a n a c y jn y się z a ła m ał, — c i lu d z ie z n ó w z m ie n ią n a „ ro zk a z" sw o je „ p rz e k o n a n ia " , — i p e w n ie n a jg ło śn ie jb y sz k a lo w a li n a sa -
Mrożące krew zeznania zbrodniarza
5 ‘ f . ł w ‘ ' r- -P rz y p o m u ą so b ie n ie za w o d n ie c z y te ln ic y s tra s z n e w y sa d z a n ie p o c ią g ó w w J u te rb o g a n a s tę p n ie w B ia -T o rb a g y , k tó re to k a ta stro fy w ie le p o c h ło n ę ły o fia r, a o k tó ry c h sw e g o c z a su sz ero k o się ro z p is y w a liśm y . P o lic ja c a łe j n ie m a l E u ro p y p o s z u k iw ała z a m a c h o w c ó w , w re szc ie a re s z to w a n o w W ie d n iu n ie ja k ie g o ś M a tu sk ę , o b y w a te la W ę g ie r, k tó re g o z e z n a n ia n iż ej p o d a je m y :
W n o c y z p ią tk u n a so b o tę M a tu sk a z ło ż y ł p rz e d a u s trja ck im i k o m isa rz a m i p o lic y jn y m i w śró d p ła c zu k u rc z o w e g o w y c z e rp u ją c e z e z n a n ia , k tó re m ro ż ą k re w w ż y łac h . W y n u rz e n ia te u w a ż a się w k o ła c h p o lic ji z a c a łk ie m w iaro g o d n e .
J a k się o k a z u je , M a tu sk a p o d . w p ły w e m n ie p o h a m o w a n e j ż ą d zy n isz c z e n ia d o k o n a ł k ilk a z a m a
c h ó w n a p o c iąg i i p rz y g o to w a ł p la n d a lsz y c h , z a k ro jo n y c h n a je szc z e w ię k sz e ro z m ia ry .
P ie rw szy z a m ac h n a p o c iąg p rz e d s ię w z ią ł M a tu sk a w N e u le n g b a c h w D o ln ej A u strji, g d z ie p rz e z ro z k rę c e n ie sp o id e ł sz y n c h c ia ł d o p ro w a d z ić d o w y k o le je n ia się p o c ią g u . Z a m a c h te n się n ie u d a ł.
P rz y n a s tę p n y m s ta ra ł się M . „ u le p sz y ć " sw o je sp o so b y . W A n z b a c h p rz e rz u c ił p rz e z to r sz y n y , k tó re p rz y m o c o w ał d o p o d k ła d ó w k o le jo w y c h . P o c ią g p rz e ła m a ł je d n a k tę b a rje rę i n ie w y k o le ił się.
W ted y w p a d ł z b ro d n ia rz n a s tra sz n ą m y śl w y sa d z e n ia p o c ią g ó w w p o w ie trz e . P ie rw szy ra z z re a liz o w a ł s z a ta ń s k i sw ó j p la n w J u te rb o g , d o k ą d w y je
c h a ł ju ż w k w ie tn iu b r. U p a trz y w sz y so b ie o d p o w ie d n ie m iejsce , w ró c ił d o W ie d n ia i z a b ra ł się d o z b u d o w a n ia a p a ra tu , z a p a la ją c e g o a u to m a ty c z n ie ś ro d k i w y b u c h o w e . J a k o b . o fice r p io n ie ró w b y ł d o te g o ro d z a ju ro b o ty k o n s tru k c y jn e j d o sk o n a le p rz y g o to w a n y . P o s p o rz ą d z e n iu o d p o w ied n ic h p la n ó w w y jec h a ł w s ie rp n iu d o B e rlin a , sp o rz ą d z ił b o m b ę z a u to m a ty c z n y m z a p a ln ik ie m i z a w ió z ł ją n a ro w e rz e d o J u terb o g . Ś ro d k ie m w y b u c h o w y m , p rz e z n ie g o u ż y w a n y m , b y ł e k ra z y t, k tó ry z a b ra ł z k a m ie n io ło m ó w G ro s k n a u sh o f p o d T ra v ig e s , z a k u p io n y c h p rz e z n ie g o w y łą cz n ie w ty m c e lu , a b y u ła tw ić so b ie n ie p o d e jrz a n e z d o b y w a n ie śro d k ó w w y b u c h o w y c h .
Z a m a ch w J u te rb o g n ie z a d o w o ln ił o b łą k a n e g o . C h c ia ł o n z a w sz elk ą c e n ę w id z ie ć k re w . U d o sk o n a lił w ię c sw ó j z a p a ln ik a u to m a ty c z n y , p rz y s p ie sz ają c je g o d z iała n ie ta k , b y w y b u ch n a s tą p ił w c h w ili k ie d y lo k o m o ty w a m in ęła m ie jsc e , w k tó ry m b o m b ę z a ło ż y ł. S tra s z n e s k u tk i k a ta s tro fy w B ia -T o rb a g y sp ra w d z iły o b licz e n ia o b łą k a ń ca .
M a tu sk a p la n o w a ł je szc z e d a lsze z a m ac h y i to je d e n n a p o c ią g p o sp ie sz n y A m ste rd a m — P a ry ż — M a r
s e ille . Z a m a c h te n m iał b y ć d o k o n a n y n a te ry to r- ju m H o la n d ji. D ru g a k a ta stro fa m ia ła n a s tąp ić n a n ie z w y k le w y so k im w ia d u k cie w e V e n tim ig lia , g d z ie
n a c ję. J e s tto n a jle p s z y m d o w o d e m sa n a cy jn e g o b a n k ru c tw a , ż e u b ie g a się — o ta k ic h c h w ie jn y c h lu -l d z i, — a lb o ż e p rz y m u se m m o ra ln y m lu 4 z i in n y ch I p rz e k o n a ń n a p ę d z a d o sw eg o o b o z u . Z b a n k ru to w a n e j sa n a c ji w id o c z n ie c h o d z i ty lk o o lic z b y a n ie 1 o ja k o ść , — b o ć ro z u m p ro s ty m ó w i, ż e n £ „ p rz y -1 m u so w y c h " c z ło n k a c h , - a te rn m n ia j n a c h w ie jn y ch ] i z m ie n n y c h b u d o w a ć n ie m o ż e.
P rz y m u s m o ra ln y w y w ie ra sa n ac ja, g d z ie ty lk o .J m o że i ja k m o ż e . C z e rw o n y h ra b ia g o rą c o p o le c ał i te ro r, a sa n ac ja g o sto su je . C z y sa n ac ja n ie z d o ln a 1 ju ż d o ro z s ą d n e g o m y śle n ia ? C z y s a n a c ja n ie z d a je I so b ie sp ra w y , ż e te ro r z a w sz e o sięg a s k u tk i w rę c z J p rz e c iw n e p o ż ą d a n y m ? — C z y n ie w id z i te g o w św ie c ie ? T e ro r ro z g o ry c z a — i w ied z ie d o s k ra jn e g o ra d y k a liz m u lic zn e je d n o stk i s te ro ry z o w a n e . — T e ro ry z o w a n i lu d z ie o z d ro w y c h p rz e k o n a n ia c h c h rz eś c ija ń s k o -n a ro d o w y c h , — je sz cz e w ię ce j się w n ic h u tw ie rd z ą , c h o ć c h w ilo w o m u szą m ilc z e ć . — ' L u d z ie n ie w y ro b ie n i ro z g o ry c zą się , — » i p ó jd ą w d u c h u c o ra z d a le j n a le w ic ę . P e w n e m je s t, ż e ż a d en s te ro ry z o w a n y n ie s ta n ie się s a n a to re m z p rz e k o n a n ia , ra c ze j s ta n ie się w d u c h u z a cię ty m w ro g ie m sa n a c ji, k tó ry c z e k a ty lk o n a o k a zję , a b y m ó g ł z p ro c e n te m o d p ła cić w y rz ą d z o n ą k rz y w d ę.
A c z k o lw ie k „ p rz y m u s m o ra ln y " n ie p rz y n ie sie sa n a c ji rz e c z y w is ty c h k o rz y śc i, — p rz y n o s i s p o łe
c z e ń stw u , n a ro d o w i — i w re sz cie p a ń s tw u o g ro m n e sz k o d y . A d la te g o p o w in n o sp o łe c z e ń stw o k re s p o ło ż y ć te j n ie m o ra ln e j, — rz e cz y w iśc ie a n ty p a ń stw o w e j ro b o c ie sa n a c ji.
W sz y stk ie S to w a rz y s z e n ia i Z w iąz k i, sto jąc e n a s ta n o w is k u c h rz e śc ija ń sk iem i n a ro d o w e m , p o w in n y p o d a ć so b ie rę c e i stw o rz y ć je d e n s iln y fro n t d o w a lk i i o p o ru p rz e c iw n ie cn y m m e to d o m s a n a c y j
n y m p o d h a słe m : „ w szy sc y z a je d n eg o p o k rz y w d z o n e g o " . — B o jk o t to w a rz y sk i i sp o łe c zn y te ro ry s tó w s a n a c y jn y c h i ic h p o p le c z n ik ó w — s ta je się b o d a j k o n ie c z n o śc ią . S tro n . N a ro d o w e n ik o g o n ie trz y m a p rz y m u se m , o w sz e m c h ę tn ie p o z b y w a się n ie p e w n y c h i c h w ie jn y c h , n ik o g o n ie w c ią g a a n i p rz y rz e c z en ia m i, a n i g ro ź b a m i. T e ro ru sa n ac y jn e g o n ie c h c em y o d p ie ra ć te ro re m , — a le s iłą i sta n o w c z o śc ią p rz e k o n a ń , — le cz m a ltre to w a ć się n ie p o z w o - lim y , ra c ze j p rz e c iw s ta w im y te ro ro w i sa n a cy jn e m u w sz elk ą b ro ń le g a ln ą . B a n k ru tu ją c a sa n ac ja sa m a so b ie g ró b k o p ie , — o b y n ie w y k o p a ła g ro b u n a ro d o w i i p a ń stw u .
p o c ią g z s e tk a m i p o d ró ż n y c h siłą w y b u c h u m ia ł b y ć I rz u c o n y w p rz e p a ść .
„ W k a ż d e m p a ń s tw ie e u ro p e jsk ie m z e z n a ł M a tu -1 sk a d o sło w n ie — c h c ia łe m sp o w o d o w a ć p o d o b n e k a ta s tro fy , c a ła E u ro p a m iała m ó w ić o m o ic h c z y - * n a c h . P la n te n p o w zią łe m w ro k u 1 9 2 7 . O d te g o c z a su n ie z a zn a łem sp o k o ju . Ż ą d z a n isz c z e n ia p c h a ła m n ie o d z a m a c h u d o z a m ac h u ".
C h a ra k te ry s ty c z n e m d la u m y sło w o ści M a tu sk i je s t je g o z a c h o w a n ie się w c e li w ię z ien n e j. P rz e z p e w ie n c z a s c h o d z i n ie sp o k o jn ie , o d m a w ia ją c m o d litw y , .p o te m z n ó w p rz y s ta je i p rz e z c a łe g o d z in y n ie ru sz a się z m iejsca . P rz y c e li u s ta w io n o s p e c
ja ln e p o s te ru n k i, k tó re m a ją u d a rem n ić e w . z a m a c h sa m o b ó jcz y a re sz to w a n e g o .
W e d łu g o s ta tn ic h w ia d o m o śc i S y lw e s te r M a tu sk a z o sta ł p rz e n ie s io n y d o s z p ita la , a lb o w ie m s tw ie r
d z o n o u n ie g o n ie b e z p ie cz n ą c h o ro b ę w e n e ry c z n ą . J a k d o c h o d z e n ia p o lic y jn e w y k az a ły , ż a d n e m o ty w y a n i p o lity c z n e a n i m a te rja ln e n ie g ra ły ro li u n ie g o w w y k o n y w a n iu z b ro d n i, a w s z y s tk ie je g o c z y n y z b ro d n ic z e tłu m a c z ą się c h o ro b liw y m s ta n e m d u c h o w y m .
M a tu sk a p ro w a d z ił p o d w ó jn e ż y c ie, z je d n e j s tro n y b y ł tro s k liw y m o jc e m ro d z in y , k tó ry k o c h a ł z a ró w n o ż o n ę ja k i c ó re c z k ę , u c z ęsz cz a ją c ą d o g im n a
z ju m , z d ru g ie j s tro n y p ro w a d z ił ż y w o t D o n J u a n a , o d d a la jąc się n ie je d n o k ro tn ie n a d łu ż szy p rz e c iąg c z a su .
W p ra w d z ie M a tu s k a " n ie z o s tał je sz c z e o d d a n y sz c z eg ó ło w y m b a d an io m le k a rsk o -p s y c h ja try c z n e m , je d n a k z d a je się n ie u leg a ć w ą tp liw o śc i, ż e n ie b ez p ie c z n y z b ro d n ia rz je s t k o m p le tn y m w a rja te m .
<
F
f o P z V k
s v n k ti P s h
ji a d g
Z miasta i powiatu h b
C i
