Ś. p. Henryk Radziszewski.

3 Nekrologi 191 1264 r., S ta tu ta z ie m s k ie K a z im ie r z a W ie lk ie g o i P r z y w ile j k o s z y c k i r o z r o s ły s i ę tu do o b sze r n y c h m o n o g r a fji. S tr e s z c z e n ie m p o w y ż s z e j p r a c y j e s t p o p u la r n a b roszu rk a, n a g r o d z o n a n a k o n k u r s ie S m o liń s k ie g o w P e te r s b u r g u O o o c z ą t- ka'h s a m o rz ą d n e j P o ls k i, z a w ie r a ją c a ro zw ó j p o ls k ie g o k o n s ty tu c jo n a liz m u do r. 1506. D a ls z y m c ią g ie m U s ta w o d a w s tw a p o ls k ie g o w ie k ó w śr ed n ic h j e s t U s ta - w id a w s tw o p o ls k ie z a k r ó la A le k s a n d r a J a g ie llo ń c z y k a i U s ta w o d a w s tw o Z y - g tu n ta 1. W z w ią z k u z p r a c a m i p o w y ż s z e m i w y m ie n ić tu n a le ż y R o z b ió r p r z y - ■tsdejów w o ln o ś cio w yc h W ła d y s ła w a J a g ie łły . P r a c e p o w y ż s z e n,ie z o s t a ł y

j jzcze w y d a n e . — W r. 1905 u k a z a ła s i ę w p r z e k ła d z ie K ro n ik a Jan k a z C za r n - kw a, a w 1913 r., w 5 0 0 -le tn ią r o cz n ic ę u n ji h o r o d e lsk ie j w y s z ły w s z y s t k ie :ów n e a k t y U n ji L itw y z P o ls k ą z o m ó w ien iem w e w s t ę p ie w p ły w u P o ls k i na

stró j p r a w n o -sp o łe c z n y lite w s k i. D r. F . S.

Ś. p. H E N R Y K R A D Z IS Z E W S K I, u r o d z o n y 2 7 .V II.1 8 7 3 , w y c h o w a n ie c Jzkoły N a u k P o lity c z n y c h w IParyżu, d o c e n t U n iw e r s y t e t u J a g ie llo ń s k ie g o V r o k u 1918 i U n iw e r s y t e t u W a r s z a w s k ie g o 1920, p r o fe s o r S z k o ły G łó w n ej G ospod arstw a W ie js k ie g o , p o s e ł n a s e j m y k o n s ty tu c y jn y i o b e c n y , w y b itn y I z ia ła c z ob ozu lu d o w o -n a r o d o w eg o , c z ło n e k T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o W a r ­ sz a w s k ie g o od ro k u 1908, w sw e j d z ia ła ln o ś c i n a u k o w ej u s iło w a ł p o g o d zić w y - n a g a n ia a k tu a ln o ś c i z e s ta n o w is k ie m b a d a w czem . T e m a ty , z w ią z a n e z e s p ó ł- rzesn ą r z e c z y w is to ś c ią , iprądy, z n a jd u ją ce sw ó j w y r a z w c h w ili ob ec n ej, te n - le n c je , u r z ą d z en ia , o r g a n iz a c je ż y w e , lu b m a ją c e w y w r z e ć w p ły w i n a p o ­ to m n y ch , z a g a d n ie n ia h a n d lu p o ls k ie g o i sk a r b o w o śc i d a w n ie js z e j p o c ią g a ły p r z e d e w s z y s tk ie m ś. p. R a d z is z e w s k ie g o . O p r a co w y w a ł je n a p o d s ta w ie d u że g o m a te r ja łu ź ró d ło w e g o , s ię g a j ą c do a r ch iw ó w d o tą d n ie z n a n y c h , z u w z g lę d n ie ­ n iem w y n ik ó w n a u k i ob cej, g łó w n ie fr a n c u s k ie j, p o k re w n y m p o ś w ię c o n y c h sp r a ­ w om . R o z p o r z ą d z a ł m e to d ą o s tr o ż n ą w U sta la n iu f a k t ó w , z d o ln o śc ią do u o g ó l­ n ień , ła tw o ś c ią w n io s k ó w .

W w ię k s z o ś c i p ra c sw o ic h s t o i n a g r u n c ie o p iso w y c h sp o s o b ó w t r a k t o ­ w a n ia z ja w is k p r z e s z ło ś c i. C zy w r o zw o ju p r z e m y s łu K r ó le s tw a P o ls k ie g o , c z y w b io g r a f j i S te in k e lle r a , c z y w d z ieja c h sk a rb u z a K r ó le s tw a P o ls k ie g o lub h i­ sto r ji B a n k u P o ls k ie g o albo W a r s z a w y — s t a r a s ię p rzed ew iszy stk iem o p r z e d ­ s ta w ia n ie fa k t ó w i m o ż liw ie ja s n e o k r e śle n ie z m ia n , w n ich z a ch o d z ą cy c h .

Z a g a d n ien ie g e n e z y n ie p o c ią g a ło g o p r a w ie z u p e łn ie . N a t o m ia s t id eo - lo g j a u r z ą d z eń i z w ią z e k ich z o g ó ln ą id e o lo g ją n a ro d o w ą , b y ła z w y k łe m p o d ło ­ ż e m o g ó ln ie js z e m j e g o лэгас, s z e d ł w ty m k ieru n k u n a r a z ie m im o w ied n ia , p ó ź n ie j c a łk ie m c e lo w e , p r z e c h y la ją c s ię k u p e w n em u a p r io r y z ip o w i i o c e n ie o p ty m i­ s ty c z n e j w s z y s t k ie g o w p r z y s z ło ś c i, p o d d a ją c s ię s iln ie j sk ło n n o ś c i p u b lic y s ty c z ­ n e j, k tó r a m u u ła t w iła s y n te z ę , o d b ie g a ją c ą ju ż od d a w n ie js z y c h w y łą c z n ie ź r ó d ło w y c h o p isó w ( id e o lo g ją g o sp o d a r c z a P o ls k i) .

Z r e s z tą w c z a s a c h o s ta tn ic h s w e g o ż y c ia w z w ią z k u z za w o d e m p o li­ ty c z n y m i p e d a g o g ic z n y m , o d s z e d ł tod b a d a ń h is to r y c z n y c h , b y p o ś w ię c ić s ię w y łą c z n ie tw ó r c z o śc i te o r e ty c z n o -p e d a g o g ic z n e j w za/k resie ek o n o m ji.

192 Nekrologi

4

Ś. p. T E O D O R W IE R Z B O W S K I, ur. 30.8.1853, k a n d y d a t f ilo lo g j i U n iv . W a r sz . 1875, m a g is t e r i d o k tó r f ilo lo g j i s ło w ia ń s k ie j 1886, od r. 1882 d o ceit, p r o fe so r n a d z w y c z a jn y 1886, p r o fe s o r z w y c z a jn y 1889, n a c z o ln ik A rch iw u n G łó w n e g o K r ó le s tw a P o ls k ie g o 1896— 1919, c z ło n e k c z y n n y A k a d e m ji U m i- j ę tn o ś c i 1905 i c z ło n e k j a ło ż y c ie l T. N a u k o w e g o , z m . 19.11 1923 p o z o sta w i o lb r zy m i d orob ek z d z ie d z in y h is to r ji p o w sz e c h n e j i p o ls k ie j, o ra z h isto r i lit e r a t u r y p o ls k ie j.

C a ło ść te g o d orobk u z b y t j e s t r o z le g łą , iż b y m o ż n a b y ło p r z e d s ta w i ją w y c z e r p u ją c « w k r ó tk ic h s ło w a c h . J e s t t o b o w iem p lo n p ó łw ie k o w e j b lisk a w y tę ż o n e j p r a c y p is a r s k ie j i w y d a w n ic z e j. P r a c a ta , r o z p o c z ę ta w r o k u 187t a lic z ą c a p r z e s z ło d w ie ś c ie n u m e r ó w b ib ljo g r a fic z n y c h , w y k a z u je n a w s t ę p t s z e r e g sp r a w o zd a ń z p u b lik a c y j p o d sta w o w y c h ź r ó d e ł d z ie jo w y c h p o lsk ich , jakii w o w y c h w ła ś n ie c z a s a c h z a p o c z ą tk o w a ły ru ch o ż y w io n y a p ło d n y n a niwi< w y d a w n ic z e j n a s z e g o d z ie jo p is a r s tw a . S p o tk a m y s i ę ta m z o c en ą ta k ic h — m ię d z y in n em i — d z ie ł z t e g o z a k r e s u m o n u m e n ta ln y c h , j a k K o d ek s D y p lo ­ m a ty c z n y M a ło p o ls k i P ie k o s iń s k ie g o ; ja k M o n u m en ta m e d ii a e v i h is to r ic a S o ­ k o ło w s k ie g o i S z u js k ie g o , ja k M o n u m e n ta P o lo n ia e h is to r ic a , K le in e r e G e­ s c h ic h ts q u e lle n P o le n s im M itte la lte r Z e is s b e r g a , oraz A r c h iw u m do d ziejów o ś w ia t y w P o ls c e . J u ż p ró b y t e z a p o w ia d a ją k ie r u n e k d a ls z e j d z ia ła ln o ś c i n a u ­ k o w e j z m a r łe g o . J a k o te ż w k r ó tc e , b o p o c z y n a ją c od r. 1880 p o d ją ł ś . p.. T eo ­ dor W ie r z b o w s k i w y d a w n ic tw a w ła s n e , c z e r p ią c do n ic h m a t e r j a ły z n a jc e l­ n ie js z y c h b ib ljo te k i a r c h iw ó w k r a jo w y c h i o b cy ch C elem p ra c t y c h , zan im z o ­ s t a ł y o n e u j ę t e w r a m y u s ta lo n e g o n a p r z y s z ło ś ć p r o g r a m u , b y ło p r z e d e w s z y s t- k ie m w z b o g a c e n ie d a n y ch d o ż y c ia i d z ia ła ln o ś c i tw ó r c ó w k u ltu r y u m y sło w e j w d a w n e j P o ls c e . N a le ż ą do n ich : „o n u n c ju s zu L a u r e o “ , „ F ilip a K a llim a ch a w ie r ­ s z e n a c z e ś ć J a n a D łu g o s z a “, „ K r z y s z to fa W a r s z e w ic k ie g o n ie w y d a n e p ism a “ , o ra z m o n o g r a fja o n im , „ S im o n is S ta r o v o ls c ii e le n c h u s o p eru m “ , p r z y c z y n k i do b io g r a f j i K o p e rn ik a , R e ja , J a n a z C z a rn o la su i M ic k ie w icz a , łą c z n ie ze stu - d ju m n a d j e g o g e n e a lo g j ą a w r e s z c ie m o n u m en ta ln a »B ib lio g r a p h ia polo n ica sa e c u lo ru m X V a t X V I “ o ra z w s p ó łp r a c o w n ic tw o « t a ł e a o w o cn e w w y d a w n i­ c tw a c h „ B ib ljo te k i z a p o m n ia n y c h p o e tó w i p r o z a ik ó w p o lsk ich X V I— X V III w .“. N aikoniec, p r o g r a m w y d a w n ic z y ś. p. T eo d o ra W ie r z b o w s k ie g o d o jr z a ł w k ie ­ ru n k u p r z e d s ię w z ię ć n ie z w y k le ju ż p o w a żn y ch a r o z le g ły c h , k tó r y m m ia ł on p o ś w ię c ić n a k ła d p r a c y iś c ie b e n e d y k ty ń s k ie j. P o o g ło s z e n iu cztero to m o w ej p u b lik a c ji „ U c h a n sc ia n ó w “ p o d ją ł z m a r ły d w a w ie lo to m o w e w y d a w n ic tw a , s t a ­ n o w ią c e n a jw ię k s z ą je g o z a s łu g ę n a u k o w ą . P ie r w s z e z n ic h t o »K o m isja E du ­ k a c ji N a r o d o w e j“ i j e j s z k o ły w K o ro n ie (1 7 7 5 — 1 7 9 4 ), d r u g ie to , M a tricu la ru m R e g n i P o lo n ia e S u m m a r ia “ ' P u b lik a c ja a k tó w K o m is ji E d u k a c y jn e j o tw o rzy ła p r z ed ś w ia te m n a u k o w y m p o lsk im m o ż n o ść b liż s z e g o z a p o z n a n ia s ię z d z ia ła ln o ­ ś c ią t e j in s t y t u c j i z a s łu ż o n e j, a p r a c o w ite r e g e s t r y M e tr y k i K o ro n n ej u p rzy ­