Acta Eruditorum […] Calendis Maji, Anno M DC LXXXVII, N.V

Ν, V.

η}

ERUDITORUM

publicata Lipfi&

Calendis Maji, Anni M DC LXXXVIL

DEFENSI O R E L A T I ONI S DE ANTONIA

Burignonia, AElis Eruditorum Lipfienfibus M enfis Ja n u a rii Anni M D C L X X X V l inferta, a d verfis Anonjm i fam ofas chartas Amfielodami tjpu Boet- mannianis fitb titulo MONITI NECESSARIIptibltcatas.

Quarum protsrt& calumiu refutantur·, (tmulque Fcemins

.,

qu&fe Legatam Dei Mentita efi> ipfiusque Apologet λ ( f Moni­

to ri, impia & monfirofa dogmata quadam, ex libris utrim­

que Gallicis Latine excerpta, cenjur& Chriftianorum in pr&cipuis Fidei articulis adverfui fanaticos

confentientium

,

Lipfiae, apud Joh. Frider. Gleditfch,i68<5> in 4.

T

rato recenfu. Noftram caufam agi, nemo non videt: quam juftavtro ea fit, ex ipfa Apologia, brevi nempe temporis ipatio cuique perluftranda, cognofci a benevolo Ledore malumui. Nulliu*

enim viri boni& cordati judicium fubterfiigimu', eamque ob caufam

& illum Adorum noftrorum locum,quo de Antoniae Burign on i* feri’

p iis diiicritur,8c anonymi cenforis licet longe acerbiifimumMonitum»

fubjungi Apologiae huic curavimus.Equidem fuere,qui nihil reponen­

dum M onitori illi cenfuerunt,tum quod exiftimationi qualicunque,&

in Germania, & in exteris regionibus, A d is illis noftris,per hos quinque annos & quod excedit,apud viros d od os partae, nihil per eas Anonym i fchedas decc/IiiTetj tum quod Relationis nofir* de Burignonise ope-

G§ ribi»

2J4 A C T A E R U D I T O R U M

ribus Audor ea fit piofeffione, aetate & in rempublicam meritis, ut fine fama: optimis artibus partae difpendio, vindicarecalumniasgenerofo eontemtu potuiflet. Sed vicisfim alii non confultum putarunt h o ­ nori n o ftro , ut filentio velut reos nos faceremus injuri* Burignoniae aut ejus advocato ilkitae; & Relationis de (criptis foe ninae hujus^Wviftrxs Audior haerere in quadraginta mendaciis ab ejus hyperafpifte

obfedis noluit: & denique intereflevifum fuit orthodoxae Ecckfi*, ut de Burignoniae periculofis dogmatibusSe inftitutis uberius, quam quidem in Adlis noftris facium fuerat, omnes publice admonerentur.

Hinc natum praefemopufcu!um,qucd aequi Le&oris judicio fic com­

mendamus, ut fadam a nobis Burignoniae ejusve aiTeclis injuriam non fuiffe cognofcatj ad ulteriorem autem cum hujus feftae homi­

nibus difputationem,minime nos obftridlos cupiat»

M. C H R I S T O P H O R I S O N T A G I I Tituli Pfalmorum.

S ilu fix , im pen fis Sebaftiani G & b d i i , ι6 $ γ , in 4.

I

tum n e g o t ii interpretibus faceffunt,ut parum ab fit,quin de quarundam fenfu inveftigando jampridem conclamatum fuerit. Optime igitur pu­

tamus fa dium,quod ciarisfimus Sch ieufingenfium Paftor acSuperinten- dens, illuftrisque, quod Silufiae floret, Gymnafii Ephorus, Chriftopborus Sontagius omnes in hanc rem ingenii nervos intendit, ut illis, quantam- cunq; poffet, lucem foeneraretur. Hac finiexcuflerat commentaria ac verfiones Judaeorum aeque acChriftianorum, colle&isque illorum fuf- fragiis, folicite expenderat, cuinam omnium tutisfimeaccedi poflet.

Magno vero ufui Jedoribus fore haud vane opirutus eft, fi regulus prae­

mitteret hcrmcneuticas,fiu aphorifmos generales viginti quinque,qutbtv tontinentur pr&cognita qu&dam neceffaria de titulis Pfalmorum authen­

ticis, h. e. illis,quos in Hebraeorum Pfalterio legere eft. His dein fub- neilere vifum fuit titulo*; omnium omnino Pfalmorum. άύεσπτότχς p a r t i m & ab H ebraka veritate nonnihihfeviantes, partim adjettitips prorfus & fuppofititios, prout quidem in verfionibus Chaldaici, Graeca, Syriaca, Arabica, iEthiopica & Vulgata Latina exhibentur. Addidit

heic

M E N S I S M A J I A. M DC LXXXVII. 235

heic nofter fub paginarum finem fcholia,quibus tum phrafes, tum ico- pus veterum illorum Interpretum haud parum illuftrantur. Succedit tandem princeps operis hujus pars, T>iatrib<e fexagintafeptem, totidem titulis explicandis deftinatae. Quorum plerique quidem au­

thentici fu n t ; nonnulli tamen e verfionibus adm ixti, qui, etfi parte fecunda inter fui fimiles jamjam recenfiti fuerant, rariori nihilominus aut elegantkm loquendi formula accuratiorem prolixioremque dis- quifitionem mereri videbantur. Cujus generis funt car­

men eccurfuum, quo nomine Rabbinis Pfalmus X C I venire folet, &

ψ αλμός εχςάσιως pfalrmu pro ecflafi, quem titulum Pfalmo X X X I dederust Septuagintaviralis ac Vulgata Latina; unde de illo pag. 6io.de hoc p. 683· cum cura agitur. Imo & viginti «Juae Alphabethi Hebraici literse, qua: totidem fedionibus Pfalmi C X1X praefiguntur, itemque VOX finalis Selah, in quatuot diatribarum argumentum adhibitae de­

prehenduntur. Poftquam vero do&isfimus Autor finguUs locis ex fandioris philologiae penulargiffima manu adfperfit, quae illuc facere credidit, coronidis Joco titulum hadenusexplicatum pericopx cui­

dam Evangelicx dominicali aut feftivali fuccindc applicat,moeilratquc, qua ratione in Homiliis facris exordiorum vices commode fubire que­

ant. Hac de cauffa diatribae non eo ordine fefe invicem iniequuntur, quo textus illarum in Pfalterio difponuntur, fed eo, quem Evangelica- rum ledionum anniveriaria feries poftulabaf. Quod fi feriei biblicz potior ratio habenda fuifle videatur, commodum iubjungitur index docens, qua pagina quilibet titulus exponatur; nec locupletiffimus rerum & verborum index omiifus fuit.

REFL EXI ONS P H l L O S O P H l g U E S E T Theologiques,furle nouveau Syfieme de la Na­

ture & de la Grace.

id eft:

Reflexiones Philofophicae & Theologica in Syfte- ma novum de Natura & Gratia. Liber fecundus, de orr

dine Gratiae.

Coloniae, 1686, in 1 z.

G g 2 Difpu-

^ 6 A C Τ Α E R U D I T O R U M

D

ebit nom ina, in titulis licet omiiTa, absque diffinaulatione pro- duntur ab Approbatoribus fecundi hujus partu, Theologi, M echlinf- enfibus, qui tam aperte ArnaSdifententiam tuentur, ut dicant Syftema Malebranchii erroribus plenum, & ex Philo ibphia maleinteUe&ahau- ftu m effc; eique optent, ut oculos tandem adlucem hujus libri apttiat

& fecundum verba Auguftini ( epift. 143) qui a non valuerit omnia non f «nitenda diligenter dixijfe, poeniteat qua cognoverit dicenda nonfuijje.

De praefatione libro preemiffa aliquid relatum eft,cumMalebranchii nu­

peras epiftolas recenferemus. Inferuit ei Arnaldus ad exemplumAnta.

goniftae Ubiorum catalogum, quibus inter fe certarunt, & quos legi de­

bere putat ab iis, qui decauia quam tradant judicare velint ■, pofeit dein fpeciatim, ad quae legitime refpondere adhuc debeat Malebranchius, repeJlitque e\us excufationem ,il videri velit (ut jam ja&averit) exob- fequio potius erga amicos,quam caufae diffidentia filuiflfe. Liber hic fecundus (de primo in A d is A . p. 183. diximu») capitibusX XXIII abfolvitur. Quatuor priora direda funt adverfus afTertum Malebran­

chii, quodDeiu in creatione mundi nullum aliudpropofitumhabuerit, ntc habere potuerit, quamfiabilimentumEcclefia, Hoc neque exScriptura probari pofle dicit Arnaldus, neque principium ex quo illa affertio de­

ducitur, fubfiftere: Neque enim Ideae de Deo neceffario inefle, quod pro certo fupponit Malebranchius, ut Deus nihil extra fe agat, nifi ad frocurandumfibt cultum fe dignum, unde fequatur, Chriftum incarnan­

dum fuiiTe, ut talem cultum Deo praeftare poffetob unionem naturx humanae cum Verbo infinito: negat hoc Arnaldus, nec plus neceffario ex idea ifta fequi affirmat, quam quod Deus omnia ex mera bonitate faciat. Confirmat id ex Tboma & Auguflino, itemque ex Eflio; repre­

hendit etiam,quod Malebranchius honorem vel cultum dignum Deo ab homine praftari neget; aliter enim loqui Scripturas, dignitatem,fan- ftitatem & perfedionem cultui, qui ab hominibus praeftari debet, tribuere. Peccare igitur illum contra fuas ipfummet regulas,

& de Deo loqui more humano , quafi utilitatem & operae pretium in omnibus quaerat a&ionibus. Affert dein c. IV. ex praecipuis patribus Graecis & Latinis clara teftimonia, quod docuerint, Fer-

bum non fuijfe m amandum, f i

t

; &

cara

MENSIS MAJI A. M DC. L X X X V , } , -,7

cum Maiebranchio plane non confentiant, arguit in d e , ideam ejus as Deo non efle veram,cum patrej precibus iliis internis, quas femper audiri docet Ivlalebranchius, utique non minus,quam ille ad aflequen dam veritatem ufi fint, necminorem ratiocinandi facultatem habue­

rint. Jam c.V . ad fyftemade Gratia accedens, iterum monet, d e fe - fiu m autoris, & quod fuae legi contravenerit, D eo agendi modum e*

hu m an o ingenio praeferibendo. Dein c. VI. hypothefin Malebranchia- nam delineat, & in propoGtiones tredecim diftribuit; fuam vero cap.

V II. proponit, in oho propofitiones redadam, quas ex Auguftini fen«

tentia de gratia & praedeftinatione fequi putat. Cap, VIII & IX es Ma«

lebranchiiipfius libris quaedam loca adducit, per quae dodrinae A u gu­

ftini confentire, & Pelagianifmum ac Semipelagianifmum ferio averla- ri videatur: quanquam ante ortam haerefin Pelagii incautius locutos efle,& patres Graecos, & ipfuna Auguftinum, & naturaUter fere omnes ad errorem Pelagii propendere agnofeat. C . X . fentervtiam Profpers pro fe adducit, &M alebranchium in errorem incidifle putat, dum ni­

m is indalgeret fpeculationibus Metaphyficis, nec quod in aliis repre»

hendit ipfc caveret,incautas nempe de libertate hominis locutiones,aut praejudicia ex przfumtione de viribus naturas concepti. Examinat c. XI. fpeciatim, an idemfentiat Malebranchius, quod Auguftinus e*

S. Paulo Rom. IX. & XI. quod judicia Dei circa eledionem hominum fint impenetrabilia, idque negat, & c. XII. duo quaeri de Dei judicio notat, primum, cur aliquos induret, aliis mifericordiam faciat; alterum, cur hunc potius, quam ilium induret, aut ejus mifereatur. Ad primum refponderi pofle cum Paulo, liberrimum fuiffeidDeo, ficut figulo libe­

rum eft dtverfa vafa formare; ad fecundum autem refpondifle Apofto»

lum per admirationem & allegationem impemtrabilitatis: haec vero c o n f u d i f l e exiftimat adverfarium ,&ad fecundum etiam quaefitum,re- fpondendi modum,qui Paulum latuerit, excogitare voluifle, novo illo fyftemate fuo. Difputat per occafionem adverfus fententiam Reforma·

torum,quod juflificati omnes perfeverent,& quod fide divina certitudo perieverantiae credi debeat, & ex Auguftino ( qui donum perfeverantiac a D e o ex caufis plane impenetrabilibus dari, aut negariftatuit)docere vult, quod fideles de perfeverantia dubitare, & pro ea obtinenda tote vita orare Deum debeant. Cap. XIII. deprsdeftinatione&praefcien- tia ex P rofpero tradat, contra Semipelagianos, qui pro «na habebant

Gg 3 utram»

utram que:prtdeflinare fcribitDeum pr<cfcirc^qus.ipfifacit,prtfci*

re fed non pradeflinare, qu<e permittit, v. g. peccata. Itaque przja entia ( a it) includitur pmdefiinatiom, noflroque concipiendi modo, hlU efipo- fierior, quia ideo Deus pravidetfutura,quia i/fe,ut fierent, decrevit. Se­

cundum haec intelligi aut corrigi debere, quae Malebranchius fctipdc, quod praedeflinatio eledorum praefupponat praefcientiam operum quae faduri fint auxilio gratias; ita enim vera h *c efle, fi intelligantur de auxilio gratiae efficacis per fe. Sed capiteXIV docilrinae orthodo­

xae congruere negat, quae pro ratione judicii divini noviter invenit Ma­

lebranchius, quod Deus pro fapient» fua non agat voluntate particu­

lari, & quod hanc voluntatem pro caeca & imperiofa habeat, q u x Deo non conveniat. Ailerit autem Arna Idus cap. X V . contra hoc dogma ex Auguftino & Profpero, quod Deus utique particulari

& benevola voluntate ele&ionem 8cptaede$Vmationem faciat, & expli­

cat dida Pauli ad Eph.1, 5.6. & c . Ι Ι ,4 · f· P· in quorum priori Paulum a principio ad effeda defcenderedicit,inaltero ab effedis ad princi­

pia redire. Addit ejusdem Apoftoli do&riaam ad Rom . VIil. 2$. 19.30.

cuipJaoe non convcnire dicit tradita Malebranchii de fimpliciilio a- gendi modo,quem Deo tribuit. Subjungit denique explicationem diffi­

cillimi capitis IX ad Rom. ad quod velutiad fcopulum femper allifos

e f l e dicit, praedeftinationis gratuitse inimicos. Quoniam vero M ale­

branchius argumenta ex didis Scripturae pro voluatate particulari, ex­

ceptione fua de anthropologiis elidere folet, & dida ifta per alia,quae de voluntate Dei generali loquamur, explicari debere contendit, cap.

X V I objediones illas vehementer impugnat Arnaldus, & negat, ul­

lum didum ex Scriptura afferri pofle,quo probetur,Deum in eledione, autinprxdeftinatione&fandificatione eledorum , voluntate generali agere. Cenfet ergo,totam adverfarii machinam non nifi idea illa Dei, quam concepit, niti, adeoque petitionem principii efle; inhaerendum itaque fenfui literali didorum efle monet, & ad anthropologias con­

fugi non debere, nifi de fenfu metaphorico aperte conflet. Cap.

X V II. monftrat,opinionem adverfarii cum dodrina Auguftini minime convenire,& hunc ad objedam ab haereticis acceptionem perfonarum, quam ex dogmate de eledione abfoluta colligebant, alio plane modo, quam Malebranchium ex hypothefi de voluntate generali,re/pondere.

N on vult tamen "huic propterea Pelagii haerefin imputare. Pluribus vero

23? A C T A E R U D I T O R U M

vero cap. X V11I refellit ejus alTcrta, ubi eadem fedocere dicit,'quae S»

Paulus & Patres docuerint,& cap. X I X oftendit, voluntatem illam Dei particularem , quam is cxcam & cerebrofam vocat, eam ipfam efle, q u a m A p o fto li& patres Deo tribuant, ignari plane novae illius de Deo ideae. N evero ea quae hucusque adverfario oppofuit, piofanfenifitio traducantur, ex tribus recentibus autoribus, qui de hac matetia Galli­

ce fcripferunt,dida fua depraedeftinatk>negratiiit<ifirmatumit,adfcri- ptis Amtlotti, Tbomajfmi & Porcii locis. Cap. X X imo & Jefuitas, quanquam de gratia ftatuant, qux probanda non fint,teneri tamen afle- rit, ex decreto Generalis fui Claudii Aquaviv<e An. 161$. publicato, ad docendam praedeftinationem gratuitam, Monftrat inde cap. XXII. ma­

le fadum a Malebranchio,& ad Protefiantium potius, quam Catholico­

rum exemplum, quod patrum ,& imprimis Auguftiniteftimoniis o- miifis,folum ex ratiocinatione & Scripturis hypothefin fuam ftabilire voluerit. Poft haec regulas five propofitionesMalebranchii,quas capite VIII formaverat, fub incudem revocat, & verba Scripturac, qua: dicunt, Deum velle, ut omnes hominesfalventur,de voluntate abfoluta, non con- ditionali; vocabulum vero omnes ita explicat, ut citatis Patrum &

Theologorum autoritatibus, homine* nonin univerfum omnes, fed omnis generis & conditionis, id eft eledos fignificet. O bjedioni vero Pelagianorum longe melius cum Paulo & A u gu ftin o , quam ex hypo- thefi Malebranchiana occurri pofle ftatuit. Hanc vero c .X X IV . &

X X V plurimis rationibus deftruit, refutans etiam noviffimam ejusex- ceptionem in refponfione ad dijfertat. fuam de miraculus Vet. Tefi, ubi d ix erat: Deum quidem regulariter ut caufam univerfalcm agere, fed p a r tic u la r i voluntate u ti,fi ordo idpoflulet, Poftulari epim ait omni­

n o particularem voluntatem, fi verum eflet principium, quod Deus o- mnes falvos effe velit, & quod Chrifto propofitum fit templum fpiri- tuale Ecclefiae quam maximum & ampliifimum facere. Indicat cap.

X X V I contradidionem ex principiis adverfjrii, dum ex una parte fta­

tuit, Deum generaliter velle falutem omnium, ex altera,quod per fapi- cntiam fuam invincibiliter prohibeatur, ne particulari voluntate pro­

pofitum illud exequatur; imo pro biasphemia feie habet, quod d/cat, miniis detere Deum particulari voluntate agere, quam generali,*cum ta­

men fa tente adverfario, particulari egerit in creatione univerf, fo r- matione animantium, & etiamnum ea agat in patrandis miraculis. Pro­

nuntiat

M E N S I S M A J I A. M DC LX X X V II z39

2 40 A C T A E R U D I T O R U M

nuntiat itaque temerarium & infolens effe de fecretisDe!,& q u id eum magis minusve deceat, judicare ex fola idea Entis perfefti, fine revela­

tionis divinse adminiculo. Sic enim judicantes paganos.do&rjnam de C h rifto pro llultitia habuiffe. Adducit infignem Epifco^i M el- denfis locum ex differt atione de bifior. univerfali; arguit inde mu\ta^ uj.

bus libertati Dei per ideam iftarn novam derogetur. Denique tita per compendium adverfarii argumentatione, etfi concedatu^

quod Deus voluerit omnes homines falvos fieri» deinde quod fe atque fapientiam fuam naturaliter quafi & neceffario magis amet quam ho­

mines, adeoq; agere teneatur modo fapientice fax convenientiifimo: ne- gat tamen fubfumi debere,autprobaripoffe,Deummodo fe non digno agere,fi ialute hominum particulari voluntate procuret; im o fi verum fit primu illud affertum,quod Deus velit omnium hominum falutem, fequi p otius, ut teneatur omnibus, adeoq; & particularibus modis eam p ro ­

curare, aut fi hoc non faciat, manifeftum effe, primum illud affertum, quod omnes falvos velit, non effe verum, nec demonftratum. Cum vero Malebranchius iaepe pro ratione alleget, Deum ita agere debere, ut eharalier attributifuimtgii appareat, indeque deducat, ex volun­

tate particulari attributa divina non seque, quam ex generali apparere;

ho c affertum cap. X X V II in disquifitionem vocat, multisque rationi­

bus impugnat: nobilius enim & dignius effe ait, Deum particulariter velle Sc ftatuere,quam folum exequi voluntate generali, quod caufa occafionalisexequendumfuppeditet; & quod in opere falutis Deus fit fupremus archite&us, Chriftus vero ut homo voluntatis divins execu- tor. Dein attributa divina, fapientiam & immutabilitatem, minus re-

£te intelligi & explicari dicit ab autore novi fyftematis, & male omitti eaetera attributa, ad quae in negotio falutis refpici debeat, voluntatem liberrim am , potentiam, mifericordiam, juftitiam & bonitatem. M i- jatur itaque cap. XXVIII, cur Epifiopus Afcalonitanws fuffraganetu, &

cenfor librorum Moguntinus approbaverint, laudaverintque librum Meditationum Chriftianarum a Malebranchio editum, & deceptos effe putat ambiguitate terminorum generalium; nec fati* penetraffe, quo fenfuiis utatur Autor,qui eo tendat,ut Deum nihil agere ftatuat,niii qua­

tenus voluntas ejus generalis determinetur a caufa occafionai/, ideo- que nec in converfione hominis finem particularem habeat, aut b o n i- memfpecialem erga eum exerceat, fed folammodo iequatur determi­

n atio;

M E N S I S M A J I A. M DC LXXXVII. 241

nationem caufae occafionalis; cum tamen hajc opinio diredle contra­

dicat D. Paulo, qui docet Deum operari in nobis & velle & perfice­

re,probonavoluntate$\\\\.W, 13. Verum eiTe ait cap .X X IX ;n*c T h e o ­ logis ante Malebranchium incognitum, Deum leges generales in ordi­

ne grati» Tibi praefcripfiiTe, quas ordinarie fequatur, fednonfequi, quod n on agat nifi voluntate generali, nec, quod infert Malebranchius, D e u m tentari, nifi ejus iententia probetur. Adducit & laudat locum ex tractatu, cui titulus eft: Conatusfivejpecimina moralia,(Effais de Morale) e x quo conciliari optime pofTe putat decreta Dei, cum officio hom i­

num in fequendis mediis falutis.Falli igitur adverfarium,dum putet pro­

bari exufu mediorum,quod Deus folummodo agat voluntate generali, determinanda a caufa occafionali; argumentum enim ideo non procede­

re, quia determinatio illacaufeoccafionalis,innegotiofalutunonpendet ab homine: alias ejus defideria, preces aut contritiones gratiam me­

rerentur aut allicerent, & itafalutis initium facerent, id vero dicere, eilet Pelagianum: omnia enim ifta ( ait) a Deo funt, non folum gratia ipfius collatio,fed &'prafff ratio adgratiam. Etiamfi vero intermedia hiatis aliquod videatur eiTe caufa occafionalis alterius, talis tamen non eft refpedu Dei. Omnia enim media, nullo cxcepto, (impliciter funt a DeOj unde fequitur Deum omnia, & particulariter, minime vero gene­

raliter Sc prout a caufa occafionali voluntas ejus determinatur, agere.

Notat hic Malebranchium caufam occafionzlem in Chrifto ponere, fed etiam illam aiTertione.Scripturse & rationi plane advcrfarl in libro terti»

oitenfuru feeffe promittit. Cap.XXX. refellit praetextu Adverfarii,quod ex fuahypothefi Deus amabilior fiat hominibus: neq;enim ideo licere ex regulis revelatis egredi cum periculo incidendi in alia extrema, quod, monende Auguftino, accidit v. g. iis, qui ut Deum amabiliorem ob mi- fericordiam facerent, etiam daemones falvaturum efle ftatuebanf. Ita errafle ex Reformatis Brugierium, a fe refutatum, qui Dei amorem ex- aggeraverit, quod eo eleftos etiam mortaliter peccantes cample&atur.

De boni tat e enim Dei itafentiendum ejfe, ne violetur ejm fanSlitas. Q ua­

propter nihil effici exiftimat figmento illo aut praetextu, neque feru- pulum eximi iis,qui vel bonitatem, vel potentiam Dei defiderent, fi aut n olit omnes falvos fieri, aut non fimpliciter efficiat, ut fiant. Po- itremis tribus capitibus Χ Χ Χ Ι,Χ Χ Χ ΙΙ, X X X III, recapitulatione nervo, fa argumentis&demonitrationibus Adre. farii,tam a priori quam a po-

H h fterio-

24* A C T A E R U D I T O R U M

fteriori, refpondet; notatque fpeciatim, quod istandem ipie fateatur, principium illud, quod Deus non agat voluntate particulari ex ratio­

cinatione, non vero ex didis Sacras Scripturae dependere. Dejn de gratia Chrifti, quam ex Auguftino definit infyirationem ut cognitafontto amore faciamus,ejusque efficacia quaedam monet, ex do­

ctrina Thomiftica , per quae objedtionibus Malebranchii fatisReti pu_

ta t Efficaciam autem gratiae confitetur ipfe; fed ad eum modum &

effedum ,ad quem data eft: licet enim non femper faiveteum cuida- tur, effedu tamen non carere, v. g. fi malo homini detur aliquis gra­

tiae gradus, ut moderatior fiat in vitiis,quas fidelibus nocitura effient; pec­

catoribus etiam vere & finaJiter convertendis non detur una vice o- mnis gratia, fed tantam quantum placet, donec tandem comple­

mentum ejus accipiant, quo falventur. Unde a p p a r e r e ait,Deum fem- per voluntate particulari agere, diverfo licet gvadu aut fine. O bjed io- nem vero Adverfarii, quod gratia non fatis efficax ad falutem, noceat homini, eumque pejorem & inexcufabiiiorem feriat, irrviiam effis» nam culpam ob negle&am gratiam malitias homimF imputari debere, non minus ac indurationem, qualem dePharaone narrat Scriptura, cujus caufa tamen fuerit Pharao; e»fi Deus pneviderit ejus & aliorum indu- randoru malitiam & pervicaciam. In fumma, negat novaMalebranchii hypothefi,afapientiaDei percaufas generales operantis dedu&a, diffi­

cultati occvjrri,quae ab omni temporeTheologos exercuit,tam Catholi­

cos,quam quos putat haereticos,de conciliatione gratias univerfalis cum effiedu particulari,& fi ifta hypothefis alicujus valoris eiTct,& ex ratioci- nationemetaphyfica erui potuiiTet,dubitandi! non eile,quin dudumDo- dores Ecclefiae illam inveniifent. Concluditur narratione de judi­

cio fapientis & d od i Epifcopi cujusdam, qui ledo Trattatu bJlalebran- chii de natura & gratia, verbis Auguftini ufus fuerit: nova funt qua dicitis, mira funt qua dicitis, fa lfa funt que dicitis; fed addit,qua: is reti­

cuerat : nova cavemus,mrafupemtu·,falfa convincimus.

J OH. A D A M I S C H E R Z E R I , T H E O L O G I Lipfienfis ? rimar ii, Breviarium Theologicum

Hulfem Annianum, Enucleatum at que Alitium ,

Lipfiae, apudjoh. Cliriftoph. Tarnovium, A. ι687} in 4^·

Inter

MENSIS M AJI A. M D C L m v iI . 243

I

bi Literato reliquit divini ingenii fuii monumenta, non poftremumeft Breviarium ejus Theologicum, anno hujus feculi X L fine fupple- m e n to , cum eo poft odennium editum, ac deinde femeliterumque, hic alibique recufum. Multa vero cum paucis complexus elTet,nerva- feque expreififfet Autor ingenii judiciique m axim i; legentium autem non pauci plenius pleraque planiusque dedufta legere percuperent:

n en gravatus fuit ipfe Adnotationes publice in cathedra fubjicere;

quae cumaliis non diifimilibus ejus feriptis A. LXXIIX,ftudio ac cur*

B. Scberzeri, uno in Volumine publici juris funt fa&ae. Verumenim- vero cum nefic quidem exhaufta effent omnia, quae nervdfiiTima pro­

funditate ac fublimitate viderentur contineri j idem facile paffus eft fibi hoc, quicquideft, onetit imponi, ut fua ope atque opera, qwicquid quafi latuiffethaftenus, extraheretur omnino clarequeiucipubUcee ex­

poneretur. Debebat nimirum hcc affe&ui fuo in B, Hulfemannum, praeceptorem de fe optime meritum; debebat precibus ac monitis ami­

corum, quos inter ipfe B. C/ilovitu, gener Hulfemanni; cujus literas, quas ex hac caufa adipium dederat, n o s quoque vidimus atquelegimus.

Poftquam itaque intra privatos parietes primum, coram frequentiffi- m o A uditorio, hunc laborem A. L X X1X & L X X X maximam partem abfolviifet, & poftpeftem, qua faevieme hoc filum abrumpere coadus fuerat, refidunmadjeciiTet; de hoc fuo utilifluno labore typis impri.

mendo cogitavit quidem,fed morte praeventus, quafi pofthumum eum com m ifit illis, ad quos ulterior ejus cura pertinebat. His vero adeu- rantibus, fobipfum hujus anni aufpiciumin publicum prodiit, ita qui­

dem , utin eo textus Breviarii in fingulis capitibus atque fupplemen- tis, fejundlus hailenus atque difperfus, fit unitus & expolitus, dida S.

Scripturae olim citata tantum, in formales & rr.anifeftas probationes, adjeda exegefi neceiTaria maximeque utili, appareant re d a d a ,& erro­

res Adverfariorum, qui modo nominati fuerant, legantur exprelfi,ac dicitcrum Biblicorum rerumque Indices perquam accurati fint fub- junct^ Praeterea, ne quid ullo modo deefle videretur, toti Operi prae­

f a t i o n e m , fingulisque Capitibus Tabulas prxmifit Vir Maxime Reve­

rendus D. Val. Alberti\O^\ etiam,ut reliqua,quae B. Scherzerus, affi­

n i s i p f i u s , dum viveret, conjun&iifimus, ad prrelum fuccuodum apta

« n j mat«*

244 A C T A E R U D I T O R U M

maturaque reliquit, fcripta Orbi Literato decenter communicari pos- fint, nihil prorfus in fe defiderari patietur.

H I E R O N Y M I F A B R I C I I AB AJgllAPENL dente Opera omnia Phjfiologica & Anatomica,

Lipfiac, S u m p tib u s Jo h a n n is F rid e ric i G le d itfc h ii, A. 1687, in f°^·

E

qua eunda,vel folo nomine audito,ftat'.m averfantes acrefpuentes: ni- hilominus cum haecabfurda naufea non fu adeo univerfalis, quin co r­

datiores Mcdici hodie etiam ex antiquorum feriniis, veritatem fitu li­

cet fqualidamdepromere gaudeant; idcirco ipfos non folumcalculo fuo probaturos hanc editoris curam, ied etiam opus h oc avide exce­

pturos/pera mus. Commendat enim illud feie L e d o rib u s non uno ex capite, imprimis tamen raritate ftia fingulati. Hadenus namque vix centefimum Medicorum eunda haec Anatomica fcripta legiffe aut faltim vidifle, fi dixerimus, a veritate aberrabimus nulli. Fadum au­

tem hoc eft, quod feorfim partim fuperiori leculo,partim circa initium praefentis illa in Italia luci fuerint expofita, adeoque jam pridem in bi­

bliopolarum tabernis, apud quos prodierant, difparuerim. E- licet poftmodum Francofurtenfes, Regiomontani, & non multis abhinc annis Amftelcdamenfes, quaedam illorum typis iterum defcripfcrint, nondum tamen fingula publici omniumque juris funt fa d a , ut maxi­

ma pars eorum, aeque ac antehac, ad manus pauciifimorum pervenerit.

Caeterum p i/Temus quoque opera prasfenria ob eruditionem m ulti­

fariam ac dodrinam oppido raram depraedicare, utpotequar jam du- dum quam plurima docuerunt, de quibus noftri aevi feriptores tanquam noviter inventis triumphant; aft quoniam de hifce aeque ac aliis Au- d o ris encomio infervientibus praefatio D n.D . Bohnii P.P. in no/fra Phjfjurea celeberrimi, operibus hifce praefixa fufficienter loquitur, nihil amplius addim us, ne praeter rem videamur nimii, /lccipe ergo folum L. B. iyilabum tradatuum, quibus opera ha:ccecoiiftituuntus.

Primus

M E N S I S M A J i A. MDC LXXXVII. Ηϊ

Primus eft de formatione ovi & p u lli; fequuntur deinceps deformato fatu, de cula, de ventriculo, de omento,de varietate ventriculorum, de in- teftinif, me feri terto, de venarum c [holis > de refpiratione fiT ejtuiwflru- mentvs, Λ de aure, de laryrge, de locutwie, de brutorum loquela, de motu locali animalium fecundum totum, de gre/fu, de volattt.de na­

tatu., de reptatu, de mu/culi fabrica, alltone utilitatibus, de articulo­

rumftruftura, afliore & ufu, & denique de integumentis totius anima­

lis. Ad calcem dperis indexrerurri & verborum locupletiifimus eft adjetftiu, tractatibus vero ipfis copiofae figura: aeriinfculptse ad expli­

cationem textus facieates infertae deprehenduntur non inelegantes.

H O R T I ACADEMI CI LUGDUNO BATAVI Catalogus Plantarum, auElore Paulo Hermanno

Medicina ac Botanices Profeffore-

Lugduni Batavorum, apud Cornelium Boutenftein,

A . 1687, in 8.

N

brium commemoratFabius Columna. Nos jam contrarium optimo jure affirmamus, poftquam nempe Zannonius, Syenitu, Morifonus,

\Auntingiiu,Ereynig,Ammanniu, Dodarttu, Triumfettus, Rajus, & nunc quoq; Hermannut artem hanc exco len , intimiusque in plantarum ac fruticum naturas penetrare coeperant. Remotis namque fatali c; edu- litate, vanaperfuafione, ridiculaque fuperftitione, nomina oiim her­

bis imponentibus,ex folo naturali chara&ere rectius fingularum planta­

rum fieri appellationem demonftrarunt. Non vacat fpeciatim Bota­

nicorum iupra nominatorum infolitos labores examinare, dignisque praeconiis extollere; Hermanni folummodo notitiam plantarum exqui- fitam, ftudiumque rei herbariae fummum inpraefentiarum depraedica- bimus. Hicce enim poftquam a teneris ftatim unguiculis ftudio Bo­

tanico animum applicuiffet, fundamentis hujus fcientiae tam inGerma- n ia ,q u a m Italia aliisque regionibus pofitis, adlndos quoque excur­

rere non detre& avit;ubi etiam per aliquot annos haerens, non minus perfectam ac raram herbatum exoticarum notitiam Cibi comparavit.

Et ne ferfan L . B. exaffc& u nos hxc protul/ile credas, in/pice, quarfo,

H h $ jpie

5,46 A C T A E R U D I T O R U M

ipfe catalogum, & oiGveritatis impadentifllmusfiietis hoftis, aut piane peregrinus in Botanicis, dubio tine nobiicum ffitebetis^oilri tem po­

ris B otan icorum facile principem efle Hermannum. Q u0 ver0 pracauftumfaltim aliquem habeant Botanophili, antequam ad'manus i fatum perveniat hoc fcriptum, fciant hanc methodum·adhibuifie A u fto rem .u t juxta Alphabeti feriem nomina plantatum horti Lugdu- nenfisfuiJ legitimis chara&erifticis notis convenientia recenfeat,te\i- quis, fynonymis puta,virtutibus, aliisque adhiftoriam fpc&antibuso.

miflis N e tamen propterea manca fit illarum deferiptio, hinc inde autoris cujusdam librum ac paginam, quifufgcienter ea pertra&avit, allegar. Sed cum plures praeterea plantas a nemine hucusque deferi- ptas Nofter quoque fuo in horto coluerit,nom ina quaedam excerpta e catalogo, animatoribus exoticarum plantaruqj dabimus. Sunt ve­

ro ipfa Aloes Am ericana minor, Althsia ricini folio Virginiana, Cardia­

ca Americana annua nepeta felio floribus brevibus phocniceis villofis, Cni·

cus perennis coeruleus Tmgitanus, Colutea ZcyLnica argentea tota, Con­

volvulos maritimus Zeylanicus folio crajfo cordiformiyCrot alaria hir fu- t a minor, Geranium Africanumfolio ibifci,betemc<t, ahhimilia, uva cri- fp c, Milium Indicum arundinaceo caule granis flavefeentibus, & nigris, N trium angufiifolium Indicum floribus odoratu fimplicibus plenis, N ux juglans Virginiana nigra, Tultpifera arber Virginiana, Viola Indica fcandens nafturtiifapore maxima odorata, Jafminum Americanum tri­

folium odoratisfimum flore albo, Narujfus Zeyiamcus flore albo hexagono odorato & c. Plures equidem potuiiTemus aeque, raras no­

m inare plantas, fed brevitati findentes in his acquiefcimus. Scias interim de omnibus hifce, tara recenfuis quam omiffis rarioribus

v e g e t a b i l i b u s , deferiptionem abfolutam & utplurimum delineationem etiam inferuifle Autorem. Tabu-lishinc ultra centum affabre incifis

^eri hortum ^{h u n c} chartaceum exornatum reperiesj Sc quandoquidem aliquot inter eas plantas antehac minus accurata manu expreffae fuerim

ab a l i i s , exquifuas magis illarum figuras hic quoque obfervabis.

r GEBRUI K VAN HET RE CTANGULUM catholicum geometrico* afronomicum, & 'c,

hoc efi

U fu s

M E N S I S M A J I A . M D C LXXXVII, 247

Ufus redanguli Catholici geometrico aftronomici,

A utor e Henrico Cafparo N u is , }Cto.

Svvollae, ap u dG erh . T y d e m a n n , an n o 1 6 3 6 ,in 4 .

Q

ftratoLedori palam facere contendit* Inftrumeati delineationem i citra praeceptorum adjundionem non perinde omnibus cenduduram, confulto hic omifimus: ejus vero exempla,ex $re affabre concinnata, Swollae apud Wilbelmum Bramerum mechanicum parabili pretio venum proflantia, Autor in prxfatione operis emtorjbus commendat.

Ufum porro Inftrumenti facile conficiet, qui organorum fupra m e m o r a t o r u m rationem perfpedam habet: ut adeo prxter futr.tna Librorum capita nihil hic necelTe fit commemorare. EftautemViber primus totus fere geometricus, in refolvendisproblematis linearum»

planorum Sc corporum communioris ufus occupatus: paucis prax ;- bus intermixtis, ad architedonicam militarem, ftaticam & geodsfiam fpedantibus.Secundus Gnom onicus eft,& prasmiffis fciotencom fun­

damentis & principiis, Redanguli ufijm in inveniendis, meridiano, ele­

vatione poli,de-et indiivitiombus planorum;cngendo fcioterici ftylo ; defignandis fup^r quoque plano lineis horariis, circulis azimuthaii- bus, parallelis horizontis & aequatoris, domorum cceleftium, duplici utplurimum ratione docet, quomodoque idem etiam be­

neficio circini & regula: efficiatur, oftendit: fciotericorum et­

iam ex diverfis planis aut irregularibus conflantium, & reflexo­

rum deferibendoru modum breviter innuit. Adjeda: vero funt proble- matibus duorum horum librorum demonftrationes uoiq; geometricae.

TertiusGeometrico-AftronomicusTriangula fphaerica r e d - e t obii- quangula minifterio Redanguli hujus refolvit,· & praecepta hsec va­

riis problematis primi mobilis,juxta certa datas£ccomu odat.· H orolo­

gia n deinceps univerfale mobile oeferibit, ejusque ufum diftindis prope(itionibus explicat* & coronidis loco pr >b!emata quardam aftro- nom ica, Sc geographica peculiari ratione per cnc.nom & regulam folveredocef.

L E T T E-

24S A C T A E R U D I T O R U M

L E T T E R E ECCLESI ASTI CHE ΌΙ POM- peo Sarnelli.

id eft

Pompeji Sarnelli Epiftolae Ecclefiafticx.

N e a p o li, im p e n fis A n to n ii B u lifo n is,a n n o < i6 8 6 , in 4.

D

X X I DiiTuadet Sarneilius,ne qnistjuam, f , bolis educatione aut re familiari negleda, orationi mcntsU nimiam incumbat, cum ea non praecepto divino, fed coniiiio tantum evangelico nitatur, quatenus non tam mentis attentionem ad preces, quae ore proferuntur, quam aitum notet 'mteUeftus humani res divinas absque oris aut precum mi- nifterio contemplantis ac meditantis. His enim vocibus promifcue utitur N ofter, cum Molinifta: illas diftinftiifimas efle velint, qua de re fupra p. 3 p. pluribus egimus. Hinc hzrefeos Mefiti/'anorum &c Illumi­

natorum illos poftular, qui iftud pietatis exercitium in fe bonum abfo* lute ad falutem necellarium vocare aufmt. Ingenue autem profite­

tur, praecipua argumenti hujus capita haufiffcfec* opufculu de oratione Cbrifiiana, Eminentilftmi Cardinalis,Fr.Laurentii Brancati dc L A U ­ R E A , cujus etiam nomini voltimen hoc epiftolarum infcripfit.

XXII. Authoritate c. VIII. cum beatus, difl. 45, conciliorum item Liptenfis, Agatbenfis, Narbonenfis, & c. pronuntiat, liccre epifeopo poenam flagrorum clericis, fornicationis, ebrietatis & id geniis aliorum criminum reis infligere.

XXIII. SS. Maccabaeos haud injuria inter Chriftianorum mar­

tyres reponi, inde probat, quod eorum religio non alia fuerit a Chri- ftiana, cum vitae aeternasipem habuerint,2. Maccab. VII. p. ti.14.81 flan­

dum iit Nazianzeni dido, neminem eorum, qui ante Chrifli adventum martyrio confummatifunt, idfine fide in Cbriflum confequi potuijfe.

X X IV . In promovendis ad dignitates ecclefiafticas non nataJei, ied virtutem, fed eruditionem reipici cupit.

X X V . & XX V I. De Archidiaconorum & Archipresbyferorum munere agit. Obfervatheic ante omnia, ab Apoftolis quidem fe- ptem tantum Diaconos univerfo Chriftiano orbi, abEvarifto autem

Rom a-

Romano Epifcopo totidem diaconos fingulis civitatibus datos. Cum vero diaconorum numerus cum Chriftiana religione incrementa m a- jora indies habuiflet, opus fuifle, ut boni ordinis ergo, illorum feniori titulus ac dignitas Archidiaconi canone f8 concilii Niceni conferre­

tur. Hujusmodi fecundi ordinis antiftitem, ( prout archidiaconum com pellare amat Sidonius Apollinaris I. IV.ep. n . & 2 f .) de ornando tem plo, de litibus componendis, de bonis ecclefiae adminiftrandiso- lim folicitum fuifle, teftibus c. 57. Syn, Laodicena: & Prudentio in hym no in divum Laurentium docet. Vertente tempore affc&afle archi- diaconos proximum ab Epifccpo gradum, majori jure arch/presbyteris competentem. Quamvis enim plm fimplici vice & figillatim anno adhuc 8^(5, in concilio Emeritano c. 10. decretum fuerit, quod archi- presbyter primum inter fecundi ordinis clericos locum, alterum archi- diaconus,tertium primicerius obtinere deberem ·, quapropter Romae hodienum bafilicae S. Joannis Lateranenfis, S. Petri, & S.M sriaiM a- jori*, non archidiaconorum, fed archipresbyterorum Cardinalium im­

perio fubfiat: nihilominus epifcoporuc1 familiaritate opibusque, quas fidei fax crediderat ecclefia, abu/os prxvaluifie archidiaconos, adeo ut in concilio Toletano, (quod in decretalibus citatur cap, ut Ατ­

ι hipresbyter, de officio Arcbipresbyteri. ) decreto cautum fuerit, ut ar- thipresbyter fciatfe fubejfe arcbtdiacono. Ceterum , cum olim archi­

diaconi ord;aandos examinaflent, facile iis fuit ad Epifcepi ordinan­

tis qujeftionem: fcif, illum dignum e jf? refpondere: fc io d tefli- ficor, illam dignum effe. At, cum archidiaconi fequiorum feculorum

exam inis moleitiain in alios dudum devolviflent, faepe etiam nec ex aliis de profedibus ordinandi compertum quicquam haberent, hoc tamen non obftante ex veteri form ula teftarentur,fe fcire illum dignum effe; hinc, ne quis illorum confcientiis fcrupulus injiciatur,cxlnno- centii III refponfo adepifcopum Aurienfem Sarnellius monet, arcbi- diaconum de eo :efiari debere, quod dignus f i t, quem indignum effe ne- fciat,

X X V II. Praefeitum fcholae cantorum e£ minorum ordinum clericij coile&ae, fextuplici nomine gaudere notat. Dici enim (1) an- tonom afticeCantorem·,quemadmodum proximus abeo fuccentorau­

dit. 2 )Pricentorem,quia introitum praecinat, i)Primicerium. Quam­

vis enim hic titulus ξ-τυμολο^ΰς cuivis competar, cujus nomen in

I i primis

M E N S I S M A J I A. M DC LXXXVII. 2,49

25o A C T A E R U D I T O R U M

primis ceris icriptum, quwe ordinis fui primus eft, uti Deipara virginum primiceria Bernardo, Petrus apoflolorum primicerius Auguftino, S te­

phaniis martyrum primicerius falutantur: ftylo tamen ectlefiaftico primicerius absque addito eft cantorum praefetftus, quemadmodum hoc nomine venit Gratiano 27. & G r e g o r io l\ i / ^ Decreta/, tit. X X F. qui eft de officio primicerii. 4 ) Parapbemftam

Trotopfaltem. 6) Cotifefforem, prout appellatur c. 9. concilii Toletani primi. Confiteri enim exponitur per pfallerein hoc pfalmi IX v. 1.3, confitebor tibi,Dom ine,---&pfallamnomini tuo, Altiifime.

X X V III. Ordinatos ab haereticis, fchifmaticis, excommunica- 8s aut fimoniacis, illicite quidem, valide tamen ordinatos effe conten­

dit.

X X I X . Laudat, quod cilicio aut habitu monachali, figno poeni- tentis, induantur moribundi & defunfti.

X X X . Lingua: Latinae ignaros ab eccleiiafticis muneribus ar­

cendos, operofe inculcat.

X X X I. Agit de baptijmofilenhif Reditio non obm ajorem cere­

moniarum apparattrm,fed quod certis tantum anni temporibus,& qui­

dem a iblis Bpifcopis detur.

X X X Ii. De jejuniis, quadragefimali fabbatico, quatuor tem­

porum non temnenda affert.

XX XIII. Probat, iacerdotes defundlos cum habitu facerdotali fepeliendos efle.

X X X I V . Quaeritur: an votum cafiitatitfilenne a Retigiofio pro- fejfoprafiitum,autboritate Pontificis relaxaripoffit ? Affirmandam quae- ilionem fuadere videntur exempla 1.) Ramiri, quem εχ facerdote re­

gem Arragonise, maritum & fuccefforis fui parentem fadum fuifle , autoreft Ancharanus confil. 329. 2. ) Confianti£ monialisSiciiiarum haeredis, cui Alexander III juxta Jurium, aut Caeleftinus III juxta Cajet a- wum,indulfft, utHenricoFridericiBarbaroiTae filio nuberet. $,)Nico/ai Juftiniani, qui licentia ab Alexandro III impetrata,coenobio e- greffus uxorem duxit, genuitque filium Laurentium JuRinianum in­

ter fanftos relatum, narrante Surio tom. 1. d. 8. Jan. in vita Laurentiit 4 ) Cafimtri monachi olim Clumacenfis, Poloniae haeredis, cui Bene­

dicius IX veniam dedit matrimonium ineundi, tefte Mart.Cromero 1.4.derebui PoJonorum . Negativam autem tuetur Sarnellius,quia E ccle-

Ecclefiae non liceat facere ex religiofo non-religiofum, ob Lev.X X V lI, p. /o.itemqvie c. cum admonaflerium, de fiatu monachorum, ubi dicitur;

tufiodta cfiflitatis adeo annexa eft regula monachali, ut contra eam nec fummiu pontifexpojfit licentiam indulgere, Exempla in contrarium

ad d u & a omnia fpuria effe cenfet, quod uti probet, videre placet,quo eo magis hifforijeac genealogiis ilia confiet integritas. Exemplum enim yrimum adeo falfum effe, ut Petrus Soto de juftitia & jure, qu. ult, art. 7. lib. 7. neget.in ullo Hifpanorum Chronicorum id reperiri.

De eodem Marianam 1. X . c. X V . dubitare. Qucndam apud Syl- veflrum in v o c e t » » * n . d i c e r e , Ramiruai aut nunquam, aut non iponte, votum profeffum fuiffe. Ad fecundum cum Odorico Raynaldo refpondet, Conffantiam non monialem, fed in monafterio educatam fuiffe ; neque enim Godefriditm, Hugonem Falcandum, Arnoldum,Ro~

tnualdum, Neubrigenfem,alios e veteribus,horrendam illam circum- ftantiam Glentio praetermiffuros fuiffe, NecPapam illi matrimonio faviffe,cum TancredoHennci a:mulo magis favifleeum conflet. Por­

r o , cum Conflantia d. 27. Jm . iigti. nup ferit Hcnrico, (Godefrido tefle,)necc(fe efle, ut aut llrianui 111\ aut anteceifor forte ejus Lucius I I I (non Alexander III, aut Cdeffinus III) hujus rei veniam dederint»

( 3 ) Bernardumjuftinianum in vita avunculi fui S. Laurentii Juftinrani apud Surium fibimet ipfi contradicere, dum aflerit, Nicolaum Lau­

rentii patrem difpenfationem impetrafle ab Alexandro III, Laurentium vero beneficio Eugenii IV epiicopum fu ifle fa d u m ; cum tamen A le­

xander ΙΠ obierit a, jig i, & Eugenius IV Papa fuerit creatus a. 1431;

unde mira Juftinianorum longaevitas confequeretur, (4) Votum Ca~

fim iri quosdam a Benedido IX , quosdam a Clemente II folutum tra­

dere. Baroniuma. 10 4 1 rer» narrare, fed fid zLongim. Unde etiam c o n f t e t , votum illud fuiceptum non fponte, fed neceflltateurgente,- quapropter, cum mutato regni ftatu, per legatos ad regnum revocare­

tur, incredibili gaudio affeilus fuerit, quae ipfius Longini verba funt.

X X X V . Excerpta dat libri recens confcripti, & quantum con­

flat, hadenusinediti,^f*»»0 nativitati« Cbrifli. Videtur digna efle jiobiliflim aha:ccontroverfi3,dequa pluribus Autorem illum anony- mum Sarnellio interprete differentem audiamus. Pracmiffi? vario- ju m fententiis dicit, Chriftum natum effe fub finem anni Juliani X L l, mno ante tram vulgarem y , Augufli XL ex que exercituifrafui*, at

i i i X X V i

M E N S I S M A J I A. M DC LXXXVII. 25*

X X V I poffa ta Cleopatra; Heredii X X X IV ex quo Antigonusmortutu, At X X X V II ex quo Regnum ipfi lonceffum fuerat. A. V .c.j^p·, anno quarto Olympiadi* 193. A cdtaclyfmo univerfali 2344. ab orbe condito 4000. Periodi Juliana 470g. ab initio hebdomadum Danii[iticarum 4yo. Auguflo Ccef.XL aut XII. & L . Corn. Sulla 'II. Cors. Propofitio.' nem hanc fuam probat eo, quod nativitas Chrifti integri fere atmi intervallo praeceflerit Herodis mortem. At hanc contigiffe anno Juliano XLII. Ergo illam anno X L I. Priut nititur hypothefi e veteri traditione defumta, Chriftum natum efle d. 25. Decembris. At inde usque ad finem anni fupererant quinque modo dies,quorum fpatio ad.

ventum magorum «fe lanienam Bethiehemiticam includere abfurdum eft; unde coniequitur, Chriftum alio anno natum, alio Herodem de- natum fuifle, cumque hic obierit feptimo menfis Casleu, five die 25·.

N ovem bris, (quapropter Judaeis illum facrum effe, Ufferitu ex L ive- leo, & Liveleui ex MegiUath Taanith notarat,) oportet ad minimum undecim menfibus, feu Decembri anni Jul. X L I ante mortem Hero­

di* genitum efle Jelum. Necjue enim Chnfti nativitatem ab obitu Herodis di itare longius putat, forte, quia antequam Chriftus ex

■iEgypto revocaretur,Herodem jamjam ad plure*abiifle, ex Mattii. II.

ip. liquet. Pofterius feu quod Herode* A .J. X L II. obierit, hifce pro­

bat rationibus. 1) Obiit i», juxta jofepbum Ant.Jud. XV lhio. anno 37, ex quo rex a Romanis creatus, anno autem 54, ex quo Antigonum re­

gn o & vita exuiflet. Atqui illud O &obri anni Jul. V I, hoc anno Jul.

I X fa&um effe, idem Jofephus author eft. Incidit hinc in Novem ­ brem Anni Juliani XLII annus ultimus incompletu* Herodis, h. e. 37 a regniaufp iciis,& 34a morte Antigoni; quemadmodum jd regni, &

trigefimiis quartu* a morte Antigoni, Oiflobri ejusdem Anni Jul. X L IL terminatus fuerat. Urget (2) anno emortuali Herodis, Lunam ecli- pfm paflam efle diriifimam ac Hierofolymis confpicuam. T ale quid autem contigifle A . Jul. 42. circa pafcha, 13. Mart, hora 3. ante fo«

lis ortum. Ergo anno 4 1 Herodem obiiffe. N am eclipfes anno­

rum 43. & 4 4 , aut non veras aut non confpicuas fuifle. Multo mi­

nus huc pertinere eclipfm anni Jul. 45; incidit quippe ea 10. Jan.in nodem , quae Sabbatum aufpicabatur; at ea non licuiflet capitisien- tentiam ferre in Judaeos, quibus, ne Sabbato in jus vocarentur, indul- ferant Romani, Atqui Joiephus 1, X V II. A . J. c. 8, Cmterm (inquit)

Hero-

t%% A C T A E R U D I T O R U M