Acta Eruditorum […] Calendis Aprilis, Anno M DC LXXXVII, N.IV

Nf IV· 169

A C T A

ERUDITORUM

p u b l i c a t a L ip f i&

Calendis Aprilis

,

V R A N C I S C l V V lL L U G H B E ll ARM IG

.

H i f l o r i a P ifc iu m L i b r i q u a t u o r , ju jfu & f a m p t i b u s Societatis R egii Londinenfis editi, Totum opus reco g n o vit, co-

apttfvitxfupplevit^ librum etiam prim um & fecundum in­

tegros adjecit Johannes Rajtu e Soc.Reg.

Oxonii e Theatro Sheldoniano, 1686. fol.

T ^{lAndem ad} nos ex Anglii pervenit de/Iderams diu liber, & jj- iuftri/iims quidem totoque orbe celeberrima Societatis R e­

giae, cujus auipiciis atque fumptibus in lucem prodiit, muni­

ficentia. Opus tanto Collegio dignum , quo ea Hiftoriae Naturalis pars,quae pifcium naturam atque varia genera explicat, ad eam perfedionem , quanta quidem iperari poteft, perdu&a nunc de­

prehenditur· Neque enim repetita tantum in eo funt, quae a clariffi- mis audoribus, P'llonio, Rondeletio , Salvi ano, Aldr ovando, Gefnero, Schonfeldio , Clufio , Nierembergio, Marggravio , Botello, pluri- busque aliis tradita pridem nuperque fuere, ad illuftrandam pifcium hiftoriam facientia: frd & novae quaedam pifcium fpecies detedar, pleraeque accuratius deferiptae & a fe invicem diftinda: (vitata ta­

men non neceifaria ipecierum multiplicatione, cujus in epilogo ope­

ris Gulielmtu Rondeletitu non obfcure, modefte tamen arguitur) o- m nesvero incommodiorem methodum redudae & nitidiflunis ico­

nibus expreffae comparent; ut quid defiderari amplius in hoc Hifto- riaf Naturalis genere poffit, nulli videamus. N o n uni vero, fed plu­

ribus elegantiifimum opus ho c debemus. Et primas quidem par­

tes m erito fibi venditat Frantifctu WiUughbejtu, qui ad exemplum Ornithologiae feu Hiftoriac Avium anno 1 '6j6 Latino, poft & A nglico

Y idio-

idiomate editae,Ichthyographiam, {eu Pifcium Hiftoriam a fe com pofi- tam, inter fchedas fuas anno aetatis -trigeilmo ieptimo nQn(j llfn im ple­

to defundus reliquerat. Exp r na n fi x ve ro a i! i’ &r fu p p\e n ^ pr£ecj . puam operam impendit lau^atui nobis non uno loco fybannes Rajtu, quiOrnithologia: etiam edenda: curam olim h a b u it,& nunc

lehthyographiae libros integros, primum nerhpe & fecundum adjecit.

Sculpturarum pulchritudinem & pifcium vivortlm semula lineamcnu Manino Lifiero,fxpi\ii quoque in Adlis naftris laudato, accepta ferti debent* ut & defcriptiones pifcium, non paucorum , quas operi infe- ruit. Iconibus feulpendis fumptus fuppeditarunt plures, inprimis ve­

ro IiJuilris SocietatisRegixPrxfes D.SamuelPepys, qui tabulas prope fexagintafuis impeniis xri incidi curavit. Contulerunt porro operam D. Tancredus Robinfon,D,Radulpbuj John/on, D. TV. C. Medii Templi Londini Armiger, D, Jacobus Frafier,D. Franufitu Aflon, D. Vredericuc Slare,D.Edvvardus Tyfon, D.Philippus Skippon, D,Petrus Dent, D.

Samuel Langley. Mufeum etiam Societatis Regiae, cujus dffcriptio- nem a Nehemia Grew clariifimo viro adornatam fub ipfum A&orum horum aufpicium an n oi6$i recenfuimus, piices ficcatosnon paucos fubminiftravit, a nemine ha&enus defcriptos. Ita mirum non eft,li­

brum cui exafciando tot tantique viri incubuerunt, eam induiffe for­

mam, ut/>*/«ηΛΠ07·κ»», quales Cicero Lucullum & Hortenfium voca­

re amabat, nemini nonpoifit effe gratiffimus.

Diftin&um opus univerfum eft in libros quatuor, quorum p ri­

mo, ubi depifcibusin genere agitur, haec pijcis definitio traditur,quod fu animal aquatile^pedibiu carens, vel fquammis vel cute nuda conte- Sium,pinnis natans, in aquis perpetuo degens, necfponte unquam infic- cum exiens. Unde quisque intelligit, pifcium hic nomine non aqua­

tilia quascunque venire; referri tamen inter eos cetaceum genus fcu belluas marinas, tametiipulmonibus refpirent & quadrupedum more coeant, vivosque foetus pariant, partiumque omnium internarum ftru- ftura &conftitutione cum quadrupedibus viviparis conveniant. Agi­

tur inde de pifcium partibus, branchiis inprimis, quae pifcibuspropriae funt & pulmonum adrefpirandi ufum loco;nifi quod cetace/,ut jam d i& u m , pro branchiis pulmones habent. Ubi inter alia monetur, Rondeletium aliosque falli, qui pifcesom nes, praeter cetaceos, reni­

bus & veflea urinaria deftitui arbitrantur. Hinc cum de v iftu , aetate aliis-

170 A C T A ERUDITORUM

MENSIS AP R1LIS A. M DC LXXXVH. ι,ι

aliisque accidentibus pifciumadum effet, divifio eorum Ariftotelica, in cetaceos, qui viviparorum quadrupedum more pulmone refpirant, coeunt , concipiunt, vivosque fcetus pariunt& laftenutriunt;carti- lagwtos,Qp\ ova intas majuscula .concipiunt,avium m odo,eaquein utero foven t & excludunt, adeOque vivos foetus pariunts, &cfpinafos, qui ip in asin carne habent ad eam fulciendam, & ovipari funt, proponitur laudaturque, fed & emendatur. Nam cum libri hujus au<Sor Rajus ad- vertiffet, cartilagineos in eo cum fpinofis convenire, quod branchiis refp iren t& unicum tantum cordis ventriculum obtineant, ita proce- dcndumfibi exiftimavit, ut pifces dividat primum in eos qui refpirant pulmone, & qui refpirant brancbtis, atque hos fubdividat deinde ira viviparos & oviparos; diftinguatque porro viviparos in longos St. latos, oviparos vero in planos feu in latus proje&os, & dorjo erefto natantes, Inde itaque fequentium librorum nata Auilori difpofitio, Nam fe- eundo de cetaceis pifeibus agitur,delphino,phoexna, balana, orcas

& phyfetere. Tertio de cartilaginei* pifeibus proprie & improprie diiSis difleritur. Ubi inter aJi^obfeivat Aucior pag. 48, pifcem il- Jum, quijonam degludvh, non ex cetaceo genere, fed lamiam fuifie, idque veriiimilJimum putat, 1. quoniam cetaceis anguftior eft gulas quam ut integrum hominem dcglutire poffint. 2. quia in mari medi­

terraneo, in quod projedus fuerat Jonas, cete rarius inveniantur,fi pro belluis illis marinis viviparis maximi» vox illa accipiatur^, quo­

niam piicem illum, in cujus os Herculem infiliiiTe,& in cujus ventriculo tridui fpatio haefiiie veteres fabulantur, canem carchariam fuiiTe nar­

rant, id eft, lamiam, aut lamiae affinem pifcem alium. Agitur & hoc li­

bro de torpedine, cujus vis narcotica in dubium primo vocatur, mox francifci Redi au&oritate confirmatur, ita tamen, ut vis ea non mor«

tuse torpedini, fed vivae tantum & vigenti vindicetur. Quarto eoque prolixiffimo libro de pifeibus agitur oviparis, quorum pJerique fpina*

in carne habent, & fedlione quidem i.de planis oviparis fpinofis qui in iatusproje£li natant. 2. de pifeibus anguilliformibus feu lxvibus, lubricis & plerumque oblongis. 3. dc pifeibus corpore contraftiore, vcJ iaJtim non admodum lubrico, qui pinnis ventralibusearent. 4 dc pifeibus fpinofis dicitis, quibus pinnarum dorfalium radii omnes mol­

les 6c flexiles funt. 5· de pifeibus fpinofis, quibps pinnarum dorfalium radii aliqui funt aculeati. Subjungitur operi Appendix, quae pifces

Y 2 Indiae

i72 A C T A E R U D I T O R U M

Indiae orientalis a Johanne Nieubof defcriptos, nec non /upplemcnta a MirtinoLifiero,Eduardo Tyfon, aliisque communicata exhibet.

LETTERE ECCLESIASTICHE D I P

0

Epiftola: Ecclefiafticas: Pompeii Sarnellii,SS.Theo\.8c

J. U. D o d o r i s , P ro to n o ta rii A p o fto lici ac A b b ati* S.

H o m o b o n i Caefenatis.

N e a p o li, im p en fis A n to n ii B u lifo n is 16 86 . 4 .

Q

corum manibus do&iifimus liber verfetur, ac Italico priterea idiom a- te, ut legi ab omnibus non poffu, conictiptus fit, non gravabimur com - p\uicuVa ex iis excerpere. Itaque vitandi taedii caufa dimidiam ejus par­

tem, eamque priorem, heic recenfere, alteram ad proximi menfis afta referre, vifum fuit. Epiftola prima operis totius titulum ab homony- raia liberat. Liter arum enim Ecclefiafticarum varia generi dari claris- fimus Autor obfervat, inter quae familiam quafi ducunt literae format<et quas a form a feu icone incifa annulo epifcopali, quo obfignabantur, nomen traxiiTe afleverat. Diftinguit eas in χοινωνίκάς communica- torias, χπΏλυτίκάς feu dimijforias, συςατιν.άς feu commendatitias, pafihales (quibus Romanus Pontifexpafchatos diem,de quoab A le­

xandrino Patriarcha, qui Aftronomiae ftudio more gentis fuae diligen­

tius vacare folebat, quovis anno certior reddebatur, Metropolitanis in tim a b a t;undeEpifcopis, & h oru m opera fingulis ecclefiis innofe- fcebat, teftibus Leone Magno epift. ($4. Concil. Arelat. I. can. r. Cartha- gin. V. c.7.) encyclicat porro, catholicas (ad univerfam ecclefiam da ­ tas,) fynodales, commonitorias, trafloriatque, quibus ultimo loco me­

moratis Epifcopi evocabantur ad concilia, cumque nomen ac digni­

u s vocati in iis exprefla legeretur, ftatim inde conftabat, quo patfto is traflari five excipi mereretur, unde & , Sarnellio judice, illis nomen.

Formatis fiAneiUt Pontificales , decretales puta, brevia ac bullas, h. e.

chartas bullatas five, quod idem eft,,plumbo fignatas, quo bullandi o f ­ fic io funguntur hodie laici, olim duo Fratres converfi ordinis C ifter-

cknfis,qui ea de caufa Fratresdt Plumbo audiebant. Sequuntur E p i- fcopales

MENSIS APRILIS A. MDC LXXXVII. 17*

fcopales tradat ori<e, paftorales, vocatoria, pacific*, pro captivis, p riv a ­ ta, quasEpifcopi catholici ad haereticos, fchifmaticos paganosve da­

bant, publicae communioni* ac benedi&ionis intimatione deftitutas, qua de re Auguftimuty\b,i6i. Agm en claudunt e Clericalibus confes- f o r is, rogatori&ifeflivz fai quibus proiperam dierum feftorum trans»

a ilio n e m fibi invicem apprecabantur. A ta b hilce univerfis Literas fuas toto genere differre Sarnellius m onet, ned alio jure tccleftafticas

infcribi, quam quod res ecclefiafticas pertfadent.

Epiftoia I I. flylum clerici nec ad fatyram nimis propendere, nec ab antiquorum formulis, barbaris licet, abhorrere debere dif»

putat.

ΠΙ. Quaefitum fuerat, utrum D. Antonius Abbas ,(quieremcS ac vitaexcesfit A. D. 361. aetatis i& $ ) impluvia mitra ac paftorali indutus pingendus foret’ Hinc fupponit ante omnia, ipfos Apoftolos Leviticos Sacerdotes imitatos ac mitra ufos effe, ut pote quod de Ja - tobo Alphxo affirment Epiphanius haer. ip . & 78) Hieronymus itera de Sctipt. Ecdt in jacobo, de Johanne autem Polycrates apudEufe- bium Η. E. lib .X . c. 4 . Ab ApoRolisad Epiicopof cum munere m i­

tram devolutam effe,memorat. MonachosveroAbbatesanteunde- cimumfeculum ne facerdotium quidem, multo minus mitram,quae Rrgalisfacerdotit infigne ex I.Petr. II. <>. Pontificiis appellatur, obti- nuiife. Singulare quippe effe, quod Alexander II W ratislao Bo- hemise Regim itram ,dum viveret,geftareindulierit, quodque veteres Neapoleos Reges cum corona virgam quoque, anntalum, dalmati- cam, mitram fandaliaque acceperint. Ex quo vero anno Π 00 Pafchali II Pontifice, Concilii Pi&avienfis Patres decreverunt (proutvelex c.

ut Abbates, detemp, ordin. patet, ) ut Abbates & Decani & Prapofiti, qui Presbyteri non fu nt, Presbyteri fiant, aut prolationes amittant; facillime hic illic quorumvis ordinum Abbates a Pontifice pontifica­

lium ufum impetrarunt. Vitio id tamen eis vehementer verterunt fe­

culo XII Petrus Blefenfisac Bernardus , qui epift. 42. ad Henr. Se- n on . Epifcopum : Quis UNCgUAM ( inquit) probatorum* Monacho­

rum tale qutdaut verbo dotuit aut reliquit exemplo ? Coniequitur hinc, Antonium fplendido hoc capitis ttgmine non fuiileufiim, cum nec S accrd o s, nec Diaconus, imo neCitricus quidem primae tonfurae fuerir. M ore autem ac idiomate Syriaco Abbas dicitur, h. e. Pater,

Y i eo

174 A C T A E R U D I T O R U M

eo quod paterno honore reliqui monachi ipfum ptofecuti fuerint.

Nihilominus piduras veteres, quae Eremitam hunc mutatum fiftun f, nequicquam mutandas eife, pronuntiat N o fte r, tum quod plebi illis aifuetae, aliae, accuratiores licet, absque fcandalo obtrudine^ueant;

tum quod Antonius merito fruatur eodem jure , quo Hieronymus qui eo , quod Romae Ecclefiae cuidam praefuit,aqua hodiealicui ^{C a r ­} dinalium titulus eft, cum infignibus pingitur Cardinalitiis, quae tametv anno demum 12 4 4 Innocentius IV invenit. Eadem ratione Anto­

n io , parenti, m ag iftro ,d u ci, exemplo monachorum omnium ac abbatum, infignia illa deberi, quibus fucceifores ejus ex merito o r­

nentur.

IV. Canonici nomen a Canone derivat, non quatenus regulam notat, quo p ado Canonicus reguiaris mira tamologia laboraret; fed quatenus fignificat catalogum, non librorum quidem facrorum, aut vjrorum fandorum ac canonizatorum, verum Clericorum, qui no­

men alicui Ecclefiae dederant, & pro minifterio fuo partem feu fpor- tulam ex oblationibus fidelium habebant. Unde Canopici, quorum apud Bafilium mentio, Balfamone interprete, funt i i, qui in Canone nu~

merantur ,fcilicet Cleriti Qf Monachi; Monachi puta, ad facros ordines minores admiifi, quod juxta Decrctum caufa XVI. q. 1. iis oUm nonlice- bat. Hinc Nic&num can. 16 : Sacerdotes, aut Diaconi, aut generatimy qui funt IN CANONE recenfiti. Confer Antiocb. c. 2, 6.11. & Chalie- iontnfe can. 2. Qua de caufa Laodicenum c . iCantores, & TuronenfeII.

can. io . Leiioresin Canonicorum numerum refert. Sicque nomina Clericorum , ordinibus facris aut communione fidelium privati meri­

torum , Canone expungebantur, uti in Concilio Agatbenfi c a n .2 ,&

Jlugufiino epift. 137 videre eft. Competebat igitur Canonici nomen i^ibdiaconis caeterisque minorum ordinum Clericis. Horum offici­

um erat cantare, adeo ut hoc negledo beneficio fuo exciderent. N e- que tamen hoc obftante, deridendum propinat SarnelliusPraelatum quendam, qui etymon Canonici a canendo deduxit. Uti vero iis ver­

bum praedicare, ac facramenta difpenfare non licebat, fed folis majo­

rum ordinum clericis; ita hifce cantu omnino interdicitur c, in fanda Rom anadift.92: pontravero ex iisdem folis epilcopalis fenatus legeba­

tur, u n d e & fenatus Papae non ex Canoni cis Lateranenfibus, aut S. P e­

tri 'm Vaticano, fed ex Cardinalibus, in Epifcopos, Presbyteros ac D ia­

conos

conos diftin&is, hodienum conflat» Suceeflu vero temporis Epifco- pi Canonicos in confeiTus fuos facros adfcifcere coeperunt, quaproptef nec Tridentinum M , xxiv. c, u . Canonicorum collegio Senatus Ec«

dcfie titulum negare voluit.

V . Docet, Cborepifcopos duum oliol generum fuiffe, Alii e- nirrt revera erant Epifcopi, qui,cum fua fedeab haereticis autinfi- deltbus expulfi effent, ia aliam Dioecefin profugeran t, ibidemque pre<>

cibus abEpifcopo obtinuerant, ut ipfis committeretur ΰ^ιτκοπτι &

cura non χώξας ,terr.t, fed χωξΰνι w7/4>-«?0quarundam,utque juris­

dictionem Epifcopalem , nonfuo quidem, fed Dicecefani vice, rtomi- neac authoritate exercerent. Canone enim VIII Synodi N icenal Eptfiopts a propriis Ecclsfiis dimotis permittitur ^ut alibi Cborepifcopo~

rumfungantur officio. Huc fpeitant Canones oitavus Antiocheni, &

fecundus Barcinonenfts II Concilii, quorum illo Chorepifcopis Lite- rarum Canonicarum feu formatarum confcriptio, hoc Eccleiiarum copfecratiopermittitur. Inconcilio Cabilonenfi c .43. vocantur E- pi fcopi vagantes, fine titulo , Cmefede. Obfervat heic ( poft Cyroni- um L. 1. Obf. c. 12. Sc Gonzalez in 1. V. Dccveta!, comm. in cap.i. de privii.) eosdem Chorepifcopos Scotosvulgo didoseiTe, quiamultiid genus homines in Scotia commorabantur. Plerumque erant pauper­

rimi, cum idem de Epifeopis ipfis pateat ex eo, quod in Chronico Ar- chiepifcoporum Bremenfium memoriae proditur : In Concilio Late·

ranenfi erant a Papa cortfecrati Epifcopi duo Angli& &" duo Scoti: unus folocquo venerat, alter pedes. IdemChorepifcoporum nomen dein fibi quoque vindicabant Pri sbyteri illi, qui Epifcopi dioecefani vices in villis ac vicis gerebant, hineque in Capitularibus Caroli M . vicarii E · pifeoporum, in Concilio Laodiceno can. 57. vifitatores dicecefeon ia-

lutantur; & de his Presbyteris intelligi oportet Canonem j. Cone.

Rhegienfis, C. 7, Hifoalenfis II, Cano nem 27. Varifienfis fub Gregorio IV. & Ludovico habiti ,Can. 44. Meidenfis, quintum denique Cano- nem ConciliiMttenfis, ubi Chorepifcopis funitionum Epifcopalium exercitio penitus interdicitur. Hinc in Concil. Neocaf.c . i j . & Niceno 1. c. g. iidem dicuntur, presbyteri ordinati in locum L X X Seniorumy com parantuique Archidiaconis ac Archipresbyteris noftri temporii in C oncil. /iugi$Ano cap. 7. jn principio. Prolixius de ii»· agitur in

S. D a·

MENSIS APRILIS A. M DC L X X X V II. 175

i76 A C T A E R U D I T O R U M

S. Damafity. 4 -a l. 5. Leonis Epift. 8<i.al.88. Gelafii 1. Epifl. p.ad Epifc.

Lucaniae.

V I. Refellit cenfuram fcioli, quem male habuerat, qu od Sar- nellius Epifcopum quendam civitatis fu * Pontificem compellave­

rat. Tuetur fe effato Chryfoftom i in Ρί] X III. Hareticum duboloaue fimilem efle, qui Pontificis nomine Epifcopum defraudare au fit. o iu j enim , inquit, fi fanftiffimum, fi fummumfacerdotem, fiimmumve Pontificem appellaflem? N am cum omnes fideles fantti audiant,Rom.

I. 7. X V . ay. 2. Cor. I. 2. Phil. IV. 21. 22. ΑΆ. IX . ij. quippiniPrei.

byteri fitnttiores fanttisfimique adeo vocentur Epifcopi? Sic fane epi- (lolam infcripfit Liberius Papa: DominisJanftisfimis& Deo amantis- fimis univerfu Epifc opis Liberius Epifc opus in Dominefalutem. Sum­

mi vero/acerdotis titulus, cui conveniat, Auguftinusdocet: ghtideft (inquit) Epifc opus, m fiprim us Presbyter ,fum m us facerdos} lib .q u aA ex utroque mixt. q .io . Denique notetur, quomoda de femetipfis loquantur Cone. Toletani V I Patres in exordio: Convenientibus nobis Hifpaniarum & Galitarum fummis Pontificibus. N ec arguttx diccce- feos Epifcopos auguftiori ejusmodi titulo indignos e/Te Sarnellius contendit , ob iftud Hieronymi ep. 85. ad Evagrium : Ubicunque fu erit Epifcopus, five Roma, five Eugubii, five Conflantinopoli, five R h e g ii, five Alexandria, five Tanis, ejusdem meriti eft facerdotii.

Imo nec Titulares pejoris conditionis efle debere, Ludovici Card.

Arelatenfis fuffragio probat. Tandem haec, quam fubnedit, obfer- vatio notatu digna videtur, Epifcopos fsepe per antonomafiam Sa­

cerdotes absque addito dici. Sic enim in officio S. Apollinaris E- pifcopi Ravennatis preces concipi folere: Deus fidelium remunerator animarum, qui hunc diem B. Apollinaris Sacerdotis tui martyrio confe- crafli, & c . Econtra fimplices Sacerdotes fine Sacerdotis titulo h.m . in Calendario Rom ano memorari;

l+ Ja n . Felicis Presbyteri & Martyris.

14 . Febr. Valentini Presbyteri & Martyris.

30. Sept. Hieronymi Presbyteri & Confefloris & Ecclefia DoBorts.

VIII. Inquiritur in etymon BugU, h, e. candelabri argentei ia- c ri, cui imponitur candela ardens, ubi M iflaa Prefule decantanda eft.

VocemGaliia oriundam efle cenfetNofter.Gallis e n im /a i^ ce re n s eft;

hinc

MEfr&IS APRILIS A . M D C LXXXVIL 159

hinc candelabro ipfi.permeton. contin. pro contento nomen quasil­

lum fuiffe. Facile nimirum in Italam Latinamque linguam vocem illam irrepere potuifle, cum plerique rituum facrorum fcriptoresGal- li fuerint, fedesque papalis totis annis 71 Avenione hacferit. Faldifto- rium v e r o (h.e. feliam plicatilem, ex qua Epifcopus ad populum fatur, altas did am fiildiflolium,faldifloUm,faudiflolam; unde fi Clatiflimi Du Frefne \ndido ftandum elfet,barbara haec vox ex Germanorum galtCtl*

jllll originem duceret,JSarnellius P aridem Graffum fecutus,idem efle conjicit, quod/iiwJ/Zor/aWjfandique locum fignifi care, uti confiftorium locum confidendi,

VIII. Probat, Presbyteros virtute ac dodrina infigncs, Praefulibus fuis in pretio debere efle.

IX. ^{Q u a e} itionem·, an mufica harmonica, tum vocalis, tum inftru- mentalis Chriflianorum templa eliminanda fit,ventilat,negandamque cenfet,fi gravis illa fit, devota ac modefta. Nec de originibus ejus non agit. Et inftrumenta quidem mufica primis feculis inter Chti- ftianerum /aera penitus filuiffe, agnofeit. At uti Deus (ex Theodortft fententia) ea hac fini templo fuo in V.T- inferri juflerat, ne Ju dxi, G futviffimi concentus defiderio tenerentur, haberent, cur ad gentilium potius templa cum fedudionis periculo ititare vellent; ita, cum haere­

tici mufica ad illiciendos infirmiores abuterentur, vifum fuit, horum debilitati aliquid dandum, nec illis hac in parte cedendum fuifTe. Sic nimirum Flavianus Antiochenus, Chryfoflomus Conftantinopoiitanus,

& Ambrofm Mediolanenfis Epifcopi cumprimis,cantibus cantus oppo- fuere, citharas citharis, velutipila minantia piles, (ut cum Nicephoro Nofter loquitur) induflique funt expugnandis Novatorum artibus chori caftrorum,

X & X I. Totus eft in corona elerica ad veteres canones refor­

manda, eamque non rafura modo, fed & tonfura indigere, prolixe dif- putat. Unde in clericos illos cenforiam virgulam ftringit, qui, cum capillos circumcirca tondere deberent, ne oculos,aures & collum con- tingerent.illos nimium promittunt,

XII. Urget canones, quibus conftituitur,ut clerici barbam aut

radant penitus, aut aequaliter tondeant. Refert hac occafione, quan­

ta m alorum vis ex barba enata, dodiffim um Cardinalem BeiTarionetn opprefferit. EledusfuiffetPapa, ni barba obftitiflet, quam promif-

Z fatn

i«6 A C T A ERUDITOK. UI&

fam & delicate pexam gerebat, quieque rituum Grjecomrn nimis tenacem eum efle prodebat. Unde Cardinalis Avenionenfls ad C o f- Iegasdixerat: nondum barbam rafit Beffanon, & noftrum cap ut e r i l i Im o cum Ludovicus X I RexGalliarum Beffarionis barbam non fine fcom m ate tetigifiet, id Pteleo aegre tulit, ut ex Gallia Raveftaam rever-

fus d.ig. N ov.a.i47z moerore confe&usobierit.

XIII. Rationem reddere nititur, cur die Viridium tredecim pau­

perum pedes lavet epifeopus, cum duodecim tantummodo ApoftoU fuerint. Altum de hoc dubio filent, quotquot Sfrnellins vidit Ritu­

um Ecclefiae fuse myftagogos. Noverat tamen ex Ruperti de Div.

Offic. I.V.C.21,22. dupliccm olim pedum lotionem in Ecciefia vigui/Te, Prim o enim pauperum pedes a Canonicis, poft Canonicorum pedes abEpifcopo lotos hiifie. Illud Ecclefiae nomine fiebat ad imitatio­

nem Mariae , q u x Chnftum \avit & unxit: hoc vero referebat offi- ' cium , quod difcipulisChriftus exhibuit. Hinc Samellio conjedlura

fubnata, expertam fuifie Romanam Ecclefiam vertente tempore, unius dieculae, tot aliisfacris adionibusinium i folitx, fpatium non iufficere ablutionibus duabus diitindis, idcoque binas illas in unam redegiife, ac ilatuiiTe, u tab E p iico p o X lII pauperes lavarentur, quorum primus Chrifti ab Ecciefia lavati, reliqui Apoftolotum a Chrifto lavatorum perfonam fuftinerent.

X IV .U fu m , antiquitatem,generaBirtti feu capitii Clericalis fu- fius explicat.

X V . Agit deBerretino five minori illo, ardiori nec ullis plicis contradto capitis tegmine, quod fub Bireto geftari folet. Mortalis pec­

cati reum judicat, qui Miflam celebraturus eo caput tegat, nifi a R o ­ mano Pontifice ipfi hoc quicquid eft licentiae*intuitu minus integr*

valetudinis indultum fuerit.

X V I. Reliquas habitusiecirlarium Clericorum partes, orarium feu ftolam talarem, caligas,zonam, collaria & interularum manicas,pi­

leum, calceosque cum cura confiderat, & uti ad canonum normaai confici debeant, difierit.

XVII.Otannulo Clericorum obfervationes fuas affert. Meminit annuliPifcatorii, qui effigie Petri pifcantis infignis, Papae proprius eft.

E x Petri Patriarchae Antiocheni & Demetrii ArchiEpifcopi B u l g a r i x

«tirtoJlsconcludit, Grscorura Epifcopis annuli ufum prohiberi. At R o m an s

MENSIS APRILIS A. M DC LXXXVII. rfz

Rom anx religionis Epifcopis competere illum dicit, tum quodfponfi Eccletix fuae audiant, tum quod infidelibus myfteria obfignare,fideli­

bus refignare debeant, Abbatibus vi privilegii illius permitti, quo P on ­ tificalium ufum adepti funt. Protonotarii Apoftolici titulares extra miiTam annulo licite utuntur, non item dum celebrant miflam , nifi il­

le gem m a deftituatur. Clericis nulla dignitate ecclefiaftica confpi- cuis, nullibi annulo uti licet. A nnuIus annulari dextrae digito in m iila, extra miflam indici ejusdem manus indi debet. Ceterum annulum <i»«s»;,Jac,II.z. memoratum, non digiti annulum efle pu- tar,iedfibuUm auream, qua veftis conftringebatur, quo p ado Exod XXVIII. dicatur: JIringatur rationale annulis fetis t Fibula enim au­

rea non nifi honoratisfimis uti licebat, juxta Jofepbum Antiq, XIII, ig.

i.Macc.X. 89.XI.58.XIV.44.

XVIII. Quamvis inConcilio Nannetenfi,Arelatenfi, Arverntnfi, aliis, Clerico permittatur, ut cum avia, matre, forote, filia, nepte, uxo­

re que ad caelibatum converfa, communes aedes incolat, illicitum id ta­

men videtur Sarnellio, quia futi dicitur cap. inhibendum,extra de coha- bit. elerie, & mulier.) inttigante diabolo etiam in illis fc eius frequen­

ter perpetratum reperiatur, aut etiam in pediiequis ilJarum, Confirmat id multis Patrum didis, e quibus & hoc, fed άΰέσποτον, eft; ergafexum fragiliorem ck ari tat em exercendam, ut i erga animas in purgatorio

quibus auxilium feratur, fed eminus,

X IX . Probat, Sacerdotem qui ante mediam nodem ccenavit,et*

iamfi pofteaaon dormiverit, licite celebrare miflam mane fequenti*

Multam heic lucem affundit capitulo,fi confliterit, extra, de accufatio- tiibus, monftratque Davidem illic memoratum, non quod poft perno-

& ationem ,fed quod poft crapulam ac nodem in publica taberna transadam miflam celehraflet, beneficio fuo ecclefiaftico excidille.

X X . Refpondet ad quaeftionem: an feftivis frondibus templa- rumporu ornanda /«/.^Tertullianus de Corona militis C .13.& deldol»

c.if. ritum illum a gentilibus mutuo acceptum damnare videtur. Re­

gerit Sarnellius, multa vigente Ethnicifmo prohibita fuiiTes nc gentili­

bus Chriilianiconfentire viderentur, quae fublato illo , in honorem D ei tuto ac licite fieri cccperint. Multos ^{e t ia m} gentilium ritus in ma- jorem Daemonis confufionem gentilibus ereptos,a fuper/htionepurga- Ios,myftica<]ue figiiificatione donatos fuiffe j id quod omnibus illis

Z 2 exemplis

162 A C T A E R U D I T O R U M

exemplis ilJuftrat,quibus Proteftantes ipfi,Romam hodienum ethni- ciifare probaturi, uti afiolent. At magis reverentet dc ijt /entiens Sarnellius fundamenti loco illa ponit, eanderr.que de frondibus feili- vis fententiam ferri poftuiat. Ac haec quidem ha&enus,

P E T R I L E M B E I N P R I N C I P E GALU4- rum Senatu Cognitoris, Forenfia quadam Opufeul&x

Nicolai Lemee·, filii, in eodem Senatu Caufarum P a­

troni notis illufirata.

Pan(iis,apudNicoI.leGras, 1686, in 8.

L

neatur aut pertraftetur. Caeterum fi plane filent» peplo ipfum in­

volvere maluiiTemus, in promtu nobis excufatio fu iffet: cum editor ipfe in praefatione proteftetur,fenon adeo in le&oris gratiam haec in lucem prolata voluiffe, quam quidem ut familias ialtem iux gratum quid pra:ftaret, ac praefertim fratri Enemundo Lemee, quem inftanter id efflagitafle ait, ut haec quafi domeftica vitae, morum,cafuum & for­

tunae parentis communis epitome extaret: ac in fine anno­

tationum conteftatur, fefe id totum Francifco Lem ee, uni charo fibi filio fuperftiti in aeternum virtutis avitae monimentum confecraffe.

Quam bene tamen infimul de hifce parentis opufculis pofthumisfen- ieritdidu* editor N ic, Lemee, exinde apparet, quod fatetur, fe,cum eadem nuper na<itus perlegiffet, tanti ea ponderis ac momenti effe ju«

dicaiTe,utfe non modo hereditatis interverfie reum , fed & filiorum ingratisfimum crediderit, fi haec fitu aut tineis confumi pate­

retur, nec in publicam proferret lucem. Jam de opufculis his eorum- que tenore ut paucis agam us, fex ea in univerfum funt: inter quat 1,3, & 4 ejusdem fere funt argumenti; libelli nempe fupplices ad fu- premum in Gallia fenatum ieu Parlamentum ejusque Praefidem dire*

il i abautore Petro Lemee,pro impetrando munere cognitoris feupro­

curatorio, quod longisfimo tempore ac vicennii fere fpatio ambiit;

ubi infer alia pro ie allegat, quod majores fui ad tritavum uique, inde a bis centum annis,cognitioni forenfi ieu officio procuratorum conti-

M E N S I S A P R I L I S A. M D C LXXXVII. 165

nua ferie operam navarint. Secundum in ordine epiftoia gratularo·

ria eft ad H ieronym um de-Haqueville, cum in fenatus iftius principem inauguraretur. Qujntum exhibet orationem ab ipfo in Senatu habi­

tam ad obtinendum falarium a cliente quodam promiflum ac deinde negatum*, ac fextum denique brevem expoftulationem de calumnia autori a malevolo quodam collega fafta. Univerfa h sc opufcula fi­

lius editor fubje&is notis aut ornare aut illuftrare dignatus eft, quibus haud obfcure oftendit.fe non in bonorum autorum leftione minui, quam fori tritura verfatum effe. De extero libellus ob ftylum non inelegantem ledu haud ingratus eft, e quo praeterea unum alterumve enotari poterit, quod ad foreniem hiftoriam ac confiietudines regni Gallicani faciat; v,g. quod ibi locorum togatae advocatorum militia nemo adferibatur, nifi qui juris Romani ftudio triennium, Gallici ve­

ro annum impenderit; quod procuratio forenfisEdifto a. 1639 9.Janu­

arii demum venire cceperit, cum antehac merito fo\um ac labori con»

ceffa,necutalia Galliae officia venalis fuiffet,- quod Medicorum filii dimidium folum temporis alias ilatuti Medicinae ftudio locare tene­

antur/ quod anno 1677 regia conRitutione imperatum fuerit, ut o- rnnia Advocatorum nomina, qui per tempora praeferipta juris cogni­

tioni rite incubuiilent, albo cuidam infcriberentur,& quotannis rede- unte Senatu recenferentur ac publicarentur, ad arcendos eo meliui indodos ac inhabiles, ne ulterius irreperent; narratur tamen infimul, falubremhanc jusfionem hadenus eifedui nondum eife datam. D e ­ nique monendum vft,tertium exopufculis praedidlis non Latino,ut re­

liqua omnia, fed Gallico iermone feriptum eife; quod vel ideo rejici non debuiffe aii editor, ut autorem non minus eleganter Gallice, quam Latine fcripfiffe leftor comperiret ; univerfa tamen etiam in Gallicum idioma translata eife, ex praefixo Cenforis teftimonio d ife im u s.

L E V R A Y S T S T E M E V E L ’ EGLISE &c.

id eft:

D. Petri JurieuVerum Syftema de Ecclefia &

A n aly ii fidei.

Dordraci apud Th. Goris 1686 in 8*

Z 1 Syftema

S

fia, quia in univerfali, ut ipfiPontificii ftatuunt, non in particulari qua:.

renda eflet. Romana autem Ecdefia (ait Autorjnunquam probavit,ne.

que probare potuit, feeffe univerfalem, & condemnandi alias jus hi- bere; imo a Graeca & aliis viciifim condemnatur. Infallibilitas ita­

que non eft eflentialis conditio Ecclefiae, neque univerfalis, neque par­

ticularis; fed ex gratia divina contingit, aliquam ab erroribus puram eiTe. Porro univerfalis Ecclefia judicare & decidere non poteft, ne­

que congregationfem habet, neque tribunal : quis enim monftrare poteft univerfalis Ecclefiae decretum? Poft fchifma illud magnum inter Eatinos & Graecos, in confeifo eft nullum fuiife. Antea jam Euty- ch ian i& Neftoriani feparati erant, in quorum canibus fimpliciores, qui errorem dodorum non capiebant, ialvatosefle, nequit negari.

C onciliumNictnum niajori jure, quam ullum aliud univerfale dici poteft; neque tamen tale erat. Multae enim Ecclefia: Novdtianorum in Orient e,Sx.Don*tiflarum in Africa, vocatae ad id non fpervint, quae tamen non indogmatibus, fed in difciplina diffentiebant. iEquivo- cum itaque eft, cum dicitur : Ecclefia docet, frtdicat ,inftruit. H t c enim omnia non ab univerfali, fed particulari fiunt Ecclefia,qua: falli &

fallere poteft. Itaque Chriftianis licet Ecclefiarum decifa examinare,

& ab iis, fi erronea fint, diftentire; ficut Athanafio uni licuit, ab omni - um Ecclefiarum orientalium, Arianifmum fequentium dodrina difee- dere. Interim pro Ecclefiae univerfalis decreto quodam haberi poteft, o m n iu m , licet diflentientium circa quaedam, coetuum Gracorum^La·

tinarum , Protefiantium , Abyflinorum, Armeniorum, Ncfierianorum, Rtijforum,univerfalis in praecipuis dogmatibus confenfus,(exclufis So- cinianis,& Fanaticis, quorum diifenfus obftare huic univerfalitatf non poteft). Illi confenfui intra certos fines infallibilitas annexa eft,&

regula Vincentii Lirinenfs, interque eas temporis perpetuitas ^maxime locum habent. Hac enim deficiente nihil agitur, etfi plurium ^coetuum confenfus doceatur. Sic fruftra allegari, ait,circa trAnffubftMtiationem cQafenfum hodiernorum Gr*corumaut aliorum, nifi probetur, d o­

gm a illud

,8i A C T A E R U D I T O R U M

gma illud ab Apoftolorum tempore per omnes Ecclefiae aetates obtinu- i/Te. Sed confenfum in dogmatibus ex Scripturis ortum, & ratione tem poris, loci &c perfonarum univerfalem, infallibiiitatem facere, v.

g. in articulis de divinitate Chrifti,de trinitate perfonarum,de redem- tione ,de fatisfattione, de peccato originis, de creatione, de g ran a, dc immortalitate anima, de uternis peccatorum poenis; & fic Socini Anorum reprobationem manifeftam efle; neque enim hos unquam demonftra- re poiie coetus fuifle,qui fua dogmata profeffi fint. Cerinthum enim, Artemonem, Paulum Samofatenum, Photinum, aliosque nunquam qua- tuor hominum millium coetum facere potuifle. Deum utique non ita deferuifle Ecclefiam univerfalem, ut unanimiter a veritatibus iflis capi­

talibus deficeret, & creaturam pro Deo adoraret. Putat itaque Autor»

hunc verum efle charaderem articulorum fundamentalium & ad falu- tem neceflariorum,quod nempe unanimiter a Chriftianis credantur*

aut unanimiter rejiciantur. Poftremura hoc tamen reftringk ad erro­

res, qui fundamentum penitus tollunt; nam qui per fuperadditamenta illud inErmant, non femper ab omnibus rejici fatetur, permittente hoc D eo, quia in coetu erroribus additis corrupto nihilominus aliqui ceno modo & tempore falvari po/Iiinf, quod in erroribus primae clafiis fieri nequit. His ita (cap. I.) praemiifis, de poteflate conciliorum tra­

dat (cap. II:) eo tamen nomine cenfendos efle non putat conventus Apoftolorum ; neque concilia ab his inftituta efle concedit. T r il au­

tem conciliorum quafi officia feu fundiones efle atterit, ( i ) ut de controverfis definiant, (2) ut difciplinam conftituant, ( 3 ) ut excom ­ municent five anathematizent. Primum facere, ut conlultores reli­

gionis peritos·, alterum ut legislatores; tertium ut judices com pro- miilarios. Ut confultsres, errare pofle, nec jus habere, ut fidei articu­

los conftituant,· ut legislatores & judices, non magis infallibiles eifes

& autoritatem habere a populo, qui per modum confoederationis fi­

ve affociationis decretis ejus, in qua vivit, Ecclefiae particularis fe fub- mifit. De excommunicatione pluribus agit (cap.III.) eamque jufte

£ericenfet contra eos, qui difciplina: in Ecciefia fociata conftitutae re­

pugnant, aut alia docent, quam quae recepta tunt< Explicat etiam, quale obfequium decretis conciliorum debeatur,& quis anathema- tifmatum effedus fit,utque nonfem per falutem homini auferant. In»

tetim etiam injuftis deciiionibus, fi fundamentum religioni» non de- ftruanf.

MENSIS APRILIS A. M DC LXXXVII.

184 A C T A E R U D I T O R U M

ftruant,pacis caufa parendum efle. Haec a refponfionibu* adverfa- riorum,ut & eorum qui Independentesvocantur,vindicat, quam que poteftatemReformati Synodisfuis tribuant, oftendit, eam prsecipue, quae licet mentes hominum non cogat, linguas tamen refrenet, (vid.

cap .lV .tf V.) Occurrit & alii difficultati (cap-Vl.) & monftrat, p0ffe dc debere Chriftianos fingulos veritatem, per dogmatum difcretionem agnofcere 6c amplefti, neqtie tamen ea cognitione aut fiducia fe ^to infallibilibus venditare, non magis ac eos,qui Philofophicam aliquam veritatem deprehendunt. Interim {cap. VII.') infallibiiitatem fidei omnibus fidelibus per gratiam Dei internam contingere, leda devo­

te, non curiofe,Scriptura facra. Ab;que gratia autem nihil certi fpe- randum, Schanc excludentes adverfarios in Pelagii errorem labi. Hac occa/Ione refert, Reformatos cum Thomifiis & JanfeniJlis docere effi­

caciam gratiae indeclinabilem,irrefifiibilem,infallibilem. Aliam infa!~

libilitatem monet effe privilegii, veluti Apoftolorum, qualem poft illa tempora nemo fibi arrogare posfit; aliam ordinatam, nempe elefto- ru m ,e x difpofitione gratiar pie accepta?. Fatetur tamen, eledos ad tempus etiam mortaliter errare pofle, fed non perfeverare in errore,

v e r u mrefurgere exlapfu & falvari. Addit,etfi quilibet fidelis de ve­

ritate doftrinae judicet,non tamen fequi,quod advertam objiciunt,

a c ( jProteftantes ftatuant, quod magis fapiant finguli ex plebe, quam

concilium,autEcclefia. Fidelibus enim fatis efle, fi articulos funda­

mentales noverint, ideoque ignorare pofle alios, v. g. de invocatione fandorum·, de cultu imaginum, neque tamen perfe abfurdum aut imposfibile efle, quod unus aliquis, v.g. Athanafm, locum quendam S.

Scripturae re&ius intellexerit, quam totus Epifcoporum confefius.

Praefumi quidem pro hoc, fed ita ut probationi in contrarium locus fit. Vide cap. V III.IX . Refpondet fpeciatim (cap.X) Maimburgii ar­

gumentationi, ab exemplo Synodorum , quas Reformati fequuntur, v.g. Dordracenx·, & oftendit, quo jure haeretici & fchifmatici ab Ecclefia fefeparent, velfeparare posfint,& quod juftior & efficacior modui ad errores corrigendos fitverbum D ei, quam autoritasSynodorum.

{cap.X/.) Refellitur via autoritatis, quam urgent adverfarii, ab imposfi- b ilitate,& ab exemplo Ecclefiae ante & poft Mofen, item Judaicz po- fterioris,dein a praxiApoftolorum ,& Eedefiae tum plantanda, tum fluitatae. Vide ( a p .X II,X lllt X IV. Difficultas tnonilratut (cap-XV.}

difeus-

MENSIS APRILIS A. M DC LXXXVII. ig;

difcuifionis five indagationis de autoritate Ecclefia: fienimhaecalaicis fieri poifit, aeque facile fore, omnes alios articulos per viam examini*

cogn ofcere, im o facilius, quia longe evidentius articuli fundamenta- lej, v. g. dogma de divinitate Cbrifii, in Scripturis explicantur, quam do­

gma de Ecclefia.Ulterius id deducitur c .JIV I. & expenditur regulae*

A u g u f t i n o afferri folita, quod credendum fit, Apoftolos docuijjeea, quo­

rum origo nefciturjk difficultas oftenditur talia demonftrandi. Refpon- detur iterum ad atteftationes orientalium ab Arnaldo circa transfub- ftarjtiationemadduftas. Cap.XVII. externae Ecclefiae Romanae notas ex­

aminantur, & negatur, fimplicioribus manifeftam veritatis & autorit^- tis fidem per eas fieri poffe. Poft h ic cap. XVIII. duo adver/ariorum principia, per quae autoritatem Ecclefiae adftruunt, dire&o Autor ag­

greditur, nempe quod putam a Reformatis evidentem demonftratio*

nem articulorum fidei requiri, &c quod operationem gratiaein produ­

cenda fide excludere videntur, ideoque ad folam autoritatem five cae­

cam ohcdientiam & credulitatem populum ablegant. Cap, XIX, neces- fitatem gratis,quas facit,ut veritas exScripturis in mentibus fidelium ap­

prehendatur, demonftrat, neque nunc poft Chrifti Sc ApoftoJorum tempora ad nudam autoritatem dicentium reipici debere, nequeevi- dentiam mathematicae demonftrationis, five difcuflionisoperofaene- ceflfariam efle, fed fufficere mediam viam, quam vocat attentionis, cui gratia opitulatur. Hoc auxilium gratiae exScripturae plurimis locis, &

exAuguftini dodrin'* probat, & quomodo fides producatur, explicat*

CW/>,.0'.adobjeftionesrcfpondet,& duplicem certitudinem, fpecula- t ion is nempe & ajfenftu five adhafionis ftatuit, & hunc dicit a dum effe non inteUeihis,fed voluntatis, Quod vero ab evidentia demonftrationis non dependeat fides, eap. XXI. pluribus explicat,& JanfeniflanmQn- terquos Nicotiu-s olim fuit) teftimcnio firmat. Dein cap. X X II,exami­

nis modum, quo etiam fimplicesin percipiendis fidei articulis uti pof- fint & debeam, exponit, & accuratiorem quidem difcusfionem (quam adverfa pars,ut \aicis impolfibilem traducit) nemini ad (alutem necef- iariam , permiflam tamen Tagacioribus effeoftendit. E x tribus itaque viis producendi fidem, «»4»», quam Pontificii fuadent,folius nempe antoritatU ecilefiaflic*, nullius effe valoris; aliam operofi examinis, non ^{t a m} fidem,quam Theologicam fcientiam, (aliquando absque fide;

efficere; mediam inter has effe, omnibusque neceflariam, eandemque

A a tutifi·

3g6 A C T A E R U D I T O R U M

tutiifimami'Attentionu & applicationis veritatis revelat*, quas fidem,ac<

cedente Spiritus S. gratia, operetur. Econtrario viam autoritatis cap.

X i '7i/.im p o ifib ilera& ridiculam efle oftendit, Deumque pati & velle dicit, ut eo quem defcripfit modo, etiam fua verba examinentur, idque Chriftum juffifle, ju d s o s v«go & paganos praeftitifte, imo neminem quantumcunque fimpltcem,ne inPontificia quidem Ecclefia,‘fint otnni examine fola autoritate motum, credcre.Perpetuo itaque fophifmattiu.

dere, qui autoritatS cum minifterioEcclefiae confunduntjcredi enimpt»·

ecclefiam, fed non propter ecclefiam, docente illa, non abfolute jubente.

Cap. XXIV. adverfariorum teftimonio probat, infideles a d C h rffll- nifmum fe convertentes non per autoritatem,fed per examen ad fidem pervenire. Graviter hacoccafione conqueritur dem odo violento,quo inGallia nuper ad converfionem proceffum eft,curr, via examinis per li- brutnEpifcopiM eldenfis, nihil amplius efficeret. De fide puerorum,

*n ex autoritate parentum, qui Ecclefiam repraefentent, an ex informa- irione producatur, difputat& cap. XXV. chara&erem veritatis inter­

num five aflenfiim meatis, parvulis catechumenis trit jit, eumque af·

fenCum ex iyftemate articulorum, non ex Cingulis naCci docet, neque vero fidem illorum ab autoritate dependere. Cap. ult. refpondetur ad argumentum, quo imputatur Proteftantifc>us,quafi ex eorum lententia fequatur,effe tem pus, in quo Chriftianus de veritate Evangelii dubitare debeatiquiafcilicet nemo autoritati dicentis five Ecclefia:,fedScripturis credere teneatur, itaque ante ledam Scripturam certus efle de veritate credendorum non poifit. Negat enim le&ionem & examen tale requi­

ri,quale adveriarii fingunt,& oftendit ante leilionem jam compendium aliquod do&rinse Chriftianac difcentibus propofitum efle, ut adeo in- ftrudio minime incipi debeat ab articulo , credo ecclefiam, Ced, credo in Deum.

Liber tertm&dverCm NicoJii librum primum & tertium dirigi­

tur. Monet Autor cap, I. Adveriarium dum difficultatem examina­

tionis articulorum fidei urget, minime pro Pontificia Ecclefia, fed fo­

lum pro hjereticis & atheis aut paganis laborafle. Indicat (cap. II,) non rejici a Proteftantibus autoritatemminifterialem Ecclefia?; negat opus efle fimplicibus, ut diftinftionem inter libros Canonicos & A p o ­ cryphos exade fciant; negat porro a fimplicibus requiri, utc o n f e s f i o -

nes Ecckfiarum a do&is confcriptas intelligant. Notat iterum divi­

nitatem