Acta Eruditorum […] Calendis Augusti, Anno M DC LXXXVII, N.VIII

N .Vni. 4©*

A C T A

ERUDITORUM

publicata Lipfi&

■Calendis Augufti Annt M D C LX X X V ll.

JO A N N I S MEURSII DE RE G N O L a ­ conico lib, II, De Piraeo liber fingularisy & in

HeUadii Cbreflomathiam anim adverfiones.

Ultrajedti, apud G.vande Wader, 16 8 7 , in 4.

A

te a prim a usque origine eruit & iilu ftra v it, fane Jo annes Meurfitu id egregie prae c arteris fecifie dicendus eft. Tot .enim illuilria ejus in hoc genere exftanr monimenta, ut fi quiseorumcopiampariteratque dotes confideret, non unius ho­

minis., fed complurium fummorum ingeniorum fru d u s legere v i­

deatur. N o ta funt ejus G loflarium Graeco-Barbarum, A u d ores M ufices antiquiflim i, A u d ores Graeci hiftoriarum m irabilium , Athenae Atticae, Areopagus, de populis Atticae, regnum A tticu m , Archontes Actici, Themis A ttica, Fortuna A ttica, Bibliotheca A tti­

c a , Atticae Lediones^ififtratus , S o lo n , Ceram icus geminus^ The- feus & reliqua Attica, Creta, Cyprus, R hodus,M ifcellanea Laconi­

ca, aliaqueplura. Ex iis quae poft m ortem A u d o ris usque adhuc prodieru n t, tres nunc quos modo nominavimus,(quosque Duumvi­

ris celeberrim is, SamueliPnfendorfio,St Joh. Georgio Grtevto,(\uormri ille ex PotentliTimi Suecorum Regis bibliotheca depromptos cum am ico Graevio communicavit, hic editionis eorum curam habuit, orbis eruditus debet,) libelli elegantes fe offerunto.

In his qui de regno Laconico confcriptus prim o loco cenfe- tur, n o n initia tantum progreffusque regni L aco n ici in lucem revo­

cat, fed & m ulta fub fabularum involucris a majoribus tradita, e vetuftiifim is .fcriptoribus pervcftigata protrahit, unde non exigua

402, A C T A E R U D ITO R U M "

pars fabularis, ^{q u a m} vocant·, hiftoriae intelligi, Stad-fe^m cOillpOili poteft aptifllm e. N os pro more fumma capita ddibabunus.

Capitibus fex prioribus antiquiffimi regum memorantur, cap. ^ primus eorum Lelex, ΰυτόχ,Βων·, Sparti filiu s, a quo regvo; L eje.

g ia di&a;deinde A/y/fJ-Lekgis filius,qui inAiefiis,vico Lacon ici,VUo_

k m invenilfe traditur;poft iiuncEurotas, M yletis filius,qui ihgn au_

tes aquas, alveo & flumine fa& o, ab agris iit mare deduxit, unde flu­

vio nom en, cujus uxor Cleta cum Phaenna inter D ivas re la ta , hacq;

pro Gratiis coli coeperunt; cap. II. Lacedxmon, E u ro ta gener, qui a le re g io n i, ab uxore Sparta urbi quam condidit, nom ina im poiluiic aarratu r ^Amyclas,-Lacedaemonis gener, qui de fuo nom ine A m y­

clas condidit; cap. III. Argalus Amyclae filius , quem & Agigaeum vocan t; dehinc Cynorttuhx^X\ frater; inde Oebalus Cynortae filr- ns aut n>cpos, a quo Lacedsemones Oebalii difti ; cap. IV . Tyndareus- feu Tyndarus O ebali filius, qui a· fratre H ippocoonte regno pulfus·

ab Hercule certis legibus reftitutus eft, quique Minervae Chalcioecae templum aedificare coepit. Is cap. V . regnum fponte tradidit ge­

n ero Mtnelao ex filia Helena, & Aliis Cuji ori a c Polluci. Abhifcc fratribus e Colcho reducibus, templum M inervx A iiz conditum ;·

perierunt autem navi fra<fta,& Caftor A rgis,, ubi fepultus, M ixar- chagenas appellatus. Sequitur b d lu m T ro janura, ante quod A ■&>]'- vtj Ποαναΐα, M in erva Protem plaris confulta. M enelai filiam H er- m io n emOrefles duxit, & cum ea Regnum accepit. Cap. V L Tifame- nus, Oreftis filius, qui ab Heraclidis Euryftbent <k Procle vel Patrocle, tunc quumHebratos Samuel & Saul regerent, dejeclus eft; quae ex­

peditio cap. V II & V III uberius exponitur. Eft autem hic quaii finis hiftoriae Heroicae five fabularis,& verae initium-..·

Ab iftis duobus Herculis nepotibus duo poftea reges fimul Spartae regnaverunt, alter ex Euryfthenidarum feu Agiadariim fa­

m ilia , quorum nomina· & tempora a cap. IX . usque ad X IV . enar­

rantur, alter e Proclidarum gente, quorum hiftoria a cap. X V . us-

«pe ad X IX . traditun_,.

Heraclidis extindis tyranni Lacedaemonemtenuere, 01 rrjv ά ­ νομον βασιλΜΜ «V τυραννίδα. χΐζΌ,ςήσ1 ου/τις, ut de iftorum primo Cie-

©mene Polyb. lib II. memorias prodidit; Horum quarto Nabide

®ccifo, in Achaeorum poteftatem Lacedxm onii pervenerunt, q u i prifti-

M E N S IS A U G U S T I A. M D C L X X X V I L 403

-priftinis inftitutis ademtis, Lacanes iliis Achaeorum legibus vivere juilerunt; fed ut ifti quoque R om anis ceffere, ab his rurfus Sparta­

nis avitis m oribus uti permiiium eft. Pofthaec Romanis L aco n ica am ice habita, & primo Praetori, deinde ut proconfularis provin cia f a d a , P,roconfuli Achaiae data gubernanda, donecper Domitianum lib ertas erepta, poftquod tempus Lycurgi leges deflerunt. Sub A rca­

d io & H onorio a Gothis fubada, at Chriftiana fa d a , ad Patrenfem M etropolitanum pertinuit, in civilibus Achaiae Principi paru- 1 1 . . Poftea Despotae ab Imperatoribus Conftantinopolitanis jtniifi eam rexerunt, donec tandem. Conftantinopoli expugsata, fiib T urcarumjugum redada eft, quas c a p .X X .X X I.& X X II. enarrantur.

Ultimo capite X X III exequitur A u d o r .ea, quae Reges Laco-

•num angularia habuerunt, in quibus nonnunquam a Cragio difc.e- d it. Totum autem libellum doftiffimis multis emendationibus &

obfervatioriibus,vcluti gemmis radiantibus pulcherrime exornavit»

Sequitur de PIR/EEO caeterisque Athenarum portubus com- -trientarius. E t prim o quidem Piraeei nomen, popuium, fitum, mu­

ros longos σκέλη &c brachia, d id o s, aliasque m unitiones, navalia, ar­

mamentarium, tres portus nativos, Cantharum nim irum , A jihrodi- jflum & Zean, duo prom ontoria, quinque p o rtic u s , ttatuas / Hercu­

lem M elitenfem Aλιξίχαχον pomis cultum , D ianam Αξΐςοβΰλ)ΐν7 totum que traftum M eliten, fora duo, quae commune Graeciaeem­

porium , Δ ό γμ α feu locum ubi merces peregfe advedae oftentui ex­

ponebantur , magiilratus caufa mercatus conftitutos, jura em p o rii, balneum , theatrum, templum Jovis S a r i^ ^ M in e r v a e q u e & Jo vis C tefii, lemam, capitibus V III prioribus exponit. Deinde cap. IX . propinquam ei M U N YC H IA M ,ejus fana, aras,& de ea vaticinia, ac tandem PH ALERUM , ejus n avale, fp ed acu la, fontem Clepfy- d ra m , fa n a , .aras άγΐύίς-m Δαιμόνων vclA γνως-χ &ε5, ώ &ς$σχυ\η- σκντες γβ ·ξί^ eif ύξανον έξιτ&ναν, ut eft apud Lucianum , vel Ο,ώμχς άνωνΰμχς, item delicias, atque littus ei adjacens Κωλιας·, in quo tem ­ plum λφξοόίττ,ς Καιλιαο'^ & reliqua m em orabilia cap. X & X I, en arrat-..

U ltim o loco habentur in H E L L A D II CH RESTO M ATH T- A M annotationes. Fuerunt autem Helladii iE gyptii, urbe Anti- iio i feu Befantinoi, vel Bifantinoi, oriundi,Chreftomathias libri IV ,

E ce i wnde

4 0 4 A C T A E R U D I T O R U M

unde h x reliquiae e Photii excerptis ad nospervenetuw.)Conip]ef t e a .

tesvarias obfervationes, Atticas inprim is, elegantes & dodas. A n ­ notationes ab A u d o re tradita varie iliuftrant & eonfirinatvt) in ■_

bus m em oratu digna funt, quas de Dionyfiis aliisque multis fcnpto . ribus antiquis, & eorum moniroentis, perquam ftudiofe ac «udite

iecenfenm t_.c

U L R IC l HUBERl S P E C I M E N PHIL ⁰. fopbi& Civilis &βιιάεηά'ι bonis libris.

Franequerie, apud Johannem Gyfelaar, 1686. in 8*

C

cos ire jubet, ut a fontibus potius hauriant, quam rivulos co n feren ­ tur. Cum enim hiftoriasGentiunT,iententiasdem oriBus & d e re- publica Philoiophorum,- totamque vetυ β χ eruditionis varietatem fcire horum inprim is effe affirmet , idque eo m agis, quo frequen­

tius Jure-Confulti in Pandede refponfa fua, etiam ubi- id agere mi­

nime videntur , affertis veterum fapientum fuperft:ruere amantynon inutili labore ie defundum efle putat, quod miffo in compendium toto opere Ariftotelis ad N icom achum , Homerum in nuce quali exhibuerit, & hoc modo partim bonos audores n on fine fru d u tra­

n an d i (efficaciifimam quippe proficiendi methodum ait, probatos feriptores in fumosam, retentis eorum v e rb is, contrahere ) exem­

plum dederit; partim propinata prifeorum dodrinae m oralis dul­

cedine, adipfas inpoiferum Graeciae fcaturigines, e quibus profluxit omnis admiranda Rom anorum νομοθεσία·, verae»nec fimulatae Ju ris­

prudentiae cultores in vitan t; H uic opellae integrum libellum C ar- tefii de AffeEtibits[eupafftonibtuamm#·, ut eo manifeftior fieret fingu- larum virtutum natura, iubtexuit; tandemque de iuo libros de Jure

C ivitatis,A .i672,& iterii A .1684 publici juris fados,iv ivrnofu} fub ti­

tu lo InftitutionUReipublic<e fubjecit, eo potiffimum fine, ut tum intra an ni ipatium praelegendo auditoribus eos poifetabfolvere, fum hoc ipfo occailonem nancifceretur, quaedam in illis pofita vindicandi.

Confiti-

MENSIS AUGUSTI A. M DC L X X X V II. 40J

Conftituerat enim ibi,inter p rxcip itia M onarchom achorii,eorum q;

qui infinitam abfolute imperantibus in fubditos poteftatem la rg i­

untur , m edium ac tutumiter eligere. H inc fa d a imperiorum di- vifion e in voluntaria & in volu n taria, priora confenfui multitu­

din is n atales fuos debere, eumque in ftatu Dem ocratico, utpote q u am minimum a naturali ab eu n te,in nullum aliud placitum ab­

ire icrip ferat, quam ut fit foedus om nium cum om nibus, cujus ium- m a foret, ut quse confenfu tnajoris partisftatuantur, ea eundos ob­

lig e n t ; nihilque hic tacite excipi, quam ut tum demum refifteri m ajori parti quidam poffint, fi illa, coitione fad a , palam id a g a t,u t vita, bonisque pauciores exuat, vel manifefta injuria absque ullo m erito ad mortem trahat. Eandem igitur vim atque audoritatem im p e r ii, qua in Democratico regimine m ajor pars in m inorem gau- diet, obtinere in M onarchica & Ariftocratica formis Reges & O pti­

m ates, adeoque & in nullis a liis, quam his duobus jam allatis cafi- iju s , refiftere imperantibus fubjedo populo jus effe. Praeterea iis­

dem libris,metum vicina: potentia? caufam non per fe belli fu fcipien- di juftificam videri aiferuerat. Utraque hxc fententia, quaii peri­

culo/a rebuspublicis, fuas experta- fuit contradidiones, quibus hic fub finem praefationis & fed . L c.j. §. 4 4 . carptim reiponder. Caere- rum cum in libris de Jure C iv ita tis, Jus quodda publicum Univerfale Politicae contradiftinctum, in quo delineatur, quid in regimine cujiu- qiie civitatis ftutf reilum, quid/ingulis in eadem republica Ordinibus, Imperanti fubjeUisque imperiofit tribuendum·, primus om niii tradere jrggreffus fuerit Audor dodiffimus, illi, praeteralia, quae continent haud vu lgaria, vel folo hoc nomine veniunt com m eudandiTcommit--

tendique curiofi ledtoris judicio.

U L R 1C I H U B E R l r S U F R E M M F R I S I O - rum Curia Ex-Senatoris, de Concurftt Ratio-

nis ( f Scriptura Vber.

Franequerae, apud Henr. Amaraa &Zachar. Taedama,

A. 1687, in 8.

Q

£ e c 1 penit,,

m c, atque teftatur fe periuftrando Difputationem in a u g u r a fa i d. 8- Octob. A . i6g6 Franequc-rz habitam, verba tktfeo5 0 ft aVic quibus docetur, Scripture Divinitatem non aliunde·, qimm cx p ( f, adftruipojfe·, eorque er rare,qui afferere fuftinent,β Ratio alittdquidno~-

his dictaret quam Scriptura·, buic potius effe credendum, cot\Co' ..

non potuifle, ideoque contra eadem , fi forte ab alio fub cctiiUvun non vocaren tur, aliquid in medium pubJice afferre & ο ρ ρ ο ύ ς eonftituiffe; aft cum fiientio a M agniiico Academiae Recrore ali­

quoties im pofito,id facere fuerit prohibitus, politiones quasdam e fuis libris de Jure Civitatis excerptas repetiiffe, au xiile, ac antithe- fibus aliquot u u u g u rd ib iis earumque refutatione inftruftas, luci pubiicar dedille. Contra quas cum duo in laudata Academ ia Theo­

logiae ProfeiTores,D. Johannes vander W aeyen & D . Hertnannus Alexander Roelinfurrexiffent, & fententiae ab A uclore voce pariter aeferipto improbatae patrocinium fufcepiflent, eandemque ille qui­

dem in M antiffa quadam, hic vero in difputatione de Principio co- gnofeenda: veritatis fub prasiidio ejus habita defendiflent, prafen- tem tradatum duumviris illis opponor? voluit. A b fo lvitu r autem ille quinque S c d io n ibus, quarum prima ien ten tiam thelkos in au­

gu ralis, quam V iri clariffimi defendendamfumferunt, exponii,ean­

dem ad R efo rm at® religionis Adverfariorum , inprim is Socm ia- norum , R ation em fidei iive Chriftianae religionis efle principium ftatuentium , opinionem accedere declarat, & pericula ex illa pro- m anantia, adductis in medium aliquotReform atoru Theologorum teftim on iis, com probare ftudet. In fecunda fedlione ut evin cat,

£ilfum effe,divinitatem Scriptur2Sacrs,qua autoritas ejus omnis ni­

titu r, non aliunde quam ex Ratione cognofei atque adftrui poiTe, oftendit DD. R eform atos agnofeere lumen & teftimonium Spiritus Sancti a ratione diftin ftum , quo de divinitate Scriptura: fumma- quehdei falutiferae certi atque c o n v id i,in ea perfuafione penitus ac- quiefcant: ipfum Cartefium, a quo thefeos inauguralis Patroni fu- um unicum Veritatis principium hauferint, ftatuere formalem cre­

dendi, qux ad credendum propofita fu n t, caufam effe lumen fuper- naturale, non modo a naturali diverfum ,necin eventu cum eodem coincidens,fed etiam certius omni lumine naturali atgueeviden- tiu s ; P eu m in convertendis infidelibus non femper argumentorum

4-06 A C T A E R U D I T O R U M

MENSIS A U G U S T I A . M D C L X X X T H 4 0 7

pondere ufum eiTe, fed isepiffime lum en fupernaturale iis a ffu d i ile , ut artificialis m ethodi fecurae & brevi auditu raptae mentes, liquidius verbo cred id erint, quam fi rationibus examinandis folvendisque difficultatibus diu exercitae fu iffen t: fidelium item, a d c o g n o fc e n - dam p e n it iu s myiletiorum fan doru m naturam, a r c a n a S p iritu s v i m entibus infinuari guftum rerum ipiritualium p en e tra n tis-·

f i m u m r eo modo a ratiocinatione diftin<itum7 u t ne gu ftu s quidem ra tio reddi poffit: praeter hunc guftum in verbo Dei duas excellen­

tes Spiritus San di operationes, a ration ali certitudine fidei diftin- ila s , nempe Spiritum adoptionis & exaltationem gaudii ineffabi­

l i s , quibus Deus ad obfignandam fidem & Sacrae S c r ip t u r x divinita­

tem utatur, reperiri ; tandem ipfium Joh·. vander W aty en , in libris de v era & genuina Reform atorum lententia in negotio de inter­

p re te Scriptura: anno 1^69 ed itis, luminis interni a ratiocinatio­

n e differentia & Spiritus San & i teilimomum in confirmanda fidei certitudine agnoviffe, atque adeo n on exfo la ratione autoritatem Scripturas S. adftruipo/Te o lim d o c u ifie . In fe&ione tertia, thefes aliquot e dhputatione D. R oeJii de principio cognofcendas verita-·

tis fub examen revocat, ac demonihat, neque in Jurisprudentia, neque in Theologia unicum ventatis indagandae principium effe ratio n em : effugium, quod vera, red a & fa n a ratio tantum hic in-' telligatur, rem non conficere, cum talis inhom ine poft lapfum mi- fere corruptouon inveniatur: fruftra afferi,nos m entem adhucin fe fu is q u e facultatibus integram & incorruptam habere, corruptio- n em q u ein u fu va ilu & habitu tantum conliftere: m ale ftatum inari, n e q u id e m notitiam tremendi m yfterii de SS. T rin itate pofle veram e ffe , n ifi& diilinfta adeoqtie vere rationalis fit, ac nihil affirman­

dam v e l negandum, fed dubitandum efle de rebus, quae in iacris lit­

teris habentur quidem, at in fe non c la re & diftindle cognofcuniur.

I'n feftio n e IV. m an tiilam D . Johannis vanderW aeyen oppugnat, &

declarat fe citra injuriam dixi fi e, Spiritum Sandtum iis effe R atio-·

n e m , qui Spiritus Sanfti operationem cum ratiocinatione' con­

fu n d u n t : nonquaeftionemeifehoc loco,an ration es, quibus fiicrae S c r ip tu ra e d iv in it a s adftrui poteft, fa tis validae fint ad c o n v i& io n e m * fed de facultate mentis intelligendi & dijudicandi, adeoque de per- cc p tm ta tc , ut M an tilia vocat, quaeri: lallum effe, homines irrege-

nitos·

408 A C T A E R U D IT O R .U M

nitos non teneri ad credendum, nifi quatenus eis de d ivin itafe ver­

bi conitere poteft, eosdemque, fi extra Ecclefiam ruti funt ex fQj a ratione de eadem convinci & perfuaderi poiTe: d ifcrin ^ adm it­

tendum efl e inter noftri & aliorum perfuafionem : non tep, Rnare fibi, qui ftatu un t, rationes fatis validas effe ad convidhonenv^ j ; vinitate verbi, hominem tamen animalem iis folis non poffe CQtl v in c i: R ationem quoque pro unico veritatis Chriftianae principio effe habendam iis, qui eandem pro principio au d o ritatis Scriptura unico agn ofeun t: non efle Enthufiaftam , qui teftim cnium Spiritus S an fti immediatum fibi ven dicat: negantes aliunde quam ex R a­

tione conftare po/Ie divinitatem Scriptura: Sacrae, parum religiofe loqui, atque negare credentibus lumen fupernaturaie, principium facultatemque novam a naturali R ation e diftinftam divinitus im­

m itti : facrae veritatis cogn ition i in homine naturali non tantum occupationes, praejudicia & affedtus obftare: non fibi fatisfacere mantiffae Autorem , fi vel maxime ad falutarem divinitatis Sacrx Scripturae cognitionem Spiritum San&um requirat: teftimonia ex Triglandio,W alaeo Sc Eilenio adduda fibi haudquaquam adverfari.

In fc d io n c V. ad objediones quasdam a Thefeos inauguratis Pa­

tronis eorumque difcipulis in medium allatas refpondet. Sub fi­

nem tra&atus hujus prim o thefes e difputatione inau gu rali, quae huic controverfise, ut modo diftum , primam dedit occafionem : de­

inde thefes nonnulhe e difputatione habita fub prxfidio D. R oellii de p rincipiocognofcendx veritatis: tertio m antiffa Joh. vander W aeyen f iibje&a p arti X IX Scenographiae th e o lo g icx , fubjun-

g u n tu e j.

d e i g n e d i s s e r t a t i o n e s PHYSI­

CA , auBore Paulo Cafato, Placentino, Soc, Jefu, in

quibus p lu ra a d Ignis naturam fpetta n t ia pbyfice'explicantur, ( f phyficam philofophandt methodum cum A rtfiotele

confenttre oftendit ur.

Venetiis, apud Nicolaum P ezzan a,i6 s6 , in 4.

I

M E N S IS A U G U S T I A . MDC L30D £ V Ii 40^

fundamenta traden te, teftatas eft. Tituli facies, & dedicatio ad Magnum H e tru rix Ducem, hunc eundem ftrenuum 'Ariftotelis as»

iertorem prom ittunt. Iftjuseaim methodum non mitius in phy- ficis, ac aliis egregiam approbat, calumniam quafi mera vocabula, o b tru d a t, avertere laborans. Quem in finem hinc & inde fa- fta m A rifto te li commentatorum culpa injuriam , ex ipfo textu di­

lu it. Saiva mlij.lofedus cum Peripateticis pace, quam ubique ex­

o p t a t , ulterius pergit, & propriam aut aliorum recentiorum feri- p to ru m fententiatn tradendo, quantum fieri poteft, ingeniofa con­

ciliation e cum ipfis gratiam inire iatagit. Imo ne ab illis deviare us­

piam videri poflit, familiaris collocutionis libertatem in praefatio­

ne ideo elegiffe fe fcnbit, ne aliquid definite pronuntiare cogeretur.

In prima igitur dilfertatione, Ign i nobilitatem aflerturus, ex antiquitatum &hiftoriarum monumentis, illine an aqux princeps jo cu s debeatur, difputat. H inc a quibusnam. gentibus religiofc ς ultus fuerit, tradit, & quanta commoda ad vitam fumme neceilaria, tum naturalia, tum mechanica, tum medicaprasftet, variaque pluri- m orum A uflorum lgni ad feripta elogia enumerat. Denique quo­

modo mediante face accenfa, hujus rei confcio, e longinquo, variis illius flexibus,certasliteras lignificantibus, anim i ienfa exponi pos- fint, ed ocete.

D-iffertatione fecunda Ignis naturam explicat. E t primum minus convenientibus reputatis aliis divifionibus, illa potius probat a prxeipuis ejus qualitatibus,luce nim irum & calore,defum tam.Pro- pterea alius ignis dicendus eft calidus & fplendidus, alius calidus

& n on fplendidus, alius fplendidus & non calid u s, & porro ifte vivu s, ille mortuus, hic fatuus. F a d a dein alia in vulgarem ,

& elem entarem divifione, in elementorum naturam inquirit. Qua:

cum natura: fint, e quibus omnia primum com ponuntur, & in quas poftrem o refolvuntur,fimplices eas nece/Tario efte ftatuit, fed in vi­

cem diflimiles. Ab illa autem particularum diffimilitudine,diiilm iles oriuntur qualitates- Harum alix prim x dicuntur,qux naturas fim- p lices ita commifcent, ut unum conftituant ex pluribus ·> alix fecun­

da:, qu x naturarum faftam com m ixtionem fequuntur. Primas dupli­

citer confiderandas exhibet, nunc ut aft-ivas, reliquas permiicentes^

nunc ut paifivas, ab aliis perm ixtas: illas calorem & frigus, has hu-

F f f Ulidita^

4 io A C T A E R U D I T O R U M

miditatem, Sc ficcitatem appellans. Siquidem, talor crailiorcs particulas attenu at, tenuiores commovet & c°nfutvdit; frigu s tenuiores cogit & commixtas cohibet ne diflolvantur ·, humiditas natura facilem fe praebet, ut attenuetur, reliquisque congtutlvs co„

hibeatur; ne fecedat; ficcitas naturam ad id paulo difficilioretn.t^i.

dit. Verum quia naturis illis, quae elementi nomine veniunt, duce aftivae, neque duae paifivae fimul ineile poliunt, fed altera paffv- v a ,a d iv a altera; idcirco earundem compofitio quatuor ipecies ex- Ilibet. Harum prim a calida & humida vim habet attenuandi &

com m ovendi, ipiaque facile commovetur & attenuatur ; fecunda calida Sc ficca, difficulter commiicetur, facile vero com m ovet; ter- tia frigida & humida facultatem habet cogendi,feque facile ad alia- rum partium nutum fingi permittit & attenuari; quarta frigid a &

ficca duriorem fe praebet,tenuiores aliarum particulas ad craifitiem adducendo & cohibendo. Q uatuor hae qualitatum ipecies toti­

dem repraefentant elementa. Quia vero il ae m agis,quam in aliis na­

turis, in aere, igne, aqua & terra elucent,hx in elementorum deno­

m inationem abierunt. Ut autem res penitius intelligatu r, hum idi- tatem Sc ficcitatem dupliciter confiderat. Iliam nunc difficilius anguftias corporum fiibire innuit, iisqueperm iiceri, & aqueam vo ­ cat y nunc vero facilius, & aeream dicit. Siccitatem, quae ob particu­

larum avolantium tenuitatem permifceri repugnat, igniyquae ob ea~

rundem craifitiem m ixtioni adverfatur, terrae tribuit, llt inde elu­

ceat, humiditati aereae contrariari ficcitatem terream , humidita­

ti aqueae ficcitatem igneam . Pro temperamento igitur conftituen- do,craifiores attenuari naturas, tenuiores com binari neceife efij Jioca frigo rep er terram & aquam, illuda caloreper ignem & aerem expeiihuidtim. Quod ut eo melius co n tin g at, itain vicem mifcen- tur qualitates,ut elementa binaplusasSivarir, bina plus paifivarum poiTideant.Quippe hujus diverfitatis intuitu, a&ivae inpaffivas agen­

d o , pro robore fuo mutationem inducunt, & fic elementa, non nifi fra ilis qualitatibus, inuriam fpeciem temperant. Proinde & Arifto- telem, quod vulgaria illa oculis obvenientia corpora pro elementis m inime habuerit, fed propter primarum qualitatum in illis przcel- lentiam ,eorum den om inationem tantum mutuatus ab iis fuerit,ex-

«ufat. C u m tamen vixpoifibile-fit, mentionem injici illorum, quin vu lg a -

'M EN SIS A U G U S T I A.»M:DC L X X X V I I . 4 η

vulgariam n otio menti fe offerat, rebus non mutatis vocabula alios mutaffe refert. Etenim illi in artificiali diiiolutione corporum ch ym ica, hum orem feu phlegma & Ipiritum viderunt afcendere, rem anentibus in fundo partibus craffioribus, quas illorum ratione fixas nuncupavere. Eapropter .ex triplici naturarum genere cor­

p o ra com binari fibi perfuaferunt,ubi inter duo extrem a, fixum Sc fp iritu m , medius fit humor. Huic m ercu rii, illi fulphuris, ifts falis nomen impofaerunt. N o n tamen, quod communia illa in

ufum noftrum quotidie venientia corpora intelligenda fin t, fed v quia fpiritus a phlegmate liberati ardeant, ut iuJphur; partes fixae remaneant in fundo, utfal poft evaporationem ; humor haec in vi­

cem combinet, uti mercurius aurum, cum argentea vaia eo obducit.

E x quibus chymicorum,uti vulgo,inprirriis aBeguino explicantur,e- lem enta rejicit: quandoquide ii vel maxime CHymia corpora in ful- phur,falem & m ercuriu, qu8e divcrfis qualitatibus & proprietatibus conftant, diiTolvendo acquiefcere p oifit; Phy ficum tamen alia ratio­

n e eademcontempiari oporteat. Priore igiturprobata elementoru rccenfione, Ignem d icit/fiirifum vim habentem caloris non mediocrem, fpiritum indigitans, non aliquid a fale aut fulphure d iilin d u m , fe d iubftantiam tenuem, & fub tilem, q u i anguftiiiimos corporum mea­

tus faciie pervadat. C o rre& a dein aliquantulum divifione ignis ia vivum , mortuum & fatuum, quod ultimus ad primam fpeciem po­

tius pertineat, huic diifertationi colophonem im ponitis.

Tertiam de Ignis loco adortus, quod ignis fupra nerem, tanqua leviffim us .collocetur, inficiatur. Commemoratae j hinc levitatis o cc a fio n e , recentiorum quorundam de gravitate hypothefin, o- m n ia ad centrum propria gravitate n it i, ftatuentem, impugnat_..

Eadem quippe facilitate, levitati graviora corpora extrudenti, ad- feribi poffe phaenomenorum aetioiogiam fibi perfuadet. Quam- obrem experimentum Torricellii non aeris gravitatem p robare, fed illud evincere illi videtur, quod omnia certo ordine difpofita fint a n a tu ra , certaeque conftituta; fphaerae, pro m a jo ri,v e l m inori di- ftantia a centro, leviora, aut graviora c o r p o r a continentes, ubi neqj fup eriores inferiores premant, neque ab illis prem antur, fed pro di- verG tate naturae f ire collocatae fint,quarum ratione corpora nuJJa β.

ve l e v i a ,five g ra v ia , nifi .comparate, dici queant. Sic ex ilis ratio-

F f f . z nibu*

4 1 2 , A C T A H R U D I T O T U J M

nibus mercurius fubfidetnunc magis, nunc minus,?tout fcilicet ma- jor, vel m inor ordinis perturbatio contingit, fi intrararaSi aut j en_

fas atmofphaetae partes reponatur. Unum e pluribus coWra w vitatem aeris mercurium prementis pugnans argumentum ^duce­

mus ; nimirum quod mercurio ex fiftula longiore digitis 30 te, & totam fuperfickm mercurii in vafe contenti atrollente, & fvc furfum repellente totum cylindrum aereum incumbentem, parti­

culari cylindro aereo m ajor preifio, quam pluribus toti vafi immi­

nentibus & aequalem pariter bafin habentibus, quod abfurdum, con­

cederetur. V im item elafticam aeris, in fiftula jj.conclufi, &

mercurium expellentis, per antliam pneum aticam probatam , ei­

dem innixus inficiatur: fcilicet quod ii aer in eademcomprellus

fe d i l a t a r e conaretur tanto impetu, non repugnaret attrahenti em­

bo lo, fed illum potius repelleret; atqui quoniam hoc non evenit in hujusmodi machina ab ae-re copiofiore, m ulto minus expe&andum putat ab aere pauciore, in fiftula conclufo. Quod Boylius majorenJ m ercurii fubfidentiam,experimento T o rriceliian oin monte inilitu- to,in hujus medio, Sc adhuc majarem in cacumine, aeris abbreviato, hinc minus prementi cylindro adferibit) illo Nofter utitur, ut often- dat, aerem infim um , aceeffione cylindrorum debiliorum, gravio­

rem reddi non poiTe. E afta hinc alia per antliam pneumaticam experimenta,e. g. quod anim alia in illa , aere exhaufto, m oriantur;

veiiese flaccidae latera fe dilatent,& c. nonperpreffionc,fedper tra--·

B ion em explicat.Elateris enim natura confiftere perhibet,in eo non tan tu m ,u t fefe expandat, fi com prim atur, fed etiam fe recipiat, ii diftrahatur.- Inprimis vero aeris fuper aquam preffionem defini­

ere videtur hoc modo : S i a e r, inquit, aquam prem it, & aqu a aquam.

fitin va fiefu p e rficiesa q u & F G , cui innat at cylindrus·

ligneus d a & extra aqu am e ft p a r s cd . Superficiei aqua F G in tellig afu rp arallela fiuperficies H I, in q u a ' , eft bafis lignei cylindri a b. Ja m fic , f i partesfu per- ficiei I I I non prem erentur1 £ qualiter ab oppofitispar­

tibus ,p a r s minp prefla urgeretur fu rfu m ■·, igitu r u n i1 p re m it cylindrus ligneus d a una cum incumbente illi1 cylindro aereo, quam prem unt aquei cylindri Aqua­

tis bafeosJi-mHlcftm impofitis cylindris aere-κ : a t r e l i n i cylindri aerei lengio-

M ENSIS A U G U S T I A , M DC L X X X V l L 4^,

longiores funt fUoiqui incumbit cylindro ligneo, 4^««' vero cylindri £-

q u a l i s bafis non fun t leviores, fe d aqualis gravitatU cum toto cylmdro

ligneo: ergo non eft aqualispr effio in a b, atque in i o , Cum tamen fia t confift entia tum liquoris tum ligni.· Ex quo non obfcure arguitur, nul­

lam effe prejfionem aeris fupra aquam. Denique aerem fe deor- f u m urgen d o, exprimere flammam, tanquam leviorem , n e g a t, cum h a c ration e non in coni faftigium afcenderet'illa, ied potius bafis in fuprem a parte apparere deberet. Et proinm anifeftum effe credit, A- riftoteliqvconfentaneu, gravia & levia non niii com parate dicenda corpora,prout in medio prona funt in m om ieii iurfum,ieu deorium juxta conftipationis materias diifimilitudinem.Hujc> enim compar?.-- tionisintuitu, etia ignis gravis & levis efle poteft,quatenp quide ign i­

c u li,alias non leves, a vapore rariore-Turtum vehi poffunt.Igni nimi­

ru m pondus plurimis experim entis, cum jam a B oylio revelatis, ium eriam propriis, afferendum cxiftimat. florentinorum . autem aliqua,quae pugnare videntur, cum hypothefi fua conciliat. Etiamfi in ancipiti hsereat, num igniculi m etallo in fufione aut calcinatio- ne accedentes, illudquegravius in aere reddentes, ex fua natura gra­

ves fint} vel ideo,quodplures igniculi co n du fi in anguiliifim o ip a fici minus exigant abefle a centro gravium , quam circumfluus aer, m i­

nus habens m ateris in mole pari ; prout aer, in locum ununi conge- ftus atque conftipatus, gravior fit non conftiparo. Nihilom inus co n clu d it, Ignem omnium fublunarem hanc univerfitatem conftituen- tium elementorum gravtffimum ejje, atque illi infimum deberi locum in fph.tra elementari. Nempe certo ordine terrae, aquae, aeris c o n ftitu to , non niii aut fupremus, aut infimus locus ign i reliquus eft.

Sup rem u s efle nequit, quia potiflimum res eundae.gignendi inftru- m entum calor, caloris origo ignis, hic validior efl: congeftus, quam diffipatus : effet autem diffufiis & enervatus, fi ad ampli/fima in ex­

trem o fyftemate fpatia relegaretur, neque poflet a tam immenfo i n j tervallo in im as fodinarum latebras ad elementorii perm ixtionem revocari. Ut ergo infimum locum fortius· ftabiliat, ignem hunc ,·

quam vis fceleratorum fuppliciis ad mentemEcelefiae Romanae de- fh n a tu m , nihilominus etiam naturae decretis obfecundare, aflerit,- Confirm aturus proin fententia fuam, aftroru influxu ad metailorii- generationem non pertingere oftendit. Siquidem id agere debereni

F f f j aut

aut iuce, aut calore. Lux etiam ipfius Solis non transver/um digi­

tum in terram defcendit; calor vix fex pedes, etiamfi perpendicuia- riter radii incidant,penetrat. Cum e contrario obfervatus in fodinis profundiilim is calor primum modicus, fed quo akius de- fcenditur, penetrantior, ign em , quali e corde terrae pr°rumpentenij

& pro diverfitate faliu m , fulphurum, fpirituum ve, quibus i\\a rcJ tet, metalla, lapides & c , generantem teftetur. Q uinim o inde nare vult aquarum per fluvios mare ingreflarum , & in alciffimii montibus fontium nomine prorumpentium exaltationes. Quan­

doquidem illae, ab igne hoc in vaporem refolutae, per venas telluris transcolentur, atejuepro varietate illarum nunc noxiae, nunc falu- taresexiftant. Tendem cruciatuum varia g e n e ra , quomodo il­

lis ab ign e hoc fcelerati affligantur,exponit, & poftquam diifimilem ig n icu lo ru m naturam agnovit ( qua ratione difparis quoque fint gravitatis ) e terra venientes fixos & terreftres, ied illos, qui forte ex fideribus delapfi, afcenfum eo rurfus affed.ant, volatiles & ccc- leftes nuncupat-L...

Ad quartam proin diflertationem , an «xuftione novafubitan- tia g ig n a tu r,indagaturus, feccdit. Illic V eftx nomen m odo terra?, modo igni tribuentium lites co n ciliat, fi per Veftam illap ars tellu­

ris igneum centrum ambientis intelHgatur. Ignem tamen illum a l­

tius latentem dim ittit, hunc potius cenfurxfubjiciens,qui oculis ob- verfatur. Q uia tamen fere unicum vulgarium Peripateticorum, uti illos appellat, m ateriam primam per mutationes demonilran- di argumentum, cpaeftione in dilTertatione ha-c propofita in dubium v o c a tu r, alia ex ipfo A riftotele, commentatorum commentis, viti A u d o r loqu itu r, d e fe d a to , redfius defumuntur. Ibi mutationis principium optimo jure ftatuitur, ex quo aliquid fit; illud vero uti­

que materiae notione comprehenditur. Haec vero, quae prima au­

dit, non una omnibus eft, form arum tantum varietate diftinda, fed abftrada illius notio naturis omnibus fexcentis & amplius modis differentibus licet, tribui folet. Adeoque & form a pro illius diver/I- tate variat,quatenus pro varia fo m p o fitio n e, aut diiTolutionepar- ticularum alia notio,alia form a emergit. Utihaec ex ipfo Ariflotele con tra vulgares ejus aifeclas, more aliorum conciliatorumproban- tur. Atquefic ex particularum diverfo ingenio membrorum con ­ form a-

4i4 A C T A E R U D IT O R U M

M E N SIS A U G U S T I A . M DC L X X X V 1^{L 415-}

form atio, nivis in hexaoedrum form atio,& c. dependet. Im o varia faiium & fpirituum vis,quam in elementorii particulas exercent, fi- m ilitudinis figurae in diverfis origo & conje&urarum ex phyfiogno- m ia & fig n a tu ris petitarufundamentum ab illo ponitur. Ex quibus p ro p o iita quaeftio facile dirimitur, fcilicet etiam in igne nullam no­

v a m fubftantia gigni, fed qualitatum fieri m utationem . Ja ifo hoc fundamento,neque flammam,neq; prunas,neq; ferrum candens,neq;

chartam accenfam 6cc. novam oflendere form am con cludit, fed propriam ignis formam ad plures fpecies, tanquam minus perfe- t£las,fe dilatare: etiamfi ardor in ferro candente,papyro accenfa,

& c . non folis igniculis, fedipfius etiam rei ardentis partibus agita- tisa b illis, debeatur. N ova enim per ignem form a iubftantialis g ig n i nequit, quiaextinftionc interiret, aut aeris formam imbue­

ret, imo tota ignis natura in diiTvpatione fubftantiae verfetur. Ubi fandem exuftionis rationem hanc proponit,ut corpus ex diffimilibus

■ naturis coagmentatum tantam vfm caloris concipiat, ut foluto p ar- ticularum nodo, vel nihil, p rx ter cinerem , aut calcem, aut carbo­

nem relinquatur, vel plane in auras abeat, illas vero natura: tam- diu ignis vocabulum obtinent vulgo, quamdiu acri calore p r x d itx

& luce aliqua confpicuae, vim retinent ad alia corpora pariter irri­

tanda, ad iimilem particularum diftra&ionenv immiffo calore ; il- iaque Ariftotelis audontate ftabilit.

InDiiTertatione Q uinta Caloris tracSationem iu fc ip it: quem cum qualitatem dixerit, & a paifione differre m onftraverit, ut ratio quom odo corporibus iniit, curatius dignofcatur, illorum texturam exam in at. Atomis igitur valere juffis, particularum do&rinam profitetur,quae quidem ad definitam tenuitatem deducantur a natu­

ra, d ivin a tamen potentia& exfe femper maneant divifibiles.M ini- m a illa corpufeula inprimis animalculis ex caieo, in fanguine, in pe­

dibus deam bulantium in Brafilia, & c. g e n itis, oculorum aciem eifugientibus, microfcopii tamen ope apparentibus,& certa conje- ftura, ex plu rim is exili corpufculo exilioribus membris conftru&is, probabilia re d d ere laborat. Ubi maxime notatu dignum videtur, in febricitantis per venam fe&am eduilo fan gu in e, vermiculos te- nuiifimos ob fervari, qui fi nigra habeant capita, armatis oculis in- fgefti, i n d i c e n t periculum u febri imminere,quam nulla adhuc exan-

thema-

.themata m alignam efle docuerant. Illae particuV*, certo numefO definitae, quamvis innumerabiles, certis terminis circumfcribuntur, id eft, figuram obtinent pro naturarum diverfitate variam. C o n - ftru d a ex iis corpora, pro diverfa illarum figura & magn«.udine ard iu s aut laxius cohaerent, adeoqueinterftitia nunc majora, nunc m inora relinquunt. S cilicet, quae fimilem n a d a funt figunm, n o n firmiter colligantur, <5c fluidum conftituunt; quae vero diflinu.

lem , ita fibi aut ftatiro, aut aliquo tem pore, aut alio interveniente im plicantur, ut divelli facile nequeant, & folidum reddunt corpus.

Illa interftitia feu cavernulas ab aethere quodam, ieuipiritu,ad natu­

ram corporis pertinente, fed non fatis reliquis connexo, ita ut faci­

le ab illo expelli poflit aut divelli, Jocum aliis corpufculisfubeun- tibus concedendo, repleti autumat. Similes enim illi, ac Cartefius m ateriaefuxfubtiliftim a proprietates tribuit, fuamque fententiam

& experimentis ex chym ia & mathefi cum feledudeprom tis con­

firm at, «ScAriftotelisconfenfuroborat. Quibus praemiflis, calorem ab igniculis inporos aflumtis, & particulas corporum agitantibus atque in motum cientibus, derivat. Q u o d li tamen aliqui exinde calorem efle naturam, non qualitatem ; fub flandam , non accidens, inferre iatagant, iis fubftantias quoque nonnunquam accidentium rationem fubire, exemplo atram enti chartae accidentis, Sc Arifto- telis aoprobatione initrudus. refpondet,. E t quibus h xc a feni ibus

p.etita particularum agitatio infirm a videtur, confiderandum exhi­

bet calorem ab acidi & alkali con flid u excitatum, utpote & ratio ­ ne illam comprobante. Aft ut caloris caufie intelligantur, effe- d u s in confiderationem venire jubet. N im irum iisdem ab ignicu­

l i s , in hypocaufto madidum linteum exagitatione & exturbatione humoris are fe it; molle lutum, aqueis itidem & fluidis ejed is, dure- icit; homo igniculis per cutem & inipirationem fanguini commiftis, eumque exagitantibus, ut humor fub cute exprim atur, fudat & c. A - deoque quatenus ign icu li, in corpus immiifi, particulas exagitant, hae exagitatae a fe digredientes majus fpatium requirunt, & in inter­

valla disjundarum particularum cether hac ration e, ex corpore proxim e compreflo expreflus, fuccedit, raritatis caufa eft calor. Il­

li tamen igniculi & aenea Sc alia vafa penetrant, quando in illis cor- p or,i iij fluorem deducunt, alias fatis folida. Sic eosdem etiam lu ­ centes

4x⁶ A C T A ERUDITORUM

M E N SIS A U G U S T I A. M D C L X X X V I I . 417

c en te s v itru m penetrare, & in confpedum fubire,hoc experim ento a/lerere co n atu r. Vitream phiolam , nulli tamen ad jed o pedi in - nitentem , a q u a ex puteo haufta r e p le r ie a m candentibus prunis im ­ poni ·, & u b i illa fatis incaluerit, cineres ex prunis decuti, ipfasque co n tin u o flatu urgeri ju b e t: atq; ficiflammulas p e r aquam afcenden- tes co n fp ici, & ceffante flatu rem ittere teftatur. Imo Academi­

co s Florentinos vitri ab igniculis dilatationem , jucundo experimen­

to docere oftendit. Poftquam alia deinde ex pofitis principiis phaenomena explicuit, intepefcere corpus dicit, .abeuntibus ign icu­

lis, & redeunte frigore. Itaque 'hoc meram efle privation em n e­

g a t, & potius dari naturas feuipiritus frigid o s, pariter uti calidos,

& illorum elafticitatem in conftringendo., uti horum in dilatando, fitam effe afferit. Quod ii calidi praevalent, frigidos com m ovent, im o figuram quandoque m utant; fi frig id i, calidos ligant. Quan­

doque tamen ita in mixto tem p erari poliunt, ut utrique continean- , tu t, nequeobferventur, nifidiffoluto vinculo, eftc& ibu sfe fuis m a- nifeftent. Utrique etiam fenfu taftus ita p ern oicu ntur, quando calidi (ib n lh s nervorum exagitant, frigid i conftringunt. E t ut alii1, qua: ex iliis dedu cit, m ittam us,pergim us

ad Differtationem V I de his, qua: virtute -calida dicuntur, agentem . Illic ut quaeftionem, an accidentia fe de fubjed o trans­

ferant in fub jedum, cum pace Peripateticorum dirim at,diftinguen- do inter accidentia, aliapropria dicit,quae abeffe nequeant om nino,

&haecm etaphyfica; alia, quae aliunde adveniunt, &haecphyiica vo­

ca t. E t horum ratione ign is ferri particulas quidem com movet, n o n tam envim fuam com m ovendi in illas tran sfert. Pofiunt vero it a cop u lari hae naturae igneae cum aliis, ut non facile fejungantur, im o in tantaquantitatem ifceri,ut aliquas rurfus emittere fine to ­ tius in te ritu pofim t, quas ideo abundantes & effluentes n om in at.

H orum igniculorum intuitu illa a d u dicuntur calida, quando Udem adeo com m oventur,ut calor ftatim fentiatur;iila vero virtu te,qu an ­ do illi adeo irretiti funt, ut nonnifi iisdem in libertatem vindicatis, p ercipiantur. Adeoque hoc ipfo caufae xquivocae fo la allegatione, illorum differentiam minus red e oftendi in n u it. E a tamen cu/n diverfitate ign icu li in corporibus latent, ut ex quibusdam non nifi collifione, au t m ajore opera elici p o ffm t,v .g .e chalybe & filice,

G g S qua:

4i8 A C T A E R U D I T O R U M

qux virtute calida dici non merentur. Contra vero illa- suas corpori applicata, aut levi calore extern o , aut etumipfius cor_

p o ris, a ftu a ta , vim fuam exerunt, re&ius ita appellantur, eaque Λ folium abundantia penetrantiora obfervantur. Sic ex hat igmcu_

Iorum in m ixto m ajore vel minore copia, gradus medicaru^to.

rum deducit. Inter illa tamen quasdam, v. g. acefum , rofe, Cattv_

phora & c. refrigerandi cauia adhibentur, cum nihilominusUlu^

no-n per fe,fed per accidens praeftettt, quatenp ign icu li illoru' meatus occlufos recludendo, materiaeque peccanti aditum concedendo, aut etiam iliam fimul exterm inanda, defideratum illum effedum edant. Refrigerationis occaiione in principia in q u irit, & hinc tria conftituit activa, fpiritum fcilicet, fulphur, & i a l ; triaque pari­

ter paffiva, terrae damnatae funile,aquam, & fp iritu s frigid o s. Hos fubtiliffim os dicit, vim habentes fe conftringendi, & impediendi diifipationem . Im o tamen cum pro fu a , tum pro corporum , qui­

bus cum illis commercium intercedit, natura diverfi funt. Quan­

doquidem & calidi & frigid i aliam m agni tudinem, figuram, (Scpro pororu m in corporibus diverfim ode compotitis m aiore vel m in o ­ re laxitate, diverlam ad ivitatem obtineant. Q u x om nia de£im - tis egregiis e naturali fcientiaexem plis confirmare laborat. H o ­ rum itaque fpirituum , aut efficaciumperditorum, autextrufis hebe­

tioribus excitatorum , ratione quaedam-eSicaciora funt combufta, quaedam contra. Etiam fi vero conftringendi efficaciam frigo ri tribuamus, nonnunquam tamen per accidens calida quaedam e. g.

f a l , cadmia fornacum , adftr ingere deprehendimus,quatenp igniculi illorum humorem fecum rapiunt, & exturbant, ut ficcitas fequatur.

Tandem propofitam initio hujus di/Tertationis opinionem , ad Ec- d e tix R o m a n x de Euchariftia d od rin am non extendendam effe m o n e c .,

Differtatione V II, quomodo Ignis accendatur, confiderat.

Prim o propofitis differtatione prxcedente principiis ulterius pa­

trocinatur,.eadem artis ope chym ico experimento declarans. Hinc igne n on novam iubftantiam g ig n i,fe d partes d iflb lvi, repetit,.

H an c vero diflolutionem principiis fuis a& ivis tribuit. Ex iisdem ip iritibu s expeditam -m agis calefaciendi virtutem , faiibusva­

lidiorem efficaciam adferibit. Igniculi igitur, feu faJ,ieufuJphur, feu fpm tus fint, aut ign e externo adm oto, aut interna agitatione, aut

etiam

MENSIS AUGUSTI A. M DC L X X X V II. 419

etiam attritu,prQ ut inlignis,com m oti,partesaddefe<3io n em ib lIici- tant proxim as, adeoqueipacio hoc angufto contineri nequeuntes., p ro filiu n t, & vicinum fom item , fi quem repererint, corripiunt.

E xp ofito p o rro ex lignis collifis ignem eliciendi modo; m onilratis lig n o ru m ad ignefcendum m ajore, vel m inore aptitudine, variis- q ue arcendi ab illis ignem m unim entis; reddita incombuftibilitatis;

in am iantho ratione ( quod fcilicet maneat lapis etiamfi in laminu- la s & fila fc iflu s , & hac ratione plus terras & falis contineat, quatjt u t ad motum ignis perduci queant) enarratisque pluribus, jucundis pariter atque utilibus,adrem facientibus exem plis, totum nego­

tium his verbis comprehendit. Illa·, inquit, ignem omnino rejiciunt i t a, ut nec in flammam, nec in prunas, accendantur, qua plurimum con­

flantj,'ale fixo ( f terra, mimmumque habent fulphurii cum fpiritibus £5*

humorepermifli, quo partes conglutinantur illa vero, qua non parum habent fulphuris at que fpirituum, fed tam fpijja coagmentatione cum fa le & terrafacla efl permifito, ut exigui & pauci meatus pateant ad

excipiendos irnmijfos aproximo igne igniculos, £gre accenduntur: quod f i eafint,,q«<e futybure quidem abundent, fe d anguftos habeant poros, tarde tgnern concipiunt, quem diu retinent: fin autem fulphuris at que.

fpirituum copiam rara textura conjungat, ifla facile exardefcunt, Gf ci­

to abfumuntur. Reliquum deinde interna exagitatione com m oti ignis m odum ,ferm entatione minus perfecta explicat. S cilicet, perfectam dicit inteftinam quandam com m otionem particu­

larum heterogenearum, ex quibus corpus fermentefcens con­

fla t, quae dum opportune agitantur, feviciifim atterunt, com m inu­

u n t , permifcent, apprehendunt atque in unam fpeciem temperan­

tu r. H anc vero falibus aqua di-ffolutis & a terra feparatis, inque m otum mcitatis,fulplmreas particulas & ipiritus proxim os corporis ejusdc impetentibus adfcribit, & quomodo in pane,vino, acidis, & c . his mediantibus contingat, refert. Q uoniam igitur in igne e foeno m adido & conclufo erumpente, non fimul particula: in unam fpeci­

em tem perantur & comrnifcentur, fed tantum diffolvuntur, minus uerfecSam fermentationem appellare ipfi placuit_·.

In V I I I Diflertatione de Flamma & fumo afturu s, recenfet p lu rim a ex calce & fulphureis combinata,aquae affufione incalefce- re,qua:dam etiam in flam mam abire. Illud negotium (militer iali-

G g g 2 bus fo-

42-σ A C T A E R U D I T O R U M

bus foJutis, partes iulphureas agitantibus, attn W it,in flam m am vero quandam fecedere eas polle ideo negat, quod a4UUc^ aqua mis ligen tu r, ne erumpere poifint in flammam, uti illud^Xper jmen„

tis jucundiflimis probare fatagit. Quippe haec fulphureu particu­

lis , qua: omnem in partem agitatas, feceftionem etiam in .r^ ls procurent, ut ju n d im erumpant,. adfcribitun Quod fi. vero ciores illae emanent, fumus, (qui a nitore·,quod uterque exhalatio fltv non nifi nomine d iffert;) finplures circa fuperficiem difcurrant agi.

tantes alias particulas, & earum nexum diilblventes, pruna ardens-v fin adhuc plures agglom erata: conferdm erum pant ,· flamma eft.

Fumus plurimis particulis permiftusreperitur,, ut vellicatio in ocu­

lis, & carn ium a putredine defenfio falinas, cadm ia iSc fuligo ter­

reas doceat. E m anantiahinc ex omnibus corporibus effluvia, ea- que am bientia, tanqua atmofphaerae,odoresque per illa,non per fpe- cies intentionales fieri explicat, & probat.. Poftquam hinc varia de fum o difleruit notatu d ig n a , carbonum ufum , diuturnitatem , fragilitatem , & c. inprim is propter humoris partes nun combinan­

tis defedum , declarat., Modoque lucernas perpetuas conficiendi variorumAurorumenumeratoconcludit, aut ex tali materia con~

ftitiffe,quie perpetua circulatione non in auras ab ierit, aut etiam , inftar phofpho rorum , fola luce, absque calore·,fetnanifeftarit. U l­

tim o quomodo aer temperatus flammam moderetur, denius com­

prim at & exffin gu at, rarus dilatari patiatur, aliquot experimentis explanat_..,

I n D i C l X Ignis extindionem profitetur. H eraclito ignis mortem, aeris ortum efte affirm ante,&Ariftotele,aliquid ex igne g i­

g n i negante conciliatis, ignem interire afterit,aut pabuli ulterioris d cfed u r aut vi extrinfeca T illa tamen prunis & flammae fepe diverfa.

V..riis modis vim aeris elafticam , quam iScDifT. III inficias iverat, impugnat, quaedam circa ignis exftin ilio n em , in an tli a pneumatica fufcepta experimenta , aeri fe contrahenti , fulphureasque particu­

las fecum attrahenti,,adferibens.. Flatu vero extinguitur luccrna, vento fax, quod vapor accenfus cum plurimis igniculis avellatur &

difllpetur, ut reliqui m overi adeo intenfe nequeant. Rationem hinc red d it, cur quaedam ab aqua non exftinguantur, quatenusfcilicet illa corpus nequeat imbuere,, & prolixe tales, ignes, conficiendi m o-

d u m ,

M E N S IS A U G U S T I A . M D C L X X X V I I . 4x1

dum aliaque, q u x aqua aut non, aut unum facilius altero exllinguat, cxplicaL·..

D iffertatio n em X cinerum exam ini dicavit. Hinc difcrim i- ne in ter h o s, calcem, & favillas , oilen fo, vitrificationis negotium tra d it, quod a falium diverfitate, cum terra in arena aut lapidibus p erm ifto ru m , & facilius; aut difficilius folutorum , originem ducit.

E te n im fa l, & hujus ratione cineres, atque etiam nitrum fecu n d a­

re folent, quatenus illorum calor & motus facit ad exquifitius permi- frtndas. uniendasque cum humo re particulas, quibus planta alitur.

E t haec ubique variis inftantiis confirmat, atque exemplis fcitu tam jucundis, quam utilibus illuftrat.. Porro enim m onftrata falium

& cinerum cum fulphure unione, varii ufus cinerum com m em oran­

t u r , quatenus inflammationi medentur, odontalgiam tollunt, den tium carioforum exefionem yuvant, & bullarum eruptione aqua iis fuperfufa novilunii m om entum , ab aliquibus in feminibus terrx , m andandis obfervatum, defignant. Cujus phaenomeni aetiologiam cum e l una dehpiis exfpiratlonibus tribu at, harum n^ione & Iunx, cxterorumqi fidcrum, quem diill III negaverat, influxum adm ittit, quo mediante gravidata tellus rerum miram varietatem patiatur.

Hincque maris aeffus a lun ari halitu, m ateriam in fundo illius deli- tefcentem, in fermentationem agente, & ficincum bentem aquarum molempropellente·, deducit. vEftus v e ra nullos abfentiae materiae ejusm odi; diverfos, diverfitati materiae, aut influentium exfpiratio- num m ajori vel minori redlitudini, aut obliquitati affignat. T an - demque cinerum fpeciem calcem ,fed magis efficacem dicit, quoni­

am laxa majote falis copia abundent quam plantae..

De Aquis Fortibus DiiT. X I loquitur. H aru m ope metalla diiTolvuntur,& calcis forma ex illis ad fundum vafis praecipitantur,.

perin de atque in magifteriis r decoftis, atque infufiscorpora foluta in liquorem abiifle videntur, & ad fundum vafis pulveris fpecie di­

m ittuntur. Itaque igniculi corpora fubeuntes, eorum texturam , p ro m ajore vel minore laxitate, aut fimilitudine, citius aut tardius lac era n t. Salium vero imprimis copia & diverfitas, illorii liquorum fty g io ru m efficaciam magis aftuat.. Quippe ab illa varia phaeno­

m e n a dependere recenfentur,dum ab abundantia falium additas,

a c o n g r u a ia lis& fu lp h u ris mixtura, dulcedo derivatur., fm o & o-

G g g i peratic*