Acta Eruditorum […] Calendis Martii, Anno M DC LXXXIII, N.III

A C T A

E R U D I T O R U M

p u b l ic a t a L i p f a

Calendis M a r tii, A m o M D C L X X X1H.

τ ν τ Τ Τ Ί ν ΐ Ι P A T A V I N I ~ H 1 S T o J F a R U M L i b r i q u i e x t a n t . I n t e r p r e t a t io n e & N o t is i l l u f r a m i t J O H A N N E S DOLllATlUS AntfceJJorim Pariftenfem ( f R egiorum

PropeJJorum Primicerius 'iju jjit C hrifitaniJJim i R eg is, in ufum Delphini. Tomis quinque.

Parifiis, 1679, 1680, & 168I· in 4·

P

c o m m i f la s «ccepiflet: Auftores veteres ad vitam refte componendam &

c o m p a r a n d a m eruditionem plurimum conferre intelligens : in ufum Screni/fimi fui A l u m n i , & Gallicae Juventutis gratiam, iit os n o v o ha­

bitu induendos duxit , vtam otis omnibus difeendi moleitiis, nihil ad­

modum in i it is re li n q u e r e t u r , quod Principem, & reliquam J u v e n tu ­ tem illuitri lo co n a t a m , ab leftione eorum abilerreret, & ad vernacu-

^ (qua: q u o tannis fere re n o v a n tu r, &vix unquam tam en A u ftoris fenfvimfeopumqueailequuntur, aut ad dignitatem ejusdem a c c e d u n t, ferftpct aV> ejus ratione rnodoquerecedentes)interpretationes ia v i t a r e t.

Igitur cum in i(\is nui(fa fupere/1'e animadvertiflet, quae q u a n q u a m a b

interpretibus t r a i h t a, co n je d u r is tamen difceptata& co rre ftio m b u s variis in dubiu na v o cat η τ ob feu ri o ra adhuc effent, aut m inus cohaerentia,

L aut

Ν. III.

au t n o n fatis explicata, quaeque adeo illuftrari verbis aliis &c explicari notis o p orteret: ut ad illos Auftores evolvendos facilior SctnolJior adi­

tus haberetur, optima-m rationem exiftimavit r fi fervato c o n te x tu Auiloris cujusvis, ad optimos Codiccs a quolibet ptaeilantifllmo Edi­

to re exa&o, Interpretatione quadam fingula ejus v erba, ubi res p o ftu la t, per alia propria & eandem vim habentia re d d ere n tu r, obfcuris verbis expreihora , translatis p ro p ria fubftituerentur , & omnis locutionis difficultas, qua: ex verborum vel recondito fenfu aut impeditiore fitu oriri p o tera t, fuffedis facilioribus aliis vocibus, iisque i n naturalem ordinem revocatis , tolleretur : porro adjedis quibusdam N o tis , Us.

que brevibus, flquid eiTet an tiq u i m oris,aut hiftorise veteris ,,'aut fabu­

lae, parumque perfpedi fe rm o n is , perfpicuum efficeretur. Facit enim i n te r p r e t a t io ,u ta b d itu s v e rb o ru m f e n fu s perfpicuus reddatur; fa ciu n t autem N o ta :, u t obfcura iJIuftrcnrur, & a b ftru fx res pateant. Indices praeterea copiofos & ad fuperftitionem accuratos om nium omnino verborum £ubjici voluit q u o ru m beneficio quisque locus in au&ore q u o lib e t, modo aliquod ex eo v erbum fucurrat memoriae,negotio facili reperiatuv ,vocum que perpetuus ufus, prout frequens ille vel raro oc­

c u r rit, & ad eas inveniendas via ftatim. com monftretur.

Ad hoc inftitutum prom ovendum propofitis ampliffimis pram iis in v ita ti, quicunque intra Gallici regni fines lit.erarum laude florerent : . & fe le ^i ex om ni genere & ordine viri literati ,feeminae etiam nobiles hifocietatempraeffantiffimiftudii hujus vocatae fu n t; ingenia- excit,m- t e , qui fuhlim ibrem Principi fuo doctrinam inffillabat, quemque ad im buendum excolendumque virtutibus & literis Sereniffimi Delphini anim um vocaverat religio & fanditas f u a , fcientiarumque divinaruro

& h u m an aru m cognitio Angularis, & in fuadendis qua: retia funt i n ­ credibilis vis eloquentiae, JACOBO BENIGNO BOSSLIETO a n t e C o n d o m e n fl , n u n c Meldenfi Epifccpo :: eademque fo v e n te , cui in regendis Delphini: ffudiis fecunda: erant partes PETRO D A N lE L E H U E T I O A bbate Alnetenfi , con/iimmata: erud itio n is v iro , editisquein lu cem ingenii monumentis clariffimo; qui in p a r te m p rin­

cipalium ffudiorum prom ovendorum adfeitus, perficiendis iftis utilem navavit operam , Sc has commentandi rationes egregie juvit : adeun­

tibus igfum , tan q u am om nis eruditionis folidiorisque doctrina; oracu-

A C T A E R U D I T O R U M

MENSIS MARTII Α,Μ DC LXXXIil. ^$?

Ium , h o r u m C o m m e n ta rio ru m au&oribus, fi qu a difficultas occurrc-

r c t, ^{q u a m} e xc ellenti ingenio &doftrinse fumma vi tollere ipfe optime

aoiTet. ^ f

H o ru m eqyiaiuxjw auctoritate Sc confilio publicam lucem adipe- x e ru n t Scriptores L a tin i, quos juxta feriem a n n o r u m , quibus prodi"

e r u n t , additis nominibus C ommentatorum, hic reccnfebim ps;

L . An naeus Florus ab Anna Tanaquilh Fabri F ilia , t f y f , C . Saluftius Crifpus a D M i cie Crijpino >1674*

P. Terentius a Nicolao C am e, i6 j$ . Phaedrus a Petro Ώaneto, 1675.

P. Virgilius M aro a Ctiro lo R m e, 1673.

C orneiiusN epos a Nicolao Courtino , 1673.

V e l l e j u s Paterculus a Reberto Riguefio,1673.

P an eg y rici Veteres a Jacobo dc la Baunc , 1676.

C l. Claudianus a Gulielmo Pyrrho, 1677, Ju ftin u s a Vetro JoJepho Cantelio ,1677,

Q ^ C u rtiu s a Michaele Tellierio , 1678.

Valerius Maximus a Petro Jofepho Cantelio, 1^7^.

M . A ccius Plautus a Jacobo Operario ,1679.

M . M a n i li u s a MichasleFayo, 1679.

T. L u c re tiu s Carus ab eodem, 1680.

D i & y s Cretenfis & Dares Phrygius ab AmaTdnaquiUi Fabri Filia? ΐ6$α.

A n . M a n i . Sev. Boetius a Petro CaUyo, 1680.

Sex. P o r i p . Feftus & M. Verrius Flaccus ab Andrea D acerio, 1681.

S e x t u s A u r . V i d o r ab AmaTdnaquiUi Fabri Filia ,16 8 1, Aulus G e lliu s a Jacobo Prouftio, 1681.

Horum praeftanti/Iim orum Virorum & dodifftmae Virginis exem plo, ad eandem fo r m a m T I T I LIVII Patavini, Romanae Hiftoriae Scripto­

rum principis ,fuperi!:ites Hiftoriarum libros adornandos edendosque, awdoritatc Illuftriifimi M ontauferii Ducis, fibi fumfit Joharm es Dou- jatuu ^ t e c e i l o r Parifienfis & ProfelTor Regius. Clui cum Sereniffi- mo DdpKino feptenni literis erudiendo per fesquiannum antea dediflet ope ram .ablUuftriffimo P rxfide OsSavio Perignio, primo ipfius ftudio- ru m aaiutorc,c^ucm tanto m uneri mors immatura i u b tr a x e r a t , evoca­

tus 5 e j u s d e m P r i n c i p i s ftudiis porro prodeile hac q u o q u e in

L t Part«>

84 A C T A E R U D I T O R U M

p a r te , & ipfius ufibus Livi v >r» audorcro exim ium , cujus unius i n c e n i u m Populus Romanus par ilio im perio h a b u it, accommodare officii fui p u ­ tavit. A Romulo igitur ufque ad annum imperantia Augufti a l te r u m Sc vigefimum ,per annos fer me fepiingentos qiuiclr-aginta quatuor, cen­

tum & quadraginta libris deducium Opus aggrefliu eft Interpretatione, fi quando verba occurrerent (q u o d r a r o tamen acci iit ) obicutiora N o tii, ubi res parum obvia: traderentur , illuftrnrc. Nec tempevatefibi p o t u i t , quin aliorum In terp retu m exemplo alicubi etiam extra indictas neceifaria: explicationis lineas excurreret; dum aut va ria s le<iliones cotn- pofuit atque expendit ... Geographicis fcrutandis eft imnr.orutus diu»

tius,aut accuratius trac-andis firmandisque rebus dubiis inhaefit n o n n u n ­ quam. Effigies etiam V irorum maxime illuftrium , quorum Livius geftadefcribit,e num m is aliisque eruditae vetuftatis monumentis, quo­

ad licuit, fuis ubique Jocis infertas, vel Volumini fubjeftas, exhibuit.

Faftos magiitratuum cuivis Decadi fub j e c i t , annos etiam & magiftratus fummoin margine cujusvis paginae allevit; in eorum ineunda ratione Carolum S igonium fecutus: qui ad M a rm o ru m fe riem , quae in Capito­

lio p o fitaa V crrio ilace o f u e r a n t , Faftosiiios digeflerat, eorumque la­

cu n a s,q u a s tem porum invexiffet i n j u r i a , fuppleverat, fingulorum a n ­ norum gefta accurato ubivis ftudio adjiciens .-quem pofie.i fecutus cit Stephanus Vinandus Pighius, magiitratuum omnium feriem, q u a fieri potuit , tribus Voluminibus anno i f p p editis complexus. A d ipfum conftituendum Textum ufus eft Codice vetuftiifimo C la u d i i P uteam , ( quem G ro n o v iu s jam antea evolverat) copiam iftiuse R egia bibliothe­

ca f ic i e n te Prxfe&o clariffisno Petro C arcavio: alios etiam veteres Co­

dices iubm iniftrantibus Illuftriifiino Joh. JacoboM em m io e Jua, doctis- fimo S te p h a n o Baluzio e C olbertina Bibliotheca.

Cum v ero longe maxima pars hujus tam ingentis tamque egregii Liviani O p e r i s , ingenti rei literariae j a d u r a , depertita fit,v ix q u e exi­

gua ejus p o r t i o , & ex quatuordecim Decadibus (in quas faftidiofam le­

gentium ignaviam Livii centum & quadraginta libros difpescuiife ve- -rofimile eft) tres fiite m & dimidia reftent: huic d a m n o a liq u a ratione mederiftuduit E d ito r. Sane quidem qua: defiierantur c e n tu m & quin­

que volumina an alicubi adhuc lateant,an prorfus i n t e r i e r i n t , nemo fa­

cile dixerit; pcriiffe tam en ea longe videtur verofimilius. Erafmusin epifto-

epiftola , Sim onis Grynari Liviana: editioni praefixa, ad C arolum M on- t i o i u m , ( q u s eft in Volutrine Epiftolarum Erafmi Lib.X XVIIl. epift.

XV. edit. L o n d i n . f. l6%$, I($f6 ) quinque priorum Decadis quintae li- brorurr. , a n r . o i j j i e Monafterii LauriiTeni, vulgo Lorsfenfis, (L ors- h e i m ) Bibliotheca erutorum occafione, non optat modo fed pene au­

g u r a tu r , fore utliic Audior totus & integer nobis aliquando r e f t i t u a tu r : Q u a n t oplaufu, a it, excipi p ar efl tantam Liviana hi flo ris accefjhriem ? A t­

que u tinam f axi t Dcits Opt. Max. ut hic autor totus & integer nobis refli- tn a tu r. Ejus nifl>em nonnullam prabent rumores per ora quorundam vo­

litantes: dum hic f-pudDanos r ille apud Polonos, alius apud Germanos , ha­

beri Liviana quadam nondum edita jaSiitat. Certepofteaquam hafce reli­

q u ia s prater omnium f^em objecit fo rtu n a, non video cur defieremus ξ*> plura

p o jfe contingere. Atque h ic, mea quidem fententia, principes viri rem fe di "na : fa c e r e n t, f i pr&miis propnfitii eruditos ad pervefligandum tantum thefaurum folli citarent, aut etiam ad editionem perpellerent: fi qui fo r te f u n t , qui rem pubuca utilitati paratam , gravi fludiorum jacturaprem unt abdunt que. Vehementer enim abfurdum videtur, homines u t parum auri argentive inveniant, tamis impendiis tantis que periculis, ad ipfo s pene infe­

r o s terra vifcera perfodere: & hujusmodi thefauros tanto illis pretiofiores, quanto cerporepraftantior eft animus ,prorfiu negligere, nec ulla vefiigatio- ne dignos judicare. Midarum hic animus i f i , non Principum. Et vero a n n o fecuJi h u j u s decimo quinto Bambergae, H e fto re Cotzavio Impe­

rialis Ecclefia: D ecano Bibliothecam publicam recognofeente ac trans-

f e r e n t e, in v e n t a eft a Jobanne H orrione Societatis J e f u Theologo p rio r pars lib ri X X X III antea deiiderata; qua: Veneriis primum cum A n to ­ nii Quaerengii n o t u l is , ac deinde Paderbornae multo correilio r a n n o

•1617 pro d iit. Praeterea membranam palmulae , qua pila lu d itu r, a fphcerifterii m a g if t r o in ju n c la m , deperditorum quippiam Livii con ti­

nentem, fe vidiile D o u ja tio narravit Johannes Capellifcus, Vir cele- btrritnus. In Regis e tiam Hilpaniarum Scorialenfi bibliotheca n o n - dumin.vulgus editos quosdam Livii libros haberi vulgo fertur. C011- ftantinoijKAivero jn T u r e a r u m Imperatoris regia integrum Livium ex­

tare,exlm^ratorutr. Graecorum bibliothecis, quas inftru&iftimas fuifle n e m o ignorat, Cvqjerftitem , jam oli m Petrus Vallius (P ietro della V a l­

l e ) E p h LO!-aruriaexQteticarumPartisprimaefeptima narravit ·· adjiciens,

L j cum

M E N S IS M A R T II A .M D C L X X X II I .

cu m Codiceni quinque millibus ducatonis M agnum Hetrurix D ucem aliquando redimere voluilfe; Galliarum etiam Regis LegatumSanfium e genteH arlaea,decem millibus eundem animofe licitum eife,ac c[tr£l dubium grandi hac aeris fumma iftum obtinuiffe a bibliothecae in ?ala.

tio Imperatoris Turcici cu fto d e, fi is invenire Codicem iftum potuifiet, quemdisje&um ferebat, cum exhiberi fibi eundem Legatus cuperet. Qu0 ipfo tamen vanitas n arra tio n is hujus manifefta & fides fublefta reddi­

tur. Ut adeo quae nuper m odo percrebuit fama de Livio integro, a Baifa quodam Regi Galliae pro immenfa vi auri quam poftula verat ob­

la to , eodem loco habenda fit: nec magis e Graecia ab oriente is fperan- dus fit, quam a Septentrione ex infulis Hebridibus & O rchadibus; qua­

rum in una ,Ήίοηα d iila , a Fergufio Scotorum regulo, AJarici G o th o - rumRegis co m ite , c u m R o m a diriperetur, inde avedras & co perlatas reliquas Titi Livii Decades fupereife, Paulo Jovio in Defcriptione ifta- rum Infularum p. 77 n o n om nino v a n u m & irritu m fuit vifum ·, qui certa ifidrum Decadum c tenebris erutarum exempla ad Francifcum Gulli*

Regem a Scotis transmijf.t re la tum fe accepifle ibidem commemorat. Ne­

que ad ¥ ran cifc u m o lim , neque hodie ad Ludovicum quicquam eorum perveniile , nova haecDoujatii editio m o n ftrat: qui grandes quas £eta- tis injuria hom inum que incuria Livio invexere lacunas, nulla reperto­

rum modo Codicum o p e , a quibus deftitutus erat,fed Frcinshemn folius ingenii felicitate & d o d n n x co p ia, qua is, quicquid -Livio p e r i e r a t , in m ultisaliisveterum H ifloricorum librisvariedifperfum e r u e r a t , colle­

gerat & c o n t e x u e r a t , explendas putavit. Nam quae doftiifimus Vir Holmiae a n n o 1 6 4 9 minori forma ediderat Livianae Decadi*fecunda fu p - plem enta, Sereniffimae Suecise Regins: n u n c u p a ta ; in cujus Academia Upfalienfi Eloquentiae & Politices ProfeiTorium munus tum g e r e b a t , ab eadem poftea H olm iam ad Bibliothecarii&Hiftoriographi f u n f tio - nem evocatus* reliquarum item q u in ta dim idiatz ,fe x t£ , feptim £ , ocia- V£>noK£> &' prioris partis decim£ Decadum fupplementa A rg e n to ra ti anno 1654, & ite ru m 1661 excufa, ita recudi curavit D o u ja tiu s , u t fe- cundamBecademaFreinshemio feriptam primxLivianae in prim o no­

vae hujus aditionis T o m o fubjecerit: quinque v e r o , quas d ixim us, reli- quas Decadas F reinshem ii ftudio elaboratas, & jam a n tea editas, eum in locum ,uULiviana depe rd ita lu nt, re p o iu c rit, & quarto T om o in-

clufe-

86 A C T A E R U D I T O R U M

C fu ferit; iis , quae n o n d u m edita; cxtabant,ex Freinshemiana haeredi- tate redem tis , dimidiatae decima & integrarum undecim a, duodecima, decima te rtia , & decima quarta Decadum fupplementis in quintum To- fnum d ifp o fitis & n u n c primum evulgatis: «djedis m argini fe d io n e m i n ca p ita notantibus numeris Targumentorum item fiim m ariis, & indi­

catis A n d o r u m l o c i s , ex quibus r quas narrat, depromfit Freinshemius.

I i t ad e o centum &: quinque Livii libros deperditos Freinshemio fupple- t o s d e b e am u sD o u jatio autem acceptum ferendum f i t ,q u o d p o ih e m i eo ru m quadraginta & quinque, qui ab annis bene multis in obfcuro d elituerant,-nunc eruditorum manibus volvantur- Ipfius etiam in- duftriae lacunas/«i> initium libri X L I ejusque fub finem captum 18, ty, & 20;

libri X L IIl poft caput infine libri; libri XLIVfub finem capi tum 30,32,34, 35,40, & extrem o eodem libro\libri XLVfubfinem capitis 14,21,& jg , ad­

huc extantes,quas Freinshemius fupplere neglexerat, ipfe autem T o m o III, p. 7 JI · fcqq- reftitutas exhibet, expletas debemui: ejusque benefi­

cio integritatem Livio redditam, & in unum corpus re d ad u m h u n c t o ­ t u m Scriptorem hterario Orbi gratulamur.

H I S T O I R E D U R E G N E D E M A B O M E T 1 1 E w p e r e u v d e s T u r c s p a r le S i e u r G u i l l e t5

five

Hiftoria Regni Mahometis II Tureorum Impe­

ratoris» G,Guilleti: Torni duo,

P a r i f i i s , 1681» i n 12,

D

manioribus emollirentur. Sed manet Tureis antiqua barbaries , u t tp re ta I iteratura, unjcc arm iSj & premendis dura fervitute populis in- cum a n u lude ^UOc^ nuijam memoria: ad p o f t e r o sr a u t exteros,.

M E N S IS M A R T II A. M .D C L X X X IIL 87

per literarum m o n u m en ta propaganda:, curam habtat gcns cicterdk quin fuperbiffima; five f a f to ru m c o n fc ia , & prsefentibus contenta five

hanc operam nobis, ut otiofis, re lin q u e n s , ut ipfi praedicatores a c c e / p to ru m damnorum fim u s, feribamusque n o n m odo de vidtoriisillorurn · fed & de noftris vitiis & erroribus , quibus n o n minus aucta eft resT;ul-_

cica, quam fua virtute. Juftus ergo vindex D e u s , per annos fere n u l k 4 truculentos iitoshoftes continuis fuccefiibus in pop u lu m Chriftianunr, religionis nomen ja d a n te m , vim deferentem, armavit <5c f o v i t , & nunc quoque ad fines noitros minitantes &infultantes p e r d u x j t , u t metuen­

dum fit, eadem nos pafluros eiTe, qui eadem cum majoribus noftris pec­

camus.' C erte com parato cum noftris temporibus ;illo Chriftiano- 1‘um ftatu,qui fuit ante annos hos ducentos, aut paulo plures, ovum ovo vixfimilius reperiemus. Conftabit id exAu&ore hoc Gallo, qui tem- peitive ad interrum pendum lethargum n o f t r u m , ex feriptoribus illius setatis hiftoriam Mahometisfecundi c o m p o fu it, duobusque non magnis tomis complexus e f t r i t y l o , quantum de lingua peregrina judicare va­

lemus , eleganti, c o m m o d o o r d i n e , fententiis opportunis. Diyifit ooufculum in. librosVII, Incipit ab ortuM ahom etis hujus, qui inci­

dit in an n u m Chr. 14.30; finit a n n o 148 Γ, quo flagellum hoc A fix at­

que Europa:, in medio rapinarum cu rfu , fato fuo fuccubuit:Eo qvidem ipfo tem pore , cum occupata per fuos H y d ru n te Calabriae urbe, Italiae excidium i n t e n t a r e t, ta n to tunc terrore repleta:, ut Pontifex Rom anus alteram fedis translationem in Avenionem meditaretur. Infremuit autem m o r i ens T y r a n n u s , eripi fe deftinatis, idque in infcriptione fe- pulchri tefta tum relinquere v o l u i t , tacitis o m n ib u s, qua: per annos tri­

g in t a , felici fcelere, perpetraverat, hoc ta n tu m queitus: Confiitacram Rhodam expugnare, & fuperbam Italiam Nihil illi erat, duo Im peria, Ccefarei n o m i n is axiomate d ec orata, Regna duodecim, Urbes alicujus nom inis ducentas, interque eas ConfiantinopolinSc Trapezuntem , coer- cuiffeaut fubjugafle. Sed haec facili negotio, Sc jucunda leitio ne p e ti poliunt ex ipfo audtore» qui non facundia: tantum, fed & eruditionis non vulgaris, & peritiae militaris fpecimina dedit. I n add itio n ib u s ve­

ro Tomo fecundo adjedtis, Leftoribus ad intelligendas phraies de re bellica & n a u t i c a , com m en d a t tra&atum fu u m : De a rtib m viri militaris, aut DiElionarium Eqvefire. Des Arts de V homme d' Esjjcc , ou du diStion- v.aire dit Gentilbommc.

H I STO IR E

8g ACTA E R U D IT O R U M

MENSIS MARTII A* M DC LXXXIII. g9 H 1 S T 0 1 R E DU C A L V I N I S M E P A R M O N -

fe u r Maimbourg.

five

H i f t o r i a C a l v i n i i m i L u d o v i c i M a i m b u r g i i . P a r i f i i s , i 6 8 2 , i n i z .

P

ti* Je fit, quo ufus in aliis feriptis fuis fuerat, d e p o f u it: unde n ata ipfi Praefationis ad Ledorem occafio, qua &: libros quosdam fuos Pontifi­

cia ceniura n o t a t o s , & feipium jufiu InnocentHXl, ex Societate (cujus m e m b ru m p e r 55 annos fuerit) ejedum commemorat. Q u e r itu r au­

te m , q u o d n o n potuerit, f*pe licet obfecrans, eam impetrare gratiam (quae t a m e n ne Luthero quidem denegata fu e r it) ut fibi in d ic a re tu r,

<^uid peccallet. Applicat fibi inde didum A poftoli: N ih il m ihi con■>

fciu s fu tn . Examinaffefe ait Conciones, quas per annos fere t r i g i n t a , L u tetia praeiertim habuerit, & qua:, poftquam a concionando defiiflet,

p e r a n n o s decem aut duodecim fcripferit. Provocat ad Sermones, ad

E p i f t o l a s, ad Tradatus breves de controverfiis, & ad Libros Hiftoricos , om nia typis vulgata,quod femper locutus f i t , & fcripferit ad n o rm a m Ecclefiae Romanae & legum Regni inviolabilium, quodque a u d o rita te m S. Sedis S>c'Fontifi(is extulerit, quantum per Evangelium , Concilia, & Pa­

tres l i c u e r i i : vixiife etiam fe honefte& moribus inculpatis. Subjungit tamen e x e o d e m A p o f t o l o : Sed non in hoc juftificatm fum . Eife nempe Sandiifimo P a tri m ajus & penetrantius lumen, etiam quando n o n pro- nuneiat ex C a th e d r a , quam fibi. Potuifle illum perfpicere, quae Au-

f t o r n o n v i d e r i t , & q u o n ia m ita placeret Pontifici, velle fe reum eife, etiamfi nefeiat caufam , & credere, quod in praeiens expediat, impofi- U m pcenam afefubiri. Regem quidem pro juftitia & bonitate perpe- tuapatrocinium fibi praefhtifie, quia non fuiftet indicatum ( u t p r o - miflum fuitit) quid p ec caife t, ideoque impediviife Decreti exeeutio- n e m u ltra annum, ita ut in o rd in e Jcfuitico ut antea rerr.anferit. C o n - ftituii e fe vero tandem, obedire pleniifimePontifici, & p ac i feipfum facnficare , ut ]efuitas gravi moleftia lib?rar?t, feque in. quietem

M aff?rc-

affercret, Venia itaque ipfius Regis paruiffe i e Decreto Prxpofiti ge­

neralis Jefuitarum hac form ula concepto: Obfiquentesju]f,a g

to S. S. D. N. Imoccntii X I, Patrem Ludovicum Maimburgium ex Societate nofira dimittimus & pro dimijfo ab omnibus habendum ejfe declaramus, Cum igitur jam juiTu Pontificis & permiffione Regi; Jefuita amplius non l\t , futurum fe profitetur, quemeffe Rex velit, eique majori quam unquam zelo & libertate fervittirurn. In dedicatione vero ad Regem, omiifis Panegyricis, quibus alii in v id a m vim armorum & p ro lato s jufto titulo, ut a it, ad R henum usque Regni term inos, conceffamque Europae, in­

comparabili m oderatione fucceffuum, p a c e m , fpiendide & facunde profecutifint;m ajus aliquid & immortalitate dignius ad gloriamRegis profliturum fe e ile exiftimat: Calvimfmum nempe delcribendo, id eft, om nium quos Gallia unquam habuerit, hoftium fievifllmum&terribi- liifimum, qui o lim furiis & im pietate Protefiantium extrema bellorum civilium mala patria; intulerit. H u n c vero jam in erm e m , dejeftum , humilem ad pedes Regis jace re, im o ad nihilum fere redadum & ago- nizarttem deprehendi. Q u o d quom odo Rex o b tin u e r it , non hic tan­

tu m , fed in fine libri pluribus exequitur. Debere autem plurimum Ec- clefiam Gallicanam & Clerum F r a n c io , alio etiam no m in e, incompa­

rabili pietati Regis, qu i precibus illius in negotio Regalium pius, quam olim ipfe LudovicusSanttus indulferit,utut hic ingenti zeloEcclelix co m ­ modis fa v iffe t, & ejus jura & libertatem mafcule defendi/fer.

Opus ipfbm libros fex c o m p le d i t u r , quorum prim i Exordium me­

m orabile eft* Scribit enim A u d o r , fe poft editam Lutheranffm i hifto- riam ( d e qua cum tempus A d o ru m noftrorum p r o c u r r a t , hic nihil an­

n o ta m u s ) dem onftraturum effe,quem adm odum horefisilla fune/htfoe- cunditate aliam perniciollorem produxerit,quae antequam armis, ut h o ­ die , e x u e r e tu r , plus mali Galli λ , quam illa , u tu t furio/a, Germaniae i n ­ tulerit. O m n e m enim ra b ie m , quam re b ellio , perfidia, avaritia , im­

p ie ta s, crudelitas , defperatio , aliique affedus turinilentiiUmi & fae- viifimi , fceleratiifimis prio ru m feculorum hominibus i n f p i r a v e r i n t , tempore a v o r u m & p a tru m per Lalvinifmum eo fine fuiffe exercitam , ut ferro & igne in ruinis religionis & Politix ftabiliretur. M o n u m e n ­ ta igitur fuperba haerefeos hujus in hiftoria effe, quatitor magna <k or­

dinata ptadia ,d u cin tesa u t treeetitos ccnflidus c r u e n tiiE m o s , plerasque ex

S>9 A C T A ERUDI TORUM

ex pulcherrim is urbibus captas, direptas, everfas: d iru ta templa·, fta-

t u a sS a n d o r u m c a p i ti b u s truncatas;fepulchra R egum v io la ta ; exteras

c o p i a s i n R e g n u m invedtas; Reipublica fpiciem in M o n arch ia ex-

tru c ta m & plusquam decies centena G Aliorum m illia, inco g n ita caufa, v a r i i s & horrendis tormentis enecata. Ex qua Audtoris propofitione ( q u a m inftituti memores referim us, non examinamus) de fequenti- bus t o t o q u e libri itylo judicium iieri poteft. H a b e t u r ‘autem libro hoc p r i m o narratio rerum ab anno l f t o usque ad an n u m 1543 g efta ru m , prim aq u e Calvinifmi tum in Helvetia, tum in E ra n c ia , re gnanteF ran- c i fc ο I, origo recenfetur. Ubi ut alia taceamus, cum J oh annis C alvini Novioduncnfis vitam Auctor defcribit, Lutbero dodtrina inferiorem eum fu ifle afle rit, ftylo elegantiorem. Dogmata prope o m n i a , praeter­

quam de S. Euchariftia, exLuthero haufiife* U trum que m ultum de­

bere "^Z/Aldo ^Jiclefo,HuJJb. PeccalTc Calvinum gravius & im pruden­

tius i n e o , quod religioni omntm ornatum, fuccum, & uneiionem , ut l o ­ q u i t u r d e tra x e rit, & eam in (celeti formam redegerit; rejedtis- o m ni­

b u s , quae per ienfus; recepta, mentem hominum a vifibilibus ad Deum invifibilem elevare p o liu n t; Idque jam ipfos Calvinianos facium nolle.

L ib ru m II ab Hiftoria exeeutionis truculenta: adverfusMerindo- lienfes , Valdenfium reliquias, anno 1^45 peradtae, Sc ab aliis, etiam C ath olicis ejus temporis Scriptoribus im probata, (q u a fatente Au&ore, j o o o h o m i n u m omnis fexus& atatis fe rro , igne & tormentis enecata

f u er u n t ,fe x c e n ti validiores in nexum ad remigia triremium dati: ex­

uitis 9 0 0 d om ib u s) aufpicatur, culpam in miferos fere t o t a m , aut ali­

q u a e x p a r te in m ilitum licentiam transferens, exeeutores vero excu-

fans, eo q n e a T h u a n o & D u p le x io , quibus dicam feribit, dilfentiens.

Pertexit p o fte a hiftoriam increfcentis fub Henrico II & Trdncifeo II Cal- vinifmi, «d a n n u m usque l j 6 o ; quo Cdtharina Medie Λα Regis mater ad Regni gubernacula a d m o ta eft, recenfetque qua r a tio n e , cum R eg in a

V s iv a r r o & Cendao Regii fanguinis Principibus Calvinifmum p r o f e f f is ,

&Co!initi{'ratribus,po£entibusejusfedie viris indulgeret n i m iu m , m a - jus ro^ut malum hoc acceperit.

Tib.lll fafta ad res Scoticas digreffione, quom odo natus in illo R egno CaWmiftous f u e r i t , c o m m e m o r a t; ubi cum ad n u fe ranc*um

M 1 M arx*

MENSIS MARTII M DC LXXXHI. 91

Mariae Stuartae Scotia: Reginae,quam mire extollit, obitum H ifto ria m deduxifiet, ex nuper edito libro rerum Belgicarum A ubcru Uaurcrii r e ­ p e ti t , Gallicos Legatos T qui p ro liberanda M aria apud Elifabetham publice intcrceflerint,clandeftinisfuggeftionibus m ortem ejusluafifle.

Inde in Galliam regreflus pergit exponere, quom odo Regina a Cond&o

& Colimo, Admiratio feu Maris Praefecto, etiam ipfo Anna M o^ranti»

(quem ComeftabilemvocAn t ) Catholico licet ,,i n d u t a , cum Antonio Na- varr& Rege gubernationem Regni partita fuerit, t a n ta cum Rugotto- torum elatione, ut in arce ipfa regia Fontisbellaquea conciones Tuas habuerint; M ontlucio etiam , Epifcopo, hsrefin praedicante. Porto de Triumvirali foedere in te r Ducem Guifium, A n n a m M o m m o ran tiu m ,

&Jacobi:m S antandreanum Marefchallum i n i to , acH ug o n o tis·o p p o - fito: de Edicto mcnfe Julio a n n o if£ i ex fententia Parlamenti c o n t r a Hugonotas p r o m u l g a t o , fed conniventia M agiftratuum , & Cancellarii inprimis H o ip ita lii elufo - de Colloquio Poiiliacenfi Reginse aufpiciis inftituto, fed re in fec taab ru p to , n o n fine invectivis in Theodorum Bc- zam, uberius diiferit; libroque finito additam entum annectit, p. 163*

ubi de rebus Scoticis & Anglicis e g e ra t, inferendum; conciliationem Ecclefia Anglicana cum Romana , tum ex argumentis aliis, tum ex declar ra tio n e feu profeifione fidei, a Ducis Eboracenfis uxore primi m atrim o­

n ii,p a u lo a n te m ortem a n n o 1670 edita , quam Gallico fermone exhi­

bet , o m inatus.

Libro IV exhibet gefiaab anno i $ 6 i ad r 564.; cum que de novo Edicto d. i7 J a n „ a n n o 1 sj6 iin H u g o n o ta ru m gratiam c o n d ito ;N av a rri Regis ad Catholicos tranfitu; Reginse in alendis fa&ionibus fubdolo ftudio diiferuifiet :fenfim ad civilium Gallix bellorum H i ftoriam, quo­

rum culpam o m n e m in novum Proteftantium Evangelium c o n jic it, progreiliis , occupatum a Condaeo H ug o n o taru m dudore A u r e l iu m ; R o t h o m a g u m , in cujus obfidio Rex Navarra: ex vulnere o b iit, a C a th o ­ licis o b ie flu m , c a p tu m & crudeliter direptum; pugnam D rocenfcni obGdionem A u r e l i i , in qua Dux Guifius a ficario, quem ab A dm iraU o C olim oim m iifum ftatuit A u c to r, trucidatus occubuit;: p r i m a m q u e p a - cemEdi&o M a r tii a n n o 1 compofitam,fed a Pontifice R o m a n o lum­

ine improbatam e n a r r a t; ac fub libri calcem C a l v i n i, a n n o i£i>4 ex- rincti, elogia vituperiaque fufiuspro/equitur.

Libro V novorum m otuum occafiones, & eventura ad annum as que

92 A C T A E R U D I T O R U M ; '

usque 1 5 6 9 e x p o n i t , & quom odo Regina H ugonotis o l i m addida, ad Catholicorum partes palam nunc tranfient r ac habitis cum Legato

P o n t i f i c i o in u r b e Avenionenfi, & Bajona: poftea cum Duce Albana

c o l l o q u i i s ,Hugonotasinfiifpicionem confpirationis adverfus fe inita:

a d d u x e r i t , r e c e n f e t a d Belgicorum etiam motuum H ifto ria m digrefi fus. I n d e tentataai a C o n d io M e tim : irritos judicioque A u d o ris im­

p io s Condasi & Co1jp.iidc Rege cum tota familia intercipienda a d M e l- das c o n a t u s : circurnfeffam a C o n d io Lutetiam, pratliumque ad fubur- b i a ,q u o Coneftabilis M omm orantius cecidit, vid o ria tamen penes Catholicos fuit,, commiflum : fuppetias Condaeo ex G erm ania a Fride- r ic o IIIEle&ore Palatino i u b m i f f a s : c o lk d u m contra pro Rege a J o -

h a n n e Guilhelmo Saxone (quem male filium Augufti Saxonias Ducis vocat, cum filius fuerit Johannis EridcriciEledoratw. a Carolo V exu ti, Screniffimx Familiae Vmarienfis progenitor ) equitatum ; pacem inde a n n o i f 6 8, m etuenteR ege, ne cxcrcitus a Joh. Guilhelmo Saxone ad- d u d u s ad H ugonotas tranfiretj cum Hugonotis in i t a m , fed eodem a n ­ n o , qu o d Rupella praefidium Regium admittere Condaei&Colinii pa­

t r o c i n i o fubnixaabnueret, abruptam ; pralium denique a n n o i 569 ad C arn a c u m commiflum, quo Princeps Condaeus, cum captivum fe jam dedidiiTet, n o n excufandofacinore occifuseft > uberius enarrat.

L i b r o VI refertur inftauratiobelli, duce C o h n i o , pofi m o rte m Condaei f a d a , adjuto iterum copiis Germanorum a Friderico Palatino fubmiifis : O b f i d i o ΡίίίΛνύ fruftra abeo te n ta ta ; Clades deinde Prote- ftan tiu m in g en s a d M ? rirm m # 7 » ,m e n fc O d o b n anno 1569 fecuta; qua non o b i t a n t e , R e g in a mater pacem cum illis denuo iniit menfe Augufio

a n n o 1 J 7 0 , ne c minus illis, ut A u d o r tra d it, indulfit, quam ^{f i} vidores fuiflent. N o n enim tantum libertas exercitii religionis extenfa eft ad plura l o c a , fed & urbes munitae q u a t u o r, inter quas R u p e lla , pro feeu- ritate tradita:. F a t e tu r tam en S criptor, non bona fide verfatam efie in hocnegotio R e g i n a m ,f e d id egiffe,ut Proteftantesaut eorum proceres per infidias o p p r i m e r e t , idque anno 1571 in famofa illa Partfienfi la n icn A

effectui,dedifl'c, infligat o Rege filio, adverfus Colinium inprimis, fed i t a , ut rrudelis impetus de perdendis fimul omnibus r quem efferata m e n te Rex conceperat , im p ed iri poftea non poiTet. C ulpat ig itur h a n c icevitiam, fe concedit, easdem nocentium & in n o c e n tiu m p rQ*

M 3 m ifcu t

mInSIS MARTII A. M, DC LXXXIIl* 93

tnifcue toto fere Regno expreifo Regis juffu perpetratam, fxcufari n o n pofTe. Commemorat etiam m ortem JohamneN

4

dat,impa<fta tamen hserefeos n o ta , quam fervente zelo & cum crudeli C atholicorum perfecudone profelia effet; ca:terum fere fola iis mori­

bus, u t bona Calvini ana dici p otuerit; cum reliqui, excepto Colinio, qui eflent, aut quid c red eren t, ignari, nullam religionis a u t pietatis curam haberent. Q uem eund e m a n im u m in Aula regiacorruptiifima, Ctiam C atholicis, nec aliam in te r utrosque differentiam fu iife f e r i b it , quam quod h iM ilfas, illi conciones frequentarent. Recenfef poftea

& fum m a laude extollit faefium Epifcopi Lexovtenfis ( Lfieux) J o h a m » Hennuyeri, qui exdem P ro te fta n tiu m , Prsefe&o regio mandatam, au- ftoritate & facundia fua im p ed ierit, eo cum fu c c e llu ,u t hoc bcntficio permotihaeretici illius lo c i , om nes ad Catholicam religionem fpontt redierint. Sed cum poft annum 1^72 m ulta ad noftra tempora n a rra n ­ da fuperelTent, & de C alvinifm o, i. e. d o d r in a ipfa parum , de Eccle- fiarum illarum c o n f titu tio n e , & ritibus nihil p la n e , quod Le&ores ex- pedarepotuiiTent , dictumeflet; hic tam en fubfiftendum&Tefpirandum fibi eife ftatuit A u f t o r , fcopum fuum u ti videtur alfccutus, quem ex epilogo o p e r is , dedicationi & exordio refpondente, n o n difficile eft cla­

rius intelligere.

Occafione enim ab Epifcopi hujus fa&o f u m t a , A xiom a& regu­

lam e x t r u i t , Etfi h<ereticos fummo jure fa s fitfupplicio afficere, idque Calvi- titu exemplo Michaelis Serveti, Geneva capite p le x i, ipfe probaverit, n ih il tamen effici ifto rigore. Dem onftrat hoc fecutorum temporum, poft la­

nienam Parifienfem , hiftoria breviter-relata., Proteftantes n e m p e adeo irrita to s fuiife, ut pacificationi nulli fiderent, fed urbes R e g n i mu- nitiffimas o c c u p a r e n t, fummaque cum pertinaciλ defenderent. Poft CarolilX m o r t e m fub Henrico III, quoniam alia remedia n o n videren­

tur fuperefie, Ligam illam five unionem, fub praetexm re lig io n is , fed alio longe fine in itu m fuiife, cum fummo rei Catholica: detrimen­

to :odiofam etiam exteris, Regicjue demum i p f i , q u i ejus faftidio com-

94 A C T A ERUDITORUM

puifus f u e r i t , u t P roteftantium auxilia imploraret, exitiofam. Semper deinde v i d o s fuiffe Catholicos, audam vero Proteftantium fecuritatem

& p o t e n t i a m , donec ab Henrico IV ferio licet ad C atholicam fidem

c o n v e r t o , N a n n e te n fe edidum anno ifpg impetrarent. RebellaiTe

q u i d e m p o f t e a , ex ingenio haerefeos, & a Ludovico X III poft expugna­

ta m p r a f e r t i m Rupellam, armis exutos, in eum recidifie ftatum , in quo n o n aliis quam fibi nocere polient; manfifle tam en errores altis radici­

b u s n i x o s ; atque fic conftare,debilitari I m e tic o s polTe, fed n o n hat-

r e f m , cujus vis fub rui n o n nifi animarum converfione poiTit- H a n c i g i t u r gloriam a D e o refervatam eife feribit Ludovico Magno, qui effica- cioribus m ediis, c^uam quae per integrum feculum in Gallia adhibita f u e rin t, ita deprefferit hanc f e d a m , ut jam debilis & languens, m ani- fefic ad finem l u u m tendat. TenuifieRegem medium inter ri g o r e m &

i n d u l g e n t i a m , egregieque temperaile juftitiam & clementiam. De-

f t r u x i f f e prim um .tem pla, contra edida aedificata. Prohibuiffe coetus i n locis,quae edidisnon fuerint permiffa. Abftulilfe malis Catholicis h b e r ta t e m tranfeundi ad Proteftantes; his vero femel converfis, redi­

tu m ad priftinos errores. Obftetrices non nifi. Catholicas ideo tolera­

r e , u t in fa n te s baptifmo in cafu neceilltatis illarum nunifterio fervari p o i f i n t , c u m id negent fuas feclae mulieribus Calviniani, Fruftra h$c

& i n j u f t e p r o perfecutionibus haberi. Neque enim dirui alia tem pla, q u a m-quas c o n t r a edida fuerint extru d a ; fublata quidem efle tribuna­

lia p a r ti t a i n t e r Proteftantes & Catholicos , fed ob abufum. Nullis edidis p e r r n i i l u m C atholicis, ut Calvinifmum profiterentur, fed H u- gonotis t a n t u m e u m jam profeifis concedam religionis libertatem. E t

E d i d a i p f a u r g e n t e neceifitate temporum & ob certas caufas condita

f u i f f e , q u i b u s cefTantibusipfa quoque expirent, & valere debere Hofpi-

talii C a n c e l l a r i i J i d u m , quo E d i d a illius temporis, Proteftantium

gratia condita , d e f e n d e b a t; Ε ίιΆ α nempe five Leges temporibus accom­

modari debere, non tem pora legibus. Dein etiam contraventionibus plu­

rimis m e r u i f f e P r o t e f t a n t e s , conceffionibus omnibus p riv a ri, fed Re­

gem adtot^nicinum effe> ut etfi devidis omnibus qui c o n tra fummarn ejus pwtntiam c o n j u r a v e r a n t adveriariis, non injungat ta m e n P ro -

te f l a n t ibus fubditis fuis, quod Principes ejus fedie, Rege in o m n i b u s

longe inferiores ,<^ai(holicis in fu a ditiona faciunt, nempe u t e x e r c i t i o

publico

TvttNSIS MARTII A M D C LXXXIII,

publico c a rea n t, quod Rex o m ni jure, per modum retor/Ionis facere polfit. Q u o d fi r e g e r a tu r , tutius concedi libertatem religionis P ro - teftantibus ,quia non c r e d u n t, Pontifici jus eflfe Reges ob h xre fin de­

p o n e n d i , id quod ta m e n Catholici d o c e a n t; rcfponderi; Calvinianos in Reges Galliae n o n femel confpiraffe, ut conflet exemplo conjuratio­

nis Amboflanae, & quae ad M eldorum oppidum tentara f i n t , itemqUe ex padis inter Hugonotos &: regni hoftes pro tollenda Monarchia & eri­

genda RepubJ. initis, D einde n o n crediin Gallia, Pontifici jus effe in Reges animadvertendi, aut fubditos juramento fidelitatis abfolvendi:

Reges enim Galliop protcftari contra hxc a f f c r t a ,u t proba/Te fe dicit exemplo C aroli IX, apud Pium IV pro R egina N a v a r r e a , ut libro IV d ixerat, haeretica licet , q u a m ille excommunicatam d itio n e infuper exuere n i t e b a t u r , proteftatione folenni intervenientis. Itaque Regis gratia fieri, qu o d P roteftantesin locis a/lignatis religionisS cd ifcip lin x lu* ufum r e t i n e a n t , quam quam per edida amplius n o n obligetur, cefi- fante r a t io n e & tem pore. Agere igitur Regem jufto quidem zelo, fed fpirm iam oris, ut len iter ad re lig io n e m rc v o c e n tu r, quam majores eo­

rum infeliciter Aeferuerint. A n im a ri autem Regis induftria Evifco- p o s , ut probas& do& iffunosM iifionarios etiam in abditas Alpium val­

les ablegent: erogare i nfignes pecunia: fumaias in converfos pau p e res:

legibus etiam converfionem prom overe; cumulare refipifeentes gratia Sc beneficiis, fed om nem fpem ad dignitates & munera obftinatis auferre.

H in c t a n t o cum fuccefiu immenfam multitudinem q uotidie haerefin abjurare : reliquos etiam , fpeciofioris praetextus ca u fa , jam ipfos aefide- rare , u t fecundum d o d rin a m Evangelii, compellantur intrare. Longe

it a q u e plus p rs f t it u m e(Te ftatuit Regis lenitate & ju ftitia , fine furbis&

tumultu , q u a m om n iu m prsedecefionim armis aut fuppliciorum rigore.

Concludit tandem fperandum efie, Deum labores Regios in pace n o n minus p r o f p e ra tu r u m , quam in b e l l o; futurumque, ut incendium C a l- v in ifm i,q u o d tan tasG a llix ftrages in tu lerit, & e x quo vix fum us fu- perfit,brevi tem p o re proffui extinguatur: Ut ita una le g e fub u n a M o ­ narchia Chrifiianiffim i Regis unit i , uno etiam vinculo fi d e i S c verse re- lig io n ise o n n e d a n tu r. Hanc autem folummo. o i n E c c l e f i a Catholica Apoftoliea & R o m a n a in v e n iri, in ovili C hrifti, fub p a f to r e fupremo, quiEcclefiae caput iit vifibilc, utpote S. Petri fucceffor & Jefu Chrifti vicarius.

RE-

p6 A C T A E R U D I T O R U M

liH ^ S lS M ARTII A.MDC L X X X III. 97

R E M A R & U E S S U R V H I S T O I R E D U Calvlnifme , de Monf. Mnimbourg.

A Ia H aye, 1682.

five

Hotas ad Maimburgii Hiiloriam Calviniimi./

Ha g x Comiturn, 1682. in 12.

A

tum d e f e n d e r e t : de decremento Imperii, ut Regi applauderet, ob defen-*

fionem lib e rta tu m Ecclefia: Gallicana: de Luthcranifmo, ut traducerefl»;

fe<5bim, quae in Germania non minus nocuerit rei Pontificia, quam Re­

fo rm a ti i n G allia. Itaque hiiloriam Calvinifmi n o n alia caufa com- p o f it a m , q u a m u t Gallis Catholicis implacabile odium adverfus R efor­

m a t o s i n f p i r . .r e t u r , quod eos infenfibiliter moveret,ad aliquid auden­

dum laniena Pa ifienfi fimile, cujus culpa Regi ejusveConfilio im putari

n o n p o f l e t , fed in fu ro rem populi rejici. Tales autem fines ab hifto- ria abefle d e b e r e , q u a m liberam & affe&ibus purgatam efle d e c e a t, ideo- que hanc fide n o n d i g n a m , fed fui pectam pronunciat. (2 .) Haufifle Au- ftorem mala fide, quae tradit,ex infedtis fontibus,rariusque & illubentius allegare 'Thuanum, M ezerajum aliosque feriptores ae (limatos, quam alios y

vaU cm ediocrisauftontatis, tu m apertos Proteftantium hofles, m a l i s - . que moribus ,quam lib ro ru m laude, celebriores, ( j . ) Nimis efle p ra o c - cupatum , ullam m ateria m fine fervore tra& are, quod n e m in i placere poifit, qui aequitatem & m odeftiam amet. Probari hoc ait v e r­

bis Pag. I. hb.i. ita ut in fcenam procedat flammas oculis, o r e maledi&a

N gerens,

r

gerens, declam ator, non, hifto ricu s; libellum accufatorium, n o n h ii lo » riam fcribens. Sic ergo Protcftantes plerumque n o n aliis epithetis in~

fignire vquam fiderat o r u m , extreme impudentium ,peflilentiim >furiarum infernalium ,Mefliartim&c. Se itaque nefeire, qua ra tione libsr hK . uc r u n ^ · fit, in aula R e g i a & a l i b i tantopere place at, cum n o n aliud fit , quam pura Satyra, & R hapfodia ex tabernarum vilibus chartis concin­

nata , innumeris etiam Soloecifmis in G ram maticam linguae Gallica:

peccans, non varians c u m judicio m aterias, non fo rm a m agni ingenii effediusexhibens,fedftyli impetu & bile tumens, qui n ih il habeat de­

licati & placimri. H o c m e d o progreifus fit ad a n n o t a t io n e s , q u a s , ut apparet, A u d o r verbis M aimburgii adfcripfit, n o n multis tam en locis ita ut quaternionibus novem totus liber abfolvatur. Ex qu o q uzda m fub jungimus aliquo reipedtu casteris n o tabiliora, de quibus tam en ju­

dicium merito fufpendimus.

Pag. 13. ubi Maimburgius i h tu c r a r cogendos eife, quiEcclefix contraria d o c e n t, ad recantandos e r ro re s : dignum hoc dogm a eiT*, ait, Je fu ita , id que obfervari extorquendo revocationes hoc ipfo tempore ab i l h s , q u o srcl.ipfos v o c a n t , atque ita tr a d a t u m p u t a t fuifle Tbeodo-

\ rum M aimburgium, Hiftorici gentilem , quibis Catholicus, nunc de- I V m um in Britanniam co n fu g erit, fecunda vice reformatam religionem I fcum fecuritate profeffurus.

Pag. zi. L utherum Calvino ideo prseferri a Maimburgio a i t r quia in Gallia v e r f a t u r ; aliter facturo, fi in ter Lutiicranos in G e r m a n i a vi­

veret , t u n c enim i n v e n t u r u m q u o Calvinifmum emolliret. Pag.27.2S*

fateri videtur , fe n o n eife Theologum , ideoque declinat difputationem

d e E u c h a r i f t i a . Pag.37.iS1 feqq.dum r e j i c i t im putationem , quafi can­

tus M uficus , quo in Pfalmis Reformati u t u n t u r , mollis fif, Sc eif®mi- n a t u s , & c o n tra riu m demonftrare aggreditur, vehementer taxat ad- verfarios, q ui hym nis facris melodias profanas ex trivio, tabernis &

i

anony~

9$ ACTA ERUDI TORI

Anonymtm t r a & a tu s G allici, cui titulus eft: Les d ern iers ejforts de l' irmo- ience affligee: U ltim i cendtus afflichtimocentia.

Pag. t u fcribit convinci poife Jefuitas, quod m o rte m Angliae Re­

gis C a r o li procuraverint. Pag. 6j, c u ni Maimburgitu ex Maurierio re- tuliffet rMarie. S tu a rtt necem clandeftinis Gallici legati fuggeftionibus p r o m o t a m fuiife, Audior integrum Maurierii locum in fe rit, ex quo i»laimburgius cauiam iftius fupplicii allegare fuperfederit, continuas

n e m p e Marix aivetfasElifabet b λ m molitiones.

P a g . & feqq. defendit Theodorum Bezam , quem Maimburgius o b Epigramma Latinum juvenile, lafciviae & fcedi criminis infim ulat,

& elogiumBezasaPasquierio&Thuano Scriptoribus Catholicis datum opponit. Pag. n8 acriter infurgit in ftylum Maimburgii G a ll i c u m , nequeplures paginas libri ejus, quam errores efte a i t , five in d i d i o n e , i i v e i n c o n f t r u d i o n e & puritatejitaque veram credi polle famam , quod obtales d e f e d u s , praedicationem in templis om iferit, & ineptiae ejus de­

b e r i , quod jam per annos deccm, tot hiftorias fcripferit. Pag. ip<{. ad E p ilo g u m Maimburgii, in quo Regis confilia de opprimenda haerefi ex­

t o l l i t , re gerit Aucior: magnis virtutibus Regis fumma deberi en c o m ia , P ro te fta n te s tamen ideo non caecutire in perfpiciendis perniciofts con- filiis e o r u m , qui puritatem regix prudentiae corrumpant., ejusque glo- r i a m a p u d exteros & pofteritatem aeterna inficiant macula. H o s cru­

deles P roteftantium hoftes, nempe Jefuitas, n o n minus ipfi Regi metu­

endos eife , n eq u e alia caufa per tot annos ad everfionem Proteftantium l a b o r a r e , q u a m u t Regem demum ipfum fu bvertant, cum aliter fcopurn fuum, u nive fa lis Monarchia , obtinere nequeant. Jam quidem Regi

b l a n d i r i , j .q u o d p o te n tia ejus ad ftabiliendam fuam opus h a b e a n t, ac

q u a n d o f o r n ic e m «edificii fui, ultimo caemento inferto, concluferint, fubduduros eife tigilla. Interim vereri eos, ne Rex pro ftgacitate fua haec eorum m o lim in a deprehendat qua; olim adverfus Regum vitam attentaverint, ad a n i m u m r e v o c e t , jugumque potentia: Jefuiticae, jam fatis m e n f e , excutiar. Proteftantes vero folos efte, qui obftacula Ptogtsiffi.busillorum o p p o n a n t , confpirationes perfidas e b u c c in e n t,&

tanqusm ^rgi m ultoculi fecretas machinationes r e v e l e n t , p ro Rege v ero fideli\jus^ue ejus m in iftris excubent : defiderare itaque lu p o s , u t canes aboviliremoveantui·. D e n iq u e nihil quidem Rege sequius & b e -

N i nignius

M n S I S MARTI! A. M DC LXXXm> 99

nignius effe , <5c injuftiifime ideo ag e re, qui eum ad diverfa contra n a tu ­ ram fuam incitent: fe ta m e n clementiam & juftitiam nominare n o n pofle,fi homines non quidem ferri , & to rm e n to ru m bellicorum. v i &

ftrepitu, attamen occultis & languidis modis e n e c e n tu r, neque mitio­

rem mortem effe,fi quis fa m e , vel an n i fpatio languens extinguatvw, quam II ferro in tra hora: quadrantem expediatur. Maimburgium qui­

dem dicere, deftrui templa u fu rp ata, ied cum om nia n o n fint ufurpata, ille tamen fperet, omnia d e ftru d u m i r i , fieri id jure n o n pofle. Nulla etiam a:quitate libertatem confcientiae & religionis fubditis a principe ad im i: quid fieret C atholicis, fi dom inum T urcam haberent? N ihil du­

rius eiTe, q uam quod foeminis parturientibus Egyptiaco m ore injunga­

tur. Tribunalia, dimidia ex parte Proteftantibus aifignata, n o n alio fine fublata effe, quam ut injuftitia plenarie exerceatur. T andem di- gnitates & m unera denegari fidelib us, Si offerri apoftatis; exemplo ipi- ritus, qui tentationes luas dolofa mundana: gloriae & opulenti* pro_

miifioneincruftat. S u b n e d it a l ia , ut oftendat vane ja d a r i a Maim- burgio, fibique ipfi c o n tra d ic e n ti, cum feribit, magnam nihilominus libertatem Proteftantibus re lid a m effe. Marillacorum atque Peliiffo- n io ru m nomen,hiftoriae Regia: parum olim honorificum futurum ex- iftimat A u d o r , qui diftributis pecuniis ad religionem homines indu- cantjA p o fto lo se n im auro & argento vacuos, mundum convertiffe.

N O T M A C A N I M A D V E R S I O N E S I N CJE- S A R I N I FUR S T E N E R1 / Tra&atum de fure Su~

premat iis ac Legationis Vrincipum Germanici.

Colonias Allobrogum, 1682. in S-

C

&Batavos,aliosqueConfoederatosex una; & Gallos S uecosque ex

| altera parte,interveniente potiffimum M ag n i Britanniae R ege , cudere- I tur ,inUmineftatim iis m o ta fuit a G a llo L o th a rin g ix D u c i de titulis &

) jure mittendi legatos p rim i ordinis, dum in literis Salvi C ond u d u s Mi-

niilros roo A C T A E R U D IT O R U