Acta Eruditorum […] Calendis Septembris, Anno M DC LXXXII, N.IX

A C T A

E R U D I T O R U M

p u b li c a ta L ip fi&

C alendis Septem bri*, Anno M D C L X X X I T .

~ M I S C E L L A N E O R U M H I S T O R I C O R U M RegniBohemis.Decadis l. LIBER linqui de Bobemi& Populo

•veteribus ac not>is Incolis [olide ( f nervofe dijputat, i f c.Autore B O H l l S L A O B A L B I N O , e Societate Jefu,

Pragee, M, DC, LXXX, nec jwn

E j u s d e m D e c a d is L I B E R III\ q u i f i n e s & t e r m i n o s totius Bohemi&^tum ip forum DiftriMiium figuras, arces, oppi­

da, ( f urbes complectitur,^ c. Aut ore Eodem♦ Xbid. M f D C.LX X X L in fol*

U

lium maxime inferviunt: ita dilfimulandumnon eft, iisqux hoc SECUNDO libro de variis variarum gentium migratio­

nibus adducuntur,Hiftoriam antiquiorem, non Romanam m odo, ied Germanicam quoque, Gallicam, imo Graeam, & Anglicam non parum illuftrari.

·: Nam initia Gentis fuse prima proditurus Autor, per diftindtas incolarum claiTes procedit, in quarum una Bojos, media cum Her­

munduris M a rco m a n n o s, & ultima Czechos videtur collocafle. Pri­

mam quod concernit, ipiuis Bohemk nomen docet a Bojis effe na­

tum,Galliae Celticae p o p u lis,fed tum non minus ac Gallia tota (pne- tev Romanorum C o lo n ia s diu poft deduitas) Teutonico veteri fer- mone utentibus; & Boyheim nihil Germano fonare aliud, quam quod Bojarum patri/3Latino. Inde quas ad antiquiffimae Gentis gloriam pertinent, ^erfequitur. Nempe i ) audaciorem & ferociorem e*

Bojis Herojtucmiibus fobolem una cum Trocmis ac Te&ofagis e Bojo-

H heme

Ν. IX. 265

€.21. § 1 ’ jfoJ,2+U

iiemo exnfle, & Pannonia primum, deinde Thracia, Grzcia pereuriii

&pervaftatis, Afiam ingreifos, denique in ^Eolidc & Jonia, plurimis cladibus illatis&acccpns coulediiTejibidemqueGallogr&conjrngen- tesfundaffe. 2 )Cimbros, gentem Romanis formidatam ante, quam aggredi RomanosftatuiiTmr, Hercyniam filvam, iedesque in eaBcjo- rum ad habitandum intrafle, ied rejedos fortiter, alias quafiiffe ter­

ras; quod prjelium uberius expofitum habes Libro iequenti. 3) He- duis, velifcduis adverfus Jui.Cacfarem auxilio veniiTe B ojos, & hac e gente ortum pofteaBorbomostraxiffe. 4) Bojos ex Bohemia Bojoa- riis,ieu Bajoariis & Bavaris dedifieoriginem, eosque veterum Bojohe- tnorum quandam efie coloniam: id quod Vclferi, rB r u n n e r i, Adelz- reutteri, 8c C btverii autoritateita firmat, ut novum fimul errorem Scriptoris,Suevos cum Hermunduris confundentis, evellat.

Ad fecundam delatus clalTem, Bojos a Marcomannis, duce M a­

roboduo, ex vetafta Suevia: nobilitate orto & Romas educato fub Au- guilo, Bohemia oftendit efle pulfos: & , ubi de Marobodui Yiu\us B.e- rria in Hercynia fylva, de Marcomannorum pofi Ducis fui ad Roma-

n o s fugam geftis praecipuis & cladibus, quave ratione eorundem reli­

quiae per Attilac regnum deletae fuerint ,difleruiiTet; Marcomannos non Slavicam(ut in Speculo Moravie voluit Paprociui) fed Suevicam eoqueGermanicam fuiflegentem, ex Strabone,Tacito,Eutropio, Pto- lemxo ejusque Commentatoribusjex Vclfero,Cluvcrio,Cromcro,Golda·

fio, CuraOjDalecampio, Vohburgio,& Drejfero noftro planum facit, iis, qua: regeruntur a parte diverfa,reje&is & folutis.

Pofirem<e claflls incolas contemplaturus, initio majores fu os, Slavicx gentis originem inde a Babelica turri deducentes,adm/us,ffi- neam Silvium defendit, cum quod Slavica lingua omnino primige­

nia, & inter duas illas & feptuaginta Orbis univerfi linguas habeatur, tum quod idem feciffe probro non [vertatur nationibusefferis. D e­

inde Slavicorum populorum, qualesBulgari,Sombi, Roxolani, Mofci,

& Venedi fuere, primas fedes explicat,eosque ex Sarmatia Afiatica &

E u r o p s a in Europam interiore afeendifle ait; Venedos praecipue tri­

bus immigrationibus, quarum maxima circa Attilac tempora accide­

rit, irt Germaniam interiorem penetrafle. Hinqde Czechi & Lechi, Slavorum Principum, inBohemiam adventu a g it, & refutata Petri Codicilli de Aureolo Tyranno aCzecho & Lecho apudIlly-

Ϊ6& A C T A

tiosintcrfedo, magnum adducit Autorum cumulum, de setate Cze-- chi,quove tempore in Bohemiam is advenerit, ftatuentium. Quo etiam loco obfervat, grande neceflario meritum in gentes Slavieas

■{quae poftea per Bohemiam, Poloniam, totque late provinciasiefeef- fuderunt) fratrum Czechi &Lechi extitiile, propterea quod abolito feuVendorum, ieu Sarmatarum,ieu Siavorum,aut alio quocunq; no­

mine, Czechirajaut Lechitas appellari fe voluerint; illudque amori ipforum Ducum, mitidlme fumma populi voluntate regnantium, auc quod commode ingentia auxilia adverfus vicinos Germanosgenti fu$

attulerinf,aut quodleftiifima nobilitate ftipati advenerint, & Bohe- miam atque Poloniam generofaifta fobole impleverint, aut quod patriamab hoftibus purgarint, aliove nomine bene mereri de patria itu eluerint, datum fuiffe exiftimat.

Reliqua pars Libri, i) ανασκευήν five confutationem eorum, a quibus diverfum lentit Autor; novitii maxime Scriptoris, qui geifa Wandalorum adfcripferat Czechorum genti,Czechitasftatuens ortos a ^ a n d a l i s ^ VandaloBohemosnominans; quique Venetiasa Wan*

dalis conditas fuifie, Vindelicos a Wandalis prodiifle,6c alia idgenu$

paradoxa afleruerat; i) ώαζεφαλαίωσιν, & fummawi eorum,de qui­

bus difputatum hucusque fuit, articulis diftinctis. odto comprehcn*

ia m : 3) Difiertationem, Autoris hiftoriae parallelam, de Originibus Boemorum ieu Czechorum, ah Andre a Stredomo S .J . confignatam,$C a Dn.Balbino nuper repertam compledlitur.

-T ER T IU S Mifcellaneorum LiberTopographicusatq; Chorogra- phicus inferibitur, &, totam argumenti,in quo verfatur,vim fi fpedes, fex potiiCmum partes continet.Pww^ ¥>dkem\xftnes cumSeptentrio- naleSjtum Auftrales,&Occidentales determinat, deciia prius (ex ali­

orum iententiapotius,quam propria) quaeftione, an Bohemia Ger­

maniae & Imperii Germanici provincia & pars j]t, & num ad Impe­

rium Germanicum referatur? Ac ne quis priftinos fines confundat cum hodiernis,Miihiar&Lulatiae partem aliquam docet olim in Bo- hemia fuifle ceniam; nominatimZittaviam& Gorlicium: Bohemiic fines ultra Comitatum Glaceniem ufque Wartam, & Camentium quondam extentos: item procul in Auftriam,& in Palatinatum ufquc Nonbergam,ec in Bavariam: Marchiam vero Brandenburgicam nun­

quam f u i f f e p a r t e m ; licet eandem quandoque RegcsBohe->

L l 2

E R U D I T O R U M . ζ<ί7

miae, aut eorum regia familia,vel donationis, vel oppignorationis, vei

«mtionis titulo tenuerint.

ut

Glacenfem, Territorium Egrenfe, & territorium Cubitenfe; nec non Urbes,Oppida,& Arces. Diflriclus ita percurrit, ut fines fingulotatn defcribat, urbes eonim praecipuas , civitates, & oppida nominet (me­

morabilia qux in iftis funt,alteri refervatloco), fuam cuique figuram aifignet,memoranda in provinciis ,quave commendari dote merean­

tur,magna diligentia exponat. Ad Bohemiae coronam vero cum Glacenfis quoque Comitatus pertineat, peculiaris de eo tra&atio

«une fub']ungitur, qua, praeter judicium de Georgio ALluro didi C om i­

tatus Hiftorico,prolixius de Glacii fundatore,tnu\o Utbis imperialis, /'quem ei ex Diplomate quodamHenrici I, Auctipis tribuerat ^Elurus;

fed fubreptitium & confuSuifl iJiud ipfum efle, fignis nonobfcuris Balbinus evincit) Dominis; de Comitatus hujus clypeo, terminis, ho­

minum copia (quos inter oppidanos Levinenies adeo tornandi ar­

tificio teftatur excellere, ut uno in cerafi nucleo duodecim duodenas cochleariumfpedandas exhibere, & uni pixideculae apis magnitudine 14 cochlearia elegantiffimo artificio diftin&a includere valeant) No­

bilitate, religione,Cdpitaneis,& Praepofitis Ccenobii S. M aris in mon­

te Glacenli, differitur; Accedit praeterea fuccinfta defcriptio Sileiix, non minus hodie ad Coronam Bohemiae fpedlantis, cum cenfura de Silcfiae Hiitoricis Cur&o, Schickfufw i Polio} & Henelto Silefiographia quondam edita, & Breslogfaphia claro.

Jam velut ex peregrinatione Glacenfi & Silefitica in Bohemiam reverfum,de Urbium & Oppidorum calamitatibus, quantamvepopu- li Bohemici ftragem proxima bella ediderint, conquerentem videas, adeo, ut ftatu*prifiini & hodiernicontcntione, nec non/ocorum, &c facultatum ex tabulis publicis & indicibus indudione fad a, hodie fefe nec umbram quidem veteris Bohemias tenere fateatur. Ab U rbi­

bus progreditur ad Arces, & earum multitudinem in Veteri Bohemia ex indiculo Wenceslai Hagecitpanim, partim ex indiculo proprio fi<

iecenfet,ut diftridum Sc diftantiam ab urbe Praga fingulis apponat.

Arcmm tamen nimia etiam multitudine (Rudolfinis adhuc tempori­

bus toto regno centum viginti quatuor munitas habuerunt),& quod nonnulla:

α68 AC T A

Secundam argumenti partem conftituunt Bohemu Regiones,Ceu, icveeant,Z)//?r/<?«/quatuordecim numero, praeter Comitatura

«onnulls: earum a latronibus infiderentur, offeniiim olim Carolum IV feripto exercitu, quasdam obfeflas tradit occupaile,praedonum du­

ces irftrucem egifle, arces dejeciife. Tum de quaeftione, utrum ex­

p e d i a t * quamplorimis arcibus, aut contra nullis, vel paticis tantum,

p a t r i a m communire? quid fentiat, aperit. Tandem & Caftrum S.

■Wenceslai, feu Arcem Regiam Pragenfem, quae arcium omnium per Bohcmiam principatum obtinere fertur, cum partibus fnis, quales funt: Bafilicd Metropolitanae Pragenfis Ecclefiae, cum interius, tum afforis plurima memoratu digniflima curioiis oculis oftendens, Ha­

bitatio Regia, Regii hottii & nos inter ereiia Domus,quam Mathema­

ticam appellant,Regis "'Wladislai Palatium,· & alia pro cujusque digni­

tate defcribif.

Ad tertiam partetti Optra publica retulit, Pontes, Bafilicas &

Templa celebriora,Palatia, Coenobia# aedificationes fumtuoias, ver­

bo: quicquid memorabile Boflemortim telltiri inhaeret arte & labore hominum perte&urrt, Non j oilrernum interea locumhabent:Pons Pragenfis fuper ftumenMuldatam fifa tu seX quadrato faxo, & 18 forni-

■cious conftansjvelhac nofbine Cum Londinenfi ripas Tamifis jungen- te comparandus; Templum S, Barbarae Kuttenbergae, quod una &

ieptuaginta columnis fuftineiur, uC ejus ichnographia docet,peculia­

ri tabula expreila; Turris in memorato ponte,qua ex veteri iri mino­

rem Pragam iter eft, confpicua, q u i uria ab hoftibus Suecis Anti­

quam & Novam Fragam fervafle perhibetur: Turres aquariae Pragen- fes,e quibus aqua infigni artificio f certis in altum canalibus elata, rurfus in canales alios refuia,?.c ponderibus deprefla, per omnia ur­

bium fo ra , compita, & domos difpeniatur: Ambitus in Monafterio Auteregienii, in cujusolim lateribus Vetus NovumqueTeilamentum ab initio Gcneteos ad Apocalypfinjoannis literis majuicuHs in tabu- bsferiptum continebatux·, notis quo altius irent, paulatim creicenti- tus,itaut aium m o uique deorfumfacilisle&iopraeberetur,ut^neas Silvius autor eft: Subterraneus meatus feu cuniculus Praga usque ad pagum in Arcis Regiae Pragenfis confpeclu Bubenecz excifus: Ho- rotagium C2uriae antiquae Urbis Pragenfis,non aliquam modo diei aut nochs horam·, fed diem queque, menfem, annum, Solis &

Luna: ortus, fiderum omnium curius, figna Zodiaci, Lunae aetatem, ,,Ui'»umnumerum,Cyclos,quodque'mireris ,Fefta per annum praeci-

LJ 3 T?^

E R U D I T O R U M . ι69

pua indicans; nnde & dignum habitura Autori, qU0(J cum ilngulis partibus hoc loco& hiftorice,& mechanice defcriberct, deqne cujus proflantia & arcanis tra&atum Jobam u Taborsky Mathematici fu m- matim infereret: Machina derwque fupra argenti fodinas Przibra»

menfes pofita, quo acuam fodinas mergentem & omnino merfuram, rivuli cujusdaro bencficio,d;e nodequenunquam interrujfte extra­

hit ab im o, exantlat, aliumve in locum effundit : delineatam cum partibus fuis habes fol. 165.

Quarta libri parte,Subterraneorum operum, qu o paulo ante adduxerat, occafione de variis agit Thefauris in Bohem ix folo hino inde reconditis,expreiTis civitatum quarundatn & arcium , inquibus

latere credantur,nominibus,cauifisque ejus rei non improbabilibus allatis; pro thefauro tamen carbones inventos aliquando fuiilc, pro­

prio iu.o comprobat exemplo. Inde & Spectrorum, v.g.Albarum Do­

minarum, in ditionibus Roienbergicorum &Novodomenfium Proce­

rum, &alibinon raro apparentium; Bohemorum veterum arteMagka iniignium; hominume fepulchro vel ex media morte furgemium(u- biSc cultri aBohemo devorati ruilico, & incifionc exttadi,figura fifti- tur),pradagiorum item atque pneftigiarumaliquot exempla, ut alia de veterum Bohemorum habitu, cultu corporis, linguoque conlcr- vando ftudio jam omittamus, proferuntur.

Gjuintum membrum enumerat nobis prselia,in Bohemica tellu­

re (nam quo a Bohemisgefta fuerunt al ibi, Autor jam non perfequi- tur),commifla quamplurima, Tametfi enim in Chorographica Ro- liemio tabula, fub titulo, Rcfa Bohemia otnnibtisfi iulis cruenta, a iele olirn edita, octoginta folum proborum mentionem fecerat; nunc tamen efie adhuc oftendit longe plura; nec tantum eat alogum cen­

tum & feptuaginta feptem proliorum recenfet, fed in cauffas inquiric quoque,unde tanta bellorum feges in hoc regno 6orenti[fimo pro­

venerit.

Poftrema parte Apologia pro gente Bohemica continetu r adver- fus Melchiorem Goldafium,?*. Petrum Ribaldum Peru anum ■, quo fi&o fub nomine Michaelem Pieczek,civem Novx Prago Satyricum latere, indicio nobis eft Balbinus. Neque fatis is efte arbitratur, Goldafti affetta.de Regni Bohemio juribus refelliffe,nifi & injuriis objectis alio- tum cWotjiro Virorum, Georgii Fabricii, Marquardi Freheri, Ga-

* p A C T A

E R U D IT O R U M , 2τμ

(fpatisDomaviijAntoniiBonfinii,Hieronymi Balbi,Pii II & c. praeclara de vetere B o h e m i a teftimonia & encomia reponat.

C a e t e r u m Mantijfefc Additamentorum titulis quae duomishifce libris, poft cujusqueindicem,reperiunturannexa,ad LibrumiM iicel- laneorumfpe&ant. Siquidem non alia, quam quae de rebus Natura­

libus Bohemia: fuggefta Dn.Autori ab Amicis Virisque dedis fuerunt, iis ipfis referuntur; niii quod circa Additamentorum finem occur­

rant ScParalipotnena quaedam ad aliquot capita Libri Tertii.

ΣΟαηΜ ©eor$ Ιΐπ^ηίφί &ott

Xciiifdjcn utib ^ccile/fccren Utfprung/

SBcrbct; audjtton ber rctmen*

£cn <poetm p &cr Stiieiftniit mit mci)rcr» 0φαη*

s c it n m fc $ i e l i6 $ z \ n 8.

V A N 1 E L 1 S G E O R G I l M O R H O F l l

D ifquifitiones de Germanorum lingua ( f pocfi^ earum que ortuy progrejfu i f legibus. Ubi fim u ld e aliarum gen tium r jt h -

mica poefi diJJeritur.Kiloniij i68i>

C

rum origines fuic & explicatius fit dedudurus,fe moliri; artem etiam toetkam Germanorum peculiari OpereLa.tino fe traditurum in Praefa­

tione indicat: quorum Operum hber hic fpecimen velut iit, unde pratguftum capere liceat.

Intresiftumdivifit partes;quarum/,«'»?4 de Germanorum Iin- gua^/ifnj.sic eorum puch & poetis, tertiade arte poetica eorundem

agit»

agit. In. prima antiquitatem & excellentiam lingua;" Gefmanicas oftenfurus, eam f i n o n Hebraica, Graeca tamen & Latina antiquiorem

«fle, & has ifti originem debere, tum in peculiari Differtatione, quam de novitate Gf£C£. & Latindtltnj*U£ editurus fic, ie oftenfurum promit·

tit;tum hocipioin lo c o probat ex eo, quod Graxi & Latini pKiloio—

phiam & linguam, vehiculum icientiarum, a Barbaris acceperint:

Barbarorum autem nomine Scythasac £,’eltas venifle feu Gallos,quo- rumlingua vetus cum Germanica eademfir; quod ex plurimis verbis, qua: utrique genticommunia.fola dialedo diicrepant, oftendi poffit,

& quibusdam exemplis ipfe docet. Cumque vetus Germanorum lin­

gua ad c o m p lu ra Miae Voca, jnqueipCam PerGam antiquiifimis tem­

poribus penetravit (docente id infinita vocum copia utrique linguae communium, verbis item fimiliter texminatis eodejnque modo cuni- poiitis, quod obfervaruntLipfius, Salmafms,Bochartus.MyUus, Bur- tonus, Piccamis & Jo ,G r a v iu s J i n /Egypto etiam, Arabia, & ipfa A - mericaquarundam y ocj i m a G c r rn a n i s ac c" ptat um St aY>Y\\s eo deri­

vataru m veftigiadeprehendantur: probabile omnino effe, Germano­

rum U n g u a m aetate illas poltej-iores antecellere; Gra:ca quidem & La­

t i n a vetuftiorem efle, ah £o demum rede intelligi qui vepres Grxco·

rum & Latinorum voces e Fragmentis .& Gloilariis depromtas cum prifcisGothicis,Runicis,Anglo-Saxonicis, Cimbricis,Francicis & Hi- fpanicis vocabulis contulerit, nec 'hodiernarumper univeriam Ger­

maniam receptarum dialedorum fuerit imperitus. Eum enim de- e h e n iu ru m , plurimas Graecarum Latinarumque didionum radices

in veteriSaxonum, Weftphalica, Cimbrica, Pomerana,Megapo!ita-

na, Belgica, Danica,Norvagica,Suecica, & cumprimis veteri Gothica lingua Tatere. Has autem .acceptas fuiffe a Graecis & Romanis, noa folum Dionyfii Halicarnaffenfis teftimonio adverfiri, qui fub finem Lib I Romanos linguam fibi adfumfiffe ait, qua: nec tota Graeca, nec tota B a r b a r a , ex ambabus vero commixta fit: fed e veteribus quoque L a tin o ru m vocabulis in Ofca,Volfca&Tuica lingua ufurpatis contra- rni apparere,quae quo vetuftiora,eoGermanics linguae fint propiora,, Varroni & Fetlo nullam inOriginibus lingua Latinae h a b e n d a m effe fi­

dem,quippe quifiepe fallantur, communi vitio p l e r o r u m q u e , qui m gentis Cuae lingua tradenda turpiter labuntur. Statuit ergo cumSalma-

So &,Boxhoniio,fontem genuinutaEuropasarum linguarum veterem

Scytharuia

i7i A C T A

Scytharum lin g u a e effe,e qua primigenia Germanica Gothicaque fint ortae, q u i b u s Graeca &Latina originem debeant. Q u o fimpiiciot enim & r u d i o r lingua fit, eo antiquiorem efle; expolitam contra &

o m n i b u s numeris abfolutam nota; recentioris habendam. M onofyl-

l a b a s etiam vel paucarum /y/Jabarum voces antiquitatem lingua: &

velut radices prodere; recentiorem putandam eam,quae vocabulis po-

l y i y l l a b i s abundat,adjeita flexione & terminatione commoda abblan- diente auribus, numerumque & rythmum orationi conciliante. Ger- manicaautem & Scythica cum fimplex ac rudis, & omnis elegantiae 'ac dignitatisexpers iit; Latina & Graeca contra politiorum ac elabora­

tarum ipeciem prae fe terant, polyfyllabis infuper abundent, in iisque una vox interdum ad fex vel ieptem excreverit fyliabas, & longi iyrmatis appofitionefibi aliquam acquifiverit majeiiatem, facile cui­

vis conftare, utra harum habenda fit antiquior. Derivationes autem

L a t i n a r u m , Graecarum, aliarumque linguarum e Germanica veteri G o th ica q u e, in literarum'mutatione confiftere, qua: vel additione, vel detradione, vel traiiipofitione,vel permutatione inftituta fit. Ad­

ditionem vel in initio vocabuli perprosthefin,vel in medio per epen- thefin, vel in fine per paragogen; Deira&ionem aeque vel in initio per aphaerefin, vel in medio per eclhlipfin, vel in fine per apocopen fmiTe fa&am . Quorum modorum complura exempla affert, & peculiari capite vocum ,q u ib u s partes corporis humani & brutorum apud La­

tinos & Graecos fignantur,e Germanica lingua derivatarum rationem

offendit.

Inaltera parte Poefeos Germanorum originem & progreflum exponit, praemifla tradatione de aliarum gentium poefi rythmica;

ut cognoicatur, utrum hae Germanis forte priores poefin excoluerint, ceunonnulJae gloriantur,utrumiftis inventionis verfuum rythmice- tutn gloria tribuenda iit. Ac in primo capite de Gallorum agit poe- fijtumpriica, quam Poeta: Aquitani & Provinciales, ut Euffachius, Atna\dusDaniel,&complures alii cxcoluere, quos Jo. Noftradamus ScClaud-Pauchctuspeculiaribus libris, Verderius item in Bibi. Gall.

recenfuer‘mt.. tum recenti0ri, quam a Clcmente MarottO conditam plures,quos nominat,excoluerint: tum hodierna, quam ad fummam gloriam evexennt praeftantiingenio ac eleganti eruditione confpicui vn^Franc.lsUWicvba/rheophilus, Vidurius, Scuderius, Regncnus,

M m ' *^bUu

E R U D I T O R U M 273

a-7 4 A C T A

Rublaifiui, Sorbierius, Menagius, CapelIaTiu*,Pere UMoin^GociesLTj Saint Aymant,Desmarefts,Lcs fargue,Corneille,Moliete, & alii, qui Videri poffunt enumerati in Sorelt»BibL,Gali.& Coleteti de Vitis Poe­

tarum Opere,quod laudat Menagius Obferv. ad MalherWpag. 419»

Secundum caput leniorum poefin a Gallis ortam & per eettasvelufi setates diftin&arn reccnfet: quarum prima a Dante,Petrarcha, & Boe- cat-io ad fiorem perdudta fit-,adultior Bembam , Cafam, TaiTum, Co- lonnam,Sarrochiam, Sannazarium, Ariollum, CagnoJum , Burgheii- mrij Guarinum,Marinum,Cniabreram, Pretum, Teflum j ultima pia­

res recentiores tulerit, de quorumpoematibus diilcritur. Tertium caput dc Hijpanorum poeii ejusque vitiis & autoribus haud vulgaria tradit, laudemquebuic genti adimit inventionis fabularum amatoria­

rum, Romans five Romanzi ditiarum, quam Cafp. Bmbiius Sc Thf Spraat iplis tribuerat. Poeta; autem iftius gentis recenfentur:Diego

Ximenes, QaevedojGongora, Erzilla,Gamoens, Silveira, Cervantes, Argenfola, Lope de Vega, qui mille o£t ingerit as eomcedvas fctipferit#

Garfias Lafo de la Vega, & Alph. de Ledefma. Qyartum caput An~

glorum poefin & poetas enarrati ac veterem quidem Anglo-Saxonum linguam & poefin aeque ae populum ipfum Germaniae ortum debere, vetuftilfima autem apud eoscarmina effecifredi Regis,& Aldhelmi:a quibusdam Richardi quoque Bisckeri & Godfridi Ghauceri poemata laudavi tradit: Recentes poetas AbF, Govvley, John Donne,Cleve°

landjEdm .W allcrJohn Denham, Georg Herbert, Baconem Verula­

mium, Shakespeare,Fletcher,Beaumont,Ben. Johnfon γ Suckling, &

Jo.Miltonurn nominat de iisque diflent. In quinto capite de Belga­

rum lingua, quae cumGermanica veteri ferme eadem, ab hac certe or­

ta eft, & Poefi inifthac gente ufitata agit. Veteres autem poetx ( ut Anonymus ille, qui Chronicon Belgicum rythmicum icripfit, a Jac.

Eyndio inZecland.Ghron.lcEpiusailegatus,&a Dufa editus) cum ru­

diores & absque omni arte fuerint, feculi hujus poetas cultiffimos ex- titi/fe- fan. Doufam, Dan.Heinfium, Jac. Cariium, Conft. Hugenium.

lau d at hujusgentis abhac arte plures: Joft van Vondel, Ja n dejVofl^

(qui eum vitriarius eflet &c egregia poemata conderet.in fufpicionein incurritapudplerostiue^jc fiBarlxus fub i p f i u s n o m in e ea icripferit) HootVms, Henr. Wefterbaen, Heur. Brunoos, 3o· Adolph. Dans, Miitth,vanMecrvvcdeJannYandciYeen,DecKer,Bodicher Banning,

Dan.Iondys, Anna Maria Schurmans, Anna Tefleifcha, & complu­

res poeto alii,quorum ingenii monumenta ne intereant, peculiaribus Volumirabus v.g.dc Zeeuiche Nachtegael, Klioos Kraam , Apollos Harp, colleita extant. Poftquam hacita de lingua & poefi exterarum gentium expofuiflet,ad Germanos eotamcpxe pocfin ie convertit, deq;

ea tra&atio nem capite fexto & feqq.fufcipit. In tresauremotates eam difpefcit, in primam & remotiffimam, mediam, & hodiernam. Qua­

rum prima e carminibus yeterum Germanorum,quorum Tacitus me­

minit, cujus verba minus commode ad Sueonum vetufta poemata tra- hanturaRudbekio, nofcenda fit : media a Caroli M. temporibus re?

petenda,qui&ipte eum filio Ludovico poefin excoluifie carminaque eompofuiiTe perhibetur,& ab aliis condita collegit: quem deinde fe- cuti funtOttfridus,Willramus,Weinsbeck & alii,quos nominat GoI«' cfaftus in Not.ad Parsen. & quorum multos fe editurum promifitLam- fcecius Syntagmate Rerum Germanicarum, cui immortuus eft. Ad hanc aetatem referendaiftorum etiam canticorum origo, quie magi»

fti-orum 0 BvCtfh’tv(5}e(rttlCje) vocantur, & alia ludicra aeque ac facra rythmica (cripta Germanica,Hugonis von Trymberg,Freydanck, Seb.

Brant, Melch.Pfinzing,Burch.Waldis,aliorumque, quorum Agricola in Profat. Prov.Germ. nomina recitat; libellus item, qui inferiptus eft 9 u’inKfeQ3o^ (decujus autore&interpretibus diiTerifur) & Rol- lenhagii ^l\'fci)ttKU§tev.Tandcrn huc referenda ait J 0 flti5i2)Ctd)fcnt>

futoris prius,indeludimagiftriNoribergenfispoemata,quorum fe ul­

tra fex millia condidiileipfe profitetur. De Septentrionalium poefi pe­

culiari capite o&avo differit. Ultimae feu hodiernx poeleos ortum ad Martini Opirii tempora referendum eile, fub qua: gloria Germanico- tum carminum inftaurata fit, & cultiifima ea prodierint, autoribus Tlemmin^o, W crdero, Tfcheruingo, Coiero, Gryphio, Hofrmanno, Cafparo,Riftio,Dachio,Rolingio, Franco, Harsdorffero, Clajo,Schir- IT>ero,Betulio,Weisiio aiiisque; foemineum quoque fexum huic fe ap- plicuifle ftudio aliquot exemplis, qua: inter illuftre Henriettse Catha-e

rinKGersdorffia: natae Fri/ia: decus effulgeat,capite nono tradit.

Tertia parte de pocticii Germanorum arte,ejusque modis & ge­

neribus fufe tradat: ac p rim o linguam Germauoni nequaquam bar­

baram effe,^excultam inque artem redadam & certis adftridam re­

gulis oftcndit^o^^lQgQ^e Grammaticis fy per hac arte «ditis Ubd-

M m i E R U D I T O R U M

bellis, diale&is item, orthographia, etymologia, & fyntaxi lingua hu­

jus haud proletaria affert: deinde ad profodiam delatus,copiofius eam exequitur, de accentu & quantitate fyllabarum numerose poetico accuratediiTerens,rythmicam autem poefin adverfus IiaaciVosfii,Ro- landi Marefii,&Slufii objediones & criminationes defendens, ejusque praeilantiam, antiquitatem,fuavitatem, utilitatemque commendans:

majoribus quidem difficultatibus &anguftiis metrorum, qua: Latina

& Graeca poemata fervant expolitas efle |leges oilendens. Hinc de origine poefeos rythmicie apud Latinos aeque ac Germanos & alias gentes, tam ejus quae όμοιο-πλέντοις verfuum fyllabis cOnftat, quam quas pari numero pedum & metro gaudet no habita fyllabarum quan­

titate, difierk: ubi diveriibusleoninis eorumq·, autoribus & generibus, aliisq·, eundem in fonum definentibns carminibus, & rythmi qualitati­

bus, haud alibi obvia in medium afferte Genera Carminum apud Germanos velpedum,vt\ flropbarum & rythmorum, velmateri* ratio- ne varia eiTe affirmat. Pro pedum diverfitate in Iambicum, TtocVia- icum,Dadtylicum,Anap3efticum, Alcaicum, Anacreonticum, & tot genera mixta feu compofita eaabire, quot apud Latinos recepta funt, ait: pro ftropharum inaequalitate in Alexandrinum,Elegiacam,Sapphi­

cum, Odas Pindaticas,Eccho,Sonnettas, Rondeaux,Madrigales,St3n- ees, dividi: pro matertafcuobjeEii varietate & inventionis (quam la­

tius exequitur & peculiari fe exeeuturum Opere promittit) ratione diftin6la,inHeroicafiveepica carmina,(quo loco de ficdidisRomans feu fidis hefoicis libris eorumque origine & utilitate difquirit) Odas, Eclogas, Dramata,Satyras, & Epigrammata difpefci docet,&de quo-

v i s h o r u m carminum genere,quid ineo obfervandum fit ut ad digni­

tatem perveniat, qui prasftantiifimi Antores ejus extiterinr,<ju£ Ope­

ra c o n d id e r in t , quae perierint,quae materiae cuivisgencriconveniant, qua: figurae ea exornent, aliaque tradit quae cognofcere utile non mi­

nus quam jucundum fuerit.

Sub finem libri cujusvis generis carminum pro diverfitate metri

& ftropharum diftindorum exempla affert, ab Henrico Scktvio com ­ pofita, priores feptendecim Horatii Libri ICarminum Odas germani-

ce exhibentia: quibus tresfuorum Germanicorum Poematum partes, gratulatoria,lugubria, facra,profana complexas, fubjicit, non habito ordine statis temporis ve quo condita, aut argumenti quod tradant;

nempe

vj 6 A C ΤΑ

' E R U D I T O R U M 277.

ilempe non venuRatefolum,quameximiamplanehabent,dum nati­

vam elegantiam minus affedatamanxiequequiefitam prae fe ferunt, fed varietate limulLedorum animos demulfurus.

j Tem pora Eclipfis Lun& Greenoviciprope Londi-

nim olfervAtAydie u , Febrtiaru Anno iSg2«, a £fo~

banne Flamfieedio Math,Regio+

Confer pagi Adorum io p .114 . / //

£ l Ii.

Vera i p.m.

h. / / / 8. I. 00

48· 38

53· 55-°7 9. !· 34S

4- iS 8. 4*

9 4- o§

11.44 12. 32 14 02 ig. 10 2 0 .10

vUnse Diameter ter obierv. 6702^3.25.

- Fumus in inferiore parte, nudis oculis

O. / //

5. 20 6. 20

Limb.Lunifeifiot. a Regulo repet, Umbragd.

Denfa Penumbra, ImtiurHi

Mcdmm Paludis Mareotidis.

Sexta P ars Peripherie obfcurata.

27. 58 jOculus Draconis,

28. 22 'Legebat Limbos primos Cretae&y£tnar.

19.4.2 M tna totus tedus, Initium Infui*Hierae.

33.46; Initium Corficae.

36. 38 Sina: Mons incipit.

17. 32 j Sina: medium, 38.04 Totus Sina te&us.

38.48 j Centrum Lunae, fi ve digiti VF, 39· 58 Incipit Lacus Niger Major.

43-4ijper medium Besbici.

4*5' 5δ j Initium Byzantii.

47-1 1 \lncipit Horminius,

Mffl 3

repet,

repet. 114.57.55 - Ig. i M ° l

Car-

17 8

1 Tempora

A C T A

vera p.m , h. / //

9-47-JO 48. 30 50. 24

$1 .4 4 54- 2$

f9- o.

а.

5·б,

7·

.10

Carpathe*.

- Ser.rorum moni.

- Apollonia, Ricciolo Plinius,»

- Macra.

- Mons Hercules.

- Corocondometis,/5»«70/0 PalllS Som ni '.Tota Palus te&a„

lollncipit Maeotis,

i.·; jllm bra per medium Infulae Majoti*.

54lTota fere Maeotis tefta.

i%\Sextx pars Peripherie i ferum, 10. lA lm m rfio,

I ' * · / / / !

19. ailLunac limbus proximusa Regulo 8. 13· 301

i i. 38· 6!Lunae limbus rem. a regulo repet, λ. 2$. 50 j 4 1.4 8 ! . ^ iterum t>. 25. j j j 11. 47. ggjEmeriio.

50. 2 SImm* pars peripheria illuminata, cum Limbo primo

M. 50. 4 * Medium Mareotidis. (Mareotidis*

Ji. (5 Tota Mareotis liberata.

52. 50 Umbra per medium Porphiritidis, 53. J4 Totus Porphirites.

5S. 18 Circinna tota.

ii . 1. o Cataractes Sirbonis totus, vel GaiTenduf, 3. zo JEtrra incipit.

5. 18 Jitn a totus rctedus.

7. 34 Creta.

13. 38 Sina incipit.

14. 28 Sina: medium,’

IJ. 34|Sina totus, 17. 34 j Medium Besbici.

\ 18. 28 Centrum luna, five VI digiti retectf-

| zo. 501 Byzantium extra.

E R U D I T O R U M Tempora

•vera p. w ·

b. / H . Λ

π . 24.2-4* Tniuia Apollonia teaaV 51. 38 Medium Corocondometidis.·

33. iSiMxotis incipit illuftrari.

35). 06'Sexta pars PeripheriA adhuc defeeitV Infula MajorCafpiae tota.

Dubius Exitus.

Certus Finis,

Ante Initium Eciipfij otfervavimus diftamiaffi Lim bi proximi Mareotidis a Limbo Luna: proximo’

i45so/-43’i , & a Limbo f emoto Lunse Maculae ejus»·

idem Limbi-<^75=3'2.48^

1 0 t - II

o Limbus Luna: remotus aRegulo» 1 9. 58 2oj xoj -1 * * λ + repet.[io. o. 10 42. ig

45.10 4f-

| n . 5 1 55·

A N O R U M A B B A T IS B A M B E R G E N S 1S de ‘vita S’ OTTONIS Libri quatuor, nunc primum

e x M em branis Beneditto Carnminenfis Ecclefia Pontifici w fir ip t u edit i a Valerio jafcbio Pomerano,

SS. Theol.Lic, Colbergse 16 8*. in 4;

S

primum JudithiC, quasLIenrici lV.Imp. germana foror fuit & Bo- kslao Polonoruin Duci nupfit,0 pellanus,pofteaCanonicusRatisbo- net\Gs,tumHenriciIV Cancellarius, & tandem Ecclefia: Bambergen*

fistpVfcoptj* & Pomerana: Gentis Apoftolus,liberalitatc,frugalitate, fundans,inftauratis, & amplificatis plurimis templis & monafteriis, liec non \ifionum & miraculorum fama clarus, & a Clemente III in Divorum numerum re!atm,Hiftoricis duodecimi, quo vixit,&ie~

«juemium iulorum,Helmoido>G'anzio,Albeno Stadenfi,GobtUna

Perfonae, Conrado UrfpergenfijNauclero^auloLangio/Trithcrmo Sc aliis haud ignotus eft. Nec dehierunt, qui ejus vitam exinftituto e_

narrarent. Extant enim Anonymi Scriptoris, qui Ottonis ia conver­

tenda Pomeranorum gentecomesacfocius fuit, libri tres de vita Ot- tonis,quorum Antorem P Cramerus & alii SifrridumOttonis Scribam fuiffe exiftimant. Certe SifFridum hunc Ottonis vitam & res geftat literis tradidiffe teftis eft AndreasMonafteriiS.Michaelis prope Batr..

bergam Abbaj,qui fe quatuorfuos deS.Ottone libros ex SifFrido, &

Tiemone, quem quinquennem Ottonisminulum fuiffe memorat,8c Ebbone,qui ex ore Udalrici Sacerdotis Ottonis vitam excepiiTe per­

hibetur, & Berbordo Scholaftico, qui& dramatico carmine & ibluta oratione Ottonis vitam pcrfecutus eft, confarcinaffe haud diifimulat.

Et hos Andreae Bambergenils de vita Ottonis libros primus in Divis fuis Bambergenfibus Jacobus Gretferus publicavit, & cum Anonymo illo Scriptore, prout apud Caniiium T.lf Antiqv.Le£t,legitur,ftudio- ie ip margine contulit, quos poftea ex Gretfero etiam Surius inter probatas Sandorum vitas ad d.j-.Julii collocavit. Verum cum L.VaVe- riusJafchiusConfiftoriiEled.in Pomer.Aikfior,EcclefiaftesMananus

& Colleg. Schol. Colbergenfis R e d o r, qyi aliquot abhinc annis Vi­

tam Ottonis ab Anonymo defcriptam in compendium redegit, a M:

Friderico Cramero jPaftore Stetinenfi antiquius & fincerius Andreas MSC. nadus edet, ut fuum de patria bene merendi ftudium omnibus probaret,ex Membranis hadenus ineditis defcribi illud procuravit, &

quantum partim,cum Anonymo, partim cum Andrca Gretferiano conveniret, aut quantum ab iisdem difereparet, diligenter annotavit,

& appendice trium Diplomatum,nec non obfervationibus quibusdam

& duplici indice,, uno rerum , altero vocum barbararum & barbare icriptarumilluftratum,in lucem publicam emifit. Ad calcem obferva- tionum fubjeda eft digreilio ad digrelfionis Gretferianx caput praeci­

puum de fide aedodrina S.Ottonis,quam Autor Apoftolicam,fed nae­

vis illorum temporumafperfam,fuiffe breviter monet.

RESPONSIO VALED1CTORIA A D S E C U N- dam Sandii Epiflolam jn 'vindiciis NucleifuiHiftoris. Ecclefiafli-

c&confcnptam,una cum Appendice deCmgaUo.P erSamue- lemGardmerumS,T.D. Londinii68i*inS·

Ut

18 6 A C T A

E R U D I T O R U M , £-8l

U

dei Catholicae contrarium, in Ecclefia femper obtinuifTe. Ab hac igitur blafphemi.dogmatis infamia ut Patres Ante-Nicaenos liberaret vrt&u&\i\[liim usD .Sam uelGardinerus,S. Theol. Prof, ( f RegL· Ainje- f l a t i Britannica a Sacris, ·χ7π;τυ7Γωσ4 fua, five Catholica circa SS. T ri- nim tm fidci detine ationi^exfcriptis Patrum A n te-N icm erum defumta·, aiinoinfequenti annexuit Rejponfionem brevem·, qua laudatos modo Patres contra εγ κ λ ή μ α τα Sandii defendit. Quo facio, anno flatim proximo M D C L X X V III, Sandius Appendici addenderum jonfirm an- dorum i i cmendandorum,adJSf’uclcumfuttm3ut vocavitf l if l o r ix Eccle- editae , futyunxit tres epifiolas, quarum prima ipfius eft ad D. G avdincrum apologetica; Secunda D. Gardineri ad Sandium , in eadem cauffa Patrum qui ante Concilium Nicaenum vixerant; Tertia iteru m Sandii eft, qua contra Gardinerum tyiaiv, ingratiam Ariano- rum femcl affamtani,pergit $ια·φνλάτΙ&ν. Sed hanc ultimam di- (fli Neo-Ariani epiftolam in nominata .fupra Valedifforia Rcffionfi one refutatGardinerus,-oftendens Patres Ante-Nicjenos dogmati Ariano minime favi fle. Subealcem Kefponfionis GingaUum ('fiib quo no­

mine Sandium latere arguit,) qui Goudteanno M D CLXXVH I vul­

gaverat libellum,cut titulus: Scriptura S. Trinitatis Revelatrix; in q u o ,u t laudatus Gardinerusobfervat, ipfe multos Scriptura: locos,

qui ^{S S .}Trinitatis όμοχσίωι, coaeternitatem &c coaqualitatem validis-

fime probant, unius velalteiius, recentis nonnunquam interpretis autoritate nixus enervat, & dum contra Socinianos animofe difpu- tare videtur, Atianorum argumentis prolixe fatis propofitis, brevifli-

»e,quafi aliud agens, & negligentius fatisfacit." Id quod Theolo­

gus magni nominis, D.Abraham Caloviiu etiam in peculiari DiiTerta-

~...rcveunritt vi. viuwu OppOIlta , aC- curate &. cx profeffo demonftravit.

N n ^{J O H .}

JO H . ADAM1 OSI ANDRI) SS. THEOLOG. V .

Cancellarii UmTuerfitatis & Prspofiti Ecclefu 7ub\ngenfis y Theologia Cafualis, in qua qutfiiones dubu ( f cafiu confclenti£

circa credenda & agenda enucleantur. Pars fexta & ul­

tima» Tubingt, Anno 1682.in 4.

C

bus h se (itantibus confcientiis confulit, peculiari Theologia; Cafualis fyftemate illuftriorem redderet. In quo de confeientia ejusque nor­

ma, ferutinio, & cura quatuor capitibus praefatus, ad fpeciales cafus Theoreticos pariter & ’Pradicos fe accingit, eosque fub'}utv£Vvs ratio­

num fundamentis, & remotis obje&ionum obftaculis, decidit. Divi- fum eft integrum opus in fex partet, quarum ultima hoc ipfo anno publicata eas quaeftioncs enodat,qus de pace religionis, uefimonia, de fcandalo, de correptione delinquentium, de eleemofynis,& de no- viflimis hominum moveri folent. Nunc ejusdem Antoris in icri- bendis edendisque libris indefeifi Commentarium in libros SamueJ/s

& quatuor Evangelia,nec non Canones Apoftolorum illuftratos, Re­

lationem omnium Conciliorum,Reflexiones Theologicas in Cartefi- aniimum,& aliapromifla monumenta expediamus.

R E L A T I O D IV E R S O R U M E X P E R IM E N T O -

rum fa ffo r u m cum Phofphoro,tam liquido, quamfolido, a £>♦

Fried. Slare, Reg. Soc.tf CollegMed.Socio.

Excerpta ex Colledionibus Philofophicis A nglicis, no.3. A. 1 % . 10. Decembr.p.48.

E

torum quaedam cum Phoiphoroliquido, qujedam cum folido e- rant^erada,quos inter quoad materiam nulla eft differentia, cum u- terque sx fobftantiis feu materiis ab humano, corpore defumtis pne-

pap-

i l i A C T A

fcR U p iT O fe U M , 2B?

paretur.Phofpherusita paratus, in folida' quidem forma , facile urere valet corpus: at liquori permiftus, & ita liquidum conftituens, non urit; adeo ut fcemina: etiam manus nulla uftione laedantur, imo ne calefiant quidem, etiamfi eas eodem abluerit. Experimentum hujus proximafeptimana piuriurn iji pnrientia fadiun, dum periona quaeda erudita,tum eodem & manus & faciem levaflet, tantam lucem faciei fuae conciliavit,ut ejusdem corufcante fplendore tres aut quatuor ali®

perfonae,,hatid adeo procul diftantes, illuilratee ex facie cognofci po­

tuerint: firaulac vero candela conclavi illata fuit, fplendor omnis dii- paruit, necindicium ullius alterationis inearundem cute deprehendi potuit. Quod n exatte in clu fe confervetur hic Phofphorus,non adeo diu lucet rquendam tamen obiervarc contigit, 6 vel 7 fucceffivis vi­

cibus quafi corufcantem, in vitro etiam exade claufo: unde hic idem videtur cum Phofphoro fulgurante D. Elsholtzii, cum corufeationes ejus ad fulguris fimilitudinem propius accedant.

Alter folidusPhofphorus hauddiffert materialiter a fluido, cum maximam partem ex urina elaboratus fit; perfuafum tamen omnino habeo, quod pariter&ex fanguine praeparari queat,fi aeque facile il­

lius ac urina: copia obtineri poflet, cum urina nonnifi ferum fit fan­

guinis, per renes tranfcolatum. Sub praeparatione ejus, non folurn fecundum communem analyfm,phlegma,fpiritus,fal vo/atiie,fulphur vel oleum, fed & alia extraordinaria Phaenomena ie nobis exhibent, antequam fingulare hoc produdum prodeat. Phofphorus hic aeque perfpicuus reddi poteft, ac quodvis refinofura corpus, & uti nftar ce­

rae in aqua calida liquefeat. Frigidus perquam tenax cfl, & inftsr Lu­

nas Corneae iciflilis, vel.potius hac adhuc durior; aqua coopertus lu­

cere definit'? fi vero quaedam ejus portio in aerem emergat, lucebit, etiam in vitro hermetice figillato.

In amplo vitro aflervatus,fine aqua,continue ad aliquot dies lucem fparfit, cun1 parva aut nulla vel lucis vel ponderis diminu*

tione.

Quasdam io licii hujus Phofphori portiones aliis longe vividio­

r e inilammabiliores deprehendi. Prcetcrita aeftate, cum expeti- mentaquxdam circa huncPhoiphoruminftitueremus, quivis fine da­

mno ullo tradareillum poterat, at quasdam tamen particulae vix ca­

lidae manus contadum, quin ignem conciperent,fuft.nebant. Fluri-

N n j ba*

Ens contigit hoc infortunii, quorum curiofitas meis eum extar ferat manibus, dum credere haud poterant, quod corpus adeo frigidum,/

fponte fua in ignem tantopere urentem tranfire pofiet. Experimenti gratia, in praefentia Nobilis, particuJato hujus lucidae fubftanti®, dua- rumcirciter drachmarum,feponebam, §c tamen ignem concipiebat>, abfente etiam quavis candela, nobisque oiimibus notabili intervallo- ab eadem diftantibus, &inftarfafcis lignorum deflagrabat,adurebat- que mappam & menfam,cuiimpofita erat.

Cum Phofphoro non adeo igneo aut vivido feribebam Vocabula prohibitum loco illuminato, & inlocotenebrofb radiantes Sc ledu facillimi exhibebantur charaderes,quafi effent verba radio quodam lucis feripta idque durabat ita ad notabile tempus. Quod fi l.ircra:

ha:igni admoveantur, donec incalefcant,nigrefeunt fubito, eumque colorem tamdiu retinent, quamdiu alias bonum folet atramentum

Perquam difFufivaeftlux: «aiii fiipra'centum charaderes cum penicillo hoc iiluftri delineavi, & neque iornam e\uspatt«maWutn*

tam obfervavi. Similiter dimidium ejus granum , appetente node, manui me?e inducebam, quae exinde tota qua fi inaurata, & per inte-·

gram nodem lucida reddebatur : appetente enim mane talem illam;

deprehendebam. Diffufivaejus qualitas ex eo porro confirmatur, quod granum unum exadiffime ponderatum, inaere libero per;,'7.!,&,·

dies continue lucidam flammulam fparfit,adeo utcuminterdiu fe ne-*

ftras meas, qua fpedant ;uiflrum,clauderem, continuo videre liceret fphasram igneam, qua:attentius obfervata, flammulam candidam in aerem ambientem diffundebat, quod largior por-tio longe notabilius pracftat. Confumebantur ita omnia, non relidis cineribus aliisve recrementis, praeter paucam humiditatem faporis fubacidi. Majorem vero ejus portionem itadeflagrare cum permififlem,copio/iorem hu­

miditatem, faporis inftar debilioris fpiritus fiilphuris per campanam Acquirebam. Id quod mihi in mentem revocat,plures meorum am i- cotam, vifohoc experimento, fumos iftos vocaife fulphureos; ac fa- ne in omnibus fuis proprietatibus potius ad fulphur , quam falina concreta referendus videtur,tam ratione fua”infiammabilitatis,quam'‘

ratione iblubilitatis in aqua.

Quantum ad Medicum ufum conferre queat nobile hoc fubje-

&umjtemgus docebit,nec Vos morabor circa ea, qu x de hoc dicere pelllm,

2^4 A C T A

Hoc pro certo fcio,quod eruditus IftlU fiuf, (modo adhuc:

Viveret) cum gaudio vifurus fit tale produiSum noftri corporis, qui confidenter admodum praefupponebat aliquid igneum , aut flamme- ύπν, aut ign> faltem analogum,a quo incendatur & impraegnetur ian=

guis. Necimprobat talem hypothefinetudimsLovverus, licet iangui- nis ineenfionem in puiriionibuspotius, quam corde fieri ftatuat.Qui»

busaliis Natura; Piia?nomenis explicandis ihfcrviat, paulo fpecialiu?

fcire velim, quo & pertinet obfervatio Erudit.D.Croon,(\minnm cor»

pus indufiorecenti& calefacto fricando,utrumquelucere facit: ut &

ifta Nobilis Briftolienfis, qui una cum filio mihi retulit, quod tibialia fua^poft diuturnam deambulationem, frequentius luceant.

C O N T I N U A T I O P R O D IC T O R U M E X F E R L

m entorum , ejusdem Antoris^, ex Collectionibus Pbilojbphicie A ngiicis, no ,4. A, i6$\. 10 .Jan .pag.4g,

excerpta'.·

T Entaturus vim dafticamfubftaritix hujus lucifera,ad inflamma·*' tionern redadar, fcquensinihtuebaiu experimentum.Portionem ejus includebam exigua: vitreae phialce, riucismyrifticae magnitudinis,·

(jghe lampadis adinfignem tenuitatem reda die, ut co promptius ab elafticitate iubftantiaein flammatu expanfx affici poilet;) hancfigil»

latam hermetice, quo nec acr nec a\jU(J citra illius fra&urarrt poflet erumpere,admovebam calori ignis, & juxta expe&ationem me­

am fubito niateriam contentam incendi flammae fub forma obierva- b a m ;& ita flammas emittere, ac integram quafi vitrf capacitatem replere continuabat per breve temporis fpatium, a quo extin&a vide-

batur,citra vitri vel fracturam vel rupturam.

Procognofeendo melius refiduo illo,in quod reiolvitur materia adeo flammans, tale tentabam experimentum. Praeparabam aliam parvam phialam, cum tubo nonn hil largiori in fummitate aperto,ut' hic fumarii loco igni in g lobo inferiori efle poflet. Admovendo er­

go materiam calori,eam, ut iupra,inflammabam, & deprehendebam tam fumatiurn 5 quam fuperiorem globi partem obdu&am fulphu-' rc avefeente, qL.oa utut ita fublimatum, haud tamen ipoliatum erat proprietate fualu<.ente,qum ad levem incaleicentiamtota phiala iple-

N n J derefr

E R U D I T O R U M , · 2gy

deret &: luceret. Ut experirer modum, quo inaeteaperto deflagra­

ret, incendebam portionem ejus, admovendo illam tantum calori i- gnis; & deprehendebam, quod inftar fruituii Nitri combureretur, ied fine exploiione, celerrime tantum deflagrando,

Obfervavi ulterius, quod relinquat materiam rubram tenuem, dum extinguitur,quae non abfiinilis eft ceras rubrae,& adeo percipitur acida,ut dentes ftupefaciat, fcrrumque didolvat.

Majus iruftulum, exadeponderatum, aeri ita expofirum, diu­

tius lucebat,antequam fpiendor plane extingueretur: examinata poft- modum liquoris,in quem abierat, quantitate, nonabsque confterna.

tione triplum ad minimum prioris ponderis reperiebam,qui nonnullis eum guftantibus fpiritusfulphuris, aliis fpiritus falis videbatur.

Tentabam experimentum Domini Praeiidis, applicando quod­

dam ellychnium,an ita flamma ejus,ac lumen concentrari melius, Sc dirigi in certum objedum,mediante tali quadam Phofphori vel lolidi veifluidi applicatione, queat; nec tamen hadenus couvcnvervtemper­

ficiendi illud modum reperire licuit. Simul enim atque folidusin\gn$

adualem incenditur,fubito feipfum ac ellychnium confumit: fluidus vero nullo modo incendi poteft, etiamfi adualiter calefadus; & ita non'poteram flammulam furfum in'ellychnium'adigere, ncc vivida fatis eft lux ejus,pro fingulari quodam ufu; licet ejus confiftentiam li­

quidam,folida utiliorem exiftimem, pro fubminiftranda luce. Cum.

enim partem vitri iphaerici amplioris, 5.!. 6. unciarum circiter Diame­

tri, fluido Phoiphoro impteviffem, deprehendebam integram vitri ca- vitatemfupra liquorem ita radiis luminofis repletam,ut prompte jorem charaderem juxta illos legere poflem.

Cumuniverfaliterjam concedatur,ignem & flammam pabulum fuumex aere capere,lubido inceffit, examinandi fubjedum hoc in va­

cuo. l’ro quofcopo, confiderabilem maffulam ejus ponebam fubtec vitrum, quod affigebam machinas aeri exhauriendo dicata:, Sc rem o­

tis candelis, exade obiervabam, quo luminis gradu luceret. H inc fubito erabolumfudorium machinas (ad Papinii modum elaborata) agitabam,acdeprehendebam,quodlucidamagis redderetur, cum ta­

m e n carbo probe ignitus, ad primum fudum penitus extingueretur:

foft tertium & quartum fudum, qui bene exhauriebant vitrum, mul­

sum augmentabat fuurn lumen, & itaauda fpLendebat luce, donec obfer*

-*8<5 A C T A

bkfervando delaffatus, aciemreadmitterem, & phofphorum ad ptifti*

num languidum luminis gradum redire obfervarem.

Cum tentarem perfollium flatum ad incenfionem illum per­

d u c e r e , putabam penitus me illum extinxifle,adeo diu mortuus quafi

jacebat, antequam lucis quippiam apparerer.

O m n e s liquores apti natifunt ad extinguendam lucem hanc,fifub-’

jeftum illis immergatur: nec lucebit, nec inflammabitur, etiamfi in li­

q u o rib u s maxime inflammabilibus c.g. oleo olivarum, fpiritu there- binthinx, vel ipfo etiam fpiritu vini, ebullire illud penniferis.

O B S E R V A T I O M E D I C A R A R A , I N A : pertione c a d a v e r it ctijusdam Epileptici i a D n .Ja c .

Sponio,MedicinA D oB ore, ac Collegio Lngdunenfiin Gal­

lia aggregato communicata♦

D

plediicus, ultimo infultui non refiftens fato ceiTit. Aperto cadave­

re praeientibus medicis, chirurgoque fubfignatis, haec obfervata, fueiunt.

t. Abdomen,hepar,lien,mteftina infolits magnitudinis, ut eda­

cibus, qualis erat,efle folet.

2 Stomachi conftitutio fatis naturalis.

3 ' Pulmonei tuniefa&i, coloris obfcuri ac Fere lividi; quod affli&i ab hydrope pulmonis refiduum erat.

4! Cerebri lateralis pars dextra inflammata,

5. In ventriculis cerebriianguinis coagulati copia: ruptura icilicet vafotum (anguineorum a motibus convulfivis procurata,quaeapople-

jriam &. mortem intulit.

<5. Parstnaiov ramorum Jugularium internarum indurata & ob- ilruflalumoreglutinofo exficcato: hinc inde, forte in valvulis, cor- jponbus giaad^loiis venas magis attolkntibus{

E R U D I T O R U M . 287