Acta Eruditorum […] Calendis Februarii, Anno M DC LXXXIII, N.II

A C T A

e r u d i t o r u m

publicata. Lipfi&

C dendis Februarii^ Anno M D C L X X X IlL

S. C & CILII C T P R I A Ν I Opera recognita &

illu ftr a ta per JOH A N N E M OXONIENSEM Epifcopum. Ac­

c e d u n t A nnales C yprianici, f i v e tredecim Annorum , quibus S.

Cyprianus in te r Chriftianos v e r fatu s efl , h if to r ia c b r o - notogicA deline At a p e r J O A N N E M

C E S T R1£ N S E M ,

Oxonii, 16 8 2. in fol,

Q U e m in frontifpicio egregii huius operis figura aeri incifa ca­

pite plexum fiftit, Caecilium C yprianum C arthaginenfis J£c- clefiae Epifcopum, hunc in ipfo opere vivum adhuc dt fpiran*

tem animadvertimus. R elifta enim a Sanftiifim o Praefule tra cta tu u m & epiftolarum monumenta perluftrare nem o p o te fl, qu in ejusdem in g en iu m facris & profanis literis excultiifim um , peilus fe- culi c o n te m p tu Sc infigni pietatis zelo flagrans, os ad facundiam an i­

mos p en etran tem natum ateue fa itiim , oculos ad difciplinae ecclefia- fiica: c u fto d ia m afiidue intentos , vifcera ardentiffima caritate & mi„

fe rico rd ia erg a captivos ,'exules ,& paupertate prgiTos re d u n d a n tia , to- tum que ip iritu m co rp o ris crgaftulo pro Chrifti gloria' cum o m n i fan- guine egredi p a ra tu m , vclut in fpeculo nativis coloribus repraefentari deprehendat.

Ac jam o lim q uidem labor ifte Viros de re lite raria & C liridia- na praeclare m e re n d i cupidos occupavit , ut feeqtifllmi hujus M arty ­

ria feripta ex Bibliothecis collcchi & a mendis re p u rg a ta , quo o m n iu m oculis ufurpari m anibusque v eriari poffent , praelo fubjici c u ra re n t.

N am poft vetuftifhmam ipfique arti typographica: pene coaevam edi­

tio n e m , spira A .C. 1471 p ro d iit; & aliam antiquam , cujus n eq u e p atria m nec^e sctatemTypographus notavit; & Parifienfem·, quam A.

p C . I J I 2

Ν. II.

C. i J n Gulicltnus Rcmboldus p ro c u ra v it; Er a [mi Roterodami opera dc- n u o Cyprianus A. C. p j exFrobenii officina e m e n d a tio r, au- d i o r & nitidior in publicum ex;vit. In tra idem tem pu s Colonia A. C.

1510 apud Henricum Alopeciam, & ibidem A. C. ap Ud J ohannem Soterem Cypriani opera exciifa f u n t, quae deinceps Lugduni A . C. i 1557,1549. & i y j o Scbaftiamu Grypbiiu , & Parifis A.C. j j - j j , J lm u l- phniLangclicr e fuis. officinis typis iteru m expreffa publicarunt. N e ­

que hic praetermittendum Hcarici Gravii in exornando Cypnano /lu ­ dium. Is enim Colonia A. C. 1 5 44 notas fuas in officina g u en u U a M impreilas ejusdem operibus adjecit. H u n c Roma A. C. 'fetius M akutitis, qui q u a tu o t epiitolarum nhfts Q uintum ad d id it, & paulo poii Farifiis A. C. 1564 Gitliclmiu Morelliiu excepit. Sed om nes opero, fis fuis in C yprianum lu cu b ra tio n ib u s, quae Antverpia A. C. 15681&

1 589·, Parifiis A . C. I ^74, 1603,& 1616, nec n o n Coloni*. A. C. 1617 'lu ­ cem publicam aipexerunt , praetergredi conatus eft Jacobm Vamclius C anonicus Brugenfis. H ic enim codicibus editis pariter 6c rnanu- feriptis diligenter in te r fe collaris C ypriani opera novo plane ordine digefta, tribus tom is d iftin d a an n o tation ib us fuis illuftravit, u r vi- ta triC y p ria n i ex ejusdem feriptis c o n te x ta m , & locupletiffimos in d i­

ces ipfius cura concinnatos taceamus. A tque hxcP ainelii in illu ftran - do C yp riano diligentia longe m ajoribus encomiis digna f o r e t , fi ad pro p o fitu m hoc , praeter in du ftriam , fincerum & nullis p a rtiu m prae­

ju d iciis addidum anim um attu liffet, nec primitivas Ecclefiae ftatum , in v ito C y p ria n o , ad hodiernos Ecclefix Romana; m ores accom m odare lah o raiferi Q uod cum anim adverteret Simon G o n U rttw , operae p re­

tiu m fa d u ru fn le exiftimavit ,fi Pamelianis an n o tatio n ib u s reip on iia- nes fiia s, ubi opus f o r e t , fuperadderet, quas Geveya A. C. /593. c u m P am elianis a n n o ta tio n ib u s , diverfo c h a rad e re conjundim editas ,E c - clefiarum in Belgio R eform atarum Paftoribus & Sym m yftis dedica­

vit. N o f tr o vero fecu lo d e C ypriano egregie m eruit V ir C larifllm u s Nicolaus Rigaltius. Cum enim prius Tertulliano o p e ra m fuam im p en -

«hffet,poitea etiam C yprianum , M agiftro fu o T e r tu llia n o , cujus quo­

tidiana le d io n e valde deledatus eft , h au d in f e r io r e m ,a d fidem opti­

morum c o d ic u m accurate recognovit, & eru d itis ob ferv atio n ib u s, quas galeata, u t ap p e lla t, praefatione m u n iv it , A. C. 1648 Lutetia Vari~

fo r u m illuftravit, iisdemque ignoti A ud orks de n o n iterando hasreti- corutn

/

eofum baptifm o tra& atum nunquam antea editum in terjec it. Et ex hac R i g a l t i i r e c c n f i o n e, cum ejusdem annotationibus in te g ris , nec n o n Pamelii & a lio ru m Commentariis fparfim interje d lis , C yp rian um Pa- rifiis A .C . 1 6 6 6 . rurfus edidit Philippus Vriorim, qui fuas etiam a n n o ta ­

t i u n c u l a s a d je c it, & eandem rationem in M inutio Felice, A rn o b io ,

F i r m i c o M a te r n o , & , Commodiano, quos cum C ypriano fim ul u no

v o l u m i n e complexus eft, fervavit.

Sed his jam omiifis ad poftremam Cypriani ed itio n e m , quam in- defeffa plurimum an n o ru m diligentia adornatam fup erio re dem um a n n o in Angiia V iri incom parabili d odrin a , fingulari erga exteros h u m a n ita te , & maximis in rem literariam m eritis in fig n es, Joh. Feli O xonienfis & Joh. Tearfon Ceftrienfis Epifcopi v u lg a ru n t, veniam us.

E a v e ro p o it elegantiffimam praefationem, prim um genuina C ypriani opera in T radiatus &Epiftolas diftinda hoc ordine ex h ib et, ut tra fta - tu m d e D e iG ia tia ad D onatum , reliquos tra d a tu s feu libellos de ido- lo ru m v a n ita te , de teftimoniis adverfus Judaeos ad Q u irin u m , de h a­

b itu v irg in u m ,d e unitate Ecclefiae, de lapfis,de oratione D o m in ic a , d e m o rta lita te , de exhortatione m artyrii, ad D em etrian u m ,d e opere

& e le e m o iy n is, d^ bono patientiae, nec n o n de zelo & livore fe rip to s, quibus C o n ciliu m Carthaginenfe de baptifm o haereticorum Praefide C y p ria n o h ab itu m iu b jicitu r, excipiant Epiftolas partim pacis te m p o re , p a rtim in feceil 11, partim poft reditum , partim in e x ilio , partim poft re- d itu m a b e x ilio ,& partim denique in ultim o feceffu paulo ante m or­

tem exaratae. I n quibus cum neque Erafm i, neque Pamelii ordo fer- vatus f u e r it,n e q u em ha:c varietas perturbaret,recepti ha& enus num eri ad p rin c ip iu m cnjusque epiftolae in margine fignantur, in quo etiam per u n iv erfa C y p ria n i opera iingulorum librorum & capitum argu ­

m en ta, & a lle g a ta S. Scriptura: d id a , & temporum , quibus C arthagi- nenfis Ecclefiae A n tifte s libellos fuos & epiftolas ed id it, m om enta dili­

genter a n n o ta n tu r . Ipfi vero contextui,majoribus literis expreffo &

certis paragraphis d iftin d to , varias plurimorum codicum undique dii i—

gtnter conquifitorum lectio n es, & poft exigui intervalli diferim en do- ftiftimjtOxonienfis, quem laudavim us, Epifcopi a n n o ta tio n e s , qui>- busintegWfeteRigaltius fiinul in terfe ritu r, ad fingularum p a g in a ru m calcem attexuntur.

Csstcrum cum jam olim librariorum γςΐ jn feitia v el ad lu cru m

F 3 fwum

MENSIS FEBRUARII A» M DC LXXXIII. 43

futim ingeniofa perverfitas C ypriano n o n m inus ac aliis Ecclefiae P atri­

bus fp u rio s: quosdam foetus o b tru fc rit, haec etiam Cypriano ad ferip ta vulgo opufcuia, fivegenuinis fuis A uctoribus v in d ic a ta , five ig n o tis &

incertisA udoribus r e lid a , cum liberali m antiffa q u o rtm d a m h a d e n u s nondum editorum j feorfim accefferunt. Longum nim is fo re t o m n i­

um iftorum o p u fc u lo ru m , q u x R everendiifim us Fellius itid e m varia­

rum led io n u m collatione & fu is a n n o ta tio n ib u s illu ftra v it, ierie m re cen fere;q u o circa ea ta n tu m , quae in reliquis ed itio nibu s, R igalria- nis etiam & P am elianis, d efid e ran tu r, b re v ite r n otam u s. A tquc hic prim o loco Arncldi Garnotenfis Bonae Villa; A bbatis, cujus librum de Cardinalibus C hrifti operibus C ypriano perperam adferiptum a Li­

brariis fuifle jam pridem V iri d o d i m o n u e tu n t, Opera omnia cum ejus­

dem meditationibus, quae hactenus delitueram -, nube prim um iim u l edi­

ta. o ccurrunt. ■ N eque filentio praetereunda S. Cypriani Poenitentia feu c o n fe ffio , juxta Hdan Bodlcj.ini c o dicis & alio ru m exemplarium n u n c prim um ev u lg ata, quam iliuftriffim us E d ito r ante C o n ftan tin iM . aeta*

tem com politam , & illam ipfam e'£cty>esvcnv v elfaltem ejus partem eile exiftim at, cujus in P anegyrico C ypriani Gregorim Nazianzenus memi­

n it , quam GcLifius cum C o n cilio R o m an o in ter A pocrypha re jecit, &

q u am Pbocitis in Bibliotheca fua prolixius e x p o n it, dum C od. [§4, tre s de C ypriano M arty re libros abE udocia A ugufta heroico carm ine recU ditos e n a r r a t, quorum prim us res Juftinae V irg in is, fecundus C y p ria n i juvenilem aetatem magicis artibus & peilimis quibusque flagitiis infa­

m em , & tertius utriusque m artyrium perfequitur, E qu id em cum ho­

d iern a Ecclefia Graeca p a rite r & R om ana duos C yprianos Martyres &

Epifcopos ag n o fe a t, unum C arth ag in en fem , & alteru m Antiochenum , cui vvdgo trib u i fo len t quae de magia & Juftinae amoribus veteres n o n ­ n u lli tr a d u n t; exinde plerique hadenus exiftim anm r,iY azianzenum r P ru d en tiu m & re liq u o s, qui horum veftigiis infiftunt, n o m in u m iim i- litudine deceptos C yprianum Carthaginenfem c u m A n tio c h e n o con- fudiffe. V erum cum G regorium Nazianzenum ea qua: p a u lo an te aeta- tem iuam Antiochiae gefta perhibentur ,-tam im m a n i e r r o r e ad C ypria­

num C arthaginenfem retuliffe haud probabile v i d e a t u r , & jam prifeis illis feculis fingendi licen tia & credendi facilitas re ru m gelb.rum fidem perturbaverit,Iliuftriifim oP ellio verifim illim um v id e tu r , C hriftianum

aliquem

/

aliquem , dum C y p r ia n i afta pofteritati co m m en d aret, ne res ejus gefta*

nimis h um iles & quotidianas viderentur , pia quadam fraude predi- rnofas illas n a rra tio n e s attexuil3e ,& , ut patriam fuam d em ereri p o ffe t,

d r a m a t i s h u ju s fcenath Antiochia: poiuifte, & haec figm enta alios qui­

dem c r e d iu ifle , alios autem, cum hac Cypriano C arth ag in en fi m inus c o n v e n ir e perfpicerent, Cyprianum quendam A ntio chen um in th ea­

tr u m produxiiTe5quamvis ne iic quidem fom nia ifta cum p erfon aru m , lo c o r u m atque tem porum circum flandis ita cohaereant, u t n o n m en­

d a c iu m ubique pellucere periti rerum xilim atores dep reh en d an t. Ex h is igitur fontibus profluxit illa Cypriani Poenitentia feu confeifio., cu ju s particula aliqua in Latinum e Graeco fermone converfa n u n c cum aliis C ypriano vulgo adfcriptis opufcujis publicatur. At C y p rian i fe- creta,<3c lib r u m Graeco idiomate ejusdem orationes com plexum , poft- quam t m em b ra n is defcribi Reverendiifimus Prjeful c u ra v e ra t, reli­

gioni h a b u it in publicum edere, quod foeda barbarie & fuperflitiofis d x - m o n o lo g ise myfteriis fcaterent. Succedit igitur Cypriani de Pafcha C om putm feu expofuiobijjexti ex codice C ottoniano & Rhernenfi , quem, P. Mabillon O rd. Benedift. pro fuo erga A ntiquitatum Ecclefiaflicarum ih id iu m a m o re ex Gallia fuppeditavit,cum Jacobi UJferii A rchiepifcopi q u o n d a m A rm a ch an i, Thomt Gale S. T heolo gi* ProfeiForis, & J oh an­

nis Geometria: inOxonienfi Academia ProfeiForis, c o n je d u ris

& n o tis e d ita . Dequa cum Viri dodli varie fentiant ,C l.F ellio pro­

babile v i d e t u r , opus hoc Pafchale, quod C ypriani fcculo n o n in­

d ignum j u d ic a t, illum ipfum librum efTe, quem Paulus D iaconus tan- quam C h r o n ic u m n o n inutile a C ypriano conditum laudavit.

Sed de his C y priani opufculis pro inilituti ratione fatis dixi­

mus. P erg im u s ig itu r ad Annales Cyprianicos a Joham e Qflricnfi elaboratos , a q u ib us q u an tu m lucis S. Cypriani operibus ac ced a t, a:(li­

mare quilibet fa c ile p o te tt , qui in Audtorum fcriptis accuratum hi- ftoris ordinem c o m m e n ta rii vicem fupplero cogitaT erit. Quam vis vetovitaS. C y p ria n i, a p rin c ip io fidei fufcepta: & cocleftis n ativ ita tis usque aA m artyrium dedufta > breve admodum annorum fpatium co m - pledlatur-,ν'νχ credi tam en p o te ft, quantis difficultatibus haec te m p o ra la b o re n t, cum prxfertim in tr a tred icim hos Cypriani annos q u in q u e Epifcopi Ron\anse Ecclefi^ praefuerint , nec pauciores Succeffores

r B 3 Im F -

MENSIS FEBRUARII A. M DC LXXXIII. 45

Im perium ten u erin t R om anum : q uo ru m chronologiam adm o dum co n fu fam & p erturbatam cum C ypriani annis & rebus ab ipfo g e ftis ita c o n c ilia re , ut ad am uffum om nia q u a d re n t, magnis utique c o n fla re laboribus oportet. S ed n ih ii in H ifto riaE c ck fiaftic a tam arduum e f tj quod V iri hujus celeberrim i ingenio im pervium effe po/fit. Itaque per omnes iftas difficultates fc lic iter e l u d a t u s , quid C yprianus non modo fingulis an n is, fed fingulis etiam fere menfibus egerit e x p lo ra v it, u t n o n tam Annales C yp rianicos, quam C yprianica m enologia fe ri- piiffe videatur. Simile quid an te Ceftrienfiem Epifcopum Vamcliiti le n ta v it, in C ypriani fcrip tis, & praecipue epiftolis, idem praeftare co­

n atu s quod in C iceronis epiftolis ad A tticu m juxta tem po ru m feriena digerendis M anutius praeftitit : fed receptat Ponrificum R om anorum chronologiae nim is inhaerens haud raro a re d o tram ite a b e r r a t, & le d o - rem fecum in transverfa ra p it. Nec fatis feliciter Pamelianos calculos A nnalium Ecclefiafticorum c o n d ito rBaronius correxit. M eliorem in hoc ordine difponendo operam pofu it eruditiffim us Lombertus, fed cum ea res ulteriorem adhuc diligentiam poftulare v id eretur , id operis CeftrienfisEpifcopus in fe fu fc e p it, quod ut ipfe in praefatione horum annalium fa te tu r, n o n ilne maximis m oleftiisconfum m avit,dum omnes tem poris notas in C yp rian i epiftolis & libellis expreffas excuteret, Im ­ p e rato ru m & Pontificum R om anorum annos obfervaret, & ut fingula in te r fe & cum iis , quae Cornelius, & Pontius, & Dionyfiiu A lcxandnm u eodem tem pore divulgarunt, collataam ice co n fp irare p o flen t, folicitus cu rare t.

A nnalibus his C yprianicisV ita Cypriani per Pontium ejus Diaco­

num deicripta fu b ju n g itu r, cum paffione C y p ria n i, & Veterum q u o -

r u n d a m S criptorum e lo g iis ,& feptem indicibus, quibus adm onitio ad

l e d o r e m inferta legitur de notis Senecae & T ir o n i s , quas S. C y prian u s au d ario fatis grandi locupletaffe fe rtu r, dum vocabulaC h riftia n o ru m

u f i b u s neceffaria ad jice ret, quae in Codice a Grutero edito affatim com ­ parent.

Q uod fupereft,C J. V irum HenricimDodwcllum, u t o bferv ation es fuas C y p ria n ic a s, quarum edendarum fpes nobis f a & a e ft, orbi lite ra to com m unicare haud m o re tu r, communi n o m in e ro g a m u s, fum m opere gaudentes, to t prarclaros Viros quafi agm in e f a d o in id incu m b ere, iie in Cypriani cultu quicquam amplius defiderari po ilit.

. MeU

MENSIS FE B R U A R II M DC L X X X III. 4 7 M E L C H I O R I S L E T D E C K E R l S ,S . T b . D o t t . t f V rof. de oeconom ia T riu m V erfonarum in negotio f a - luth humans· libri PI, quibus unfrerfa Reformata fides excer-

tis principh's congruo nexa explicatur, ttcmonfiratur, ac defenditur,

Traje&i ad R henum , i68l*in 12.

P

fo n a ru m in negotio ialutis occupatarum ordinare in ftitu it. N am o p e ru m gratia: falutafium difpenfationem , diftributio nem , atque pa­

tefa ctio n em , prout terminantur ad SS. T rinitatis Perfonas diftin&se, mconomiam , ex Ephef. 7. io, Colojf. 7. 2j fum to v o c a b u lo , no m in at.

Prcemiffa eft opufculo erudita praefatio, qua Ecclefiam C hriftia- nam p e r Ju d a iim u m & Gentilifmum potiffimum oppugnatam & c o r­

ruptam fu iife clocet, omnem fimul in fide Chriftiana erro rem , iftiusSS.

m yfterii im p u g n atio n e m eiTe ftatuit. Libere vero in eadem p ro n u n ­ tia t , illo ru m m ethodum fibi non probari , qui hodie (C occeja- nos h a u t d u b ie n o t a t ,) omnem Theologiam ad oeconomiam foede­

rum D ei re d u c u n t : partim quod illa non equa: ac SS. T rin itatis oeconomia , o m n iu m fidei veritatum demonftrationem , tanq uam principium prarftct ; p a rtim quod illa SS. Trinitatis oeconomiam proefupponat ; q u ip p e in qua hxc manifeftetur 7π>λνμεξθύς ndi 7^Π>λυ-

Τξο;τ κ ς , foederisque adeo fit promiftio : Ego fum D E U S tu u s , Jufti- ficator, R cdem tor, Sanctificator. Quinimo nunquam foederis oeco­

nom um intelligi p o ife, nifi cog n ita prius SS. T rinitatis oeconom ia, contendit. p o rro twv ίαανήας errores de foedere & V . &

N .T . derivat, c^uod n o n , u t ipfe fe c i t , a SS.Trinitatis o e c o n o m ia coe- p ille n t JsoAoyHv, Hoc enim fi f a d um ,vifuros illos fuiife p u t a t , T*-

lm m Dei Exprom iiforem fuiffe , n o n fidejufforem , & trin a m T riu m P erfonarum gratiam femper viguiffe ad patrum V. T . ut ian& ificatio- nem <3cfalu tem , fic etiam plenariam juftificationem . Quod cum C oc- cejanis fuiffet negle& um , Patri in V . T. negatam effe plenariam juftifi- c a tio n e m , uti Filio m ediat orii muneris exccutionem ac exp rom ifibn am ( u t ipfe lo q u itu r )lp o n iio n e m ,& S p iritu iS . ijofeaiaf teftim o n iu m cu ra confcientiarum tran q u illatio n e.

Et hac de caufa ipfe ulteriu s hypothefi fua* incum bens, per om nes Theologia:Reformatae articu lo s,fex libris co m preh enfos,dem on ftr.jre n ititu r, T rium P erfonarum in negotio falut^s humanae o p eratio n em , variis Scriptura; S, locutionibus expreffam. U bi re&e quidem cum O r­

thodoxis t r a d i t, articulum m odo n om in atu m ita fu n d am en talem effe, u t ex eo om nis D ei falutaris n o titia dependeat. Sed dum trin a m ope­

ra tio n u m falutarium oeconomiam per fingulas fidei Chriftiana: p artes explicare aggreditur, C alv in ian o ru m h y p o th efin de abfoluto praedefti- nationis d e c re to , & quiin d e fluunt alios erro res, vel fubftermt ,v e l ad- mifcet. R etenta ig itu r'illa h y p o th e fi, cum libro /g e n e ra lia exhibuifiet, P atri in libro Π atrib u it o p e ra tio n e s, qua: ad Judicis officium Sc benefi­

ciorum falutarium p ro cu rationem & deftinationem p e rtin e n t: Filio in libro III eodem m o d o , quae impetratoriae & m ed iato ris funt o peratio ­ nes, a d fcrib it: Spiritui S. libro IV quae applicationem & fpeciatim f j n - ftific a tio n e m fp e fta n t, fine qua n o n eft cjm iDeo Sando p eccatorib us com m ercium . Itaque p ergit d o c e re , Patrem in V. T. m y fte ria gratise

& prom iffionem Filii fub umbris difpenf<iffc,, atque oeconom iam lega­

lem in ftitu iffe, data lege , qua fuam m ajeftatem , u t D o m in i, C reatoris,

& Ju d ic is o fte n d it, additis cerem oniis , qua; p oftu latam & pnr/Lm dam per M ed iato re m peccati expiationem d em o n ftra ren t; non negata in te - rim p e r prom iffum Mcffiam rem iflione, άφ'/<τ«, q u* & S acram en tis,flf obfignata. A t cv πληξω μα]ι τ5 .χ@*8· (percit) regelatum effe p e r in ­ c a rn a tio n e m Filium . Q u i q u id e m u t. Pf op h e ra d o c u e rit, o b tu le rit fe in cruce u t S acerdos; ac poftquam 7τμξ/ριστν έαντον ζω\ijot cv 7π>?$\οις τεχ- μηξίοΐζ, trium phans Rex ailumtus fit in gloriam. E xin de fa d a m effe Spi­

ritus S. co n fp icu am revelationem ; & quidem p er fy m b o la fenfibilia, quando is in C h rifti locum 7rK^'K,A|Ti!i fu c ceffit, confedit veluti ad Ecckfiae g u b e rn a c u la , eamque, ceufuurn te m p lu m , abundantiffim e

MENSIS FEBRUARII M DC L X X X llL 49

fua replevit g ra tia ac d o n is, feu ordinariis feu e x tra o rd in a riis, quae de- fcribuntur. H is ita expolitis libro ^oeconomiae SS. T rin ita tis objed.um, quodEς<iiefia e f t, declarat. Tandem confumm ationetn ejus pleniffi- m a m in fin efecu lo ru m feturam Ubro ultimo traditurus, quatuorM ovis- iim a,q u ae Theologis dicuntur, hypothefi fex co n v e n ie n te r, fed brevi­

te r expli£a t · Sub iinem opufculi, fpecimen Oratoriae ecclefiaftica;, in g ra tia m Theologia: cultorum editurus, tres cxercitationes p ra d ic a s, de i ognttionepeccati ex\legc:paupertate fpirituali ad M atth . V. 3. & duttit Sp':ritus S. annexuit, addito etiam epilogo, quo de m ethodi c o n d o n a n d i

au d o rib u s apud Reform atos celebrioribus agit.

L. A N N M I S E N E C J E T R A G O E D I A cum notis Johannis Frederici Gronovii, au Bis ex

ih ir o g ra p h o e ju s ^ tf v a r iis a lio ru m .

Amftelodami, 1682, in 8*

OUi prim i formis exprimendos Scriptores -veteres d e d e ru n t, ne­

qu aq uam ex probatiiiimo quemque exemplari fem per p e tie ru n t:

in te rd u m etiam in corrigendis, quae non alloquebantur, & p ro p terea m e n d o la putabant,nim ium fibi p erm iferu nt:& qui deinceps renovatis id e n tid e m editionibus inchoatum a prioribus munus perficere co nati f u n t , in n o n paucis offenderunt ip fi, & aliquid redius inveniendi oc­

ca fio n em priebuere fequentibus. A tque hi pra:clare o m n in o agere c e n fe n d ifu n r,d u m in V e te ru m m o n u m e n tis id praeftant, ut veram ac genuin am cuiq ue A u d o ri ledionem reftjtuturi, librariorum e rro re t fraudesve d e te g a n t;v e rb a omiifavel disjeda fuo loco re p o n a n t; repe­

tita aut fpu ria , qua: in terd u m in ipfum recepta funt tex tu m , explana­

tionis faltem a u t memoriae caufa ad marginem olim a ftudiofis a l l i ta , ejician t;ig n o ratio n e alicujus ritu s,m o ris,cafu s, fabulae, vocisque ra ­

tioris obfcura loca illu f tr e n t; fincerumque adeo& priftinum in habi­

tum com-;0flturn S crip to re m quemlibet orbi exhibeant. In h o c fiu- diorum genere eximiam n o firis temporibus navavit operam d o d rin ac c o p ia , ingenii acum ine, indagandi felicitate praeftantiifimus v ir Johan- hiinnes Fredericus Grcnovius. Q u i poftquam pluribus G raecis aeque ac

r ; Latinis

L atinis S criptoribus, M ico ru m C odicum ope & ingenii folertiajfciti- liifimis em endationibus lucem attuliffet, verasque e variis ledionibtfs conftitiniT etiSE N E O E etiarn Tragoediis eandem operam praeftgjt, ρ ία - rim asque in iis corruptas led io n es ejecit, veris in eorum Jocum repofi- tis ; cumprimis m em branaceo Codice F lo ren tin o adjutus: quem fpefta- tiifimae manus ac fidei cum in M ag ni H etruria: Dacis bibliotheca agens deprehendiilct, poti/fim um fequendum p u ta v it ,u tp o te antiquiJTimum, integerrim um , S c y r ^ o v t S ν ν τ ξ ό ς πτιΛίοί'. Ex hoc ig itu r m tiltalo- ca depravata em endavit, c o rre d a ab aliis vel aiTenfu ejus confirmavit vel diilenfu d iip u n x it, integros verfus loco fuo m otos re ftitu it, dum que Ofiaviam ifto codice abeffe v id e re t, eamSenecSi n o n eile, prorfus con­

firmatus eft. Idem ftu d iu m , conferendi iftum codicem cum editis Se­

neca: tragoediis, quum poilea N icolaus HeinfiusFlorentia: degens fus- tepiffet , varietatesque, quibus ab aliis m embranaceum ifthoc exem­

p la r ab ire t, enotaffet; ex ipfius excerptis fua fupplevit Gronoviu s ,&

an n o 16 g l Senecam fibi redditum ed id it, Sereniffim oqueEledoriPala- tin o dicavit. Cujus editionis exem plaribus haud ita m ulto poft dis.

trad is , novam eamque a u d io re m m o lie b a tu r, & jam recenfere Scri­

p to rem hunc cocperat: fed vix abfoluto Thyefte fuperveniens mors an ­ n o 1671 huic operi eum lu b tra x it,& in decem usque annos iteratam cditio n em d iftu lit. Q uam aggreffus Jacobtu G/onovius eruditionis pa­

ternae haeres, & qua: parata e ra n t, & qua: alia hic illic occurrebant ad - f e rip ta , e quibus confilium parentis in tellig e ret, congeifit, ac fu p erio ri a n n o in publicum emifit. Variorum 1 qua: adjedae funt G ro n o v ia n is , n otas fe a u d o re neutiquam acceffiffe, in Praefatiuncula in d i c a t , ac cor- re d io n e in d ig ere m o n e t: quas tam en ob leves quosdam naevos rejicien­

das n o n exiftim am us, cum m ulta utilia ad graviffim um Scripto rem re d iu s in tellig e n d u m afferant. Etfi m irandum utique cll·, Farnabinm in ledione.C iaificorum A u d o ru m , e quibus n o n paucos notis ipfe fuis illu ftrav it, diligentiifim e verfatum hallucinari adedpotuiiTe, u t in Her­

cule Octxo v. i '9 J , i IP4, verba haec: aut centum anguibus vallatus hydram tabepavijfem m e a ; p e r paraphrafm fic redderet: aut circumdatus fcecund&

capitibus hydra m ortem extimuijfem , [anguine meo ah hydr<e veneno in ta­

bem verfoj perfuafus n em p e, pavijfcm hoc lc c o a paveo efic, quod a pafio γ ς ΐ tv ro videt.

LES

LES O I V E R S E S E S P E C E S D E NOBLESSE»

ξ$ les manicres i en dr effer les preuves: par le R. P.

tJMeneflrier dt U Compagnie dc Jefiu*

id eft:

D e diveriis Nobilitatis generibus, eamque pro­

bandi modis: au&ore R. P. Claudio Franciico Meneitrerio e S.JESU.

Parifiis,i6gu in ix.

A D fc ie n tia m , quam vocant H eraldicam , five u t G alli lo q u u n tu r du blafon,dc qua Audior antehac com m entarios fcripfit , neceifa- r ia m id em exiftimat notitiam diverforum N obilitatis generum ae titu ­ lo r u m : ra tio n is item , qua ea probetur d em o n ftre tu rv e, co g n itio n em . H a n c trad e re dodifllmus Jefuita libello h o c , duodecim qui capitibus a b f o iv itu r , alloboravit. Capite I diftin& ionem h o m in u m in liberos

& fe rv o s in d e usque a Noachi temporibus d ed u c it: d iicrim en autem li­

b e ro ru m five ingenuorum univerfali gentium m ori trib u it; quo faftu m , u t a lii aliis dignitate & prorogativa quadam praeferrentur, five quo d Sacerdotes e fien t divino cultui vacantes, five milites tuenda: patriae inten­

ti , fiv c aulicis minifteriis occupati. Cum autem nobilitas a nofcendo n o ­ m en a c c e n e r it, n o n mirum effe, quod primis ftatim temporibus figna q u x d a m u fu rp a ta fu e rin t, quibus N obilitatis praerogativa in n o te fc e re t, eaque g a u d e n te s a vulgo fecernerentur. Eopertinere a i t , infignia cly- peorum & g a le a ru m , quorum antiquiflunus uius; quorum etiam jus &

ufum p ro b a re o p o rtu it e o s , qui aulas Principum fe& ari, inque folem ni- Ws feftivita tib u s fiia s cuperent eile partes, F roisiardo , O livario do

^ a r c a , M o n ftre le tio , & aliis veteribus Gallis R o m an o ru m , quos v o ­ c a n t, fvve fa b u la ru m heroicarum feriptoribus Paladins d i d i , id e f t,

Palatini. Cum v ero n o n u n a effet nobilitatis fpecies, disqu iri coe­

p tu m , quali quisque g a u d e re t : nec promifeue ad h aftiludia & h u ju s­

m odi equeftres ludos om nes efle admiflos, qui nobiles c e n fe ri vel­

le n t. Nam^uum inter plebejos efle n t,q u i m agiftratus g e r e r e n t, aut am plas facultates , ^oileifiones, & fundos adepti m e rc a tu ra & opifi-

Q 2 Ciis

MENSIS FEBRUARII A MDC LXXXlIu 51

ciis a b ftin e re n t, indeque a Principibus aliquam nobilitatis fpeciem , quae

^AtritM 6curbuna n o m in are tu r , im p ctrailcn t: ab aliis potifilmum d iilin - gui voluille militaris n o b ilita tis v iro s, vocarique Gentilis coepiffe, five Gentils hommes, Gentil buomini, qui gentis five familia» fpJendorem de- m o n ftraren t, qui arces five caftella poifiderent, aut pofleflas a m ajori­

bus probare poiTent. C onfirm at hoc an tiq u is & recentibus e x e m p lis ,

& vocabula atque glofiem ata, quibus m ilitaris h x c n o b ilitas in d ic a tu r, ex plicat: qualia funt hidulgos, escuyer, dmtoifcMi j v u lit, chev*lkr, feu t Arius y armiger, domiceltm , junior ,frcjhcrr &c.

Capite II o riginem probandae N obilitatis in adipifeendis' Ecclefia- i .cis dignitatibus exponit.. N am et fi ad C hriftianam religionem om nia b om inum g e n e ra , etiam fe rv i, recip eren tu r; hos tam en, u t & lib e rto s , ab O rdinibus facris C anones arcuiiTe, ex Decretis C onciliorum N a tio - nalium G allicanorum & G erm anicorum p ro b a t. Factum inde p u ta t, quod nobiliores tantum & opulentiores ad Ecclefiafticas dignitates ad- fpirare p o tu e rin t, & in m onafteria recepti fitit, cum plebeji pauperta- teaftudiis repellerentur^ Exprefie poftea cau tu m , praefertim in Ger­

m a n ia , u t excluderentur p le b e ji: quod indecorum ex iftim aren t, fi in C onventibus publicis Praelati Ecclefiaftici ad m itte ren tu r,q u i ignobili lo co eflent n a ti;a c c e d e n te praefertim poteftate & jurisdi&iene in d itio ­ nes & u rb e s , quas Ecclefiafticus ordo N obilium inftar fibi acquifive- ra t. D ifplicuifte quidem iftum rigorem Pontificibus, quod p ro b a t ex eo ru m D ecretis in gratiam plebejorum f a d i s ; Imperatores a u te m G er­

m an ico s N o b ilita ti efie p a tro c in a to s, imo id ftuduiffe, ut filii * fra tre s , a g n a tiq u e fui in C ap itu la re c ip e re n tu r, unde mos m a n a v e rit, u t etiam- n u m A rchicpifcopiE leftores Nepotum titulo a Caelare infigniantur. O r­

tis dein in fe r Im p e ra to re s, Fridericum Barbaroflam cumprimis ejusque fuccelTores, & Pontifices diffidiis, ac diftraftis in GibellinamSc G uel- pham fa& io n en i an im is, N o b ilitatem fere ab im peratorum p a rtib u s Herille , plebem Pontificibus adhaefiiTe: quorum ope ad Ecclefiafticas dignitates p lebeji adfcenderin r, & in monafferia recepti fu e rin t..

Capite I I I diverfam probandae N obilitatis civilis ra tio n e m G allo­

rum a G erm anis ex Tacito & Caefare affert. G e rm a n o s enim P rinci­

pes five pro ceres, qui omnes ex equeftri n o b ilita te e r a n t , affumfiffe fibi comites *x glebe, u t ifti ju ra r«dderent & p a tritio ru m partes a g e re n t;

at in.

at in Gallia p leb em fervorum loco habitam fuiile. Ibidem tam en p o ik a in v a lu iffe, ut Seniores (ita enim olim N obiles, q ui hodie Seigneurs, vo­

cab an tu r ) p rin c ip u m lo co efien t, m inores, id eft , p le b e ji, in confilium a d h ib e re n tu r. Idque etiamnum in GaJlia A quitanica, Langa e do c άι-

<fta, u b i c o n v e n tu s Ordinum fub Rege habentur, fervari quodam m odo a i l e r i t : in aliis quoque Galliae provinciis munia quaedam foli N o b ilita ti c o n f e r r i , excJuiispiebejis, multis exemplis dem onftrat. In Germ ania:

q u ib u sd am provinciis, Franconia , Saevia, B avaria, ab Equeftribus So­

c ie ta tib u s, prasfertim haitiludiis, N obilitatem patritiam excluiam eiTe:

idem que pluribus in locis circa receptiones ad uraebendas C apitu lo rum C athedtalium fervari docet. In Italia eo ventum e d e , u t N obiles a dignitatibus urbanis plane excludantur, aut ad eas cum plebe d ividen­

das a d ig a n tu r, p e r exempla deducit; & quom odo fodalitia plebeja in civitatibus confticuta,certisque infignibus& vexillis diftin& a f u e rin t, e n a r r a t ,in quae equeftres familia: referri m a lu e rin t,q u a m m uneribus publicis ca rere. In Germania: quibusdam lo c is , veluti Auguftae & N o - rib erg ae, patritiasfamilias folasin Senatum a d m itti, obfervat.

C ap ite IV de receptis m odis, quibus N obilitas p ro b e tu r, a g i t : five p e r teifim o n iu rn Principis Tut aliquando a Pontificibus & Regibus fa- ftu m ;fiv e p er Nobiles alios d u o s,q u a tu o rv e, interdum etiam iep tem , qui ju r a m e n to interpofito,vei editis feriptis,generis claritatem a t t e r e n ­ tur. T u tiilim a m vero probationem per Inftrum en ta fieri; de quibus m ulta a n n o t a t , ut & de monumentis aliis fe p u lc h ro ru m , antiq uis item

p i & u r i s in narietibus ieneftrisque tem plorum , in quibus Equites cum

f c u tis , g a le is , fa g is, alioque veftitu & o rn a tu , quo foli Nobiles uteban­

tu r , i n t u e r i , in d eq u e generis claritatem cognofe^re liceat- In Italia argum entum n o b ilita tis etiam peti a turribus, quas a:dibus in urbe fuis jungere n o n n ifi N ob ilibus fas fuit. In H iipania& L ufitania libros publicos e x ta r e , quibus no m in a & natales nobilium in fe rib a n tu r, & qui plenam facian t fidem - In Germ ania plurimum tribui libris haftilu-

^iorum,five to r n e a m e n to r u mr certiorem autem p rob atio nem haberi ex receptione ad C ap itu la. R e fe rt etiam exempla teftim onii q u o d H e rald i,fWereges?urj v 0 c a b a n tu r, infignium ( Roys des armes') dede- r m t ; inter notabiIe efi quod datum fuit Petro B aroni de B ran - denburg Belgx, qUim C arolus V Im p. in ipfo praelio ad A lb im cum

G } Jo h an -

MENS; S FEBRUARII A. M. DC- LXXXIII.

TohanftC Friderlco E lectore Saxonia: com m iffo, anno 1547 E q u itetn creavit.

C apite V, (cujus num erus & rubrica errore typographip. l6 p de- eft) form ulas quasdam atteftatio n u m dc N o b ilita te in Gallia, a n n is

1 534, 1 5 f 6 confcriptas p rofert.

Capite V I ( p r o q u o quintum, falfo n u m e ra tu r pag. 187,ut ex adje-

&ο indice fub finem libri p a te t) d e diverfis N o b ilita tis fpeciebus a g it, quarum t res coniti tu i t : magnam, m ilitarem , civilem. Ad magnam Prin­

cipes re fe rt, & illuftribus ex familiis o rto s , ac Principibus fanguine jundtos, aut m agnis dignitatibus & titulis claros. Excelfae nobilitatis hujus argum entum eife a i t , fi ea gaudentes recip ian tu r in O rdines Equi­

tum regios & illu ftres, v. g. S andtiSpiritus, Aurei velleris, P erifcelidis, E le p h a n ti, A nnunciationis. E quitum aurato ru m decus illu/fre o lim , hodie o b fo letu m , evilui/Te n o ta t. Q uod autem de Ordinibus E quitum M elitenfium & T euton icorum addit, quafi eo rum dignitas olim m ajori N obilitati c o m p etierit, ita verum e f t,u t qui ad fum m am horum Ordi­

num prafe& uram five m agifterium p e rv e n iu n t, p rincipali dignitate gaudere ce n ie an tu r ; ad ipfos autem O rdines adipifeendos E queftre genus fufficiat. A lteram N o b ilitatis fpeciem , quam militarem v o c a t, iis c o n fta re a it, qui equeitria itipendia Principibus a longo ufque te m ­ p ore p n eftare te n e n tu r , & in Gallia Gentils-hommes vocantur. H o ­ rum figna effe fc u ta , vex illa, g aleas, trab e as, & a lia : hos in co n ve n tib u s p ro vinciarum ftatim poit Ecclefiarum p rolatos, ante C iv ita te s collo­

ca ri , inque haftiludiis, C apitulis & officiis quibusdam fo lo s adm itti.

C o n t in e r ih a sprorogativas in D iplom atibus, pnefertim Caefarum , quae in terd u m hac claufula con ced an tu r nonnullis, ut eodem jure ceniean­

tu r , quo i l l i, qui quatu o r generationum .N obilitatem dem on/i rare p o f- funt. E x e m p lu m hujusm odi diplomatis affert a QiroJo Q u in to Im ­ peratore G e o r g io Sabino eruditione clariifimo viro Sc in fig n i P o eta e,

anno 1 ^41 conceifi. D ubitat tam en, an in Capitula h u n c in m odum nobilitati re c ip ia n tu r. Probationes vero Nobilitatis p o ft a n n u m dem um a millefimo trecentefim um exigi coepiiTe ex iitim a t, q u o d a n te iitud tem ­ pus n u lla, nifi fo la m ilitaris, ex titerit, qua gau d en tes ex feudalibus bo­

nis, a folis m ilitibus poiTeilis, noti fatis f u e r i n t ; fed poftquam civicus ordoadlSIobilitatem adfpirare coepit, d iftin c tio n e s& v etu fh eN o b ilita­

tis probationes exortas effe, praefertim in adm ifliom bus ad C apitula.

H oc

Hoc loco d ig re d itu r ad Epifcopos Gallio, qui nobiles c r e a n t, vaisllos- que nobiles h a b e n t , & eorum m inifterio utuntur ad p o m p ain ,q u o ties Ep-ifcopatum fo le n n ite r adeunt , quod pluribus exem plis confirm at.

Addit m u lta d e dignitatibus & officiis, quae non perfonis ta n tu m , fed &

fa m ilia n o b ilita te m tribuant,atque ita de tertio N obilitatis genere, nem­

pe civili 1 & quomodo in Gallia id obtin eatu r, d o c e t, ejusque exempla*

affert. F atetu r tam en, hanc olim ignotam fuiffe, neque ab h is , qui ci­

v ilia m un era gererent afFeilatamj aut ad liberos propagatam : videri p o tiu s ab initio eatenus tantum inventam c(l’e au t va!u iil'c,u t a trib utis im m unes faceret.

Capite V II perfequitur traftationem de Nobilibus m ilitaris S can ­ tiq u i g en eris; form alem eorum rationem in feudis m ilitaribus pofitam aflerens, qua: m ajores eorum poflederint, om ni alio plebejo v ito ge­

nere a b ftin e n te s. Exponit hoc loco locum C iceronis de Gentilibus in T opicis ad E repat. & notat ex Spelm anno, nom ina & in fig n ia n o b ili­

um fa m ilia iu rn c iic a annum Chrifti millefimum coepiffe, & eife adhuc aliq u o s in H io e in ia , qui infignibus careant: in Suecia etiam pluribus fam iliis nobilibus deeife cognomina , & patris n o m en filio re fe rri, G ro c o ru m m o re. InH ifpania cognom ina ex audtoribus gentis o rta fui ile r e f e r t , velab arcibus, quas poflederint, vel a inunitis lo cis, in q u o ru m ex p u g n atio n e ftrenuam operam p ro ftite rin t, vel ab urbibus o p p id is v e ,in quibus diu habitaverint :procipuos autem eiTe,quos Hi- dalgos de Solaro conocido, Nobiles te rro cognito five celebris vo can t.

In te rfe rit q u o d a m de V enetis, Florentinis, & Neapolitanis familiis. De G erm anis quae affci t n o n usque adeo certa fu n t: neque v erum , om nia F ran c o n ic a:N o b ilita tis infigm ainarceH erbipolenfi, quod n a r r a t,d e - piftaefle: cutti ta n tu m earum familiarum ibi conipiciantur, qua: feuda abEpifcopatu i l l ° > D ucatu Franconio te n e n t: & plurimas a lio , n o n minus nobiles, ab aliis F ra n c o n io Principibus & D ynaftis, qui ad F ran­

conio Ducatum n o n p e r t i n e n t , feuda habeant;diverfa enim eft Franco- nia,fw e circulus F ra n c o n io , a D ucatu Franconio.

CapiteVIII de N o b ilita te G allica, tam veteri quam n o v a , fpe- ciatim agit, fe per fln g UJas p rovincias familiarum quarundam re fe rt n o m in a , qu* exCerpere n jj a ttin e t. Cumprimis autem m em o ra b ile eft , quod hic narrat: Reges Gallia: nece/htate tem porum ad d u & o s, c irib u sP arifi:nfibut inquiline, u t feuda Franca, id eft n o b ilia feu eque-

fir ia ,

MENSIS FEBRUARII A. M, DC LXXXIIL 5*

ftr ia , fibi co m p arare n t, & pro lubitu Equitum titulum affu m ere n t, prar- cipuas tamen Parifinas fam ilias n o n facile ex hoc induito b e n e fic io , ve­

rum ex dignitatibus & m uneribus potius co lleg io ru m , feu trib u n a liu m

& curiarum , quae in u rbe fu n t, nobilitatem fuam allegare. Εχ Ita lia complures illuftres fam ilias p ro p ter crebra com m ercia, & occafio nc nuptiarum CatharinasMediceas cum H e n ric o Secundo, in Galliam p e r- veniffe, v. g. G ondios, Flifcos, G rim ald o s, Spifam as, Trivultios & c.

In Ncuftria five Normandia propter G allorum & A n g lo ru m bella fami­

lias veteres plurimas interiiffe:unde fa&um f i t , u t L udovicus X lplus- quam o& ingentos praediorum equcftrium poffeffbres n o b ilita rit. Iti Campania b ellorum injuria vetuftam N obilitatem m axim a ex p arte jam Caroli C alvi tem poribus extin&am fuiffe: ftatutis ig itu r quorundam lo c o ru m , vehiti Tricaifium civ ita te , C atalau n i, & alibi, c a u tu m , ut N obiles h a b e re n tu r, qui nobiJi m atern o faltem genere effent nati. Poft- ea cum Provincia haec ob nundinascelcbres d ite fe e re t, in c..m non pau­

cas familias ex aliis provinciis concefliffe, aut in m ajoribus civitatibus emerfiife. Picardt£ N o b ilita te m increm enta fumfiife ex G allorum cum A n glis & Belgis b e llis, in teriiffe tam en praecipuas fam ilias, quarum ti­

tu li ad alios fuerint delati. A t illas regiones quae Principes fiios fupre- roos olim h a b u e ru n t, v. g. Bitnricenfem , Dclpbin/itum , Ei/rgundiam utram que, m agnum N obilitatis num erum & iplendorem conlervaffe.

Q u a s d a m etiam familias in urbibus ex titiiie, quarum Senatoribus d ig n i­

tas N o b ilita tis a Regibus per diplom ata fuit conceila: q u o d inprim is L u g d u n i fa & u m , quam in urbem ob mercaturae praefertim commoda fplendidae ex Italia familiae confluxerint. In Delphm.itn olim quatuor B arones in C onventu O rdin um reliqua: N o bilitati praelatos, in fedili- bus c o n fe d iffe , caeteris om nibus circum flantibus. Multas vero fam i­

lias n o b ilita te m fuam fun& ionibus deb ere, quas maiores in tr ib u n a li five p a rla m e n to regio Viennenfi geflerunt: quod tamen C o n ftitu tio - nibus reg iis poflea re flrid u m efl. - In Arvernis & Lemovicibus v icin is- que re g io n ib u s , ubi nulla parlamenta aut alia ejusmodi c o lle g ia haben­

tu r, veterem N obilitatem magis quam in aliis locis c c n fe rv a ta m fuiffe, neque alibi clario rib u s tutulis eam probari poiTe : effe e tia m in regio­

nibus illis m o n ta n is , a bellorum tumultibus re m o tis , egregia praedia;

quasdam vero fam ilias originem fuam P o ntificibu s debere, qui Ave- nionefederint, vel C ardinalibus ex infim a p lebe in terd u m eleciis. In

provin-

provincia Narbonenfi, & urbibus Maffiliae, A re la ti, & A venionis, in­

gentem effe v eteris & novae Nobilitatis m ixturam , m ultasque familias ex Italia <3c H ifp a n ia Com itum tempore eo confluxifle. In Septimani Λ,

v u l g o Languedoc, tempore hierefis & belli A lbigenfium, veteres fami­

lias fe re in te rc id if lc , furrogatis n o v is, ex urbium in c o lis, prascipue ex

T o l o f a n i s . In Aquitania, ab Anglis olim poifeiTa, urbem Burdig. Ien- fe m privilegiis im munitatum tam large fuiffe o r n a ta m ,u t plu rim i ex illu ftrib u s & nobilibus familiis in civium num erum recipi affcfta v erin t, id q u e etiam in aliis civitatibus obtinuiffe, u t lege fuerit corrigendum . A d hanc provinciam referuntur tra&us Agtnnenfis, Condomenfis, A r m e ­ niacus , & a l i i , illuftribus olim & nunc repleti familiis. Idem refert de regione Foxenfi, Bearncnfi,& partibus Navarrx ac Bifcaj*: in qua po- ftrema onsnes incolas nobilitatem praetendere ait,quod foli C h riitian am re lig io n e m fervaflent,cum totam Hifpaniam M auri M ahom etica fu- p c rftitio n e inficerent. Recenfet deinde praecipuas Vtclazienfuirn &

Andegavcnfium atque Twencnfium familias. Dc Britannia autem Aremo­

rica n o ta t , fplendorem familiarum fitu locorum a com m erciis cum aliis re m o to , tum maxime jure primogeniturae fuiffe c o n fe rv a tu m , v e tita d iv ifo n e inter fratres,& affignata ju n io rib u s, quos juveugneurs v o c a n t, m odica ad alimentum p o rtio n e , q uam paragium n o m in a n t, q u a m q u e ju n io r a leniore infeu d u m accip it: neque tam en ad juram en­

tum h o m a g ii tenetur , neque jurisdi&ioni prim ogeniti fubjeftus eft,

& ab h o c ita h o n o ra tu r, ut dextrae ejus, fi in domum fenioris v e n e rit, aflideaf. In Burgundid denique utraque illuftrem & frequentem N o­

b ilita te m re p e riri feribit.

C a p ite JX a g it de N obilitate Allobrogum five SabaidU , ejusque diftricftuum , e quibus multas numerat familias. C onfervatam ha­

rum n o b ilita te m p e r collegia fuprema: Curiae & Camerae C am berita- η κ ,ίη quam fo li n o b iles adm ittuntur, afferit. Geneva e tia m , cum Sabaudiae fu b eftet, Praefecftos five Capitaneos Principum n o m in e co n - ftitutos fuiffe ex fo la N o b ilita te docet, eorumque no m in a ab a n n o ad annum ufque i p 9 re c e n f e t: in Capitulum item G e n c v e n fe , quod nunc Anecii fedem h a b e t, folos Nobiles recipi affirmat. N o - bi itatistnajorjs incjicjum eile O rdinem A nnunciationis, cujus c a ta lo - gum Capreus ediderit. Brcjfcnfem & Bugienfcm tra itu s , a Sabaudia av u os & Burgundise annexos, m u lta ait N obilitate in f id e r i, cujus fa-

£.j m i l i s s ,

MENSIS FEBRUARII A.M DC LXXXI1I. 57

m ilia s, m onafteria item iolis N obilibus p aten tia receniet. A d d it quar- dam de tra&u Valdcnfi, fivepays dc V a u d , cujus partem Bcrnates H e lv e­

tii occuparunt; fed p lu ra de N obilitate Fcdemontana affert, q u o A u g u - ftae T au rin o ru m , V ercellis, C o m i, A f e , C ie rii, N ic x x , S alutis, Sufie, F o lia m , C leraifi, aliisque i n oppidis frequens h a b ita t, quam F ra n - cifcus A uguftinus della Chieza Salutienfis Epifcopus libro intcgro de- Icripferit. C laudit hoc caput re c ita tio n e publicationis fententia;

co n tra Bernates, per fecialem Im peratoris a n n o /5 4 4 d i& x , qua ifti ju bentur reftituere D uci Sabaudia: regionem V aldeniem & a lia ; quod('e facturos re c e p e ru n t, m odo Dux folveret quo ipfis debet ftipendia.

Capite X rcceniet N obilitatem Lotbarwgicam, quam in fexM ar- chionatus & duodecim C om itatus divifam eife feribit. In te r antiquas N obilitatis hujus prorogativas re fert jurisdictionem in fubditos exer­

cendam cum P arib u s, quos ex fubvafallis fuis co n ftitu eb an t: hoc jus pa- ra g iifiv e deparagevocatum , olim in civitatibus etiam locum habuifte, adductis exemplis M etenfium , M o n te nilum in H a n n o n ia , StValence- narum oftendit. Sed C arolum Lotharingiae Ducem , n o n ita pridem d e fu n ftu m , N obilibus jurisdictionem adem iile com m em o rat, poftquam pace Pyrenaea in ditionem rediiflet. Belgium fbecundum nobilibus fuiife a m ultis feculis, occafione bellorum in ter Gallos & Belgii iivo Burgundise Principes geftorum : Leodienfem vero regionem , olim N o ­ bilibus ab u n d an tem , paucos hodie habere Nobiles a it, m ercatoribus aliisque L eodii incolis opulentioribus plurim a praedia poiftdentibus.

Officium A dvocatorum ,q u i jus tuendi Ecclefias & m o n a fte ria , indeque certos red itu s vel fcuda ab Ecclefiis recognofcenda h ab u e rin t, valde h o n o ra tu m fuifiefub n om ine Vo"\veit, quod G erm anico vel re fp o n d e t, ex Advocati voce c o rru p to , ex Jac. H em ricurrio tradit. R e­

cenfet etiam Luxemburgenfim 8c Limburgenfim Nobilitatem ad exiguum num erum re d a c ta m , dem Erabantinam & Namurccnfim e n a rra t, in q u i­

bus & ipfis antiquae familiae p leraqu e e x tin d x fint; addit GeldricaN o ­ bilitatis c a ta lo g u m , & laudat Jo. Bapt. Chriftinsei tra c ta tu m de Juris­

prudentia heroica, five de Jure Belgarum circa N o b ilita te m 8t i n fig ni a.

Quamvis vero olim in illis provinciis foli Equites ad P rae fcftu ras& ju ­ diciaria Collegia admiffi fu e rin t, creatos tamen p o ftm o d u m e ife a Prin­

cipibus ad aliarum reg io n u m exemplum N obiles ex civico o rc in e : &

flunc

MENSIS FEBRUARII A.MDC L X X X1II. 59

Kunc qui m u n e ra in fupremis Curiis exercent, p er ca ipfa nobilitari tra ­ d it, fed ^{c u m} aliqua reftricljone, qualis anno 1651 fa d a e ff.

C a p it e X la d modum probandae Nobilitatis d em u m ac ced it, qui in G a llia , B u rg u n d ia , & Lodiaringia obfervatur, dilata de extern tra- d a tio n e .

C ap u t XII De Inqmfitione Nobilium inferibitur : in quo re f e r tu r , q u o m o d o cum feculo undecimo & duodecimo illuftres& equeftres viri a d b e lla ultramarina five facra a Pontificibus in d u d i, praedia & fcu d a fu a ob fumtus incolis urbium & oppidorum vendid iflen t, R eg es, quia a b enuoribus&poffeffbribus ejusmodi militaria fervitia recipere n o n p o ile n t, illorum loco praediis o nera impofuerint. O rturn in d e diferi- men feudorum francorum , five im munium, &r n o n im m unium :p r o - bandam que fuifle Nobilitatem antiquam a b iis , qui immunes efle ab iin- pofitionibvis illis cuperent, quarum aliquot exempla ab an n o 1316 usque

1617 ad d u c it.

Haec n o n piguit ex libro hoc exiguae quidem m o lis, fed m ulta com - p le f te n te , paulofuiius excerpere,quia non ubique obvia f u n t, <5canti­

q uitates illarum gentium re feru n t, quae cum M ajoribus noftris vel com - m unes origines, velconfuetudines non m u ltu m d ife rep an te sh ab u eru n t;

u t adeo A u r o r i s hujus ftudium lucem haud exiguam H ifioriie G erm a­

n ic a a ffe rre pcfht.

B R E V I A R I U M T H E O L O G I C U M , f i u Controverjiarum pr&cip uarum , inter Theologos Auguflanam Confesfionem invariatam profejfos, pofi publicatum Librum C O N C O R D I ^ ηοηβηε periculo ali­

quando fihifm atisagitatarum,T h e oL O G I C A C o N -

s i d e r a t i o , edita auttore A U G U S T O V A R E - NlO D. Sereni/. Ducum Megapolit. Confiftotii Pro-

vinciatis Direclore, Facult. Tbeolog< & to­

tius Academi#. Seniore.

R,oftochii,i<582,in4.

H 2 I n '