• Nie Znaleziono Wyników

Vierteljahrschrift für die Praktische Heilkunde. Jg.9, 1852, Bd. 2

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Vierteljahrschrift für die Praktische Heilkunde. Jg.9, 1852, Bd. 2"

Copied!
358
0
0

Pełen tekst

(1)

Vierteljahrschrift

X. Jahrgang 1852.

Z w eiter Band

V ie r u n d d r e is s ig s t e r B and d e r g a n z e n F o lg e

(Mit t Kuplcrtalel.)

(2)

ISS

Q i h i'-it

* i < - i ' U * * S - 0 ; ' . « ’■ d j ö i i

5?»?* 1: ' ’

?. ..J t f

. a&a

%■:

s , , ö i . a ci ; .ä 7 o n A l't -i .Ü f l o ,r u j i l i e J

(3)

PRAKTISCHE HEILKUNDE,

h e r a u s g e g e b e n

von der

medicinischen Facultät in Prag.

R e d .: a. o. P rof. D1 J. Hnlla und Dr< J. v. Ilasiicr.

Neunter Jahrgang 1852.

Zweiter Band

\ oder

v ie r u n d d r e is s ig s te r B and der g a n ze n F o lg e .

(M it e in e r K u p fe rta fe l.)

(4)

fl

wm'f: b m d m

B ib lio te k a J a g ie llo n s k a

1 0 0 2 1 1 3 3 1 4

Druck von K. Ge f a be k.

i h ? l f t ß l - H S & g v ? Ü W ! i

r&n&'pM* Hl.? & s t j .

1002113314

(5)

I n h a l t .

I. Origiualaufsiitzc.

1. Beiträge zur Lehre von der Hundswuth. Von Dr. B r u c k m ü l l e r in Wien. S. 1.

2. Zur Geschichte der Typhen der Neuzeit. Von Dr. H i r s c h in Danzig.

S. 37.

3. Ein Beitrag zur Lösung der Frage über das Verhältniss der Struma zur Tuberculose. Von Dr. W. H a m b u r g e r in Gabel. S. 75.

4. Statistik von 700 Sprach- und Gehörkranken. Von Dr. E. S c h m a 1 z in Dresden. S. 88.

5. lieber die Prüfung des Brechungsvermögens durchsichtiger Körper durch das Mikroskop ohne directe W inkelmessungen. Von Dr. R y b a .

S. 95. (mit einer Kupfertafel.)

6 . Ueber Hypertrophie und Atrophie der Sklerotica mit vorzüglicher Rücksicht auf Staphylombildung. Von Dr. P i l z . S. 119.

7. Der aufsitzende Mutterkuchen. Sein Wesen und seine Beziehungen zur Mutter und zur Frucht. Von Dr. B. S e y f e r t . S. 140.

11. Analekteu.

Allgemeine Physiologie und Pathologie. Ref. Dr. v. H a s n e r .

Z i m m e r m a n n : Zur Eiterfrage. S. 1. — B a u me r l : Vorkommen d. Zuckers im thier. Organismus. S. 2. — S c h l e g e l : Verhältniss d. horizont. Lage z.

Genesungsprocess. S. 3. — L i e b i g ; Respiration d. Muskeln, S. 4.

(6)

L u s a n a : W irk u n g d. Atropins. S. 4. — D i r u f : Unters, üb. d. Chinoidin.

S. 5. — D e u t s c h : u. E. A. Me i n e l : Ueb. Crotonö leinreibun g, H a u n e r : Arg. nilr. in d. Kinderpraxis. S. 7. — L a n g e n b e c k : Kupfervergiftung, C r u - v e i l h i e r : Zwei neue H y d ra g o g a, D e l i o u x : Form el f. Silberalbuminatkly- slire, W e i s s e : B andw urm n ach dem Genüsse von rohem Fleische. S. 9.

Physiologie und Pathologie des Blutes. Ref. Dr. K r a f t.

R o s e n t h a l : Wechselfieberepidemie in Oberschlesien. S. 10. — P i e d v a c h e ; Ueb. Contagiosität d. Abdominaltyphus. S. 11, — L a l a u x : Kochsalzklyst.

z. Diagnose d. T runkenhe it. S. 12. — S p e r i n o : Ueb. Syphilisalion. S. 13. — H a c k e r : Ansteckungsfäbigkeit syphil. Secundärleiden, S p i r o : Einfluss d.

Syphilis a uf C.onception, Sch w an g ers ch aft und Nachkom m enschaft. S. 14. — v. B e i t t e r : S c h w ä n g er u n g bei allg. Lues. S. 15. — D e v i l l i e r s j u n . : Be­

ha n d lu n g d. Sy ph. bei Sc h w ä n g ern . S. 16. — D e p a u l , D u b o i s u. H u g u i e r . Ueb. P e m p h ig u s syph. S. 17. — C a z e n a v e . - A ns teckun g v. Säuglin ge n durch Ammen. S. 18. — C a r o t n : Syph. eines Säuglings, L a n g s t o n , P a r k e r u.

F r e u n d : Behandlung d. s ecund., constit. und inveterirt. Syphilis. S. 19.

Physiologie und Pathologie der Kreislaufsorgane. Ref. Dr. Gm a c h . A l i s o n S c o t t : Ueb. H erzkrank heiten. S. 22. — S t o l t z : Transposition der H erzve ntrikel. S. 23. — N e g a : Fun ction d er Alrioventricu larkla ppe. S. 2 4 . — J e s s e l : Situs tran s v ers u s d er Brust- u. B auchorg ane. S. 26.

Physiologie und Pathologie der Athmungsorgane. Ref. Dr. G m a c h . S e i t z : Influenza in München. S. 26. — V a r r e n t r a p p : Chloroforminhala­

tionen b. L u n g en e n tz ü n d u n g . S. 29. — V i g l a : Pleuritis sic ra generalis, T r o u s s e a u : Ueb. Keuchhu sten. S. 30. — G ü n s b u r g : B ehan d lu n g d. Tuber- culose. S. 32. — D r o s t e : Jo d d äm p fe b. Tuberculosis . S. 33. — M a r c h a l : B ro n c h ia ld rü s en tu b e rk . bei E rw ac h se n e n , V i r c h o w : Ueb. Tuberculisation.

S. 3 4 . — N a u m a n n : Combination d. Tuberculo se mit Ca rcinom u. Beh. d.

Lun g en tu b erk el, N e g a : E cch y n o co ccu s d. Lunge. S. 36.

Physiologie und Pathologie der Verdauungsorgane. Ref. Dr. C h l u m z e l l e r . K ö l l i k e r : Zur Anatomie d. Mundhöhle. S. 37. — B l o n d l o t : N atur u. Ur­

s p r u n g d. M agensäure, O s c . S c h m i d t : H eilgym nastik bei chron. Magen­

e n tz ü n d u n g , B o u c h u t : Darm blu tungen Neugeb orner. S. 38. — D e l o t z : Jnv aginatio intestinalis, J a c k : Kousso ge g en B and wurm. S. 3 9 . — P a u l : Glossitis mit Absce ss bil dung; M agenkal arrh, Kardialgie. S. 40. — D r o s t e : P eri to näalergie ss ungen bei K in d e rn , L a t o u r : Collodium bei Peritonäitis.

S. 4t.

Physiologie und Pathologie der Harnorgane und der männlichen Ge­

schlechtswerkzeuge. Ref. Dr. M o r a w e k .

D e l a v a u d und O w e n R e e s : Reaction des Harns, C l e m e n s : V erm in derung d. Chloride im Harn bei E n tzündungen. S. 42. — M i q u e l : Nosogenie d- Diabetes. S, 43. — B o u c h a r d a t : dessen Beh. m. Sauerstoflinhalationen>

Pharmakologie. Ref. a. o. Prof. Dr. Re iss.

(7)

B a y e r : Trichiasis d. H arnw ege, F l e u r y : W ir k u n g e n a n g e b o r n e r Phymosis.

S. 44. — E b e r s : Heilung v. compl. Atresia u r e th r a e , V i d a l : F orm en d.

Hod entuberculose, V e l p e a u : Anzeige z. Abtragung d. H o d e n s , G o s s e l i n : Ueber chro n. H od en en tzü n d u n g . S. 45.

Physiologie und Pathologie der weiblichen Geschlechtsorgane. Ref.

Dr. S e y f e r t .

M i c h a e l i s : Ueber da s enge Becken. S. 45—59.

Physiologie und Pathologie der Bewegungsorgane. Ref. Dr. M o r a w e k . A l b e r s : Hygröma cys tic um sacrale. S. 59. — J a r j a v a y : Excision d. S y n o ­ vialcysten an d. Hand wu rzel. D e l a n g l a r d : Irrigation v. Rissw un den, U h d e : Cysticercus in einer Balgge sc hwulst. S. 00. — M a r t i n i : kon ische Sc hraube b. deprimirlen Sch äd elb rü ch en , L ä g e r : Brüche d. Jo ch b o g e n s , L o r i n s e r : Ueb. Bruch d. Kronenfortsatzes d. Ulna. S. 61, — A l b e r s : E inw irkung eines K niesc heibenbr uc hes auf d. Kniegelenk, H e y f e l d e r : Exstirpation d . cariösen Kniescheibe. C o u l s o n : Resection d. Obersc henke lkno chens. S. 02. — R o ­ b e r t : S ehn enretrac tion b. Exarticulation d. Fi nger u. Zehen, B l a s i u s : Jo d - tinctur b. P s eudarthrosis, H u t i n : Schm erzen in Amputationsstümpfen. S. 6 3 . — G i r a l d e s : P r o g n o s e n ach Amputationen, M a y e r : SchlifTflüchen an d. Ge­

lenksenden. S. 04. — B l a t t m a n n : Dislocation d. N. ulnaris. S. 65. — D e p o u l : Rhachitis foetus, W e r n e r : Ueb, Scoliosis statica. S. 66.

Physiologie und Pathologie der äusseren Bedeckungen. Ref. Dr. K r a f t . K r a u s e : Bericht v. Hebra's Abtheilung. S. 67. — E b e r t : Sp eckei nrei bungen b. Sc ha rla ch. S. 71. — G u e r i n : Ueb. epid. Miliarien in Frankreich, C o o p e r F ö r s t e r : Epid. Fu runkeln, B o u r g u i g r i o n : F o rt pfl anzung d e r Krätze von Thieren a uf Menschen. S. 72. — G i b e r t : Schnelle Heilart der Krätze.

S. 73. — C a i l l a u l t : Molluscum, eine Varietät der Akne. S. 74.

Ohrenheilkunde. Ref. Dr. P i l z .

B o n n a f o n d : F o rtp flan z u n g der Schallwellen. S. 75. — F r i c k e : Hören d u rch Schädelö flnung en, Insecten im G ehörgang. S. 76. ~ B a r t o l o z z i : Ps eudom ern bran im äusseren Gehörgang, T o y n b e e : Gehirnleiden bei AfTec- lion des Meat. audit. ext., I d . S tru c tu r de s Trommelfells. S. 77. — D e s t e r n e : K atheterismus d. Trommelfells, H a r v e y : Op. b. spont. D u rc h b o h ru n g des Trommelfells. S. 79. — W o l f f : Kalheterismus, H. E. R i c h t e r : Auscultation d. Tuba Eust. S. 80. — R e i e h a r d : Gesic htsemphy sem u. Luftdou che, Tr i - q u e t : Secti ensb efund einer Taube n, H a r v e y : gegen d. Excision d. Mandeln b. Sc hw erh örig keit, R o u s s e l l e : T aubs tu m m heit n ach Blattern geheilt. S. 8 1 . — L a n d o u z y , B e r a r d W o l f f : üb. G ehörs s te igerung b. L ä h m u n g d. Facialis, W a k l e y u. T s c h a r n e r : üb. Glycerin b. Harthörigkeit. S. 82. — T s c h a r - n e r : Chloroform b. nerv. Ohrenleiden. S. 83.

Augenheilkunde. Ref. Dr. P i l z .

H. L u s c h k a : Die serösen H äute d. Auges. S. 84. — B r ü c k e : E n ts te h u n g d. subjectiven C om plem entarfa rben. S. 90. — S t r ü b e : Bau d e r Hornhaul- subs tan z. S. 93. — R a i n e y : gestreifte Muskelfasern an d. hinteren Cho-

(8)

rioidea, G. R o s s : Augenb lenno rrhöe in d. schleswig-holst. Armee. S. 97. — v. A m m o n : Pe rforation d. Cornea b. Blenn orrhöen, Cornea c onic a, Blutextra­

vasat in d. L insenka ps el. S. 98. — i d . : S c h w u n d d. Gla sk örpers u. Verbren­

nung , V e r h a e g h e : Tabakpfeife in d. Orbita, Exstirpation d. Augapfels durc h einen Schlüssel, S i c h e l : Scarificat. b. st ark em Exlropium. S. 99. — I d e m : Ueb. E pikanlhu s. S. 100. — B o w m a n : B ehandlung d. Epip hora. S. 102.

Physiologie und Pathologie des Nervensystems. Ref. Dr. K r a f t .

B r o w n - S d q u a r d : Ueb. selbstständ. Muskelreizbarkeit. S. 102. — M a r ­ s h a i H a l l : ve rschiedene Muskelreizbarkeil b. Hirn- u. R ück en m ark s lä h m u n g en . S. 103. — C l a r : angeb. Ilir nbr uc h, E b e r t : Ka ltw as serc ur b. rheum. Trismus u.

Tetanus. S. 104. — G a r i n : Beh. d. Tetanus. S. 105. — N a i r n e u. S t i e b e l : R ü c k en m ark s erw eich u n g b. Chorea. S. 106. — B e c q u e r e l : Heilung d. Chorea d ur ch Gymnastik, B a c h : E le k tro m a g n etism u s b. Lähm ungen. S. 107. — H e y f e l d e r : Delirium nerv os um. S. 108. — C a b a r e t : L u m b o a b d o m in a l- n euralgie v. Neurom. S. 109.

Psychiatric. Ref. Dr. F i s c h e l .

E n g e l k e n : Opium b. Geisteskrankheiten. S. 110. — H. H o f f m a n n : P h y ­ siologie d. Hallucinalionen. S. 111. — F r . N a s s e : Gemeingefühl im Gehirn.

S. 112. — I d e m : V e rbindung d. G edan ken mit den B ewegung en. S. 113.

Staatsarzneikunde. Ref. Dr. M a s c h k a .

H a i f o r t : üb. d. K loakenga s. S. 113. — G a u l t i e r d e C l a u b r y : Räume n d. G rubendüngers . S. 117. — S c h n e i d e r : Cautelen b. d. Arsenermitteiung.

S. 118. — B r o w n - S e q u a r d : B e hebung d. Leichenstarre, T s c h u d i : Gift- esscr. S. 122. — R i g i e r : Sub limalessen, R e n a u l t : Genuss des Fleisches k r a n k e r Thiere. S. 123.

Ul. Verordnungen.

A. Verordnungen im Studienwesen *).

Neue Einrichtu ng d. Hebam m enunterr ic hte s. S. 9. — Befreiung d. S tudirend en von d. Abstellung z. Militär. S. 10. — E rle digung verschied. Anträge in Be­

treff des Unterrichtes u. d. Disciplin. S. 11. — Vidirung d. Besuchs zeugn isse u. Ausfertigung d. ün iversit äts ab gangsz eu gniss e, Be dingu nge n d. Zulass un g zum klin. Unterrichte. S. 13. — Bestellung von S upplente n, E in s ch rä n k u n g d er den W u n d ärzte n z u g es ta n d en e n Erle ichterungen. S. 14. — Classification d.

Maturitätsprüfungen. S. 15. —- Weisu ng en bez. d er Ferialtage. Nähere Be­

st imm ungen bei Befreiung vom Collegiengeld. S. 16.

B. Verordnungen im Sanitätswesen.

Re inigung d. Ställe u. anst ec ken d. P ferd ekrankheit en. S. 1. — Verhütung d.

weiteren Ausb reitung d. L u n g en s eu ch e. S. 2. — Vorla du ng d. angestelllen

*) Die Seitenzahlen dieser Ab theilu ng schliessen sieb an jen e des vorigen Bandes an.

(9)

Sanitätspersonales. S. 4. — Organisation de s Hafen- u. See sanitätsdienstes, u.

Regle m ent f. d. Seesan it äls v erw altu n g . S. 4.

IV. Misccllcn.

Die asiatische Medicin im Kaukasus, Iberien, Armenien und Persien. Von Prof. K o l e n a t y . S. 1. — Vergiftungsfälle d u rc h den inneren und äusseren G ebrauc h des äth. Kümmelöls. Von Dr. L i l i e n f e l d . S. 7.

V. Literarischer Anzeiger.

Al. K i e t e r : Die Geburtshilfe d. neues ten Zeit. Bespr. v. su ppl. Praf. Dr. S e y f e r t . S. 1.

J a k . M o l e s c h o t t : Phys iologie des Stoffwechsels in Pflanzen u. Thieren. Bespr.

v. Prof. Dr. H l a s i w e t z . S. 2.

G. J. M u l d e r : Versuch einer allg. physiol. Chemie. Bespr. v. Prof. Dr. H l a s i - w e t z . S. 3.

J. F. S o b e r n h e i m : H a n d b u ch d. prakl. Arzneimittellehre, b e arbeit et v. M. B.

L e s s i n g . Bespr. v. Prof. R e i s s . S. 8.

Mi c h . K a r n e r : Die Molke als Medicin etc. Bespr. v. Prof. R e i s s . S. 10.

L e o p . F l e c k l e s : Baineologisch - (herap. Miltheilungen au s d e r Saison 1850 in Karlsbad. Bespr. v. Prof. R e i s s . S. 11.

C. G. C a r u s : Physis. Bespr. v. Dr. C z e r m ä k . S. 12.

K ö l l i k e r : Mikroskopische Anatomie. Bespr. v. Dr. C z e r m ä k . S. 15.

S c h r e b e r : Die Eigenthiim lichkeilen des kindlichen O rg anism us im g e s u n d e n u.

k ra n k en Zustande. Bespr. v. Prof. L ö s c h n e r. S. 16.

F r . R e i s s : G r u n d z ü g e d e r P h a rm ak o g n o s ie . 1. 2. lieft.

M i t e i n e m H i n b l i c k a u f d i e ö s t e r r e i c h i s c h e P h a r m a k o p o e . Bespr.

v. Dr. Z o b e l . S. 18.

H. VV. B e r e n d : Fünfter Bericht ü b e r d a s gym nas ti sch - o rth o p äd isc h e Institu t zu Berlin. Bespr. v. Prof. P i l h a . S. 34.

K. S c h ü m a n n : Das Malum coxae senile. Bespr. v. Dr. M o r a x v e k . S. 35.

G. B. G ü n t h e r : Der ho h e Sleinsch nitl seit se inem U rs p rü n g e bis zu seiner jetzigen Ausbildung. Bespr. v. Demselben. S. 38.

VI. Verzeichnis* der neuesten Schriften über Medicin.

(10)

t ■ ' . -

.. . . .

. v .

. .

. •! ‘ --- - '■ t ' i ' A -r ‘‘ * •' J rv’:- ; ;

. . ■_ . : . _ ;• : 1 :U W

, . ... .. .t. .. . 'A

. v . o ^ ii . 0

(11)

Original - Aufsätze.

Beiträge zur Lehre von der Hundswuth.

Von Dr. B ru ckm illler, C orrepetitor am k. k. Thierarznei - Institute zu Wien.

S J i e B e o b a c h t u n g e n u n d V e r s u c h e so a u s g e z e i c h n e t e r M ä n n e r , wie H a r t w i g , P r i n z , E c k e l , F a b e r , m a c h e n e s s c h w i e r i g , d e n b i s h e r a u f g e s t e l l t e n G r u n d s ä t z e n u n d E r f a h r u n g e n ü b e r die H u n d s w u t h e t w a s N e u e s z u z u f ü g e n . Da a b e r e i n e d u r c h m e h ­ r e r e U n g l ü c k s f ä l l e g e r e c h t f e r t i g t e s t r e n g e r e B e a u f s i c h t i g u n g d e r H u n d e e i n g e f ü h r t w o r d e n i s t , so w e r d e n vi el e al s w u l h - v e r d ä c h t i g e H u n d e d e m T h i e r a r z t e zu d e m Z w e c k e e i n g e l i e f e r t , u m a u s d e r S e c t i o n d e r m e i s t e n s in d e r b e s t e n A b s i c h t b e r e i t s g e t ö d t e t e n T h i e r e d i e G e g e n w a r t d e r W u t h k r a n k h e i t o d e r d a s G e g e n t h e i l f e s t z u s e t z e n . H i e r a u s e r g i b t s i c h von s e l b s t d i e N o t h w e n d i g k e i t , n a c h b e s t i m m t e n d i a g n o s t i s c h e n K e n n z e i c h e n i n d e r L e i c h e zu s u c h e n , u n d u n g e a c h t e t d e r b i s h e r v o n a n ­ e r k a n n t e n M ä n n e r n g e l i e f e r t e n U n t e r s u c h u n g e n s i n d d i e s e l b e n n o c h n i c h t d e r A r t f e s t g e s t e l l t , d a s s d e r T h i e r a r z t in j e d e m Fa l l e s e i n u n z w e i f e l h a f t e s U r t h e i l a b g e b e n k ö n n t e .

Die G r ü n d e f ü r d i e E r f o l g l o s i g k e i t d i e s e r B e o b a c h t u n g e n l i e g e n e i n e r s e i t s in d e n V e r ä n d e r u n g e n d e r v e r s c h i e d e n s t e n O r g a n e , d i e bei d e n L e i c h e n u n t e r s u c h u n g e n w ü t h e n d e r H u n d e g e f u n d e n w o r d e n s i n d , u n d d i e m a n n u r a ls z u f ä l l i g e Co mp l i- c a t i o n e n b e u r t h e i l t e , a n d e r e r s e i t s a b e r d a r i n , d a s s d i e U n t e r ­ s u c h u n g e n d e r an a n d e r e n K r a n k h e i t e n a ls a n d e r W u t h um- g e s t a n d e n e n H u n d e w e n i g o d e r g a r n i c h t b e a c h t e t w u r d e n . — S o m u s s t e e s d e n n g e s c h e h e n , d a s s V e r ä n d e r u n g e n , d i e an d e n H u n d e l e i c h e n z i e m l i c h h äu f i g V o r k o m m e n , a u c h bei d e n

Orig. Aufs, Bd. XXXIV. 1

(12)

2 Dr. Bruekm üller: Von der flundsicuth.

a n W u t h u m g e s t a n d e n e n T h i e r e n s i c h ö f t e r s w i e d e r h o l t e n , u n d z u l e t z t a l s c h a r a k t e r i s t i s c h e K e n n z e i c h e n h i n g e s t e l l t w u r d e n , w e l c h e D e u t u n g s i e a b e r b a l d v e r l i e r e n m u s s t e n , w e n n s i e z e i t ­ w e i l i g g ä n z l i c h f e h l t e n , o d e r a u c h bei d e r S e c t i o n a n d e r e r H u n d e g e f u n d e n w u r d e n .

Von d e r M e i n u n g a u s g e h e n d , d a s s h i e r n u r v i e l f ä l t i g e und g e n a u e L e i c h e n u n t e r s u c h u n g e n e i n e n e n t s c h e i d e n d e n B e w e i s g e b e n k ö n n e n , h a b e i c h d i e P r o t o k o l l e z a h l r e i c h e r L e i c h e n ­ u n t e r s u c h u n g e n s o r g f ä l t i g z u s a m m e n g e t r a g e n u n d v e r g l i c h e n , u n d g l a u b e d a r a u s d a s V e r h ä l t n i s s d e r W u t h zu a n d e r e n K r a n k ­ h e i t e n in e i n e r v on d e r b i s h e r i g e n v e r s c h i e d e n e n W e i s e g e b e n zu k ö n n e n . I st d a b e i a u c h d i e An z ah l d e r mi t c o n s t a t i r t e n W u t h e r s c h e i n u n g e n u m g e s t a n d e n e n H u n d e n u r g e r i n g , so s i n d d i e L e i c h e n u n t e r s u c h u n g e n d e r an a n d e r e n K r a n k h e i t e n zu G r u n d e g e g a n g e n e n T h i e r e h i n r e i c h e n d , um m i t Z u h i l f e n a h m e j e n e r B e h e l f e , d i e d i e L i t e r a t u r b i s h e r g e g e b e n b a t , i r g e n d e i n e n S c h l u s s zu z i e h e n . — Di e h i e r g e g e b e n e n Da te n b a s i r e n s i c h a u f d i e vom I. O c t o b e r 1850 bis l e t z t e n A u g u s t 1851 an d e m h i e s i g e n T h i e r a r z n e i - I n s t i t u t e v o r g e n o m m e n e n H u n d e-S ec- tio n en , von d e n e n in d e n P r o t o k o l l e n d e r p a t h o l o g i s c h - z oot o- m i s c h e n A n s t a l t 90 b e m e r k t s i n d . E s b e f i n d e n s i c h d a r u n t e r 8 Fäl l e, bei d e n e n w ä h r e n d d e s L e b e n s d e r T h i e r e rasende W uth d i a g n o s l i c i r t w u r d e ; 7 F ä l l e a b e r , bei w e l c h e n a ll e K e n n z e i c h e n d e r stillen W u th b e o b a c h t e t w o r d e n w a r e n ; u n d e n d l i c h 13 Fäl l e, in w e l c h e n d i e H u n d e b e r e i t s g e t ö d t e t , a l s w u th verd ä cktig e i n e r g e n a u e r e n U n t e r s u c h u n g u n t e r z o g e n w u r d e n . N u r bei einem d e r im I n s t i t u t e b e o b a c h t e t e n H u n d e i s t d i e E n t w i c k e l u n g d e r s t i l l e n W u t h in F o l g e e i n e s B i s s e s m i t B e s t i m m t h e i t n a c h g e ­ w i e s e n ; bei d e n ü b r i g e n d ü r f t e d i e K r a n k h e i t , w e n i g s t e n s in s o w e i t d i e U n t e r s u c h u n g d e r ä t i o l o g i s c h e n u n d a n a m n e s t i - s c h e n M o m e n t e d i e s e r g e b e n h a t , s e l b s t s t ä n d i g e n t s t a n d e n s e i n . Di e s g il t in g l e i c h e r W e i s e , m i t A u s n a h m e e i n e s H u n d e s , d e r m i t m e h r e r e n a n d e r e n g e r a u f t , u n d e i n z e l n e B i s s w u n d e n von s p ä t e r al s v o l l k o m m e n g e s u n d b e f u n d e n e n H u n d e n e r h a l t e n h a t t e , a u c h von d e n a l s w u t h v e r d ä c h t i g a n g e f ü h r t e n .

Von d e n bis zu i h r e m T o d e in d e r A n s t a l t b e o b a c h t e t e n Ilu n d en m it rasender W uth k a m e n im O c t o b e r , D e c e m b e r , J ä n e r u n d Juli j e 1, im M ä rz u n d A u g u s t j e 2 S e c l i o n e n vor . Di e h i e r ­ bei g e f u n d e n e n M e r k m a l e w a r e n f o l g e n d e :

In d e n B l u t b e h ä l t e r n d e r hinteren H irnhaut s c h w a r z - r o t h e s , n i c h t g e r o n n e n e s B l u t ; d i e G e f ä s s e d e r weichen H irnhaut m e h r o d e r w e n i g e r d e u t l i c h i n j i c i r t , i n s b e s o n d e r e d i e V e n e n mi t

(13)

Dr. Bruckm üller: Von der Ilundswuth. 3 f l ü s s i g e m B l u t e g e f ü l l t ( 7ma l ) ; d i e S p i n n w e b e n h a u t m i t e i n e r g e r i n g e n M e n g e a b s t r e i f b a r e r , t r ü b e r , f l o c k i g e r F l ü s s i g k e i t b e ­ d e c k t ( l m a l ) ; d i e S u b sta n z des Gehirns e t w a s w e i c h e r , u n d an d e r D u r c h s c h n i t t s f l ä c h e v o n z a h l r e i c h e n B l u t p u n k t e n d u r c h ­ s e t z t ( 3 m a l ) ; d i e A d e r g e f l e c h t e e t w a s b l u t r e i c h e r u n d d a d u r c h d u n k l e r g e r ö t h e t ; in d e n K a m m e r n d i e g e w ö h n l i c h e M e n g e e i n e r k l a r e n , g r a u l i c h e n F l ü s s i g k e i t .

Die m i t f r i s c h e n E i n d r ü c k e n v e r s e h e n e Z u n g e z w i s c h e n d e n Zähnen e t w a s v o r g e f a l l e n , u n d z w i s c h e n d e n f es t g e s c h l o s s e ­ n e n K i e f e r n e i n g e k e i l t (8ma l ) ; n u r in e i n e m Fal l e w a r e n di e V o r d e r z ä h n e u n d im H i n t e r k i e f e r a u c h d i e b e i d e n e r s t e n B a c k e n ­ z ä h n e h e r a u s g e r i s s e n u n d a n d e m Z a h n f l e i s c h e h ä n g e n d , d i e K n o c h e n l a m e l l e n s e l b s t z e r b r o c h e n ; d a s Z a h n f l e i s c h v i ol e t t, m i s s f ä r b i g , m i t Bl ut i nf i lt r i r t , z e r q u e t s c h t ; — n i e m a l s w u r d e n B l ä s c h e n u n t e r o d e r a u f d e r Z u n g e , o d e r a n s o n s t e i n e r S t e l l e d e r M u n d h ö h l e g e f u n d e n ; d i e S c h l e i m h a u t d e r B a c h e n h ö h l e g e w ö h n l i c h r ö t h l i c h b le ic h u n d t r o c k e n , n u r l m a l von e i n i g e n s t a r k i n j i c i r t e n G e f ä s s e n d u r c h z o g e n u n d d a d u r c h s t r e i f i g g e ­ r ö t h e t ; d i e S c h l u n d r ö h r e l e e r , n u r in 1 Fal l e e i n z e l n e S t r o h ­ h a l m e e n t h a l t e n d ; d i e S c h l e i m h a u t d a s e i h s t s t a r k g e r u n z e l t , o h n e R ö t h u n g t r o c k e n .

D e r Magen v o n G a s e n m ä s s i g a u s g e d e h n t (4mal), o d e r s t a r k z u s a m m e n g e z o g e n ( 4 m a l ) ; d i e Ve ne n a u f d e m s e l b e n m i t f l ü ss i ­ g e m B l u t e g e f ü l l t , w o d u r c h s e i n e O b e r f l ä c h e m e h r o d e r w e n i ­ g e r v o n r o t h e n S t r e i f e n d u r c h z o g e n e r s c h i e n . In d e r H ö h l e d e s s e l b e n w a r e n S p e i s e r e s t e ( 2 m a l ) , e i n z e l n e S t r o h h a l m e u nd H a a r e ( 2 ma l ) , ei n t a u b e n e i g r o s s e r B al l e n v o n t h e i l s l o s e z u ­ s a m m e n h ä n g e n d e n , t h e i l s ver f i l z t en H a a r e , g e w ö h n l i c h a b e r e i n e s c h m u t z i g e , b r ä u n l i c h e , d ü n n e F l ü s s i g k e i t . a n g c s a m m e l t ; s e i n e S c h l e i m h a u t i st b e s o n d e r s g e g e n d e n P y l o r u s hi n in z a h l r e i c h e , j e n a c h d e m G r a d e d e r A n f ü l l u n g d e u t l i c h e r v o r r a g e n d e F a l t e n g e l e g t , m e h r o d e r m i n d e r b l a s s g e r ö - t h e t , m i t e i n z e l n e n , f ast k u p f e r r o t h e n S t r e i f e n o d e r F l e c k e n , d a b e i a u f g e l o c k e r t , s t a r k d u r c h f e u c h t e t , m i t e i n e m b r ä u n l i ­ c h e n o d e r g r a u l i c h - w e i s s e n , z ä h e n , s c h l e i m i g e n B e s c h l ä g e b e ­ d e c k t , d e r s i c h m i t d e r M e s s e r k l i n g e l e i c h t a b s t r e i f e n l ä s s t : a uf d e r H ö h e s e l t e n e r a m G r u n d e d e r F a l t e n z e i g t e n s i c h m e h r o d e r w e n i g e r z a h l r e i c h e , d e r L ä n g e n a c h s t e h e n d e , o v a l e S u b s t a n z - V er l us t e d e s E p i t e l i u m s u n d d e r o b e r e n S c h l e i m h a u t s c h i c h t e , n u r in 1 F a l l e m e h r e r e b is a u f d a s B i n d e g e w e b e d r i n g e n d e G e s c h w ü r c h e n von w e c h s e l n d e r G r ö s s e ; s i e e n t s p r a c h e n u n g e ­ f ä h r d e m D u r c h s c h n i t t e e i n e s H a n f k o r n e s b is zu d e m e i n e r

V

(14)

4

Dr. Bruckm üller: Von dev Ilundswuth.

L i n s e ; d e r R a n d d i e s e r S u b s t a n z v e r l u s t e w a r n i c h t g e w u l s t e t , s o n d e r n fl ach s i c h g e g e n d a s E n d e z u s c h ä r f e n d u n d a u f d e r u n t e r e n S c h i c h t e a u f l i e g e n d ; d e r G r u n d d e r s e l b e n w a r e t w a s u n e b e n u n d h a t t e d a s A n s e h e n e i n e r a n g e ä t z t e n F l ä c h e ; d i e s e G e s c h w ü r e s i n d m i t e i n e r d i c h t e n , g r a u l i c h e n , g e r o n n e n e n m i t B l u t k l ü m p c h e n g e m i s c h t e n M a s s e b e d e c k t , o d e r f a s t e b e n so h ä uf i g m i t s c h w a r z e m s c h l a f f g e r o n n e n e n B l u t e ü b e r z o g e n , n a c h d e s s e n W e g n a h m e d a s G e s c h w ü r e i n a r r o d i r t e s A n s e h e n e r h i e l t . Man h a t d i e s e S u b s t a n z v e r l u s t e mi t d e m N a m e n h ä ­ m orrhagische Erosionen b e l e g t u n d s i e a l s b e s t i m m t e s S y m p t o m d e r W u t h b e t r a c h t e t , a l l e i n s i e f e h l t e n be i d i e s e n S e c t i o n e n 2 m a l g ä n z l i c h . D e r D ü n n d a r m n i c h t a u s g e d e h n t , s t a r k z u s a m ­ m e n g e z o g e n l m a l ; e r e n t h i e l t in d e m Z w ö l f f i n g e r d a r m s t ü c k e , s e c h s Mal e i n e i n t e n s i v g e l b - g e f ä r b t e , d i c k l i c h e , z u m The i l in K l u m p e n g e f o r m t e M a s s e , in d e m ü b r i g e n S t ü c k e a b e r e i n e n m e h r o d e r w e n i g e r d i c k f l ü s s i g e n , z ä h e n , g r a u l i c h e n , z i e m l i c h f e s t h a f t e n d e n , s c h l e i m ä h n l i c h e n I n h a l t , d e r g e g e n d a s E n d e d e s K r u m m d a r m s e i n e d u n k l e r e , f a s t s c h m u t z i g r o t h e F a r b e a n ­ n a h m ; n u r in 1 F a l l e w a r d e r I n h a l t k l ü m p e r i g , z ä h e , m i t v i e l e m B l u t e g e m i s c h t , g r a u r ö t h l i c h u n d b e h i e l t d i e s e B e s c h a f ­

f e n h e i t bi s z u r G r i m m d a r m k l a p p e bei. Di e seröse H aut d e s D a r ­ m e s w a r n u r l m a l d u r c h d i e I n j e c t i o n d e r G e f ä s s e s t ä r k e r g e r ö t h e t , u n d e t w a s r a u h ; d a s G e k r ö s e a b e r g e w ö h n l i c h f e t t ­ a r m , d i e v e n ö s e n G e f ä s s e a b e r s t a r k m i t B l u t ü b e r f ü l l t . — Di e Schleim haut d e s D a r m e s w a r in k e i n e m F a l l e n o r m a l , in v i e r F ä l l e n s e h r s t a r k i n j i c i r t , d i e I n j e c t i o n s r ö t h e a b e r n i c h t g l e i c h - m ä s s i g ü b e r d i e O b e r f l ä c h e v e r t h e i l t ; s o n d e r n d i e s e w a r in d e m e i n e n F a l l e m i t d i c h t a n e i n a n d e r g e d r ä n g t e n , in d e n ü b r i ­ g e n F ä l l e n a b e r m i t m e h r e i n z e l n s t e h e n d e n , n i c h t g e n a u u m ­ s c h r i e b e n e n , s o n d e r n in e i n a n d e r , o d e r in d i e b l a s s - g e r ö t h e t e U m g e b u n g v e r f l i e s s e n d e n , m e h r hell- u n d k u p f e r r o t h e n F l e c k e n b e s e t z t . Da s G e w e b e s e h r a u f g e l o c k e r t , in d e m e i n e n F a l le d i e o b e r f l ä c h l i c h e S c h i c h t e l e i c h t a b s t r e i f b a r , im G a n z e n s e h r s t a r k d u r c h f e u c h t e t u n d e t w a s v e r d i c k t ; d i e Z o t t e n g a b e n d u r c h i h r e S c h w e l l u n g d e r O b e r f l ä c h e ei n s a m i n t ä h n l i c h e s A u s s e ­ h e n u n d f l o t t i r t e n b e i m E i n s e n k e n d e s D a r m e s in d a s W a s s e r g a n z d e u t l i c h , n u r in 1 Fa l l e w a r e n d i e P e y e r s c h e n D r ü s e n ­ p l e x u s v o r z ü g l i c h v o n d e n r o t h e n F l e c k e n e i n g e n o m m e n , z e i g ­ t e n s i c h e t w a s g e s c h w e l l t u n d ü b e r d i e U m g e b u n g v o r r a g e n d , i h r e F ä r b u n g a b e r w a r s o d u n k e l , d a s s s c h o n v o n a u s s e n d i e s e S t e l l e n s i c h zu e r k e n n e n g a b e n ; in d e n ü b r i g e n F ä l l e n a b e r w a r e n i n s b e s o n d e r e a n d e m A n f a n g s l h e i l e d e s D a r m e s d i e

(15)

Dr. BruckmäUcr Von der Hundswuth. 5 P e y e r ’s c h e n D r ü s e n p l e x u s e h e r e t w a s u n t e r d a s „Niveau d e r U m g e b u n g e i n g e s u n k e n , a n F a r b e d e r s e l b e n g l e i c h , o d e r v o l l ­ k o m m e n bl ei ch. D e r n i c h t g e f l e c k t e T h e i l d e r S c h l e i m h a u t w a r n ä m l i c h n u r s e h r w e n i g o d e r l e i c h t r o s i g g e r ö t h e t , oft n u r m i t k l e i n e n s t e r n f ö r m i g e n I n j e c t i o n e n d e r Z o t t e n v e r s e h e n , an e i n z e l n e n S t e l l e n von k l e i n e n B l u t e x t r a v a s a t e n in d a s G e w e b e d e r S c h l e i m h a u t m i t r o t h e n P u n k t e n d u r c h s p r e n k e l t , a b e r e b e n f a l l s g e l o c k e r t u n d d u r c h f e u c h t e t ; d e r A n f a n g s t h e i l m i t e i n e m d i c h t e n , f e s t h a f t e n d e n , s a l u r i r t g e l b e n , w a h r s c h e i n l i c h von p r ä c i p i t i r t e n G a l l e n s t o f f b e s t a n d t h e i l e n h e r r ü h r e n d e n B e s c h l ä g e b e l e g t ; d e r ü b r i g e The i l a b e r , n a m e n t l i c h an d e n r o t h e n F l e c k e n m i t e i n e r d i c h t e n S c h i c h t e e i n e s g r a u l i c h e n , o d e r v o n b e i g e m e n g ­ t e n B l u t s t r e i f e n r ö t h l i c h g r a u e n , z ä h e n , d i c k l i c h e n , s c h l e i m ä h n ­ l i c h e n E x s u d a t e s ü b e r z o g e n , d a s n u r d u r c h s t a r k e s D a r ü b e r s t r e i ­ c h e n m i t d e m M e s s e r r ü c k e n s i c h a b s t r e i f e n l i e ss . D a s s u b m u - c ö s e G e w e b e z e i g t e s i c h n u r e t w a s d u r c h G e f ä s s i n j e c t i o n r o t h g e s t r e i f t , s e h r w e n i g d u r c h B l u t e x t r a v a s a t e r o t h g e s p r e n k e l t , e t w a s d u r c h f e u c h t e t ; m e i s t a b e r n o r m a l . In d e n ü b r i g e n F ä l ­ l en w a r d e r I n h a l t d e s D ü n n d a r m e s i m B e g i n n m e h r o d e r w e ­ n i g e r g e l b l i c h , e i n e m z ä h e n S c h l e i m ä h n l i c h ; a m E n d t h e i l e a b e r e i n e b r e i i g e , m e i s t e n s s c h m u t z i g g r ü n e F ä c a l m a s s e ; d i e S c h l e i m h a u t m i t e i n e m f e s t h a f t e n d e n s c h l e i m i g e n E x s u d a t e b e l e g t , d i e Z o t t e n w e n i g o d e r g a r n i c h t g e s c h w e l l t , n u r a n d e m e i n e m o d e r ä n d e r n P u n k t e 2— 3 L i n i e n l a n g e B l u t u n g e n in d a s G e w e b e d e r S c h l e i m h a u t a u f e i n e r w e n i g v o r s p r i n g e n ­ d e n , e t w a s g e w u l s t e t e n S t e l l e . Di e P e y e r i s c h e n D r ü s e n p l e x u s e i n g e s u n k e n , d u r c h d i e O e f f n u n g e n i h r e r K a p s e l n a r e o l i r t , n u r e i n m a l z e i g t e s i c h im D a r m e a u s s e r d e r A n h ä u f u n g e i n e r r ö t h - l i c h - g r a u e n , s c h l e i m i g e n M a s s e n i c h t s A b n o r m e s ; 3 m a l w u r ­ d e n a u c h d i e bei d e n H u n d e n s o h ä u f i g e n B a n d w ü r m e r g e ­ f u n d e n . — I m D ichdarme in 1 F a l l e , w o k e i n e u n v e r d a u l i c h e n S u b s t a n z e n im Ma g e n w a r e n , e i n e g r o s s e M e n g e z u s a m m e n g e ­ f ilzter H a a r e u n d S t r o h h a l m e , d i e t h e i l s l o c k e r z u s a m m e n g e ­ b a l l t, t h e i l s m i t d e m ü b r i g e n I n h a l t e i n n i g g e m e n g t w a r e n , d e r von b r e i i g w e i c h e n , b r ä u n l i c h e n , s e l b s t c h o c o l a d f ä r b i g e n Fä ca l- s t o f f e n g e b i l d e t w a r d . Die S c h l e i m h a u t d u n k e l g r a u , m i t v ie le n L ä n g s f a l t e n v e r s e h e n , a u f d e n e n h i e u n d da , n u r in 1 Fa l l e s e h r vi el e , d e r L ä n g e n a c h l a u f e n d e , 8— 10'" l a n g e , h el l g e r ö - t h e t e S t r e i f e n von B l u t a u s t r e t u n g e n i n s G e w e b e s i c h v o r f a n d e n ; e i n m a l w a r d i e B l i n d d a r m s c h l e i m h a u t f a s t g l e i c h m ä s s i g g e r ö ­ t h e t , a u f g e l o c k e r t , d i e s o l i t ä r e n F o l l i k el i n F o r m w e i s s l i c h g e l - b e r , s t e c k n a d e l k o p f g r o s s e r , v on e i n e m d u n k l e r e n H o f e u m g e ­

(16)

6 Dr. B ruckm üller: Von der Hundswuth.

b e n e r K n ö t c h e n g e s c h w e l l t ; i m M a s t d a r m e f a n d e n s i c h d i e b r e i i g w e i c h e n , g r ü n l i c h b r a u n e n F ä c a l s t o f f e . — Di e Leber z i e m ­ l i c h d e r b , m e h r o d e r w e n i g e r d u n k e l b r a u n r o l h , m ü r b , m i t e i n e m d i c k f l ü s s i g e n , d u n k e l r o t h e n B l u t e r e i c h l i c h v e r s e h e n ; d i e e t w a s a u s g e d e h n t e G a l l e n b l a s e e n t h i e l t e i n e d u n k e l g r ü n e , z ä h e Galle. Die Milz w a r v o n n o r m a l e r G r ö s s e (6mal ) ; d a s G e w e b e d e r b , b l e i c h u n d t r o c k e n ; in 1 Fall f a n d e n s i c h z w e i M i l z t u m o r e , in w e l c h e n d a s G e w e b e in g e n a u u m s c h r i e ­ b e n e n , u n g e f ä h r h a s e l n u s s g r o s s e n S t e l l e n d u n k c l s c h w a r z r o t h , v o m B l u t e i n f i l t r i r t , a u f g e l o c k e r t , b r e i i g , a b s t r e i f b a r s i c h z e i g t e ; in e i n e m z w e i t e n Falle w a r d i e Milz b e d e u t e n d ver - g r ö s s e r t , s e h r b l u t r e i c h , i h r G e w e b e a u f g e l o c k e r t , s t a r k d u r c h f e u c h t e t , d u n k e l g e r ö t h e t '). — Di e S c h l e i m h a u t d e s Kehl­

kopfes gl i ch in 4 F ä l l e n d e r d e r L u f t r ö h r e , b l e i c h , in d e n ä n d e r n a b e r , b e s o n d e r s a n d e m K e h l d e c k e l u n d d e r S t i m m r i t z e , so w i e an d e m S c h i l d k n o r p e l ü b e r z u g e l e i c h t i n j i c i r t u n d s t r e i ­ fig g e r ö t h e t , in d e n ü b r i g e n T h e i l e n a b e r b l ei ch . Die L u n g e m ä s s i g a u s g e d e h n t , e t w a s d u n k l e r g e r ö t h e t , z ie ml i ch b l u t r e i c h , in z w e i F ä l l e n z e i g t e n s i c h u n t e r d e r P l e u r a l u f t g e f ü l l t e B l a­

s e n , d i e in d e m i n t e r l o b u l ä r e n B i n d e g e w e b e i h r e n S i t z h a l t e n ; i n d r e i F ä l l e n w a r d a s G e w e b e s t ä r k e r d u r c h f e u c h t e t ; a u f d e r S c h n i t t f l ä c h e e i n s c h a u m i g e s , r ö t h l i c h g r a u e s S e r u m e r g i e s s e n d . Da s Herz s t a r k z u s a m m e n g e z o g e n , d e r b , n u r e i n m a l s ch l a f f u n d a u s g e d e h n t ; d i e K a m m e r n e n t h i e l t e n e in m e h r o d e r w e n i g e r d i c k f l ü s s i g e s , d u n k l e s Bl ut , d a s in z we i F ä ll e n d e r b e , g r a u l i c h ­ g e l b e F a s e r s t o f f a u s s c h e i d u n g e n u n d v i e l e s ch l a f f e B l u t g e r i n n u n ­ g e n b i l d e t e , w e l c h e l e t z t e r e ü b e r h a u p t n u r z w e i m a l f e h l t e n , i n ­ d e m d a s Bl ut d a s e l b s t g l e i c h m ä s s i g e i n g e d i c k t , I h e e r a r t i g w a r ; n u r in e i n e m Fal l e, w o d i e S e c t i o n e r s t a m T a g e n a c h d e m T od e d e s T h i e r e s g e m a c h t w o r d e n w a r , z e i g t e d a s E n d o k a r - d i u m eitie L e i c h e n t r ä n k u n g , s o n s t w a r es b le ic h u n d n o r m a l . Di e g r o s s e n A r t e r i e n f a n d e n s i c h m e i s t l e e r , d i e Ve n e n a b e r , n a m e n t l i c h d i e H o h l v e n e von e i n e m d u n k e l - f a s t s c h w a r z r o t h e n B l u t a ge f ül l t u n d g e s c h w e l l t , w e l c h e s bei d e m D u r c h s c h n i t t e z ä h e f l ü s s i g , ü b e r d i e M e s s e r k l i n g e f l o s s ; s e l b s t d i e H a u t v e ­

*) Es ist kein Zweifel, dass P r i n z die dunkelb lä ulichro lhe F ä r b u n g am Rande der Milz, welche m an selbst bei ganz g esunden Hu nd en findet, mit Unrecht liir Milzgeschwülste ge deutet bat, indem sie n u r d u rc h einen grös seren Blut­

r eic hth um der Gefiisse u n ter der fibrösen Hülle bedingt scheint, an welchem m an da s auf dem Du rchsch nitt ganz bleiche und tro ck en e Gewebe ke inen Antheil nehmen sieht.

(17)

Dr. Bruckm üller: Von der Hundswuth. 7 n e n z e i g t e n s i c h von ä h n l i c h e r B e s c h a f f e n h e i t u n d w a r e n g e g e n d e n n o r m a l e n Z u s t a n d s t a r k g e s c h w e l l t (6mal). Di e Nieren w a r e n b l u t r e i c h , d e r b , d i e H arnblase m i t w e n i g e m , b i a s s g e l b e n H a r n e g e f ü l l t ; n u r in e i ne i n Fa l l e d i e S c h l e i m h a u t d e r H arnröhre v o n d e r S p i t z e d e r R u t h e b e g i n n e n d b is z u r H a r n b l a s e g l e i c h m ä s - s i g d u n k e l r o t h p u n k l i r t u n d g e s t r e i f t i nj i c i r l , m i t e i n e m g r a u ­ l i c h e n , d i c k l i c h e n , f a s t e i t r i g e n S c h l e i m e ü b e r z o g e n ; d a s ca- v e r n ö s e G e w e b e d e r R u t h e s e h r b l u t r e i c h , d i e P r o s t a t a von e i n e m g r a u l i c h e n , f l o c k i g e n , m i t v i e le m B l u t e g e m i s c h t e n Sa f te d u r c h t r ä n k t , d a s G e w e b e s e h r a u f g e l o c k e r t u n d b l u t r e i c h . Die H o d e n e n t h i e l t e n s e h r viele, z u m T h e i l e b l u t i g g e f ä r b t e S a m e n ­ f l ü s s i g k e i t ; d i e G e f ä s s e d e s S a m e n s t r a n g e s von d u n k l e r e m Bl u t e s t r o t z e n d ; d i e S c h l e i m h a u t d e s s a m e n f ü h r e n d e n G e f ä s s e s gl e i ch- m ä s s i g g e r ö t h e t . — U e b e r d i e Speicheldrüsen w a g e i ch k e i n Ur- t h e i l zu g e b e n , d a ich d i e s e l b e n n u r e i n m a l u n t e r s u c h t e , o h n e e t w a s von d e m g e w ö h n l i c h e n Z u s t a n d e A b w e i c h e n d e s g e f u n d e n zu h a b e n . - Die M usculalur w a r e n t w e d e r wi e g e w ö h n l i c h , o d e r e t w a s d u n k l e r r o t h , m i t e i n e m v i o l e t t e n A n s t r i c h e ( 3ma l ) ; d a ­ b e i z i e m l i c h m ü r b e , g e k o c h t e m F l e i s c h e n i c h t u n ä h n l i c h . — Die H aut z e i g t e d a s g e w ö h n l i c h e , b l e i c h e A u s s e h e n e i n e r L e i c h e , o d e r w a r m e h r b l ä u l i c h (3mal), s e l b s t w e n n d i e S e c t i o n v o r A b l a u f von 12 S t u n d e n n a c h d e m T o d e v o r g e n o m m e n w a r d . U e b e r d i e Z e i t d e r E r k a l t u n g d e s K a d a v e r s k a n n i ch B e s t i m m ­ t e r e s n i c h t a n g e b e n , n u r fand i ch bei d e n m e i s t bal d n a c h d e m T o d e v o r g e n o m m e n e n S e c t i o n e n d i e H u n d e l e i c h e kalt. Da s ä u s s e r e A n s e h e n d e s K a d a v e r s w a r f a s t i m m e r g l e i c h d e m g e ­ w ö h n l i c h e n ; d e n n d i e e i n g e f a l l e n e n F l a n k e n , d a s H e r a u s h ä n g e n d e r Z u n g e , d i e Z u s a m m e n z i e h u n g d e r G e l e n k e , d i e s c h n e l l e T o d t e n s t a r r e fi nden s i ch a m H u n d e s e h r h ä uf i g.

N ac h d i e s e r D a r s t e l l u n g d e r in d e n O r g a n e n g e f u n d e n e n E r s c h e i n u n g e n , d ü r f t e e i n e A u f z ä h l u n g d e r a n e i n z e l n e n Thi e- r e n g e m a c h t e n L e i c h e n d i a g n o s e n , n i c h t u n i n t e r e s s a n t s ei n .

1. Fall. H y p e rä m ie a lle r O rg a n e ; B lu te r k r a n k u n g , I ly p in o s is (?).

2. Full. K a ta r r h des M a g e n s m it h ä m o rrh a g is c h e n E r o s io n e n ; K a ta r r h d es D ü n n d a rm e s m it I n f iltr a tio n d e r P e y ris c h e n D riis e n p le x u s , M ilz tu m o r (T y p h u s ).

3. Fall. A c u te r M a g e n k a ta r r h m it h ä m o rrh a g is c h e n E r o s i o n e n ; H y p e r ­ ä m ie a lle r p a re n c h y m a tö s e n O rg a n e .

4. Fall. E x s u d a tiv p ro c e s s a u f d e r D ü n n d a rm s c h le im h a u t.

5. Fall. A c u te r K a ta r r h d es g e sa m m te u D a rm tra c tc s .

6. Fall. E x s u d a tiv p ro c e s s d e r D ü n n d a rm s c h le im h a u t m it K a ta r r h d er S c h le im h a u t des U r o g e n it a ls y s te m s ; H y p e rä m ie a lle r O rg a n e .

7. Fall. D a r m k a t a r r h m it G e h irn ö d e m .

(18)

8 Dr. Bruckmüller: Von der Hundswuth.

8- Fall. U e b e rfü llu n g d es M a g e n s m it F u tte rs to ffe n u n d a c u te r K a ta r r h d esselb en .

Von a l l e n h i e r a u f g e f ü h r t e n S y m p t o m e n fi nde t s i c h k e i n e s bei d e n an r a s e n d e r W u t h u m g e s t a n d e n e n H u n d e n c o n s t a n t ; a m h ä u f i g s t e n a b e r w i e d e r h o l t e n s i c h a c u t e r Magen- u n d D a r m ­ k a t a r r h m i t B l u t u n g e n in d a s G e w e b e , v e n ö s e H y p e r ä m i e f a s t a l l e r K ö r p e r t h e i l e . Di e F r a g e , ob d i e s e E r s c h e i n u n g e n in d e r L e i c h e a l l e i n s c h o n b e r e c h t i g e n , e i n e n H u n d f ür w ü t h e n d zu e r k l ä r e n , l ö s t s i c h v o n s e l b s t , d a K a t a r r h e d e r S c h l e i m h a u t d e s D a r m t r a c t e s viel h ä u f i g e r bei n i c h t w ü t h e n d e n H u n d e n b e ­ o b a c h t e t w e r d e n , u n d d i e v e n ö s e H y p e r ä m i e n o c h s e l t e n e r , i m ­ m e r a b e r bei a n V e r g i f t u n g e n m i t n a r k o t i s c h e n S u b s t a n z e n , o d e r d u r c h E r d r o s s e l u n g zu G r u n d e g e g a n g e n e n H u n d e n , s i c h v o r f i n de n . E s gi bt d a h e r a n d e r L e i c h e k e i n c h a r a k t e r i s t i s c h e s K e n n z e i c h e n , d a s s r a s e n d e W u t h b e i m l e b e n d e n T h i e r e v o r ­ h a n d e n g e w e s e n sei.

I ch h a b e m i t A b s i c h t d i e E r s c h e i n u n g e n bei d e n a n stiller W uth u m g e s t a n d e n e n T h i e r e n g e t r e n n t b e s c h r i e b e n , w e i l d a s V o r k o m m e n d e r v e r s c h i e d e n e n K r a n k h e i t s p r o c e s s e bei d i e s e r a n g e n o m m e n e n F o r m d e r H u n d s w u t h n o c h um Vi el e s a u f f a l l e n­

d e r i st , a ls bei d e r r a s e n d e n W u t h . — Die v o r g e k o m m e n e n 7 F ä l l e v e r l h e i l e n s i c h a u f d i e M o n a t e N o v e m b e r , D e c e m b e r , J ä n e r , A p r il , Mai, Juli u n d A u g u s t . Di e a u f g e f u n d e n e n E r s c h e i ­ n u n g e n w a r e n f o l g e n d e : Die harte. H irnhaut f e s t an d i e S c h ä d e l ­ d e c k e g e h e f t e t ( l m a l ) ; d i e V e n e n b e h ä l t e r v o n e i n e m d u n k ­ l en f l ü s s i g e n Bl u t e g e f ü l l t . Die weichen H irnhäute b l u t r e i c h , d u r c h d i e I n j e c t i o n i h r e r G e f ä s s e s t r e i f i g g e r ö t h e t , t r ü b e u n d g l a n z l o s , e t w a s b e f e u c h t e t ( 4ma l ) ; i m A r a c h n o i d e a l - S a c k e e i n e g e r i n g e M e n g e e i n e r r ö t h l i c h e n , t r ü b e n , in F o r m e i n e r k l e b r i g e n , a b s l r e i f b a r e n M a s s e h a f t e n d e n F e u c h t i g k e i t ( l m a l ) ; d i e Adergeflechle m i t B l ut ü b e r f ü l l t u nd d a d u r c h g e r ö t h e t . Di e G ehirnkam m ern e t w a s e r w e i t e r t , m i t e i n e r g r ö s s e r e n M e n g e e i n e s t r ü b e n , g r a u l i c h e n S e r u m s g e f ü l l t . Die W ände der K am m ern, w i e d i e S u b sta n z des Gehirns ü b e r h a u p t , s e h r w e i c h , s t a r k d u r c h ­ f e u c h t e t , a u c h a u f d e m D u r c h s c h n i t t s e r ö s g l ä n z e n d , von z a h l ­ r e i c h e n r o t h e n P u n k t e n (den E n d e n d e r g e f ü l l t e n , d u r c h s c h n i t ­ t e n e n G e f ä s s e ) d u r c h s p r e n k e l t ( 3 m a l ) ; d i e g r a u e S u b s t a n z e t w a s

d u n k l e r , s e h r w e i c h , f a s t z e r l l i e s s e n d ( l mal ) .

Die Schleim haut d e s M a ul e s u n d d e r N a s e n h ö h l e b l e ic h u n d t r o c k e n (6ma l ) ; e i n Mal m i t e i n e m z ä h e n , g e l b l i c h e n S c h l e i m e , d e m e i n i g e S t r o h h a l m e b e i g e m i s c h t w a r e n , b e d e c k t . D e r Magen z u s a m m e r i g e z o g e n ( 4 m a l ) ; d e r I n h a l t w a r e i n e s c h m u t z i g -

(19)

Dr. Bruckmüller: Von der Ilundswuth. 9 b r a u n e , t r ü b e F l ü s s i g k e i t , z we i Mal m i t F u t t e r r e s t e n , ein Mal m i t e i n z e l n e n S t r o h h a l m e n , ein Mal m i t z u s a m m e n g e h ä u f t e n B a ll e n von G r a s h a l m e n u n d H a a r e n , ein Mal m i t z we i k i n d e r f a u s t g r o s s e n C o n v o l u t e n a u s S t r o h h a l m e n u n d H a a r e n g e m i s c h t . Die S c h l e i m ­ h a u t w a r m e h r o d e r w e n i g e r g e w u l s t e t , n u r u n b e d e u t e n d g e r ü - t h e t , im P y l o r u s - T h e i l e l e i c h t i n j i c i r t u n d d a d u r c h r o t h g e ­ s t r e i f t , m i t e i n e m r ö t h l i c h - g r a u e n , z ä h e n B e s c h l ä g e b e l e g t (6m a l ) ; z w e i Mal z e i g t e n s i c h d i e s c h o n f r ü h e r b e s c h r i e b e n e n h ä m o r r h a g i s c h e n E r o s i o n e n , d e r e n e i n e b i s z u r M u s k e l h a u t d r a n g , so d a s s d e r s c h a r f e B a nd d e r M u c o s a ü b e r d e n e b e n ­ falls s c h a r f e n R a n d d e s B i n d e g e w e b e s z u r ü c k g e z o g e n w a r , u n d d a s G e s c h w ü r c h e n w i e von e i n e m d u r c h d i e z we i L a g e n s t u f e n ­ f ö r m i g e n R a n d e u m g e b e n e r s c h i e n , u n d s o d e n U e b e r g a n g in ei n p e r f o r i r e n d e s G e s c h w ü r d e u t l i c h a n z e i g t e ; in e i n e m a n d e ­ r e n Fal l e f an d s i c h a n d e m k l e i n e n B o g e n , in d e r N ä h e d e r E i n m ü n d u n g s s t e l l e d e r S c h l u n d r ö h r e ein 1" l a n g e s , ’/4" b r e i t e s , z i e m l i c h v e r t i e f t e s G e s c h w ü r , d e s s e n R ä n d e r b e r e i t s n a r b i g e i n g e z o g e n , u n r e g e l m ä s s i g v e r d i c k t , d e s s e n G r u n d m i t e i n e r z a r t e n , s e r ö s g l ä n z e n d e n H a u t ü b e r z o g e n w a r , an d e r e n O b e r ­ f l ä c h e ein h a u t a r t i g g e r o n n e n e s , z i e m l i c h d i c h t e s , g e l b l i c h ­ b r a u n e s E x s u d a t a u f s a s s . — D ev D ünndarm w a r z u s a m m e n g e z o g e n , d e n I n h a l t b i l d e t e e i n e z ä h e , im Z w ö l f f i n g e r d a r m g e l b l i c h e , s p ä t e r r ö t h l i c h - g r a u e , z w e i Mal b l u t i g g e f ä r b t e , s c h l e i m i g e M a s s e ; in e i n e m Fal l e f a n d e n s i c h d a s e l b s t e i n z e l n e S t r o h h a l m e , in z we i F ä l l e n w a r e n im I l e u m m i t a u s g e t r e t e n e m B l u t e g e m i s c h t e , s c h l e i m i g e M a s s e n in g r ö s s e r Me ng e a n g e h ä u f t , d i e S c h l e i m ­ h a u t b le ic h ( l m a l ) , g e w ö h n l i c h a b e r m e h r o d e r w e n i g e r inj i ci r t , r o t h g e s t r e i f t , u n d in F o r m e i n z e l n e r , in e i n a n d e r ü b e r g e h e n d e r F l e c k e n g e r ö t h e t , d a b e i v e r d i c k t , a u f g e l o c k e r t , z w e i Mal mi t d a r a u f h a f t e n d e m , f a s t h a u t a r t i g g e r o n n e n e m , d i c h t e m E x s u d a t e b e s e t z t , in d e n o b e r f l ä c h l i c h e n S c h i c h t e n l e i c h t a b s t r e i f b a r , ein Mal i m K r u m m d a r m e s t e l l e n w e i s e f e h l e n d , u n d in F o r m v o n f e t z i g e n S t ü c k e n d e m f l o c k i g e n E x s u d a t e b e i g e m e n g t ; a u c h d e r L ä n g e n a c h z i e h e n d e , z i e ml i c h a u s g e b r e i t e t e B l u t a u s t r e t u n g e n in d a s G e w e b e d e r S c h l e i m h a u t w u r d e n b e o b a c h t e t (2mal).

Di e D a r m z o t t e n w a r e n s t a r k ge f ül l t , d e r O b e r f l ä c h e ein s a m r nt - a r t i g e s A n s e h e n v e r l e i h e n d : d i e P e y e r i s c h e n D r ü s e n p l e x u s m e h r v o r r a g e n d , d u r c h d i e O e f f n u ng i h r e r K a p s e l m e i s t e n s a r e o l i r t . — D e r D ickdarm m i t m e h r o d e r w e n i g e r d u n k e l b r a u n e n o d e r s c h w ä r z l i c h - g r a u e n F ä c a l - M a s s e n g e f ü l l t . Die S c h l e i m ­ h a u t b l e i c h , u n v e r ä n d e r t (2mal), o d e r d e r L ä n g e n a c h s t a r k g ef a l t et , r o t h g e s t r e i f t o d e r g e f l e c k t ; d a s G e w e b e a u f g e l o c k e r t ,

(20)

10 Dr. Bruclanüller: Von der H undm uth.

d u r c h f e u c h t e t , d i e so h ä uf ig v o r k o m m e n d e n S c h w e l l u n g e n d e r s o l i t ä r e n Fol l i kel d e s B l i n d d a r m s f e h l t e n s e l t e n . — Die Leber z i e m l i c h b l u t r e i c h . Die Milz v o n i h r e r g e w ö h n l i c h e n , r o t h - b r a u n e n F a r b e m i t d e m d u n k l e r e n R a n d e ; i h r G e w e b e t r o c k e n u n d d e r b ; ein Mal e t w a s b l u t r e i c h , ein Mal von d u n k e l s c h w a r ­ z e n , k n o t e n a r t i g v o r r a g e n d e n G e s c h w ü l s t e n d u r c h s e t z t , in w e l ­ c h e n d a s P a r e n c h y m b l u t r e i c h , m ü r b e , f as t zu e i n e m d i c k l i c h e n B r e i e z e r f l i e s s e n d w a r . D iq Nieren e t w a s b l u t r e i c h e r ; d i e H arn­

blase m i t t r ü b e m H a r n e ü b e r f ü l l t ; e i n Mal w a r d i e S c h l e i m h a u t d e r H a r n r ö h r e v o m S c h n e p f e n k o p f e b e g i n n e n d s t a r k i nj i c i r l , i n t e n s i v g e r ö t h e t , von k l e i n e n B l u t e x t r a v a s a t e n d u r c h z o g e n , mi t e i n e m g r a u l i c h e n , z ä h e n S c h l e i m e b e d e c k t . — In d e m S a c k e d e r S c h l e i m h a u t a m G r u n d e d e s K e h l d e c k e l s f a n d s i c h e i n m a l ei n C o n v o l u t v o n d i c h t g e f il z t en H a a r e n , w e l c h e s g e n a u d i e G e s t a l t d e s S a c k e s a n g e n o m m e n h a t t e . D i e Schleim haut des K ehl­

kopfes, i n s b e s o n d e r e a m K e h l d e c k e l d e u t l i c h i n j i c i r t , s t r e i f i g g e r ö t h e t , e t w a s d u r c h f e u c h t e t u n d g e l o c k e r t ; in e i n e m F a l le m i t e i n e m d ü n n e n , d i e O b e r f l ä c h e f l o r ä h n l i c h ü b e r z i e h e n d e n E x s u d a t e b e d e c k t ; d i e S c h l e i m h a u t d e r L u f t r ö h r e b is a n d i e T h e i l u n g s s t e l l e s t r e i f i g g e r ö t h e t (2mal). Die Lungen b l u t r e i c h , a u f g e d u n s e n , d u r c h f e u c h t e t , l u f t h ä l t i g ; in e i n e m Fa l le w a r d a s G e w e b e d e s l i n k e n h i n t e r e n L u n g e n l a p p e n s d u n k e l g e r ö t h e t , n i c h t k n i s t e r n d , w e i c h u n d g a n z d u r c h f e u c h t e t , s o d a s s a u f d e m D u r c h s c h n i t t e ein z ä h f l ü s s i g e s , fl oc ki ge s , g r a u r ö t h l i c h e s E x s u d a t s i c h e r g o s s ; in e i n e m a n d e r e n Fa l l e a b e r d i e b e i d e n v o r d e r e n L a p p e n l i n k e r s e i t s u n d d e r v o r d e r e L a p p e n r e c h t e r - s e i t s d u n k e l g e r ö t h e t , b l u t r e i c h , n i c h t l u f t h ä l t i g , d u r c h ei n i n f i l t r i r t e s E x s u d a t d e r b u n d b r ü c h i g . Da s G e w e b e s t a r k d u r c h ­ f e u c h t e t , a u f d e m D u r c h s c h n i t t e e i n e f l ü s s i g e , t r ü b e , g a l l e r t i g e F l ü s s i g k e i t e r g i e s s e n d . — Da s Herz s c h l a f f ; s e i n e K a m m e r n m i t d u n k l e m Bl u t e g e f ü l l t , w e l c h e s g a r k e i n e (2mal), o d e r n u r s e h r s c h l a f f e , f a s t z e r f l i e s s e n d e G e r i n n u n g e n (3mal), o d e r a u c h g e l b ­ l i c h - g r a u e , s u l z i g e , s t a r k d u r c h f e u c h t e t e F a s e r s t o f f a u s s c h e i ­ d u n g e n b i l d e t e ( 2ma l ) ; n u r ein Mal w a r e n d i e v e n ö s e n G e f ä s s e m i t d u n k l e m , f l ü s s i g e m B l u t e gef ül l t . — D e r B e f u n d d e r H a u t und M u s k e l n , u n d d a s A n s e h e n d e s g a n z e n C a d a v e r s w a r von d e n a n a n d e r e n K r a n k h e i t e n u m g e s t a n d e n e n H u n d e n n i c h t v e r s c h i e d e n .

A u c h h i e r h a t s i c h k e i n f ü r d i e s i e b e n S e c t i o n e n a l l ­ g e m e i n g ü t i g e s S y m p t o m in d e r L e i c h e g e f u n d e n , u n d d i e n o c h a m h ä u f i g s t e n v o r g e k o m m e n e n E r s c h e i n u n g e n e n t s p r e ­ c h e n e b e n s o g u t a n d e r e n K r a n k h e i t e n , a l s d e r s t i l l e n W u t h . D a s O e d e m d e s G e h i r n s , w e l c h e s v i e r Mal bei s l i i l w ü t h e n -

(21)

Dr. Bruclcmüller: Von der Hundswuth. 11 d e n H u n d e n g e f u n d e n w u r d e , k o m m t n o c h viel h ä u f i g e r u n d i n t e n s i v e r in d e r F a l l s u c h t v o r ; d i e Af fe c t i on d e r D a r m ­ s c h l e i m h a u t , w e l c h e s e c h s Mal z u r B e o b a c h t u n g k a m , u n d in m a n n i g f a l t i g e r I n t e n s i t ä t vom e i n f a c h e n K a t a r r h bis z u m Ex s u - d a t i v p r o c e s s e s i c h s t e i g e r t e , i s t o h n e S y m p t o m d e r s t i l l e n W u t h a m l e b e n d e n H u n d e viel h ä u f i g e r ; d i e V e r ä n d e r u n g d e s B l u t e s i s t d u r c h a u s n i c h t c h a r a k t e r i s t i s c h , d a e i n e ä h n l i c h e B l u t ­ b e s c h a f f e n h e i t bei d e n a n d e n v e r s c h i e d e n s t e n K r a n k h e i t e n u m g e s t a n d e n e n H u n d e n n i c h t s e l t e n i s t , u n d d i e p h y s i k a l i s c h e B e s c h a f f e n h e i t d e s B l u t e s v on n u r zu v i e l e n, g a n z ä u s s e r l i c h e n , u n d in i h r e r W i r k u n g a u f d i e s e l b e n o c h n i c h t e r k a n n t e n E i n ­ f l ü s s e n a b h ä n g t , al s d a s s s i e j e t z t s c h o n d e n A n h a l t s p u n k t z u r L e i c h e n d i a g n o s e a b g e b e n k ö n n t e . N o c h a u f f a l l e n d e r a b e r w e r ­ d e n d i e R e s u l t a t e , w e n n m a n d e n k u r z e n B e f u n d d e r e i n z e l n e n S e c t i o n e n z u s a m m e n s t e l l t , u n d s o bei e i n e m s p e c i f i s c h s e i n s o l l e n d e n K r a n k h e i l s p r o c e s s e s o v e r s c h i e d e n e O r g a n e a u f m a n ­ n i g f a c h e W e i s e e r k r a n k t findet.

1. Fall: Acutes Gehirnüdem. 2. Fall: E xsudations - Process a u f d e r D ü n n - d a rm s c h le im lia u t m it h ä m o r rh a g is c h e n E ro s io n e n im M agen. 3. Fall: E xsu ­ dations - Process a u f d e r S c h le im h a u t des D ü n n d a rm e s u n d K e h lk o p fe s m it P n e u m o n ie . 4. Fall: Acutes G ehiniüdem; M a g e n k a ta r r h m it h ä m o r rh a g is c h e n E ro s io n e n . 5. Fall: Acutes Gehirnüdem m it B lu tu n g e n in d a s S c h le im h a u t­

g ew eb e des g e su m m ten D a rm tra c te s . 6. F a ll: Acutes Gehirnüdem, a c u te r K a ta r r h d e r D ü n n - u n d D ic k d a rm s c h le im h a u t m it M ilz tu m o re n . 7. Fall:

Pneumonie im z w e ite n S ta d iu m ; G e s c h w ü r im M ag en ; K a ta r r h d e r S c h le im ­ h a u t des D ü n n d a r m s u n d d e r H a r n r ö h r e .

B e t r a c h t e t m a u e n d l i c h j e n e F ä l l e , bei w e l c h e n d i e T h i e r e , w e i l s i e g e b i s s e n h a t t e n , a u s s e r h a l b d e s I n s t i t u t e s g e t ö d t e t u n d d a n n w e g e n W u t h v e r d a c h t s z u r U n t e r s u c h u n g ü b e r g e b e n w u r d e n , s o t r i t t a u c h h i e r a m h ä u f i g s t e n e i n e Af f e ct i on d e s D a r m c a n a l e s h e r v o r , o b w o h l a u c h a n d e r e K r a n k h e i t s p r o c e s s e n i c h t f e h l e n , so d a s s d e r G e d a n k e n a h e l i e gt , d i e B e i s s s u c h t al s ei n S y m p t o m v e r s c h i e d e n e r K r a n k h e i t e n zu b e t r a c h t e n . E i n e k u r z e Z u s a m m e n s t e l l u n g m ö g e a u c h h i e r e i n i g e Ue be r- s i c h t g e w ä h r e n ; 13 w e g e n W u t h v e r d a c h t e r s c h l a g e n e H u n d e z e i g t e n bei d e r S e c t i o n f o l g e n d e P r o c e s s e : l m a l typhöse Infil­

tration a u f d e r D a r m s c h l e i m h a u t ; 3 ma l M agen- u n d D ü n n d a rm ­ k a ta rrh ; l m a l acuten D ü n n d a rm ka ta rrh m it K atarrh der K ehtkopf­

sc h leim ka u t; l m a l Hyperämie aller parenchym atösen Organe m i t K e h l ­ k o p f k a t a r r h ; 2mal E xsu d a tiv - Processe a u f d e r D a r m s c h l e i m h a u t , w o m i t in e i n e m Fa l l e c r o u p ö s e s E x s u d a t a m K e h l k o p f e v e r ­ b u n d e n w a r ; l m a l e i n e n eingekeilten Knochen a n d e m U e b e r g a n g e d e s P f ö r t n e r s in d e n Z w ö l f f i n g e r d a r m ; l m a l e i n e Invagination

Cytaty

Powiązane dokumenty

nuss von drei bis sechs und mehr Pfunden Trauben, bei knapper Diät, im Allgemeinen den Tuberculösen mehr Schaden als Nutzen bringt. Die Erfahrung hat gelehrt,

durch seine Löslichkeit im Wasser gestattet es möglichste Reinhaltung der Wunden, ohne durch Krustenbildung beim Auswaschen, wozu schon meistens ein blosses

— Dieser Vergleieh ergibt sich ais richtig nach der Ansicht eines transversalen (Breiten-) Durchschnittes eines ahnlichen Falles, woran der Krebs in der

chendienern erkrankte einer an Cholera, genas aber. /&lt;) Von vielen auf der Choleraabtheilung behandelten Kranken wurde erhoben, dass ein oder mehrere Glieder

Alkali der Milch zu g efü g l wird, desto mehr natürlicher Magensaft wird neutr alisirt; wird aber der Magensaft durch kohle nsaures oder milc h­.. saures Alkali

Kein Exanthem , Conjunctiva blass; Zunge belegt, feucht... Zunge stärk er

pünktchen in der erw eichten Schleimhaut, welche wohl als Beginn der Blasenbildung anzusehen sein dürften. Die Art und Weise, wie diese Erweichung und die

Die Tuberkelmasse steht mit der Knochensubstanz entweder in unmittelbarer Ver bindung oder (vorzüglich wenn die Wandungen glatt sind) ist zwischen dem Knochen und