• Nie Znaleziono Wyników

Vierteljahrschrift für die Praktische Heilkunde. Jg.5, 1848, Bd. 2

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Vierteljahrschrift für die Praktische Heilkunde. Jg.5, 1848, Bd. 2"

Copied!
346
0
0

Pełen tekst

(1)

praktische Heilkunde

V . Jahrgang- 1848

achtzehnter Band der ganzen Folge,

(M it e in e r S ta h lta f e l in A q u a tin ta .)

(2)
(3)

V iertelj ahrschrift

für die

praktische Heilkunde,

h e r a u s g e g e b e n

v o n d e r

incdictnisclien Facultät in Prag'.

-

Fünfter Jalirgang 1 8 4 8 .

Z w e i t e r B a n d

o d e r

achtzehnter Band der ganzen Folge.

Mit einer Stah ltafel in A quatinta.

IP IE A (Gr.

V e r l a g v o n B o r r o s c h & A n d r e .

(4)

Di e R e d a c t i o n u n t e r V e r a n t w o r t l i c h k e i t d e s k . k . D i r e c t o r s u n d d e r k . k* l ’r o f c s s o r c n d e s m e d i c i n i s c h - c h i r u r g i s c h e n S tud ium s«

57 ?/

// CA-

B ib lio te k a J a g ie llo n s k a

1 0 0 2 1 1 3 2 9 8

1002113298

(5)

I ii h a I I.

I. O riginal-A ufsätze.

1. B e ric h t ü b e r die a u f d e r c h i r u r g i s c h e n Klinik zn P r a g in d e n S c h u l j a h r e n 18 4 5 — 1847 b e h a n d e l t e n K r a n k h e itsfä lle . Von P ro f. P i t h a . S. 1.

2. l i e b e r d a s T r a c h o m ( L i p p i l u d o c o n j u n c t i v a e ) . Von Dr. A r 11. S. 41.

3. (Je her d a s K e p h a l a e m a t o m a . Von l)r. M i I d n e r. S. 08.

4. Die Macht d e r W o r t e u n d die Mängel d e r T e r m i n o l o g i e in d e r M e dici n.

Von Dr. K r a f t . S. 77.

ö. B e it r a g z u r P a t h o l o g i e u n d D i a g n o s e d e r N a b e l g e f ü s s e n t z i i n d u n g bei N e u ­ g e b o r e n e n . Von Dr. M i I d n e r. S. H(i.

6. D e r sy p h i l i t i s c h e K r a n k h e i t s p r o c e s s a u f d e r S c h l e i m h a u t d e r R e s p i r a t i o n s ­ o r g a n e . Vom P r i n i ä r a r z t e Dr. W a l l e r . S. 110.

7. B e o b a c h t u n g e n ü b e r T u b e r c u l o s e . Von Dr. D i 11 r i c h. S. 127.

8. U e b e r d ie B e d e u t u n g d e r K l a p p e d e s T h r ä n e n s c h l a u c h e s . Von Dr. v H a s - n e r. S. 155. Mit e i n e r S ta h lla fe l in A q u a tin ta .

II. A naleklen.

A llg e m e in e P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e , v o n Dr. K a l l a . S. I.

P h a r m a k o l o g i e , v o n Dr. R e i s s u n d Dr. B a u e r . S. 8.

B a l n e o lo g i e , v o n Dr. R e i s s . S. 33.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e s B lu te s ( D y s k r a s i e n ) , v o n Dr. ß e j k a . S. 35.

(S y p h ilis , v o n Dr. K r a f t . S. 41.)

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r K rei sl au fs - u n d A l h m u n g s o r g a n e , v o n Dr.

W e b e r . S. 44.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r V e r d a u u n g s o r g a n e , von Dr. C h l u m z e l l e r . S. 47.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r H a r n w e r k z e u g e u n d d e r m ä n n l i c h e n G e ­ s c h l e c h t s o r g a n e , v o m P r i m ä r a r z t e Dr. W a l l e r . S . 50.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r w e i b l i c h e n G e s c h l e c h t s o r g a n e ( G y n a e k o l o - g i e ) , vo n Dr. S c a n z o n i . S. 51).

G c b u r l s k u n d e , vo n Dr. S c a n z o n i . S. 72.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r ä u s s e r e n B e d e c k u n g e n ( H a u t k r a n k h e i t e n ) , v o n Dr. C e j k a . S. 70.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e r B e w e g u n g s o r g a n e , v o n Dr. M o r a w e k . S. 79.

A u g e n h e i l k u n d e , v o n Dr. A r l t . S. 90.

P h y s i o l o g i e u n d P a t h o l o g i e d e s N e r v e n s y s t e m s , v o m P r i m ä r a r z t e Dr. W a l l e r . S. 97.

P s y c h i a tr i e , vo n Dr. N o w a k . S. 101.

S t a a t s a r z n e i k u n d e , v o n Dr. N o w a k . S. 103.

Hk M edieinalw esen, P ersonalien , M iscellen.

V e r o r d n u n g e n . S. I I I . P e r s o n a l n o t i z e n . S. 114.

P r e i s a u f g a b e n . S. 115.

Miscellen. S. l l t i .

L r g e b u i s s e d e r b ö h m i s c h e n T r a u u n g s - , G e b u r t s - u n d S t u rh e li s l c n v o m

J. 1840. S. 111). H a u p t e r g e b n i s s e d e r l m p l ä n s l a l t in B ö h m e n w ä h r e n d

(6)

d e s J . 1840. S. 118. — N o t i z e n ü b e r h e r r s c h e n d e K r a n k h e i t e n . S . 1 1 9 . — Die V e r h a n d l u n g e n d e r 25. V e r s a m m l u n g d e r d e u t s c h e n N a t u r f o r s c h e r u n d A e r z t e in A a c h e n . S . 122. — Di e 8. V e r s a m m l u n g u n g a r i s c h e r A e r z t e u n d N a t u r f o r s c h e r . — Die 5. V e r s a m m l u n g d e r s c a n d i n a v i s e h e n N a t u r f o r s c h e r . — A l l g e m e i n e r C o n g r e s s d e r A e r z t e d e r v e r e i n i g t e n S t a a t e n . — M e d i c o - e t h i - c a l A s s o c i a t i o n in M a n c h e s t e r . — N e u e P r ü f u n g s o r d n u n g fü r M e d i c i n e r im G r o s s h e r z o g t h u m H e s s e n . S. 126. — Z a h l d e r M e d i c i n S t u d i r e n d e n a n d e n a m e r i k a n i s c h e n U n i v e r s i t ä t e n . — L o n d o n e r K i n d e r s p i t a l ; S p i t a l f ü r S c h w i n d s ü c h t i g e d a s e l b s t . — N e u e P e n s i o n s - u n d H e i l a n s t a l t f ü r G e i s t e s k r a n k e in M a r i e n t h a l . — Z a h l d e r a r m e n I r r e n in E n g l a n d u n d W a l e s . — V e r m ä c h t n i s s z u r G r ü n d u n g e i n e s H o s p i t a l s . — V e t e r i n ä r i n - s l i t u l in D o r p a t . — V o r z ü g l i c h s t e W a s s e r h e i l a n s t a l t in N o r d a m e r i k a . — C i r c u l a r w e g e n B e z e i c h n u n g d e r D e s e r t e u r e in d e r e n g l . A r m e e . S . 128. — S a m m l u n g v o n B i l d n i s s e n v o n A e r z t e n u n d N a t u r f o r s c h e r n . — C r i m i - n a l s t a t i s t i k in P a r i s . — W e t t e v o n 1900 F r i e d r i c h s d ’o r . — M e d ic in d e r H i n d u . S . 129. — D a s F o r m y l c h l o r i d ( C h l o r o f o r m ! S. 131.

N ekro lo g e, J . K o l l e t s c h k a S. 132. — J . N. F i s c h e r . S . 1 3 3 . — F. W . N u s s h a r d . S . 135. — D i e f f e n b a c h S . 136. — L i s f r a n c S . 1 39.

IV. Lilerärischer Anzeiger.

P r u n e r. Die K r a n k h e i t e n d e s O r i e n t s v o m S t a n d p u n k t e d e r v e r g l e i c h e n d e n N o s o l o g i e b e t r a c h t e t . B e s p r o c h e n v o n Dr. K r a f t . S. 1.

E m m e r t . L e h r b u c h d e r C h i r u r g i e . B e s p r . v o n D r. K ö h l e r . S. 5.

T r o s c h e l . H a n d b u c h f ü r d e n U n t e r r i c h t i m c h i r u r g i s c h e n V e r b ä n d e . B e s p r . v o n Dr. K ö h i e r . S. 9.

F r o r i e p . T a fe l n ü b e r d i e K n o c h e n b r ü c h e a u s d e n c h i r u r g i s c h e n K u p f e r ­ ta f e ln z u m G e b r a u c h e f ü r p r a k t i s c h e C h i r u r g e n z u s a m m e n g e s t e l l t . B e s p r . v o n Dr. K ö h l e r . S. 10.

R o b b e l e n . D i ä t e t i k f ü r d a s m i t t l e r e u n d h ö h e r e L e b e n s a l t e r . B e s p r . v o n Dr. R a m i s c h. S . 11.

G i i n t n e r . G e r i c h t s ä r z t l i c h e W ü r d i g u n g d e r K ö r p e r v e r l e t z u n g e n u n d N a r b e n . B e s p r . v o n Dr. N o w a k . S. 13.

K r e u t z e r . D a s S c h l a c h t e n d e r P f e r d e u n d d e r G e n u s s d e s P f e r d e ­ f l e i s c h e s . B e s p r . v o n Dr. N o w a k . S. 14.

H a u p t . U e b c r e i n i g e S e u c h e k r a n k h e i t e n d e r H a u s t h i e r e in S i b i r i e n e t c . B e s p r . v o n Dr. N o w a k . S. 15.

V o g e l . D i e t r o c k e n e n , k o h l e n s a u r e n G a s b ä d e r z u K a i s e r F r a n z e n s b a d . B e s p r . v o n Dr. R e i s s . S. 17.

R o t h . D a s k a l t e S c h w e f e l w a s s e r z u B a d W e i l b a c h . B e s p r o c h e n v o n D r . L ö s c h n e r . S. 20.

W i t t s t e i n . V o l l s t ä n d i g e s e t y m o l o g i s c h - c h e m i s c h e s H a n d w ö r t e r b u c h . B e s p r . v o n D r. F r i e s e . S. 21.

F l e m i n g . U n t e r s u c h u n g e n ü b e r d i e p h y s i o l o g i s c h e n u n d m e d i c i n i s c h e n E i g e n s c h a f t e n d e s A c o n i t u m N a p e l l u s . B e s p r o c h e n v o n Dr. R e i s s . S. 23.

G r u b e r. V ier A b h a n d l u n g e n a u s d e m G e b i e t e d e r m e d i c i n i s c h - c h i r u r ­ g i s c h e n A n a t o m i e . B e s p r o c h e n v o n Dr. M o r a w e k . S. 24.

R o s e r . C h i r u r g i s c h - a n a t o m i s c h e s V a d e m e c u m für S t u d i r e n d e u n d A e r z t e . B e s p r . v o n P r o f . P i t h a . S. 27.

M a n n I. K a r l s b a d u n d s e i n e M i n e r a l q u e l l e n . B e s p r o c h e n v o n D r . R e i s s . S. 28.

P l a g g e . H a n d b u c h d e r P h a r m a k o d y n a m i k für W u n d ä r z t e u n d S t u d i ­ r e n d e . B e s p r . v o n D r. L ö s c h n e r . S. 30.

B o c k . L e h r b u c h d e r p a t h o l o g i s c h e n A n a t o m i e m i t R ü c k s i c h t a u f d i e A n w e n d u n g a m K r a n k e n b e t t e . B e s p r . v o n P r o f . D I a u h y . S . 3 1 .

V. ln den Analeklen besp roch en e W erke. S. 31.

VI. Ankündigungen.

(7)

Original - Aufsätze.

- - - £ » - ® - » S - - - -

Bericht über die au f der chirurgischen Klinik zu P rag in den Schuljahren 1845 — 184T behandelten K rankheitsfälle.

V on P m f . Pitha.

D i e Zahl der in d iesen 3 Jahren auf der Klinik behandelten beträgt 6 8 9 , jen er auf der damit verbundenen am bulatorischen Klinik 720, zusam m en 1409 Individuen aus allen Altersstufen (von v\ en igen Tagen bis 90 Jahren). — Mit w en igen Ausnahmen geh örte der bei W eitem g r ö s s te Theil der Kran­

ken der d ienenden, arbeitenden K lasse an. Die traum atischen V erletzun­

gen kamen m eisten s bei gesu n d en , kräftigen Taglöhnern im m ittleren M annesalter, die Entzündungen, G esch w ü re, K nochenkrankheiten , in sb e­

son d ere die G elenkleiden und P seu d oplasm en bei k ach ek tisch en und sch w äch lich en Individuen vor. Rücksichtlich d es G esch lech tes geh örten

3/5 dem m ännlichen, 2

/ r ,

dem w eib lichen G esch lech te an. Die n ach stehend e Tabelle gibt eine

U ebersichl d er in den S ch u ljah ren 1 8 4 5 — 1847 behandelten K ra n k h eits- Formen.

B e n e n n u n g d e r

K r a n k h e i l s I o r m e n.

E g c tfcp =

*r. G e h ei lt . G e b e s s e rt , j

<D _C O/

fcl c

T ra n s f. G e s to rb e n . I /. Entzündung u nd ihre Folgen.

E r y s i p e l ... 1 i

P h l e g m o n e , diffuse IS 17 __ __ __ p * B ran d .

u m s c h r i e b e n e . ;i 3

Atisc ess e, a c u t e .

i i

11

„ c h r o n i s c h e . 10 8 __ __ 2

V e r b r e n n u n g . . . . 7 (> _ __ — i

E r f r i e r u n g ... ft ö __ __ __ i* * P y a e m i e .

B r a n d , s p o n t a n e r . . . 2 _ _ 1* i * d. H e ilu n g n a h e

'a uf d. A bth ei lu n g .

2 1 __ _ __ i

H y p e r t r o p h i e d e s Z e l l g e w e b e s .

„ d e r Z u n g e . . . 3

1 2

1

— — 1

d e r T o n sille n 2 2

t ü [ t r a g . . . . 00 57 — 4 5

1

(8)

Prof. P it/ia: Klinischer Bericht.

B e n e n n u n g d e r

K r a n k h e i t s f o r m e n .

A u f g e n o m - 1 m e n . Gehei lt . G eb es se rt . I Un g eh eil t. 1 Tran sf. Ge st orb en. 1

U e b e r t r a g ... 00 57 — — 4 5

E n t z ü n d u n g d e s Z a h n f l e i s c h e s . 2 2

„ d e r V ene n . . . . T T

d e r L y m p h g e f ä s s e . i i

„ d e r L y m p h d r ü s e n . i i

H y p e r t r o p h i e d e r L y m p h d r ü s e n . i i

• E n tz ü n d u n g d e r S c h i l d d r ü s e . . i i

„ d e s iiuss. G e h ö r g a n g e s

i

i

„ d e r H y g h m o r s h ö l d e . i i d e r B r u s t d r ü s e . . .') 5

d e r H o d e n . . . . 0 (i

„ d e r H a r n r ö h r e . . i 1

P h i m o s e ... ;t 3

S t r i c t u r e n d e r H a r n r ö h r e . . . 5 4 — : —

1* * T u b e r c u l o s e . H y p e r t r o p h i e d e r H a r n b l a s e . . 1 1

E n t z ü n d u n g d e s S c h u l t e r - . . . 2 1

— — r * T u b e r c u l o s e .

„ „ E ll e n b o g e n - . . 5 2 — — 3

„ „ H a n d - . . . . ■> 2

„ „ H ü f t g e l e n k s u n d ( 11

7

I ;)

K o x a lg ie . . * 1

i

„ „ K n i e g e l e n k s . . II 8 — — 3

„ „ F u s s g e l e n k e s 7 fl 1

„ e i n e s S c l d e i m b c u t e l s 1 — — — 1

W a s s e r s u c h t „ „ 5 5

P a n a r i t i u m ... 3 3 O n y c h i a ... 1 1 I n c a r n a l i o u n g u i s . . . . . . 5 5

E n t z ü n d u n g d e r B e in h a u t . . . 0 3 — — 3

N e k r o s e n ... (25)

„ d e s O b e r k i e f e r s . . . 2 2

„ „ U n t e r k i e fe rs . . . 3 2 — — 1

„ „ O b e r a r m e s . . . 2 2

„ „ O b e r s c h e n k e l s . . 2 1 — — — 0 * P y ä m i e , c o m m i -

n u l i v e F r a c l u r .

„ U n t e r s c h e n k e l s . . 10 10 — — fl

C a r i e s ... 15 5 —

II) G e s c h w ü r e ... 20 — — 12 S p e i c h e l f i s t e l ... 1 1

i V l a s l d a r m f i s l e l ... 14 12 — — 2 U r i n l i s t e i ... 2 2

K othfist el ... 3 2 — — 1

B l a s e n s c h e i d e n f i s t e l ... 1 — — — 1 F i s s u r d e s M a s t d a r m s . . . . 3 3

D a m m r i s s ... 1 1 II. Traumen.

C o n t u s i o n e n ... 8 7 —

i* * S p h a c e l u s . W u n d e n ... (24")

„ d e s K o p f e s ... 3 2 — — —

i

* * c o m p l i c i r t m i t E x tr a v a s a t.

„ d e s H a l s e s ... 1 1

„ d e r B r u s t ... 2 1 — — — i* * B e r s l u n g d e r

L e b e r.

„ d e s U n t e r l e i b e s . . . 1 I

F ü r t r a g . . . . 207 204 i — 51

' ‘ 1

(9)

3

B e n e n n u n g d e r

K r a n k h e i t s f o r m e n . if g e no m - 1 m e n .

"33 0) C/3

C/3

<D -Q

<D -C 03 fco

c*_!

C/3

G CO

c 0) ja u O ffi

■< U O E- <5

U e b e r t r a g . . . . 267 204 1 — 51 11

W u n d e n d e r ü b r i g e n K ö r p e r l h e i l e B i s s w u n d e ...

E r s c h ü t t e r u n g d e s R ü c k e n m a r k e s

„ d e s G e h i r n s . . T r i s m u s ...

F r a c t u r e n ... (65)

„ d e r S c h ä d e l k n o c h e n .

„ d e s U n t e r k i e fe rs . .

„ d e s S c h l ü s s e l b e i n s

„ d e s O b e r a r m h a l s e s .

„ d e s O b e r a r m e s . . .

„ d e s V o r d e r a r m e s . .

„ d e s O l e k r a n o n s . .

„ d e s R a d iu s . . . .

„ d e r H a n d w u r z e l k n o c h e n

„ d e r R i p p e n . . . .

„ d e s S c h a m b e i n s . .

„ d e s O b e r s c h e n k e l s

„ d e s U n t e r s c h e n k e l s .

„ d e s W a d e n b e i n s . . 17

1 1

‘2 1 2 3 4 5 6 7

1

6 2 4 1 6 15

3 15

1

2

3 4 5 6 7 6 2 4 6 11 3

— 2

1*

1 2

1*

1

* B r u c h d e s 7.

H a l s w irb e ls .

* P y ä m i e .

* P y ä m i e , C o m - m u n i t i v f r a c t u r e n .

111. Dislocationen.

V e r r e n k u n g e n . . . . (16)

d e r H a l s w i r b e l .

„ d e s U n t e r k i e fe rs .

„ d e s S c h u l l e r e n d e s d e s S c h l ü s s e l b e i n s

„ d e s O b e r a r m s

„ d e s V o r d e r a r m s .

„ d e s O b e r s c l i e n k e ls V e r s t a u c h u n g ...

H e r n i e n ... (60) L e i s t e n b r u c h , f r e i ...

.< e i n g e k l e m m t . . S c h e n k e l b r u c h , e i n g e k l e m m t . K a b e l b r u c h , f r e i ...

n e i n g e k l e m m t . .

\ o r f a l l d e s U t e r u s ...

1 1 1 6 2 5 1

8

•27 23 1 1 3

1 1 6 2 4 1 5 20 12

1 3

3

1

1 —

1

1’

6 11

* i n n e r e V er blu t.

IV. Ektasieen.

A n e u r y s m a . . V n ric e s . T e l e a n g i e k t a s i e .

3 2 7

3 2 7 V. Ansammlungen, Concrct.

C y ste n d e r S c h i l d d r ü s e . K a n u l a . . . .

H y d r o k e l e . . . \ H a e m a t o k e l e . .

1

1 26 4

1 26 4

— —

1

l ' ü r t r a g . . . . 478 378

5 1 5 4 4 0

1*

(10)

4

B e n e n n u n g d e r

K r a n k h e i t s f o r m e n .

e o - 4) £ .fcpfa J3 ’S .

< X>

c/7 C/7 _Q 07

a>

j a V 60

T>

c CO c OJ j a L.

O 'S

■< o o Ö O

U e b e r t r a g . . . . 478 3 7 8 5 1 54 40

S t e i n d e r H a r n b l a s e . . . . 10 7 — 1 — 2* } * U rä m ie .

| s e p t . P e r i t o n . VI. Pseudoplasmen.

A t h e r o m ...

L i p o m ...

E n c h o n d r o r n ...

P o l y p d e r l l i g h m o r s h ü h l c . . O h r p o l y p ...

R a c h e n p o l y p ...

N a s e n p o l y p ...

P o l y p d e s U t e r u s ...

K a r c i n o m d e s A u g a p f e ls . , .

„ d e s G e s i c h t e s . . .

„ d e r U n t e r l i p p e . . .

„ d e s U n te rk ie fe rs . .

„ d e r B r u s t d r ü s e . .

„ d e s m ä n n l i c h e n G lie d e s

„ d e s H o d e n s . . . . C y s t o s a r c o m a C o o p e r i . . . K n o c h e n k r e b s ...

K r e b s d e r H a u t ...

M a r k s c h w a m m ...

M e l a n o s e ...

L u p u s ...

7 5 5 1 1 2 1 1 2 22 12 1 10 5 4 2 14 2 13 1 7

7 5 5 1 2 1 1 11 11 1 10 4 3 2 5 2 2

5 i i i i i i i i i i 1 2 1

1 1 4

1 9

3 1

8 7 1 2 VII. Deformitäten.

G e s p a l t e n e r G a u m e n . . . . H a s e n s c h a r t e ...

D o p p e l t e U n t e r l i p p e . . . . M u t t e r m a l ...

D iiro rm e N a r b e ...

V e r w a c h s u n g d e r Z u n g e . . .

„ d e r B a c k e . . .

„ d e r F i n g e r . .

d e r S c h e i d e . . G o n l r a c t u r e n ...

T o r t i c o l l i s ...

K l u m p f u s s ...

K n i e b o h r e r ...

3 27 1 1 1 1 2 1 1 II 1 22 1

i — w i

— 1 2

1

5 1 VIII. Defectc.

D e f e c t d e r O b e r l i p p e . . . .

„ d e r U n t e r l i p p e . . .

d e r N a s e ...

„ d. W a n g e u . d . M u n d w i n k e l s 1 1 2 1

1 1 2 1 IX. Ucberzahl.

U e b e r z a h l d e r F i n g e r . . . . 2 2

S u m m a . . . . 689 533

15 93 42

|

(11)

Prof. P it/ia: Klinischer llcricht. 5

Die aus dem vorstehend en V erzeichnisse ersichtliche M annigfaltig­

keit der chirurgischen Krankheitsformen w ar nur dadurch zu erzielen m öglich, d ass dem P rofessor der chirurgischen Klinik alljährlich ein e An­

zahl von 1 0 0 0 — 1200 Kranken der chirurgischen Abtheilung zur A usw ah l für die Klinik zu G ebote stand . Das Mortalitätsverhältniss b ietet in den drei nach einander folgenden Jahren ein e m erkw ürdige Variation dar.

Es starben nämlich im Jahre 1845 von 23 4 Kranken 18

1840 „ 2 5 2 9

1847 „ 20 3 15

Es ist som it das M ortalitätsverhältniss d es Jahres 1845 1 : 1 3

„ „ .. V 1840 1 : 2 8

„ „ , - 1847 1 : 1 3 V,

und som it das Sum m averhältniss aller 3 Jahre . . . = I : 18.

Die mehr als doppelt so g r o s s e Sterblichkeit der Jahre 1845 und 1847 g e g e n das Jahr 1840 gründet sich theils auf die zufällig in jen en Jahren zahlreicher zu sam m engekom m en en sc h w er en und lelhalen Ver­

letzungen, theils ab er und hauptsächlich auf den im Som m er 1845 herr­

sch en d en sep tisch en K rankheitsgenius , unter d e sse n d eleterem Ein­

flüsse die Entzündungen, nam entlich je n e d es B au ch felles, fast durch- g e h en d s den sep tisch en Charakter an nah m en, in sb e so n d e re Darm ein­

klem m ungen schn ell zur Perforation führten; und d ie noch verh eeren ­ der wir k ende Ruhrepidemie d e s Jahres 1 8 4 7 , von der zumal in den Monaten Mai und Juni d. J. auch nicht Ein Bett der chirurgischen Klinik versch on t geb lieb en ist. Mehr als <i/ 3 der in d iesem Jahre V erstorbenen sin d lediglich als Opfer d iese r u ngew öhnlich verderblichen S eu ch e g e ­ fallen. — Nicht zu verkennen ist endlich d er nach lheilige Einlluss der

unverm eidlichen allzugrossen Häufung der sc h w er sten K rankheitsfälle auf den 2 klinischen S älen , indem d aselb st Behufs d es praktischen Unterrichts ger a d e die gefährlichsten Krankheiten und in sb eso n d ere alle operativen l a ll e zu sa m m en g eslellt w erd en . Die M enge und V erschiedenheit der letzteren erhellt aus der folgenden

(Jebersicht d e r in den S ch u ljah ren 1845, 1840 u n d 1847 verrichteten Operationen.

Zahl d e r Fälle.

n ? ' ? P u n S d e r b l u t i g e n N a h t B l u t i g e s S c h r ö p f e n . . . P p h c a t i o n v o n Mo xcn . . V c n a e se c tio n . . . .

» c a n f i c a t i o n ...

Ju ik o l o m i e ...

m n j j c h t u n g v o n L u x a t i o n e n

37 26 3 20 2 4 7!) 16

•'iirtraii 205

(12)

6 Prof. Pil/ia: Klinischer Bericht.

Z ah l d e r _____________________________________________________ Fülle.

F e b e r t r a g ... 2 0 5

E i n r i c h t u n g u n d B a n d a g i r u n g von F r a c t u r e n ... 67

A u s s t e m m u n g u n d E x t r a c t i o n n e k r o t i s c h e r K n o c h e n s e q u e s t e r . . . . 14

E x s t i r p a t i o n e i n e r B a l g g e s c h w u l s t ... 3 0 F r o s c h g ; e s c h \ v u l s t ... 4

„ „ F e t t g e s c h w u l s t ... 6

„ e i n e s F i b r o i d s ... 2

„ e i n e s E n c h o n d r o m s ... 2

„ e i n e r T e l e a n g i e k t a s i e d u r c h s u b c u t a n e U n t e r b i n d u n g . . . 5

" .. E x c i s i o n ... 12

S u b c u t a n e U n t e r b i n d u n g d e r V en a s a p h e n a m a g n a n a c h R i c o r d . . . 8

U n t e r b i n d u n g d e r Art. b r a c h i a l i s w e g e n A n e u r y s m a ... 3

>. fe m o ra l i s „ „ I E x s t i r p a t i o n e i n e s G e s i c h t s k r e b s e s m i t A u l o p l a s l i k ... 0

„ e i n e s L i p p e n k r e b s e s m i t n a c h t r ä g l i c h e r C h e il o p l a s t i k . . . 2:1 M u n d b i l d u n g n a c h D i e f f e n b a c h ... 3

B i l d u n g d e r O b e r l i p p e ... I O p e r a t i o n d e r e i n f a c h e n u n d d o p p e l t e n H a s e n s c h a r t e ... 2 2 „ e i n e r h y p e r t r o p h i s c h e n U n t e r l i p p e ... I D u r c h s c h n e i d u n g d e s v e r k ü r z te n Z u n g e n b ä n d c h e n s ... 31

L ö s u n g e i n e r v e r w a c h s e n e n B a c k e m i t d e m Z a h n f l e i s c h e ... 3

.. .. Z u n g e I G a u m e n n a h t ... . :( E x s t i r p a t i o n d e r T o n sille n . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

L a r y n g o t o m i e ... 2

E n t f e r n u n g f r e m d e r K ö r p e r a u s d e r S p e i s e r ö h r e ... 12

K a t h e t e r i s m u s d e r S p e i s e r ö h r e w e g e n V e r e n g e r u n g ... 3

E n t f e r n u n g f r e m d e r K ö r p e r a u s d e r N a s e n h ö h l e ... 15

E x t r a c t i o n v o n N a s e n - u n d N a s e n r a c h e n p o l y p e n ... 16

E n t f e r n u n g f r e m d e r K ö r p e r a u s d e r N a se , S c h l u n d , ä u s s e r e m G e h ö r g a n g e u n d W u n d e n ... . 2 0 E x s t i r p a t i o n e i n e s M e d u l l a r s a r k o m s d e r H y g h m o r s h ö h l e ... 2

R h i n o p l a s t i k ... 2

O p e r a t i o n e i n e r S p e i c h e l f i s t e l ... I E x s t i r p a t i o n d e s A u g a p f e l s ... 1

E x s t i r p a t i o n e i n e s A u g e n l i d k r e b s e s n e b s t B l e p h a ro p l a s t ii i ’. ! . . . . I O p e r a t i o n e i n e s C e p h a l a e m a t o m a n e o n a t o r u m ... 8

E n t f e r n u n g m e h r e r e r e i n g e d r ü c k t e r K n o c h e n s t ü c k e d e r C a lv a ri a w e g e n C o m m i n u t i v f r a c t u r ... I E x s t i r p a t i o n e i n e s M a r k s c h w a m m e s d e r C a l v a r i a ... I E x t r a c t i o n v o n O h r p o l y p e n ... 4

„ f r e m d e r K ö r p e r a u s d e m ä u s s e r n G e h ö r g a n g e ... 8

T e n o i o m i e u n d M y o t o m i e ... 47

O p e r a t i o n d e s T o r l i c o l l i s ... 2

S u b c u t a n e Di scisi on e i n e s G a n g l i o n s ... 5

. ... S c a r i f i c a t i o n h y d r o p i s c h e r S c h l e i m b e u l e l ... 5

E x c i si o n e i n e r fe h le rh a fte n N a r b e ... 2

O p e r a t i o n e i n e r n a r b i g e n C o n l r a c l u r d e s Ri ng- u n d O h r f i n g e r s . . . . 1

F . x stirp a tio n e i n e s M a r k s c h w a m m e s d e r S c a p u l o - D o r s a l - G e g e n d . . . I „ e i n e s f a u s t g r o s s e n M e d u l l a r s a r k o m s d e r v o r d e r e n T h o r a x ­ w a n d u n d a m R ü c k e n ... 3

P a r a c e n l h e s e d e r B r u s t ... 4

U n t e r b i n d u n g e i n e s F u n g u s m a m m a e s i m p l e x ... I

A m p u t a t i o n d e r w e i b l i c h e n B r u s t ... j2

B a u c h s t i c h ... 6

R e d u c t i o n e i n e r g r o s s e n P a r t i e v o r g e fa ll e n e r D a r m s c h l i n g e n d u r c h ei n e I

p e n e t r i r e n d e B a u c h w u n d e m it n a c h t r ä g l i c h e r A n l e g u n g d e r N a h t . I

F ü r t r a g ... 6 5 8

(13)

Prof. P ith a : Klinischer Bericht. 7

TaltT

d e r F ü l l e .

U e b e r t r a g ...

R e d u c l i o n e i n g e k l e m m t e r H e r n i e n ...

H e r n i o t o m ie . ...

R a d i c a l o p e r a t i o n f re ie r L e i s t e n h e r n i e n n a c h G e r d y ...

„ „ „ „ R ö n n e t ...

O p e r a t i o n e i n e r M a s t d a r m f i s t e l ...

R e p o s i t i o n e i n e s M a s t d a r m v o r f a l l e s ...

O p e r a t i o n e i n e r F i ss u ra rect i ...

C a t h d t e r i s m e l'orcö w e g e n S l r i c t u r e n ...

L i t h o t r i l i e ...

L i t h o t o m i e ...

O p e r a t i o n d e r P h i m o s e ...

„ „ P a r a p h i m o s e . . ...

„ e i n e s K a r c i n o m s d e s P e n i s ...

A m p u t a t i o n d e s P e n i s ...

R a d i c a l o p e r a t i o n e i n e s W a s s e r b r u c h e s d u r c h I n j e c t i o n ...

s u h e u t a n e L i g a t u r . . .

P a l l i a l i v p u n c t i o n e i n e s W a s s e r h r u c h e s ...

O p e r a t i o n e i n e r H y d r o c e l e c y s t ic a d u r c h E x c i s i o n ...

s u h e u t a n e L i g a t u r ...

„ „ H a e m a t o c e l e ...

„ „ V a r ie o c e le n a c h R i c o r d ...

„ „ S a r k o c e l e ( H a l b c a s t r a t i o n ) ... . . C a s t r a t i o n ...

R e p o s i t i o n e in e s G e h ü r m u t l e r v o r f a l l e s ...

U n t e r b i n d u n g e i n e s f i b rö s e n G e h ä r m u t t e r p o l y p e n ...

O p e r a t i o n e i n e s M e d u l l a r s a r k o m s d e r S c h a m l i p p e n ...

E p i s i o r a p h i e ... '

O p e r a t i o n d e s e i n g e w a c h s e n e n N a g e l s ...

A m p u t a t i o n «Ier F i n g e r p h a l a n g e n ...

„ d e s V o r d e r a r m e s ...

O b e r a r m e s ... ... ...

„ „ M i t t e l f u s s e s ...

* ,, U n t e r s c h e n k e l s th ei ls w e g e n C o m m i n u t i v f r a c t u r , th e ils w e g e n K a r c i n o m ...

, u " O b e r s c h e n k e l s l l i e i l s w e g e n N e k r o s e , th ei ls w e g e n K a r c i n o m L x a r l i c u l a t i o n v o n F i n g e r - u n d Z e h e n p h a l a n g e n . . . . ' ...

n im F u s s g e l e n k e n a c h S y m e ...

" . l o b e r t ...

„ a u s d e m S c h u l l e r g e l e n k e w e g e n N e k r o s e ...

s e e t i o n d e s U n t e r k i e f e r s ...

„ E l l e n h o g e n g e l e n k e s ...

" h i n t e r n F o r t s a t z e s d e s F e r s e n b e i n s w e g e n N e k r o s e . . , , " n K ö p f c h e n s d e s e r s t e n M i t l e l f u s s k n o c h e n s ...

A b t r a g u n g ü b e r z ä h l i g e r F i n g e r u n d Z e h e n ...

Ü g m m n g v e r w a c h s e n e r F i n g e r . ... . S u m m a ... .

65 8 17

;ti (i 2 -

Id

4 3 8 5 4 2

3

1

3 25 3

20 3 I

2 1 '

t>

1 1

1

1

2 6 1 1

4 2 16

0

14 1

1 1 6 2 1 1

8 3 004

E n t z ii 7i d u n g s f o r m c n.

1 • E ry s i p e I , als se lb ststä n d ig e K ra n k h eit kam nur einmal, als Erij-

p e la s oalem atosurn c r u ris u triu squ e bei einem 24jährigen Stubenm ädchen,

E. E., in Holge ein e s kalten K ussbades vor. Es zeich n ete sich durch

se h r b la sse Röthe, r e isse n d e S ch m erzen um die K nöchel, Fieber und

sp a tsa m e A bschuppung aus. D as vorw altend e O edem indicirte die

(14)

8 l ’rof. P ilh a: KliuHichür Bericht.

Com pression (circulare E inw ickelung mit Heftpflasterslreifen), die liier von s o gutem E rfolge w a r, d a ss gleich nach der ersten E inw ickelung Schm erzen und Fieher sch n ell w ichen und hinnen 10 Tagen vollkom m ene Z ertheilung erfolgte.

Sym ptom atisch kam d a g eg en der R oth la u f häufig zum V orschein, b e ­ son d ers in den,M onaten D ecem ber 1845, Jäner und Februar 1840, w o er epidem isch herrschend sich zu den m eisten Wunden und G eschw üren g ese llte . G ewöhnlich stellte sich bei den hiervon ergriffenen Kranken p lötzlich , oh ne n ach w eisb are V er a n la ssu n g , ein heftiges Fieber mit brennender Hitze der Haut, A pp etitlosigk eit, trockener Z u n g e , Kopf­

sc h m e r z , Agrypnie , zu w eilen selb st mit Delirien ein, w orau f sich zuerst die Ränder d e s G esch w ü rs od er d er W unde rötheten, sc h w e llte n , und unter völlig« tn V ersiegen d es kurz vorher noch eiternden G esch w ü r­

grundes von einem rapid zunehm enden E ntzündungshofe ein g e sc h lo sse n w urden. In einigen Fällen schlich d ie se s Erysipel unaufhaltsam in einer o d er m ehreren Richtungen fort, bis e s beinahe die g a n ze K örperober­

fläche durchw anderte. S o namentlich bei einem robusten Kranken, w o e s von den Rändern ein es b ereits in der Vernarbung begriffenen Halsab- s c e s s e s au sgin g und allm älig den ganzen Hals, die Brust, den R ücken, den H interkopf, dann den gan zen Kopf, das G e sic h t, d ie Mu n d - u n d R achenhöhle, und zuletzt die obern Extremitäten ergriff. B eabsich tigte B egränzungen durch Lapis inf., V esicatorstreifen etc. blieben diesm al gan z fruchtlos; d a g eg en nützte zu w eilen ein frühzeitig g ereich tes B rech­

mittel aus Ipecacuanha. Der Verlauf w ar in den m eisten Fällen seh r stürm isch und b eunruhigend, nicht selten traten seh r deu tlich e Erschei­

nungen der Ryämie, heftige, häufig w ied erh o lte Froslanfälle ei n, zumal w ähren d das Erysipel über den Thorax schlich, s o w ie Delirien und S opor die Affection der K opfschw arte und der Ohren b egleiteten . -— N ich tsd esto­

w en ig er sch w an d en auch in den schlim m sten Fällen unter dem Gebrauche der M ineralsäuren, allm älig alle pyaem isch en E rsch einu ngen, und nach vollend eter A bschuppung trat aberm als norm ale S ecretion der W und­

flächen und G esch w üre und hierauf rasch e Vernarbung d erselb en ein.

Die Abschuppung g esch a h bei intensiven Erysipelen, w o die Haut dunkel- roth und seh r g esch w o llen w ar, in g ro ssen Lappen; bei m inder saturirter R ölhe und G eschw ulst d es H autparenchym s schillerte sich die Epidermis nur kleienlörm ig ab. S elten jed o ch w ar e s mit der Abschuppung ein es Theiles abgethan, m eist schritt im G egentheile w ährend d ieser das Erysipel mit u ngebrochener, häufig selb st plötzlich verstärkter Intensität über eine an dere R egion w eiter fort. Nur in einem Falle kam e s (im G esichte und im G ehörgange) zu sehr intensiver Blasenbildung. — Häufig kam en nach 2 — 3lägigen U nterbrechungen, Recidiven d es Rothlaufes, die sich nam ent­

lich bei einem Brustkranken oft w iederholten und d esse n R econ valescen z

(15)

Prof. P it/m : Klinischer Bericht. 9

v e r z ö g e r te n ; endlich trat ein seh r heftiger Sch üttelfrost ein, der nach Vaslü nd iger D auer einer leichten R eaction w ich und nun mit einem m al den s o lan ge sc h le ic h e n d en P r o c e ss um slim m te; denn von der Stu nd e an erholte sich der Kranke auffallend schn ell oh n e ein e w eite re Störung se in e r R eco n v a lescen z. S tu fen w eises, u nu nterbrochenes F ortschleich en , in te n s iv e , dunkle R ölhe und sc h a r f b eg riin zte, stark e S ch w ellu n g d es Hautparenchym s — s o d a ss d ie Ränder der erysip elatösen Flächen oft 1— 2 '" über das Niveau der an grän zen d en g esu n d en H a u lh erv o r ra g len — , gerin g e N eigung zur Phlyktänenbildung, leich te und häufige R ecidiven, a u sg esp ro c h e n e pyäm isch e E rscheinungen , c o n sla n te s A u sgeh en von W unden o d er G esch w ü ren , und zw ar m eist von den b ereits in der Hei­

lung begriffenen, und fast eb en so con stan te Heilung durch Z erlheilung und Abschuppung, bilden die w esen tlich en Charaktere d ie se s m erkw ür­

digen Erysipels, w e lc h e s in der genannten 3m onatlichen Z eitperiode fast alle V erw u n dete der Klinik ergriff, die m eisten durch län gere Zeit in hoher L eb en sgefah r h ie lt, d e sse n u n g e a ch te t Keinem gan z verderblich w u rd e, obw ohl e s bei Allen die H eilung störte und die R eco n v a lescen z sehr v erzögerte. Bei sc h w ä ch lic h e n , nam entlich k en ean gisch en Patienten w ar d as Erysipel seh r b lass, so d a ss man e s leicht ü b ersehen konnte; s o z. B. bei einer OOjähr. Frau, die bei der Brustamputation viel Blut verloren hatte. Hier trat d as Erysipel fast oh ne Röthe auf, jed o ch mit aller Inten­

sität der a llgem ein en E rscheinungen, d ie uns erst bei g en a u er U nter­

su ch u n g d es Thorax zur Erkenntniss d es, lediglich durch u m schrieb en e A nschw ellu ng und Hitze der Brust- und Rückenhaut charakterisirten, Roth- lau fes veran lassten . Sehr m isslich stand e s um d ie se Zeit um alle O p e­

rationen, die reinsten, gerin glügigsten und einfach sten W unden u nterlagen dem feindlichen G enius, d ie Eiterung w u rd e bei allen g e s tö r t, indem der Eiter in der R egel sch n ell zu gelben Krusten gerann , unter denen dann nur ein w a s s e r h e lle s Serum h ervorsickerte, bis endlich auch d ie se sp är­

lich e S ec r e lio n v e r sie g te und die bereits üppigen, frischen Granulationen w elk und livid w urden. V ereinigung p e r p rim a m in tentionein g e la n g auch m den gü n stig sten Fällen nur ä u sse r st se ile n , od er ging unter Hinzutritt d e s E rysip els w ied er auf. S o z. B. lö ste sich die Vereinigung einer einfachen Vförm igen L ippenw unde bei einem so n st g esu n d e n M anne.

ra g e nach Entfernung der Nadeln, gan z und gar w ied er, ob w oh l der ocn au en Verheilung nichts im W e g e stand. — S o w ie er gek om m en ist,

\ e u e s s uns a ilc h d ieser feindliche G e n iu s, oh n e n a ch w eisb a re o d er n 0 end w ie haltbar erklärliche U rsache, gan z allmälig. S tren ge Diät, Brech- und Abführmittel, Säuren (Acid. Halleri v. Acid. tartaricum c. Syrupo ruh.

idaei bei heftigem Durst dem Trank b eig em en g t), Chinin sulfuric. bei en t­

w ick elten p yäm ischen E rsch ein u n gen ; — örtlich Ein W ickelungen der en t­

zündeten Hautpartien mit dick auf L einw and gestrich en em Ung. cin e re u m ,

zeigten sich noch am hilfreichsten.

(16)

10 l ]rof. P ith a: Klinischer Bericht.

2. Pli l e g in o n e. a ) Die gen u in e, um schriebene E n tzü n d u n g d e s Z e ll gew eb es kam I5m al zur Beobachtung, m eist traum atisch, und bei jungen kräf­

tigen Individuen: lm ai an der hintern O h rg e g en d , Imal am H alse in der Karotis- und T em p oralgegend (hier spontan), 6 mal am Handrücken, 1 mal in d er Hohlhand, 1 mal am Daumen, lm al am O berschenkel und der Schulter, lm a l an der vorderen K niegegend, lm al am U nterschenkel, lm al in der U m gebung ein es L eisten bruches und lm al in der Circum ferenz d es Afters (Periproctitis). Da alle bereits auf der höchsten E ntw icklungsstufe der Entzündung zur Behandlung kam en, so gin gen sie säm m tlich in Eiterung über und erforderten die O nkotom ie (m eist lange In cisionen) mit Aus­

nahm e ein es einzigen Falles, der w e g e n sein er selten en Form und d es u nerw arteten A u sgan ges in Zertheilung m erkwürdig ist.

E in e 2 1 j ä h r i g e , k r ä ft i g e P u e r p e r a , se it 3 J a h r e n a n e i n e m r e c h t s s e i t i g e n freien L e i s t e n b r u c h e le id e n d , b e k a m e i n i g e T a g e n a c h d e r E n t b i n d u n g r e i s s e n d s t e c h e n d e S c h m e r z e n in d e r B r u c h g e s c h w u l s t , d i e v o n n u n a n u n t e r F i e b e r e r s c h e i n u n g e n f o r t w ä h r e n d a n G r ö s s e z u n a h m , d e r b , e m p f i n d l i c h u n d i r r e d u c t i b e l w u r d e . Drei W o c h e n n a c h B e g in n d i e s e r E r s c h e i n u n g e n s u c h t e d ie K r a n k e d ie Hülfe d e r A n ­ st a lt . Die e t w a m a n n s f a u s t g r o s s e G e s c h w u l s t g lic h h e i m e r s t e n Anb lick g a n z e i n e m g e s p a n n t e n e i n g e k l e m m t e n ä u s s e r e n L e i s t e n b r u c h e : i h r o b e r e s E n d e r a g t e m it e i n e m f i n g e r d i c k e n , h a r t e n F o r t s a t z e d u r c h d e n L e i s t e n c a n a l in die B a u c h h ö h l e , w a h r e n d d a s u n t e r e k o l b i g e E n d e bis in die e n t s p r e c h e n d e S c h a m l i p p e h i n a b r e i c h t e . Die g a n z e G e s c h w u l s t w a r d e r b , h ei s s u n d s c h m e r z h a f t , d e r U n te rle ib d a b e i m ä s s i g a u f g e ­ t r i e b e n , d e r S t u h l g a n g tr ä g e . E r b r e c h e n fehlte, u n d d u r c h P u r g a n z e n w u r d e d ie S t i p s i s l e ic h t b e h o b e n . W i r d i a g n o s t i c i r l e n e i n e P h l e g m o n e in d e r U m g e h u n g d e s B r u c h s a c k e s , u n d e r w a r t e t e n d ie A u s b il d u n g e i n e s p h l e g m o n ö s e n A h s c e s s e s u m so s i c h e r e r , a ls die E n t z ü n d u n g b e r e i t s 3 W o c h e n g e d a u e r t h a l t e . ( K a t a p l a s m e n , r u h i g e L a g e im B e tt e , Diät.) Die G e s c h w u l s t b lie b 14 T a g e l a n g u n v e r ä n d e r t , o h n e im M in d e ste n w e i c h e r zu w e r d e n . E s w u r d e n u n n e b s t d e n K a t a p l a s m e n U n g . n e a p o l i t . e i n g e r i e b e n u n d ei n e m a s s i g e C o m p r e s s i o n a n g e w e n d e t , w o r a u f d ie G e ­ s c h w u l s t , o b w o h l i m m e r h a r t b l e i b e n d , a llm ä lig k l e i n e r w u r d e , u n d di e a l l e r Be­

s c h w e r d e n e n t h o b e n e K r a n k e in d e r 4. W o c h e a u s t r a t . D e r B r u c h ist s e i t d e m n i c h t m e h r v o r g e t r e t e n . — E s ist o f fe n b a r, d a s s h i e r die N a t u r d u r c h e i n e zu fä llig d e n B r u c h s a c k b e l r e i re n d e P u e r p e r a l - E n t z i i n d u n g , O b lite r a tio n d e s le tz le r e n u n d s o m i t s p o n ­ t a n e R a d i c a l h e i l u n g d e r H e r n i e e i n g e l e i t e t h a tte . W ä r e die R a d i c a l o p e r a t i o n d e r H e r n i e n n a c h G e r d y , B o n n e t e tc . n o c h n i c h t b e k a n n t , so h ä t t e u n s d i e s e r Fall a u f di e I d e e d e r s e l b e n f ü h re n k ö n n e n .

b) Von d iffu ser Phlegm one w urden G Fälle aufgenom m en, w orunter vorzüglich zw ei bem erkensw erth sind, die zufällig an einem und dem ­ se lb e n T age (22. N ovem ber 1847) in die Anstalt kam en.

a. Phlegm on e diffu sa m an u s, a n tib ra c h ii e t b ra ch ii sin . vehernen- tissim a . S ph acelu s. — A m putation. Tod in 8 Tagen.

S. A. 18 J a h r e al t, e in b l ü h e n d g e s u n d e s r o b u s t e s D i e n s t m ä d c h e n , r i tz te sic h

a m 16. N o v e m b e r 1847 b e i m G e s c h i r r w a s c h e n d e n l i n k e n D a u m e n a n d e r Z in k e

e i n e r G a b e l , d e r e n si e sic h k u r z v o r h e r b e im E s s e n b e d i e n t h a t t e . Die V e r l e t z u n g

t r a f di e F u r c h e a m G e l e n k e d e s N a g e l g l i e d e s , u n d w a r s o u n b e d e u t e n d , d a s s sic h

(17)

Prof. P i/h a : Klinischer Bericht,. II k a u m e i n e S p u r v o n Blut z e i g t e . In e in ig e n S t u n d e n d a r a u f r ü l h e l e s i c h d i e v e r ­ le tz te S te l l e u n d s c h m e r z t e le b h a ft, w e s h a l b P a t . g e r i e b e n e E rd ä p f e l a u f l e g t e . Die E n t z ü n d u n g s t i e g r a s c h u n d h a l t e a m 18. b e r e i t s d i e g a n z e H a n d u n d '/3 d e s V o r ­ d e r a r m e s er g ri ffe n , a m 1!). s e l b s t d a s E l l e n b o g e n g e l e n k ü b e r s c h r i t t e n . Die b i s h e r l e b h a f t r o t h e , h e i s s e G e s c h w u l s t w u r d e n u n a n d e r H a n d d u n k l e r , v io le tt, e n o r m g e s p a n n t , g l ä n z e n d , v e r b r e it e t e sic h r a p i d n a c h a u f w ä r t s , s o d a s s si e a m 20. s c h o n d ie S c h u l t e r e r r e i c h t e . S c h m e r z u n d H itze u n e r t r ä g l i c h , A g ry p n ie . — Am 21. Bl as en - E r u p t i o n a m H a n d r ü c k e n u n d E l l e n b o g e n ; — a m 22. V e r m e h r u n g d e r B l a s e n ; d ie H a n d w u r d e d u n k e l v i o l e t t , k a l t , g e f ü h l - u n d b e w e g u n g s l o s . In d i e s e m Z u s t a n d e k a m d ie u n g l ü c k l i c h e K r a n k e d e n 23. (5. T a g d e r K r a n k h e it) a u f di e Kl inik. W i r l a n d e n d ie g a n z e E x t r e m i t ä t bis a n d a s S c h u l t e r b l a t t h i n a u f e n o r m g e s c h w o l l e n , die G e s c h w u l s t a m O b e r a r m e h o c h r o t h , h e is s, u n t e r d e m F i n g e r d r u c k e ei n e tiefe G r u b e b i l d e n d ; a m V o r d e r a r m e d u n k e l r o t h , g e g e n d i e H a n d hi n i m m e r m e h r in s B lau e s p i e l e n d , di e F i n g e r e n d l i c h u n d i n s b e s o n d e r e d ie N ä g e l d u n k e l v i o l e t u n d b l a u ­ s c h w a r z . Am V o r d e r a r m , d e r H a n d w u r z e l , u n d d en m o n s t r ö s a n g e s c h w o l l e n e n F i n ­ g e r n viele g r o s s e , m it vi ol et tem S e r u m g e fü llte B la s en . Die H a n d v o n d e r H a n d ­ w u r z e l a n g a n z k a l t , u n d v o l l k o m m e n e m p f i n d u n g s l o s . H e f tig e s F i e b e r , K o p f ­ s c h m e r z , M e le o ri s m u s , S t u h l v e r s t o p f u n g . ( K al le U m s c h l ä g e , s ä u e r l i c h e s G e t r ä n k e , D iä t.) — 24. N o v . F o r l s c h r e i t e n d e r G a n g r ä n bis z u m h a l b e n V o r d e r a r m e ; 23. bis z u m E l l b o g c n b u g e ; 26. M e n s t r u a t i o n . D as last i m m e r s e h r r o t h e u n d r e i c h l i c h e M e n s t r u a l b l u t s p ä r l i c h u n d b la ss, d ü n n f l ü s s i g . H i e r a u f g e r i n g e A b n a h m e d e s F i e b e r s u n d d e s M e t e o ri s m u s . — 29. N o v b r. b is 3. D e c e m b e r d a s F i e b e r w i e d e r h e f tig e r, D el irien , Verfall d e s G e s i c h t e s , g r o s s e V e r ä n d e r u n g d e r P h y s i o g n o m i e , h e f t i g e r D u r s t bei g ä n z l i c h e m A p p e t i t m a n g e l , j e d o c h s t e ts r e i n e r , f e u c h t e r , r o t h e r Z u n g e . — 4. — 7. D e c e m b e r j a u c h i g e s Z e rf lie ss e n u n d E in s c h r u m p f e n d e r b r a n d i g e n T h e i l e ; F ro s t a n f ä l l e , die u n t e r C h in in , M in e r a l s ä u r e n u n d W e i n w i e d e r w e i c h e n ; — b e g i n ­ n e n d e D e m a r c a t i o n d e s B r a n d e s ü b e r d e m E l l e n b o g e n . — 9. D e c e m b e r d ie G a n g r ä n b e g r ä n z t , ü b e r d e r D e m a r c a t i o n s l i n i e a m O b e r a r m e g u t a r t i g e E i t e r u n g m it r a s c h e r A b n a h m e d e r G e s c h w u l s t , — w i e d e r k e h r e n d e E s s l u s t u n d S ch la f. Von d e n W e i c h - t h e i l e n d e s V o r d e r a r m e s hie u n d d a g a n z e S t ü c k e bi s a u f d e n K n o c h e n a b g e ­ lö st . — U n t e r d i e s e n U m s t ä n d e n w u r d e itzt be i v ö l l i g e r B e g r ä n z u n g d e s B r a n d e s u n d n a c h V e r s c h w i n d e n d e r p y ä m i s c h e n E r s c h e i n u n g e n d ie A m p u t a t i o n in d e r Mitte d e s O b e r a r m e s v o r g e n o m m e n , w o r a u f sic h die K r a n k e d u r c h 8 T a g e z i e m ­ lich w o h l b e f a n d , u n d a l l m ä l i g zu e r h o l e n b e g a n n , a ls a m 17. Dec. p lö t z l i c h n e u e r ­ d i n g s E r b r e c h e n g r ü n e r M a s s e n , h e f t i g e s F i e b e r , C o l l a p s u s u n d F r o s l a n f ä l l e a ls s t ü r m i s c h e S y m p t o m e d e r P y ä m i e a u f t r a t e n , w e l c h e r di e K r a n k e a m 24. D e c e m b e r e r la g .

Scc/ion. Die r e c h t e L u n g e im g a n z e n U m f a n g e a n g e w a c h s e n ; in d e n b e i d e n

B r u s t h ö h l e n 1 Pf. g e l b e s , d i c k e s , eitri g e s E x s u d a t m i t viele n z e r f a l le n d e n , s c h m u t z i g ­

g e l b l i c h e n F a s e r s t o f f m a s s e n ; b e id e L u n g e n s t a r k ö d e m a t ö s , a n v ie le n S t e l l e n b o h n e n -

b is h ü h n e r e i g r o s s e l o b u l ä r e l l e p a t i s a l i o n e n u n d A b s c e ss e e n t h a l t e n d ; d i e B r o n c h i e n

in d e r N ä h e d e r g e n a n n t e n E n t z ü n d u n g s h e r d e m i t g r ü n l i c h g e l b e m d i c k e m E it e r

gefüllt, i m H e r z e n u n d d e n g r o s s e n G e f ä ss e n n e b s t v iel em d u n k e l r o t h e m g e s t o c k ­

t e m Blu te viele d e r b e w e i s s e F a s e r s t o f f g e r i n n s e l ; d ie L e b e r g r o s s , b l u t l e e r u n d

s t a r k f e t t h a l t i g ; im r e c h t e n L e b e r l a p p e n ein 3 " b r e i t e r u n d 2 " tiefer E n t z ü n d u n g s ­

h e r d ( g e l b e s , b e r e i t s e i t r ig z e r f li e s se n d e s E x s u d a t ) . Milz g r o s s , d i c h t e r , d u n k e l ­

b r a u n . Die A m p u t a t i o n s w u n d e m i t v e r t r o c k n e t e m E x s u d a t e b e l e g t . Die A rte ri e n

u n d V en en d e s S t u m p f e s n o r m a l , a n d e n freien E n d e n e t w a s v e r e n g e r t , d i e A rteria

b r a c h i a l i s b l o s d u r c h e i n e n 2 " ' l a n g e n F as e rs to fT p ro p f v e r s c h l o s s e n .

(18)

12 Prof. P ilh a: Klinischer Bericht.

Wir se h e n in d iesem traurigen B eispiele die sch reck lich ste Wirkung auf die u nb ed eu tend ste V eranlassung f o lg e n ; ein jun ger, kräftiger, g e ­ su nd er O rganism u sso schnell zerstört durch die gerin gfü gigste V erletzu n g!

Wir enthalten uns aller hypothetischen Erklärungsversuche d ie se r m erk­

w ürdigen T h alsache, da uns ein e gen ü g en d e Begründung d erselb en un­

m öglich scheint. Man begreift sehr leicht die sch n elle Mortification der Finger und der Hand durch den Druck der so rapid e r g o sse n e n Exsudat­

m a sse auf die ernährenden G c fä ss- und N ervenstäm rne, durch die bei einer so intensiven und au sged eh n ten Entzündung n o lh w en d ig e V ersto­

pfung aller Capillarien; allein eb en d iese u ngeheuere Höhe und Rapidität d er Reaction steht in dem unbegreiflichsten M issverhältnisse zu der h öch st gerin gen traum atischen Bedingung d erselb en .

ß. Ein gan z äh nliches Beispiel, w enn gleich mit nicht so traurigem A usgan ge sah en wir bei dem gleich zeitig mit der vorigen Kranken ein g e ­ tretenen 50jährigen Prager Gastwirthe A. W. — Eine ähnliche V eranlas­

su n g — ein fast unblutiger Stich in den linken Z eigefinger — hatte hier ein e der Extensität nach noch g rö sser e, jed o ch m inder in tensive P h le g ­ m one zu Folge. Die G esch w ulst der entzündeten Extremität w ar m on ­ strös, so d a ss der Arm mehr als das dreifache Volumen e r la n g te ; die R öthe w ar hier jed o ch durchaus scharlachrot!), die Blasen mit hellem Serum gefüllt, und die Gangrän fand nur ste lle n w e ise und erst im späten Verlaufe Statt. Nach l-flägiger Dauer der Entzündung entstanden nämlich au f der hochrothen, glänzend gesp an n ten Haut d es H an drückens, der H andwurzel und d es V orderarm es hie und da matte, livide, k reuzer- bis th alergrosse F lecke, die theils zu pergam entarligen Sch orfen eintrock ­ neten , theils zu einer graugelblichen dicken Pulpe aufquollen und an den Rändern jauchig z e r flie sse n d , • sch arf markirle Inseln d es ab gestorb en en G e w e b e s mitten in der hochrothen E n tzü nd un gsgeschw u lst darstellten.

Bei einer solch en Höhe und Heftigkeit der localen Entzündungssym ptom e w a r d esse n ungeach tet die allgem ein e Reaction mit jen er d es vorigen Falles nicht zu vergleich en , das Fieber, obw ohl bedeutend, ze ig te durch­

aus keinen typhösen Charakter, und e s kam nicht einmal zum gänzlichen A ppetitmangel. Die ra sch e E rw eichung der Ränder der brandigen Stellen b egü n stigte die baldige L oslösu n g der Sch orfe und erleich terte ihre g ä n z­

lich e Abtrennung mittelst der Cooper’sch en S ch eer e. Durch die so en t­

stan d en en g ro ssen Oeffnungen der Haut entleerte sich stro m w eise das

theils schon jauchig zerflossen e, theils noch in dicken Klumpen geb allte

Exsudat samrnt g ro ssen M assen d e s nekrotischen subcutanen Zellstoffes

im ganzen Um fange der Extremität. Eben s o stie s s sich sp äter die vielfach

durchlöcherte Vorderarm binde und das u nteraponeurotische Z e llg e w eb e

bein ahe in der G änze ab, s o d a ss zw isch en den R esten der weithin un-

term inirten, einem durchlöcherten schlaffen S ack e ähnlichen Haut die

(19)

Prof. P ith a: Klinischer Bericht. 13 Muskeln ganz blosslagen. Auf einen so rapiden Säfteverlust folgte natür­

lich ein e b e n s o rasch er C ollap sus; nichts d esto w e n ig e r behauptete die unverw üstlich e Constitution d e s Kranken den S ie g über d ie se g rässlich en Zerstörungen. Unter dem G ebrauche von China mit M ineralsäuren, W ein n ebst kräftiger Fleischkost und sorgsam er Reinigung der G esch w ü re (täglich 5 — Gmalige Erneuerung d es V erbandes und Abspülung der Jauche) b esse rte und m inderte sich allm älig die S ecretio n , und der g ro sse Substanzverlust ersetzte sich überraschend schn ell durch den üppigsten Granulationspro- c e s s , so d a ss der Kranke nach 8 W ochen geheilt en tlassen w erden konnte.

V ergleicht man d iese beiden durch ihre u ngew öh nlich e Heftigkeit und durch die G eringfügigkeit d es veran lassen d en M om ents gleich a u sg ez eic h ­ neten, in der ersten E ntw ickelung einander so seh r ähnlichen Phlegm o­

nen unter einander, so m u ss man über die V erschiedenheit d es A usgan­

g e s d erselb en erstaunen. In den ersten Tagen hätte man den zw eiten Fall für den gefährlicheren, heftigeren g e h a lte n ; die enorm e G esch w u lst d es Arm es, d esse n Volumen den dicksten M annsschenkel übertraf, g e ­ w ährte bei dem 5Gjäbrigen fettleibigen Manne in der That einen sc h a u ­ derhaften Anblick, und se tz te den ihn in der Stadt b ehandelnden Chirurgen s o sehr in S ch reck en , d a ss er den Patienten „zur schleun igen Amputa­

tion“ ins Hospital sch ick te. Bei dem jungen kräftigen Mädchen erreichte die G esch w u lst bei W eitem keinen so hoben Grad, und doch folgte hier rasch en tsch ied en e, bis auf den Knochen drin gen de G angrän, totale Mor- tilication d e s G liedes, w ährend e s dort viel sp äter nur zu partiellem Haut­

brande und N ek rose d es Z e llg e w e b e s und der Fascien kam. Der alte, fettleibige Bierwirth ertrug eine so profuse Jauchung ohne Pyäm ie, w ä h ­ rend das jun ge, k ern gesu n d e Mädchen se lb st nach völliger D em arcalion d es Brandes und Entfernung d es Jauchenherdes durch die Amputation einer vollständigen Pyäm ie unterliegen m u sste! — Wir haben hier also zw ei ganz e n tg e g e n g e se tz te A usgänge einer ganz gleich en Krankheit (traum atische diffuse Phlegm one) aus gan z gleich er U rsache entstanden und auf ganz ähnliche W eise, und scheinbar mit gan z gleich er Intensität entw ickelt. W oher nun die rapidere und tiefere Gangrän g erad e bei dem Individuum, d e sse n Jugend, Constitution und L e b e n sw e ise d och zu gün­

stigeren A ussichten b erech tigte? — War vielleicht d as W esen der Krank­

heit in beiden Fällen ein v e r sc h ie d e n e s? — Die Identität d er U rsache

und der Sym ptom e b ezeu gt das G egenlheil, und die Differenz der beiden

son st identischen Phlegm onen liegt nur in m echan isch en V erhältnissen, in

der A b lageru n gsw eise d e s E xsud ates und der R esistenz der dadurch g e ­

spannten und gedrückten G eb ild e, nam entlich der A poneurosen. Bei

dem Mädchen w urde offenbar d as Exsudat in dem subaponeurotischen

Z e llg e w eb e rasch er und relativ zugleich in grösseren M assen a b g e s e tz t ;

der dadurch g e se tz te Druck au f die Muskeln, G efässe und Nerven m u sste

(20)

14 Prof. P ith a: Klinischer Bericht.

bei der ju gend lichen, robusten und vollblütigen Kranken um so stärker w erd en , je unnachgiebiger die d a sselb e ein sch liessen d en Fascien , je straffer und h yperäm ischer die unterliegenden Muskeln, je fester die Haut und Z ellgew eb sfasern w a r e n ; — der Druck au f die Nerven in sb e so n ­ d ere m u sste um so sch äd lich er w erd en , je plötzlicher er kam, je län ger er in gleich em Grade fortdauerte, und je unm ittelbarer er g r ö s se r e Ner- ven stäm m e se lb st traf. Laxere Faser, schlaffes reich lich es Fett, lo ck eres Z e llg e w e b e , n ach gieb igere dünne F a scien und schlaffere Haut bei dem alten fettleibigen Manne sind auf der ändern S eite als seh r gü n stige Mo­

m en te an zu seh en , so d a ss d ie durch den zumal m inder rasch a b g ela g e r­

ten und h öch st w ahrscheinlich auch m inder festen F aserstoff g e se tz te C om pression der G elasse und Nerven nicht bis zur absoluten Hemm ung der Circulation und Innervation ged eih en konnte. Nicht m inder gü nstig w ar endlich die rasch e E rw eichung und L ösun g der blos auf d as Haut­

parenchym b eschränkten B rand schorfe, w odurch dem b ereits ze r flo sse ­ nen Exsudate frühzeitig ein hinlänglicher A u sw eg verschafft w urde.

3. Von s p o n t a n e m B r a n d e kam en 2 Fälle zur B eob ach ­ tung.

Der 1. betraf eine 27jährige, seh r k ach ek lisch e Taglöhnerin (M. Slä- d ecek ), die b ereits seit 9 Monaten an einer schm erzhaften, öd em atösen A n schw ellu ng der unteren Extremitäten litt, dabei fieberte und zu seh en d s ab m agerte. Einige T age vor ihrem Eintritt ins Spital b egannen die Zehen d es linken F u sses sch w a rz zu w erd en , und bei ihrer Aufnahme im Klini­

kum w ar bereits der gan ze F’u ss bis zum Sprungbeine hinauf vom Spha- c e lu s ergriffen, d esse n Beginn auch am anderen F u sse ein e auffallende M arm orkälle der lividen Zehen verrieth. B eide unteren Extremitäten w aren übrigens bis zur Hüfte hinauf stark ö d em alös und g e g e n Druck seh r em pfindlich. Dabei heftiges Fieber, je d o c h o h n e Schüttelfröste, anhal­

ten d es Stöhnen, S chlaflosigkeit und gän zliche Theilnalnnslosigkeit. G rösser C ollapsus, seh r verä n d erte, greisenartige P h ysiogn om ie; — Radialpuls auf beiden Seiten fehlend. Tod nach 48 Stunden. Der sp ontane Beginn, der langsam e Verlauf, das anhaltende, sch leich en d e Fieber oh n e S ch ü ttel­

fröste, Hessen auf Arteritis sc h lie sse n , w ovon sich jed o ch k eine Spur vor­

fand. Die Seclion w ie s Entzündung der beiden V enae iliacae, crurales und fast säm m tlicher Venen der unteren E xtrem itäten, bei gänzlicher Im ­ munität der Arterien selb st in der n äch sten U m gebung d es S p h acelu s, nach, au sserd em a cu tes L u ngenöd em und Endokarditis.

Der 2 . Fall w ar ein e w ahre G an graen a se n ilis am rechten F u sse ein es

75jährigen S techviehhändlers (.1. Fiala), d esse n säm m tliche, dem T astsinne

zu gän gige Arterien ein e a u sg ez eic h n ete Rigidität zeigten . In sb eson d ere

w aren beide Radialarterien, so w eit man sie verfolgen konnte, hart und

knotig, fast einer Perlenschnur ähnlich, und nur äu sserst sc h w a c h pul-

Cytaty

Powiązane dokumenty

nuss von drei bis sechs und mehr Pfunden Trauben, bei knapper Diät, im Allgemeinen den Tuberculösen mehr Schaden als Nutzen bringt. Die Erfahrung hat gelehrt,

durch seine Löslichkeit im Wasser gestattet es möglichste Reinhaltung der Wunden, ohne durch Krustenbildung beim Auswaschen, wozu schon meistens ein blosses

— Dieser Vergleieh ergibt sich ais richtig nach der Ansicht eines transversalen (Breiten-) Durchschnittes eines ahnlichen Falles, woran der Krebs in der

chendienern erkrankte einer an Cholera, genas aber. /&lt;) Von vielen auf der Choleraabtheilung behandelten Kranken wurde erhoben, dass ein oder mehrere Glieder

tonus besteht nur in geringen Graden der Synkope. In der Chloroform- narkose kann man eine wesentliche Abnahme des Muskeltonus nachweisen, die Vorderarme treten,

Alkali der Milch zu g efü g l wird, desto mehr natürlicher Magensaft wird neutr alisirt; wird aber der Magensaft durch kohle nsaures oder milc h­.. saures Alkali

Kein Exanthem , Conjunctiva blass; Zunge belegt, feucht... Zunge stärk er

pünktchen in der erw eichten Schleimhaut, welche wohl als Beginn der Blasenbildung anzusehen sein dürften. Die Art und Weise, wie diese Erweichung und die